ആദിഭാഷ/ധാതുനിരൂപണം
| ←വിഭക്തിനിരൂപണം | ആദിഭാഷ രചന: ധാതുനിരൂപണം |
തമിഴ് സംസ്കൃതാദി താരതമ്യം→ |
| ആദിഭാഷ |
|---|
|
ഉള്ളടക്കം[തിരുത്തുക]
|
ധാതുനിരൂപണം
[തിരുത്തുക]ലട്, ലിട്, ലുട്, ല്യുട്, ലേട്, ലോട്, ലങ്, ലിങ്, ലുങ്, ല്യങ് ഇങ്ങനെ ലകാരങ്ങൾ പത്താകുന്നു. ഇതുകളിൽ ലേട് വേദത്തിൽ മാത്രമേയുള്ളു. ലൗകികത്തിലില്ല. ‘തിപ്തസ്ഝിസിപ്ഥസ്ഥമിബ്വസ്മസ്താതാംഝഥാസാഥാം-ധ്വമിഡ്വഹിമഹിങ്‘ (3478)
| ഏ.വ. | ദ്വി.വ | ബ.വ | |
| പരസ്മൈപദം | |||
| പ്രഥമപുരു‌ഷൻ | തിപ് | തസ് | ഝി |
| മദ്ധ്യമപുരു‌ഷൻ | സിപ് | ഥസ് | ഥ |
| ഉത്തമപുരു‌ഷൻ | മിപ് | വസ് | മസ് |
| ആത്മനേപദം | |||
| പ്രഥമപുരു‌ഷൻ | ത | ആതാം | ഝ |
| മധ്യമപുരു‌ഷൻ | ഥാസ് | ആഥാം | ധ്വം |
| ഉത്തമപുരു‌ഷൻ | ഇട് | വഹി | മഹിങ് |
ലട് മുതലായ പത്തു ലകാരങ്ങൾക്കും മേൽപറഞ്ഞവ ആദേശങ്ങളായി ഭവിക്കും. ഇവയിൽ ആദ്യം പറഞ്ഞവ ഒൻപതും പരസ്മൈപദങ്ങളും രണ്ടാമതു പറഞ്ഞവ ഒൻപതും ആത്മനേപദങ്ങളുമാകുന്നു.
‘വർത്തമാനേ ലട്‘ (2-2-123) വർത്തമാന ക്രിയാവൃത്തിയായിരിക്കുന്ന അതായതു നടപ്പുകാലത്തുള്ള ക്രിയയെപ്പറയുന്ന ധാതുവിനു ലട് വരും എന്നർത്ഥം. ‘ഭൂ സത്തായം’ ഇതിൽ ഭൂ എന്നത് ധാതുവാണ്. അത് സത്തായാം സത്തയിൽ (ഉണ്ടെന്നുള്ള അർത്ഥത്തിൽ) വരും.
ലട് എന്നതു വർത്തമാനക്കാലത്തെ കുറിക്കുന്ന പ്രത്യയമാകയാൽ ഭൂ+ലട് എന്നു വന്നു. വിഭാഗിക്കുമ്പോൾ ഭ്+ല്+അ+ട് എന്നായി ഇവയിൽ അ, ട്, എന്നുള്ളവ ഇത്തുകളായി ലോപിച്ചുപോകയാൽ ഭൂ+ല് എന്നിരിക്കുന്നു. അപ്പോൾ തിപ് തസ്, ഝി എന്നു തുടങ്ങിയ സൂത്രത്താൽ ല എന്നതിനു (ഒരാൾ ചെയ്യുന്ന പ്രവർത്തിയെക്കുറിക്കുമ്പോൾ) തിപ് എന്നത് ആദേശമായി വന്നു ഭൂ+തിപ് എന്നിരിക്കെ പ് എന്നത് ഇത്താകയാൽ ലോപിച്ചു പോയതിന്റെ ശേ‌ഷം ഭൂ+തി എന്നായി തീർന്നു. ആയവസരത്തിൽ ‘കർത്തരി ശപ്‘ (3-1-68) എന്ന സൂത്രത്താൽ മദ്ധ്യഭാഗത്തിൽ ശപ് എന്നു വന്നു. ഭൂ+ശപ്+തി=ഭൂ+ശ്+അ+പ്+തി എന്നിരിക്കെ ശ്, പ്, എന്നുള്ള രണ്ടും ഇത്തുക്കളായി ലോപിച്ചശേ‌ഷം ഭൂ+അ+തി=ഭ്+ഊ+അ+തി എന്നായിതീർന്നു. അപ്പോൾ ‘സർവധാതുകാർധധാതുകയോഃ’ (7-2-84) ഈ സൂത്രത്താൽ ഉ എന്നതിനു ഓകാരം ആദേശമായി വന്നു ഭ്+ഓ+അ+തി എന്നിരിക്കെ ‘ഏചോയവായാവഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ ഓ എന്നതിനു അവ് എന്ന് ആദേശം വന്ന് ഭ്+അവ്+അ+തി=ഭവതിഎന്ന രൂപം സിദ്ധിക്കും.
ഭൂ+ല് രണ്ടുപേർ ചെയ്യുന്ന പ്രവർത്തിയെക്കുറിക്കുമ്പോൾ ല് എന്നതിനു തസ് എന്ന ഒരാദേശം വന്നു ഭൂ+തസ് എന്നും കർത്തരി ശപ് എന്ന സൂത്രത്താൽ ഭൂ+ശപ്+തസ്=ഭൂ+ശ്+അ+പ്+തസ് എന്നും വന്നതിനു ശേ‌ഷം ഭൂ+അ+തസ് എന്നും പിന്നീട് ഭോ+അ+തസ് എന്നും അതിന്റെ പിറകെ ഭവ്+അ+തസ് എന്നും വന്നും ഭവതസ് എന്നായിട്ട് രുത്വ വിസർഗ്ഗങ്ങൾ ചേരുമ്പോൾ ഭവതഃ എന്നു സിദ്ധിക്കും.
രണ്ടിലധികം പേർ ചെയ്യുന്ന പ്രവർത്തിയെ കുറിക്കുമ്പോൾ ല എന്നതിനു ഝി എന്നൊരു ആദേശം വന്നു ഭൂ+ഝി എന്നാകും പിന്നെ ഭൂ+ശപ്+ഝി എന്നും , ഭവ്+അ+ഝ+ഇ എന്നും ഇരിക്കവേ ‘ഝോന്തഃ’ (7-1-3)എന്ന സൂത്രത്താൽ ഝ് എന്നതിനു അന്ത് എന്നൊരു ആദേശം വന്നു ഭവ്+അ+അന്ത്+ഇ എന്നായി. ‘അതോഗുണേ’ (6-1-97) എന്ന സൂത്രത്താൽ അ, അ എന്ന രണ്ടക്ഷരങ്ങൾക്കും ഒരു അകാരം ആദേശമായി വന്നു ഭവ്+അ+ന്തി=ഭവന്തി എന്ന രൂപം സിദ്ധിക്കും.
മദ്ധ്യമപുരു‌ഷനിൽ, ത്വം, യുവാം, യൂയം (നീ, നിങ്ങൾ രണ്ടുപേർ, നിങ്ങൾ ബഹുക്കൾ). ഇതിൽ ഒരാൾ ചെയ്യുന്നതിനെ കുറിയ്ക്കുമ്പോൾ ല എന്നതിനു സിപ്‘ വന്നു. പ് എന്നതു ലോപിച്ചു ഭൂ+അ+സി എന്നും ഭവ്+അ+സി എന്നും സിദ്ധിച്ചു.
മദ്ധ്യമപുരു‌ഷനിൽ, രണ്ടുപേർ ചെയ്യുന്നതിനെ കുറിക്കുമ്പോൾ ഥസ് എന്ന ആദേശം വന്നു ഭൂ+ഥസ്, മുമ്പു വിവരിച്ചതുപോലെ ഭവ+ഥസ്=ഭവഥസ്=ഭവഥഃ എന്നായി. മദ്ധ്യമപുരു‌ഷനിൽ രണ്ടിലധികം പേർ ചെയ്യുന്നതിനെ കാട്ടുമ്പോൾ ‘ഥ’ എന്ന ആദേശം വന്നു ഭു+ഥ, മുൻപോലെ ഭവഥ എന്നു സിദ്ധമായി.
ഉത്തമപുരു‌ഷനിൽ, അഹം, ആവാം, വയം ( ഞാൻ ഞങ്ങൾ, രണ്ടാൾ, ഞങ്ങൾ ബഹുക്കൾ). ഇതിൽ ഒരാൾ ചെയ്യുന്നതിനെ കുറിയ്ക്കുമ്പോൾ ല് എന്നതിനു മിപ് വരും. പ് എന്നത് ഇത്താകയാൽ ലോപിച്ചു മി ശേ‌ഷിയ്ക്കും. ഭൂ+മി മുൻപറഞ്ഞതുപോലെ ഭവ്+അ+മി എന്നിരിക്കുമ്പോൾ ‘അതോ ദീർഘോ യഞി’ (7-2-101) എന്ന സൂത്രത്താൽ അകാരത്തിനു ദീർഘം വന്നു ഭവ്+ആ+മി=ഭവാമി എന്നു സിദ്ധിയ്ക്കും.
ഉത്തമപുരു‌ഷനിൽ രണ്ടുപേർ ചെയ്യുന്നതിനെ കുറിയ്ക്കുമ്പോൾ ല് എന്നത്‘വസ്‘ എന്ന ആദേശം വന്നു. ഭൂ+വസ് എന്നായി. മുൻപോലെ ഭവ്+ആ+വസ്+ എന്നായി അകാരത്തിനു ദീർഘം വന്നു ഭവ്+ആ+വസ്+=ഭവാവസ്. രുത്വവിസർഗ്ഗങ്ങൾ വന്നു ഭവാവഃ എന്നു സിദ്ധിയ്ക്കും.
ഉത്തമപുരു‌ഷനിൽ മൂന്നു പേർ ചെയ്യുന്നതിനെ കുറിക്കുമ്പോൾ ല് എന്നതിൻ മസ് എന്നു ഓരാദേശം വന്നു ഭൂ+മസ് എന്നായി. മുമ്പു പറഞ്ഞതുപോലെ ഭവ്+അ+മസ് പിന്നെ ഭവ്+ആ+മസ്, രുത്വവിസർഗ്ഗങ്ങൾ വന്നു ഭവാമഃ എന്നാകും.
പ്രത്യക്ഷമില്ലാത്തതും തലേദിവസം രാത്രി പതിനഞ്ചു നാഴിക മുതൽ നാളതു രാത്രിയിൽ പതിനഞ്ചു നാഴികവരെയുള്ള അറുപതു നാഴികകളിൽ നടക്കാത്തതുമായ ഒരു ഭൂതകാലത്തിലുള്ള ക്രിയയെ കുറിക്കുന്നതിനു ലിട് ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്നതിനാൽ ‘പരസ്മൈപദാനാം ണലതുസുസ്ഥലഥുസണല്വമാഃ’ (3-4-82) ലിട്ടിന്റെ (പരസ്മൈപദത്തിൽ) ആദേശങ്ങളായിട്ട് തിപ് മുതലായ ഒൻപതു പ്രത്യയങ്ങൾക്ക് ക്രമേണ ആദേശങ്ങളായിട്ട് ണൽ, അതുസ്, ഉസ്, ഥല്, അഥുസ്, അ, ണല്, വാ, മ ഇവ വന്നുചേരും എന്ന സൂത്രത്താൽ ഭൂ+ലിട് എന്നിരിക്കെ വിഭാഗിക്കുമ്പോൾ ഭൂ+ല്+ഇ+ട് എന്നായി. ഇ, ട്,എന്നിവ ഇത്തുകളായാൽ ലോപിച്ചിട്ട് ഭൂ+ല് എന്നിരിക്കുമ്പോൾ ല് എന്നതിനു തി ആദേശം വരികയും ഭൂ+തി എന്നാകയും തി എന്നതിനു ണല് ആദേശം വരികയും ഭൂ+ണല്=ഭൂ+ണ്+അല് എന്നാകുകയും ചെയ്യും. ഇവയിൽ ണ്, ല് ഇവ രണ്ടും ഇത്സംജ്ഞകളാകയാൽ ലോപിചു പോകുമ്പോൾ ഭൂ+അ എന്നാകും. അപ്പോൾ ‘ഭുവോവുഗ് ലുങ്‌ലിടോഃ’ (6-4-88) എന്ന സൂത്രത്താൽ ഭൂ എന്നതിനു വ് എന്നു അവസാനത്തിൽ ചേർന്ന് ഭൂ+വ്+അ എന്നിരിക്കുമ്പോൾ ‘ലിടി ധാതോരനഭ്യാസസ്യ’ (618) എന്ന സൂത്രത്താൽ ഭൂവ് എന്നതുഇരട്ടിച്ചു ഭൂവ് ഭൂവ്+അ എന്നാകും. ‘ഹലാദിഃ ശേ‌ഷഃ’ (7-4-60) എന്ന സൂത്രത്താൽ ആദ്യത്തെ ഭൂ എന്നതിലിരിക്കുന്ന ‘വ എന്നതു ലോപിയ്കുമ്പോൾ ഭൂ+ഭൂവ്+അ എന്നും ‘ഹ്രസ്വഃ’ (7-4-59) എന്ന സൂത്രത്താൽ ആദ്യത്തെ ഭൂ എന്നതിന്റെ ഉകാരത്തിനു ഹ്രസ്വഭാവം വന്നു (കുറുകി) ഭൂ+ഭൂവ്+അ=ഭ്+ഉ+ഭൂവ്+അ എന്നും ‘ഭവേതരഃ’ (7-4-60) എന്ന സൂത്രത്താൽ ഹ്രസ്വമായിതീർന്ന ഉകാരത്തിനു ‘അ’ എന്ന ആദേശം വന്നു ഭ്+അ+ഭൂവ്+അ എന്നും ‘അഭ്യാസേ ചർച്ച‘ (8-4-54) എന്ന സൂത്രത്താൽ ഭ് എന്നതിനു ബ് എന്നു ആദേശം വന്നു ബ്+അ+ഭൂവ്+അ=ബഭൂവ എന്നു സിദ്ധിയ്ക്കും.
ദ്വിവചനത്തിലെ തസ് എന്നതിനു അതുസ് എന്നു ആദേശം വന്നു ഭൂ+അതുസ് എന്നിരിക്കവെ മുൻ വിവരിച്ചപ്രകാരം ബഭൂവ്+അതുസ്, രുത്വവിസർഗ്ഗങ്ങൾ വന്നു ബഭൂവതുഃ എന്നു സിദ്ധിക്കും.
ബഹുവചനത്തിലെ ഝി എന്നതിനു ഉസ് എന്ന ആദേശം വന്ന് ഭൂ+ഉസ് എന്നിരിക്കെ മുൻപറഞ്ഞവിധം ബഭൂവ്+ഉസ്=ബഭൂവുഃ എന്നു സിദ്ധിക്കും.
മദ്ധ്യമപുരു‌ഷന്റെ ഏകവചനത്തിൽ സി എന്നതിനു ഥല് എന്നു ആദേശം വന്നു ഭൂ+ഥല് എന്നിരിക്കെ ല് എന്നതു ഇത്താകയാൽ ലോപിച്ചശേ‌ഷം ഭൂ+ഥ, മുൻപ്രക്രിയപോലെ ബഭുവ്+ഥ എന്നിരിക്കെ ‘ആർധധാതുകസ്യേഡ്വലാദേഃ’ (7-2-35) ഈ സൂത്രത്താൽ ഥ എന്നതു മുൻപായിട്ട് ഇ എന്ന ആഗമം ചേർന്ന് ബഭുവ്+ഇ+ഥ= ബഭുവിഥ എന്നു സിദ്ധിക്കും.
മദ്ധ്യമപുരു‌ഷദ്വിവചനത്തിൽ ഥസ് എന്നതിനു അഥുസ് എന്ന ആദേശം വന്നു ഭൂ+അഥുസ്=ബഭൂവ് +അഥുസ് =ബഭൂവഥുഃ എന്നു സിദ്ധിക്കും
ടി ബഹുവചനത്തിൽ ഥ എന്നതിനു അ എന്നു ആദേശം വന്നു ഭൂ+അ=ബഭൂവ്+അ=ബഭൂവ എന്നു സിദ്ധിക്കും.
ഉത്തമപുരു‌ഷൈകവചനത്തിൽ മി എന്നതിന് (ണല്) അകാരം ആദേശമായിവന്നു ബഭൂവ്+അ=ബഭൂവ എന്നാകും.
ടി ദ്വിവചനത്തിൽ വസ് എന്നതിനു വ എന്ന ആദേശം വന്ന് ബഭൂവ്+വ എന്നിരിക്കെ ‘ആർധധാതുകസ്യേഡ്വലാദേഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ ഇ എന്ന ആഗമം ചേർന്നു ബഭൂവിവ എന്നായി.
ടി ബഹുവചനത്തിൽ മസ് എന്നതിനു മ എന്ന ആദേശം വന്നു ബഭൂവ്+മ എന്നിരിക്കെ ഇഡാഗമം വന്നു ബഭൂവിമ എന്നാകും.
‘അനദ്യതനേ ലുട്’ (3-3-15) അനദ്യതനമായിരിക്കുന്ന ഭവി‌ഷ്യദർത്ഥത്തിൽ വർത്തിക്കുന്ന ധാതുവിൽ നിന്ന് ലുട് വരും. അതായത് തലേദിവസം പതിനഞ്ചു നാഴിക ഇരുട്ടിയതിനു മേൽ നാളതു പതിനഞ്ചു നാഴിക ഇരുന്നതുവരെയുള്ള അറുപതു നാഴികയ്ക്കകം നടക്കാത്ത ഭവി‌ഷ്യത് (വരാൻ പോകുന്ന) കാലത്തെ കാട്ടുന്നതിനു ലുട് വരും. ഭൂ+ലുട്=ഭൂ+ല്+ഉ+ട് എന്നിരിക്കെ ഉ, ട് ഇതുകൾ ഇത്താകയാൽ ലോപിച്ചു പോയതിനുശേ‌ഷം ഭൂ+ല് എന്നിരിക്കുമ്പോൾ ല് എന്നതിനു തി എന്ന ആദേശം വന്നു ഭൂ+ എന്നായ അപ്പോൾ ‘സ്യതാസീലൃലുടോഃ’ (3-1-33) എന്ന സൂത്രത്താൽ താസ് എന്നതു നടുവിൽ വന്ന് ഭു+താസ്+ എന്നിരിക്കെ ‘ആർധധാതുകസ്യേഡ്വലാദേഃ’എന സൂത്രത്ത താസ് എന്നതിനു മുൻഭാഗത്തു ഇ ചേർത്തു ഭൂ+ഇ+താസ്+തി എന്നും ഭ്+ഊ+ഇ+താസ്+തി എന്നും ‘സാർവധാതുകാർധധാതുകയോഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ ഊകാരത്തിനു ഗുണം വന്നു ഒ എന്നായിട്ട് ഭ്+ഓ+ഇ+താസ്+തി എന്നും അവാദേശം വന്നു ഭ്+അവ്+ഇ+താസ്+തി=ഭവിതാസ്+തി എന്നും ‘ലുടഃ പ്രഥമസ്യഡാരരൗസഃ’(2-4-85) എന്ന സൂത്രത്താൽ തി എന്നതിനു ഡാ എന്നു വന്നു ഭവിതാസ്+ഡ എന്നും ഡ എന്നതു ഇത്തായി ലോപിച്ചു ആ എന്നതു ആദേശമായി വന്നു ഭവിതാസ്+ആ=ഭവിത്+ആസ്+ആ എന്നും ‘ടേഃ’ (6-4-143) എന്ന സൂത്രത്താൽ ആസ് എന്നതിനു ലോപം വന്നു ഭവിത്+ആ=ഭവിതാ എന്നും രൂപം സിദ്ധിച്ചു.
ദ്വിവചനത്തിൽ ല് എന്നതിനു തസ് ആദേശമായി വന്നു ഭൂ+തസ് എന്നിരിക്കെ മുൻപ്രക്രിയപോലെ ഭവിതാസ്+തസ് എന്നും തസ് എന്നതിനു രൗ എന്നതു ആദേശം വന്നു ഭവിതാസ്+രൗ എന്നും ‘രി ച’ (7-4-51) എന്ന സൂത്രത്താൽ സ് എന്നതിനു ലോപം വന്നു ഭവിതാ+രൗ =ഭവിതാരൗ എന്നും സിദ്ധിക്കും.
ബഹുവചനത്തിൽ ല് എന്നതിനു ഝി വന്നു ഭൂ+ഝി എന്നിരിക്കെ മുൻപ്രക്രിയപോലെ ഭവിതാസ്+ഝി എന്നും ഝി എന്നതിനു രസ് എന്നത് ആദേശമായിവന്നു ഭവിതാസ്+രസ് എന്നും സ് എന്നതിനു ലോപം വന്നു ഭവിതാ+രസ് എന്നും, രുത്വ വിസർഗ്ഗങ്ങൾ വന്നു ഭവിതാരഃ എന്നും സിദ്ധിക്കും.
മദ്ധ്യമപുരു‌ഷൈകവചനത്തിൽ സി എന്നത് ആദേശം വന്നു ഭൂ+സി എന്നും മുൻപറഞ്ഞപ്രകാരം ഭവിതാസ്+സി എന്നും ഃതാസസ്ത്യോർലോപഃ’ (7-4-50) എന്ന സൂത്രത്താൽ സ് എന്നതിനു ലോപം വന്നു ഭവിതാസി എന്നും സിദ്ധം.
മദ്ധ്യമപുരു‌ഷദ്വിവചൻത്തിൽ ഥസ് ആദേശം വന്നു ഭൂ+ഥസ് എന്നിരിക്കെ മുൻപ്രകാരം ഭവിതാസ്+ഥസ് എന്നും രുത്വവിസർഗ്ഗങ്ങൾ വന്ന് ഭവിതാസ്ഥഃ എന്നു സിദ്ധിക്കും.
ടി ബഹുവചനത്തിൽ ആദേ വന്നു ഭവിതാസ്+ഥ=ഭവിതാസ്ഥ എന്ന രൂപം സിദ്ധിക്കും.
ഉത്തമപുരു‌ഷൈകവചനത്തിൽ ല് എന്നതിനു മി എന്ന ആദേശം വന്നു ഭവിതാസ് +മി =ഭവിതാസ്മി.
ടി ദ്വിവചനത്തിൽ വസ് ആദേശം വന്ന് ഭവിതാസ് +വസ്, രുത്വവിസർഗ്ഗങ്ങൾ വന്ന് ഭവിതാസ്വഃ.
ബഹുവചനത്തിൽ മസ് ആദേശം വന്നു ഭവിതാസ്മഃ എന്നു സിദ്ധിക്കും.
‘ലൃട് ശേ‌ഷേ ച’ (3-3-13) ഭവി‌ഷ്യദർത്ഥത്തിൽ വർത്തിക്കുന്ന ധാതുവിലിരുന്ന് ല്യട്ടിൽ പറഞ്ഞ വിശേ‌ഷമല്ലാതെ സാമാന്യമായി വരുന്ന കാലത്തേയും കുറിക്കുന്നതിനു ലൃട്ട് വരും. ഭൂ+ലൃട് എന്നിരിക്കെ ഋ, ട് ഇവ ഇത്തുക്കളാകയാൽ ലോപിച്ചു ഭൂ+ല് എന്നും ല് എന്നതിനു തി എന്ന ആദേശം വന്നു ഭൂ+തി എന്നും ‘സ്യതാസീലൃലുടോഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ നടുവിൽ സ്യ എന്നു വന്നു ഭൂ+സ്യ+തി എന്നും ‘ആർധധാതുകസ്യേഡ്വലാദേഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ സ്യ എന്നതിനു മുൻപിലായി ഇ എന്ന ആഗമം വന്നു ഭൂ+ഇ+സ്യ+തി= ഭ്+ഊ+ഇ+സ്യ+തി എന്നും ഊ എന്നതിനു ഓകാരം വന്നു ഭ്+ഓ+ഇ+സ്യ+തി എന്നും, ഓകാരത്തിനും അവ് എന്ന് ആദേശം വന്നു ഭ്+അവ്+ഇ+സ്യ+തി=ഭ്+അവ്+ഇ+സ്+യ+ എന്നും ആദേശം വന്നു ഭ്+അവ്+ഇ+ഷ്+യ+തി= ഭവി‌ഷ്യതി എന്നും രൂപം സിദ്ധിച്ചു.
ദ്വി വചനത്തിൽ ല് എന്നതിനു തസ് ആദേശം വച്ചു മുൻപ്രക്രിയപോലെ ഭവി‌ഷ്യ+തസ്=ഭവി‌ഷ്യതഃ എന്നായി. ബഹുവചനത്തിൽ ല് എന്നതിനു ഝി വന്നു മുൻപ്രകാരം ഭവി‌ഷ്യ+ഝി എന്നിരിക്കെ ഝി എന്നതിനു അന്തി എന്ന ആദേശം വന്നു ഭവി‌ഷ്യ+അന്തി=ഭവി‌ഷ്+യ്+അ+അന്തി എന്നിരിക്കുമ്പോൾ രണ് അകാരങ്ങൾക്ക് ഒരകാ വന്ന് ഭവി‌ഷ്+യ്+അന്തി=ഭവി‌ഷ്യന്തി എന്നു സിദ്ധിച്ചു.
മദ്ധ്യമപുരു‌ഷൈകവചനത്തിൽ സി എന്നത് ആദേശമായിവന്നു ഭവി‌ഷ്യസി എന്നും, മദ്ധ്യമപുരു‌ഷദ്വിവചനത്തിൽ ഥസ് എന്നതു വന്ന് ഭവി‌ഷ്യ+ഥസ്=ഭവി‌ഷ്യഥഃ എന്നും, ടി ബഹുവചനത്തിൽ ഥ എന്നത് ആദേശം വന്നു ഭവി‌ഷ്യഥ എന്നും, ഉത്തമപുരു‌ഷൈകവചനത്തിൽ മി എന്നു ആദേശം വന്നു ഭവി‌ഷ്യ+മി =ഭവി‌ഷ്+യ്+അ+മി എന്നും അകാരത്തിനു ദീർഘം വന്നു ഭവി‌ഷ്+യ+ആ+മി=ഭവി‌ഷ്യാമി എന്നും, ഉത്തമപുരു‌ഷദ്വിവചനത്തിൽ വസ് ആദേശം വന്ന് മുൻപറഞ്ഞ പ്രകാരം ഭവി‌ഷ്യ+വസ് =ഭവി‌ഷ്യാവഃ എന്നും ടി ബഹുവചനത്തിൽ മസ് എന്നതു വന്ന് ഭവി‌ഷ്യാമഃ എന്നും രൂപങ്ങൾ സിദ്ധിച്ചു.
‘ലോട് ച’ (3-3-162) വിധി മുതലായ അർത്ഥതലത്തിലുള്ള ധാതുക്കൾക്ക് അതായത് മേൽ വിവരിക്കാൻ പോകുന്ന വിധി മുതലായ അർത്ഥങ്ങളും ആശീർവ്വാദങ്ങളും ചെയ്യുമ്പോൾ വരുന്ന കാലത്തെ കുറിക്കുന്നതിനു ലോട് വരും. ‘ആശി‌ഷി ലിങ്‌ലോടൗ’ (3-3-173) ആശിസ്സിൽ ലിങ്ങും ലോട്ടും വരും. ഭൂ+ലോട് എന്നിരിക്കെ അതായത് ഭൂ+ല്+ഓ+ട് എന്നിരിക്കുമ്പോൾ ഓ, ട് എന്നിവ ഇത്തുക്കളാകയാൽ ലോപിച്ചു പോയി ശേ‌ഷിച്ച ല് ഭൂധാതുവിന്റെ പിൻപുവന്നു ഭൂ+ല് എന്നായി. പ്രഥമപുരു‌ഷൈകവചനപ്രത്യയമായ തി എന്നതു ല് എന്നതിന്റെ ആദേശമായിട്ടു വന്നു ഭൂ+തി എന്നിരിക്കെ ലട്ടിൽ പറഞ്ഞതു പോലെ ഭവ+ത്+ഇ എന്നും വിശേ‌ഷിച്ചു ‘ഏരുഃ’ (3-4-56) എന്ന സൂത്രത്താൽ ഇ എന്നതിനു ഉ എന്നു വന്നു ഭവത്+ഉ=ഭവതു എന്നും.
ആശീർവ്വാദത്തെ കാണിക്കുമ്പോൾ ‘തുഹ്യോസ്താതങ്ങാശി‌ഷ്യന്യതരസ്യാം’ (7-1-35) എന്ന സൂത്രത്താൽ തു എന്നതിനു താത് എന്നു വരുമ്പടി ഭൂ+താത് മുൻപ്രകാരം ഭവ+താത്= ഭവതാത് എന്നും,
ദ്വിവചനത്തിൽ തസ് ആദേശം വന്നു ഭൂ+തസ് എന്നിരിക്കെ ‘തസ്ഥസ്ഥമിപാം താന്തന്താമഃ’ (3-4-101) എന്ന സൂത്രത്താൽ തസ് എന്നതിനു താം എന്ന ആദേശം വന്നു ഭവ+താം=ഭവതാം എന്നും,
ബഹുവചനത്തിൽ ഝി എന്ന ആദേശം വന്ന് ഭവ+ഝി എന്നിരിക്കെ ഝി എന്നതിനു അന്തി ആദേശം വന്നു ഭവ+അന്തി എന്നും അതായത് ഭവ+അ+ന്ത്+ഇ, ‘ഏരുഃ’ എന്ന സൂത്രത്തിൽ ഇ എന്നതിനു ഉ ആദേശം വന്നു ഭവ+അന്ത്+ഉ എന്നും രണ്ടകാരത്തിനു കൂടി ഒരകാരം വന്നു ഭവ്+അന്ത്+ഉ=ഭവന്തു എന്നും, മദ്ധ്യമപുരു‌ഷനിലെ ഏകവചനത്തിൽ ല് എന്നതിനു സി ആദേശം വന്നു ഭവ+സി എന്നിരിക്കെ ‘സേർഹ്യപിച്ച‘ (3-4-87) എന്ന സൂത്രത്താൽ സി എന്നതിനു ഹി വന്നു ഭവ+ഹി എന്നും ‘അതോ ഹേഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ ഹി എന്നതിനു ലോപം വന്നു ഭവ എന്നും ഇവിടെയും ആശീർവ്വാദത്തിൽ മുൻപ് വന്നപോലെ ഭവതാത് എന്നും, മദ്ധ്യമപുരു‌ഷദ്വിവചനത്തിൽ ഥസ് ആദേശം വന്ന് ഭവ്+ഥസ് എന്നിരിക്കെ ‘തസ്ഥസ്ഥമിപാം താന്തന്താമഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ ഥസ് എന്നതിനു തം എന്ന ആദേശം വന്നു ഭവ+തം=ഭവതം എന്നും,
ടി ബഹുവചനത്തിൽ മുൻപ്രകാരം ഥ എന്നതിനു ത എന്നു വന്നു ഭവ+ത =ഭവത എന്നും,
ഉത്തമപുരു‌ഷൈകവചനത്തിൽ ല് എന്നതിനു മി എന്നു ആദേശം വന്ന് ഭവ +മി എന്നിരിക്കെ ‘മേർനിഃ’ (3-4-89) എന്ന സൂത്രത്താൽ മി എന്നതിനു നി എന്ന ആദേശംവന്നു ഭവ+നി എന്നും ‘ആഡുത്തമസ്യപിച്ച’ (3-4-2) എന്ന സൂത്രത്താൽ നി എന്നതിനു മുൻഭാഗത്തായി ആ എന്ന ആഗമം വന്നു ഭവ+ആ+നി=ഭവ്+അ+ആ+നി എന്നും അ ആ ഇവയ്ക്ക് രണ്ടിനും കൂടി ആ എന്ന ആഗമം വന്നു ഭവ+ആ+നി+=ഭവ്+അ+ആ+നി=ഭവ്+അ+ആ+നി എന്നും അ ആ ഇവയ്ക്കു രണ്ടിനും കൂടി ആ എന്നു ഒരക്ഷരം ആദേശമായി വന്നു ഭവ്+ആ+നി=ഭവാനി എന്നും,
ഉത്തമപുരു‌ഷദ്വിവചനത്തിൽ ല് എന്നതിനു വസ് എന്ന് ആദേശം വന്നു ഭവ+വസ് എന്നും വസ് എന്നതിനു ആകാരം മുൻപിൽ ചേർന്നു ഭവ+ആ+വസ്, ഭവാവസ് എന്നും ‘നിത്യംങിതഃ’ (3-3-99) എന്ന സൂത്രത്താൽ സ് എന്നതിനു ലോപം വന്നു ഭവാവ എന്നും
ടി ബഹുവചനത്തിൽ മസ് എന്ന ആദേശം വന്നു ഭവാമസ് എന്നിരിക്കെ മുൻപറഞ്ഞതുപോലെ സ് എന്നതിനു ലോപം വന്നു ഭവാമ എന്ന രൂപം സിദ്ധിച്ചു.
‘അനദ്യതനേ ലങ്’ (3-2-111) അനദ്യതന ഭൂതാർത്ഥവൃത്തിയായിരിക്കുന്ന ധാതുവിന്, അതായതു മുൻപറയപ്പെട്ട അറുപതു നാഴികകളിൽ നടക്കാത്ത ഭൂതകാലത്തെ കുറിക്കുന്നതിനായി ലങ്‘ ഉപയോഗപ്പെടും. ഭൂ+ലങ്=ഭൂ+ല്+അങ് എന്നിരിക്കെ അ, ങ് ഇവ രണ്ടും ഇത്തുക്കളാകയാൽ ലോപിചുപോയി ‘ലുങ് ലങ് ലൃങ് ക്ഷ്വഡുദാത്തഃ’ (6-4-71) എന്ന സൂത്രത്താൽ ഭൂ എന്നതിനു മുൻപായി അ എന്നതു ചേർന്ന് അ+ഭൂ+ല എന്നിരിക്കേ ല് എന്നതിനു തി എന്ന ആദേശം വന്ന് അഭൂ+തി എന്നായി. അപ്പോൾ മുൻപറയപ്പെട്ടവിധം ഭൂ എന്നത് ഭവ എന്നായി അഭവ+തി=അഭവത്+ഇ എന്നിരിക്കുമ്പോൾ ‘ഇതശ്ച’ (3-4-100) എന്ന സൂത്രത്താൽ ഇ എന്നതിനു ലോപം വന്ന് അഭവ+ത്=അഭവത് എന്നു സിദ്ധിച്ചു.
പ്രഥമപുരു‌ഷദ്വിവചനത്തിൽ ല് എന്നതിനു തസ് എന്ന ആദേശം വന്നു മുൻപറയപ്പെട്ടമട്ടിൽ അഭവ+തസ് എന്നിരിക്കുമ്പോൾ ‘തസ്ഥസ്ഥമിപാം താന്തന്താമഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ തസ് എന്നതിനു താം എന്ന ആദേശം വന്നു അഭവ+താം=അഭവതാം എന്നു സിദ്ധിച്ചു.
ബഹുവചനത്തിനു ല് എന്നുതിനു ഝി എന്ന ആദേശം വന്നു അഭവ+ഝി എന്നിരിക്കെ ഝിയ്ക്ക് അന്തി ആദേശം വന്ന് അഭവ+അന്തി =അഭവ+അൻ+ത്+ഇ എന്നും ‘ഇതശ്ച’ എന്ന സൂത്രത്താൽ ഇകാരത്തിനും ‘സംയോഗാന്തസ്യ ലോപഃ’ (8-2-23) എന്ന സൂത്രത്താൽ ത് എന്നതിനും ലോപം വന്ന് അഭവ+അൻ=അഭവ്+അ+അൻ എന്നും രണ്ടകാരങ്ങൾക്കും കൂടി ഒരു അകാരം വന്ന് അഭവ്+അൻ=അഭവൻ എന്നും സിദ്ധമായി.
മദ്ധ്യമപുരു‌ഷൈകവചനത്തിൽ ല് എന്നതിനു സി എന്ന് ആദേശംവന്നു അഭവ+സി=അഭവ+സ്+ഇ എന്നും, ഇ എന്നതിനു ലോപം വന്നു അഭവ+സ എന്നും രുത്വവിസർഗ്ഗങ്ങൾ വന്ന് അഭവഃ എന്ന രൂപം സിദ്ധമായി.
മദ്ധ്യമപുരു‌ഷദ്വിവചനത്തിൽ ഥസ് ആദേശം വന്ന് അഭവ+ഥസ് എന്നും ‘തസ്ഥസ്ഥമിപാംതാന്തന്താമഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ ഥസ് എന്നതിന് തം ആദേശമായി വന്ന് അഭവ+ത=അഭവത എന്നും സിദ്ധമായി.
ഉത്തമപുരു‌ഷൈകവചനത്തിൽ ല് എന്നതിനു മി എന്ന ആദേശം വന്നു അഭവ+മി എന്നിരിക്കെ ‘തസ്ഥസ്ഥമിപാംതാന്തന്താമഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ മി എന്നതിനു അമ് ആദേശം വന്ന് അഭവ+അമ്=അഭവ്+അ+അമ് എന്നും രണ്ട് അകാരങ്ങൾക്കും കൂടി ഒരു അകാരം വന്നു അഭവ്+അമ്=അഭവം എന്നും സിദ്ധിച്ചു.
ഉത്തമപുരു‌ഷദ്വിവചനത്തിൽ ല് എന്നതിനു വസ് വന്നു അഭവ+വസ്=അഭവ്+അ+വസ് എന്നിരിക്കെ ‘അതോ ദീർഘോയഞി’ എന്ന സൂത്രത്താൽ അ എന്നതു ആ എന്നു ദീർഘമായി വന്ന് അഭവ്+ആ+വസ് എന്നും ‘നിത്യം ങിതഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ സ് എന്നതിനു ലോപം വന്ന് അഭവ്+ആ+വ= അഭവാവ എന്നും സിദ്ധിച്ചു.
ടി ബഹുവചനത്തിൽ മസ് ആദേശമായി വന്ന് മുമ്പു പറഞ്ഞതുപോ ദീർഘവ സകാരലോപവ വന്ന് അഭവ്+ആ+മ=അഭവാമ എന്ന രൂപം സിദ്ധിച്ചു. ‘വിധിനിമന്ത്രണാമന്ത്രണാധീഷ്ഠസംപ്രശ്നപ്രാർത്ഥനേ‌ഷുലിങ്‘ (3-3-161). വിധി=പ്രരണം അതായത് ഉത്തരം കൊടുക്കുന്നത് അല്ലെങ്കിൽ കടമപ്പെടുത്തുന്നത്, നിമന്ത്രണം=നിയോഗകരണം അതായതു വൈദിക കർമ്മങ്ങളിൽ ക്ഷണിക്കുന്നത്.ആമന്ത്രണം=കാമചാരാനുജ്ഞ അതായതു ഇഷ്ടം ചെയ്തു കൊള്ളുന്നതിനു അനുവാദം കൊടുക്കുക. അധീæം=സത്കാരപൂർവ്വകമായിരിക്കുന്ന വ്യാപാരം. അതായതു മഹാന്മാരുടെ അടുത്തു വേണ്ടതുപോലെ ഉപചരിക്ക, സംപ്രശ്നം=വിതർക്കം അതായത് ചെയ്യണമോ, ചെയ്യേണ്ടയോ എന്നു മുൻകൂട്ടിവിചാരിക്കുക. പ്രാർത്ഥന=അപേക്ഷിക്കുക. ഈ അർത്ഥങ്ങൾ ദ്യോത്യങ്ങളായോ വാച്യങ്ങളായോ ഇരിക്കുമ്പോൾ ലിങ് ഉപയോഗപ്പെടൂം ഭൂ+ലി ങ് എന്നിരിക്കെ ഭൂ+ല്+ഇങ്ങ് എന്നു വിഭാഗിച്ചതിനുശേ‌ഷം ഇങ്ങ് ഇത്താകയാൽ ലോപിച്ചു പോയി ഭു+ല് എന്നുമാത്രമുണ്ട്. ല് എന്നതിനു തി എന്ന ആദേശം വന്ന് ലട്ടിൽ പറയപ്പെട്ടതുപോലെ ഭവ+തി എന്നാക്കിയപ്പോൾ ‘യാസുട്‌പരസ്മൈപദേ‌ഷൂദാത്തോങിച്ച’ (3-4-103) എന്ന സൂത്രത്താൽ തി എന്നതിന്റെ ആദ്യാവയവമായിട്ട് യാസ് എന്ന ഒരു ആഗമം വന്നു ഭവ+യാസ്+തി എന്നും ‘സുട്തിഥോഃ’ (3-4-10) എന്ന സൂത്രത്താൽ യാസ് എന്നതിന്റെയും തി എന്നതിന്റെയും നടുവിലായിട്ട് സ് എന്നൊരു ആഗമം വന്നു ഭവ+യാസ്+സ്+തി എന്നും ‘ലിങ്സ്സലോപോനന്ത്യസ്യ’ (7-2-79) എന്ന സൂത്രത്താൽ സ് രണ്ടുകൾക്കും ലോപം വന്നു ഭവ+യാ+തി എന്നും ‘അതോയേയഃ’ (7-2-80) എന്ന സൂത്രത്താൽ യാ എന്നതിനു ഇയ് എന്നൊരു ആദേശം വന്നു. ഭവ+ഇയ്+തി =ഭവ്+അ+ഇയ്+തി എന്നും ആദ്ഗുണ: എന്ന സൂത്രത്താൽ അ, ഇ എന്നിവ രണ്ടിനും കൂടി ഏകാരം ഏകാദേശമായി വന്ന് ഭവ്+ഏയ്+തി=ഭവേയ്+തി എന്നും ‘ലോപോവ്യോർലി’ (6-1-76) എന്ന സൂത്രത്താൽ യ് എന്നതിനു ലോപം വന്ന് ഭവേ+തി=ഭവേ+ത്+ഇ എന്നും ഇതശ്ച എന്ന സൂത്രത്താൽ ഇ എന്നതിനു ലോപം വന്ന് ഭവേ+ത്=ഭവേത് എന്നും സിദ്ധിച്ചു.
പ്രഥമപുരു‌ഷദ്വിവചനത്ത എന്നതി തസ് ആദേശം വന്ന് ഭൂ+തസ് എന്നും ‘തസ്ഥസ്ഥമിപാംതാന്തന്താമഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ തസ് എന്നതിനു താം എന്ന ആദേശം വന്ന് ഭൂ+താം എന്നും മുൻ പ്രകരണത്തിൽ പ്രക്രിയ ചെയ്തതു പോലെ ഭവേ+താം എന്നും യ് എന്നതിനു ലോപം വന്ന് ഭവേ+താം=ഭവേതാം എന്നു സിദ്ധിച്ചു.
പ്രഥമപുരു‌ഷ ബഹുവചനത്തിൽ ഝി എന്ന ആദേശം വച്ച് ഭൂ+ഝി എന്നും ‘ഝേർജുസ്’ (3-4-100) എന്ന സൂത്രത്താൽ ഝി എന്നതിന് ഉസ് (ജ് എന്നതിൽ ‘ചുടു’ (1-3-7) എന്ന സൂത്രം കൊണ്ട് ലോപം വന്നു.) ആദേശം വന്നു ഭൂ+ഉസ് എന്നും മുൻപോലെ ഭവേ+ഉസ് എന്നും രുത്വവിസർഗ്ഗങ്ങൾ വന്ന് ഭവേയഃ എന്നും സിദ്ധിച്ചു.
മദ്ധ്യമപുരു‌ഷൈകവചനത്തിൽ സി ആദേശം വന്ന് ഭൂ+സി എന്നും മുൻപോലെ ഭവേയ്+സി എന്നും യ് എന്നതിനു ലോപം വന്ന് ഭവേ+സി എന്നും സി പ്രത്യയത്തിലുള്ള ഇകാരം ലോപിച്ചു ഭവേ+സ് എന്നും രുത്വവിസർഗ്ഗങ്ങൾ വന്ന് ഭവേ എന്നും സിദ്ധിച്ചു.
മദ്ധ്യമപുരു‌ഷ ദ്വിവചനത്തിൽ ‘തസ്ഥസ്ഥമിപാംതാന്തന്താമഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ തസ് എന്നതിനു തം ആദേശമായി വന്നു ഭൂ+തം എന്നും മുൻപോലെ ഭവേ+തം=ഭവേതം എന്നു സിദ്ധിച്ചു.
ബഹുവചനത്തിൽ ‘തസ്ഥസ്ഥമിപാംതാന്തന്താമഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ ഥ എന്നതിനു ത എന്നത് ആദേശമായി വന്നു മുൻപ്രകാരം ഭവേ+ത=ഭവേത എന്നു സിദ്ധിച്ചു.
ഉത്തമപുരു‌ഷൈകവചനത്തിൽ മി ആദേശം വന്ന് ‘തസ്ഥസ്ഥമിപാംതാന്തന്താമഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ മി എന്നതിന് അമ് ആദേശം വന്ന് ഭൂ+അമ് എന്നിരിക്കെ മുൻ പ്രക്രിയപോലെ ഭവേ+അമ്=ഭവേയം എന്നു സിദ്ധിച്ചു.
ഉത്തമപുരു‌ഷദ്വിവചനത്തിൽ വസ് ആദേശം വന്ന് മുൻ പറഞ്ഞതുപോലെ ഭവേ+വസ് എന്നിരിക്കെ ‘നിത്യം ങിതഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ സ് എന്നതിന് ലോപം വന്ന് ഭവേ+വ=ഭവേവ എന്നു സിദ്ധമായി.
ഉത്തമപുരു‌ഷബഹുവചനത്തിൽ മസ് ആദേശം വന്ന് മുൻപോലെ ഭവേ+മസ് എന്നിരിക്കെ സ് എന്നതു ലോപിച്ച് ഭവേ+മ=ഭവേമ എന്ന രൂപം സിദ്ധിച
‘ലിങ് ആശി‌ഷി’ (3-4-116), ‘കിദാശി‌ഷി’ (3-4-104) ഈ സൂത്രങ്ങളാൽ ആശി‌ഷ്ലിങിൽ മുൻപറഞ്ഞ് ലിപികളിൽ ചിലവ വരികയില്ല. എങ്ങനെയെന്നാൽ ആശീർവാദത്തെ കാട്ടുമ്പോൾ ഭൂ+ലിങ് എന്നിരിക്കെ ഇങ് ഇത്താകയാൽ ലോപിച്ചുപോയിട്ട് ശേ‌ഷിച്ചതായ ല് എന്നതു ചേരുമ്പോൾ ഭൂ+ല് എന്നും അതിനു ആദേശമായി തി എന്ന പ്രത്യയം വന്നു ഭൂ+തി എന്നും ‘യാസുട്പരസ്മൈപദേ‌ഷൂദാത്തോ ങിച്ച‘ എന്ന സൂത്രത്താൽ യാസ് എന്ന ആഗമം തി എന്നതിനു മുൻപായി വന്നു ഭൂ+യാസ്+സ്+തി എന്നും ഭൂയാസ്+സ്+ത്+ഇ എന്നിടത്തു ‘ഇതശ്ച’ എന്ന സൂത്രത്താൽ ഇകാരം ലോപിച്ച് ഭൂയാസ്+സ്+ത് എന്നും ‘സ്കോഃ സംയോഗാദ്യോരന്തേച’ (8-28-29) എന്ന സൂത്രത്താൽ യാസ് എന്നതിലെ സ് എന്നുള്ളതും മറ്റേ സ് എന്നുള്ളതും ലോപിച്ച് ഭൂ+യാ+ത്+ഭൂയാത് എന്നു സിദ്ധം.
പ്രഥമപുരു‌ഷഅദ്വിവചനത്തിൽ തസ് ആദേശം വന്ന് മുൻ പ്രസ്താവിച്ചതുപോലെ ഭൂ+യാസ്+സ്+തസ് മുതലായവ ചേർന്ന ശേ‌ഷം ആദ്യത്തെ സ് എന്നതിനു ലോപം വന്ന് ഭൂയാ+സ്+തസ് എന്നിരിക്കെ ‘തസ്ഥസ്ഥമിപാംതാന്ഥന്താമഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ തസ് എന്നതിന് താം ആദേശം വന്ന് ഭൂയാസ്+താം=ഭൂയാസ്താം എന്ന രൂപം സിദ്ധിച്ചു.
ടി ബഹുവചനത്തിൽ ‘ഝേർജുസ്‘ എന്ന സൂത്രത്താൽ ഝി എന്നതിന് ഉസ് ആദേശം വന്ന് ഭൂ+ഉസ് എന്നിരിക്കെ യാസ് എന്നത് ഉസ് എന്നതിനു മുൻപായി വന്നു ഭൂ+യാസ്+ഉസ്=ഭൂയാസുസ് എന്നും രുത്വ വിസർഗ്ഗങ്ങൾ വന്ന് ഭൂയാസുഃ എന്നും സിദ്ധിച്ചു.
മധ്യമപുരു‌ഷൈകവചനത്തിൽ സി ആദേശം വന്ന് ഭൂ+സി എന്നും മുൻ പ്രക്രിയപോലെ ഭൂയാസ്+സി=ഭൂയാസ്+സ്+ഇ എന്നിരിക്കുമ്പോൾ ഇ എന്നതിനു ലോപം വന്ന് ഭൂയാസ്+സ് എന്നും ആദ്യത്തെ സ് എന്നതിനു ലോപം വന്ന് ഭൂയാ+സ് എന്നും രുത്വവിസർഗ്ഗങ്ങൾ വന്ന് ഭൂയാഃ എന്നും സിദ്ധിച്ചു.
മധ്യമപുരു‌ഷദ്വിവചനത്തിൽ ഥസ് ആദേശം വന്ന് ‘തസ്ഥസ്ഥമിപാം താന്തന്താമഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ ഥസ് എന്നതിന് താം ആദേശമായി വന്ന് ഭൂ+തം എന്നും
പ്രഥമപുരു‌ഷദ്വിവചനത്തിലെ പ്രക്രിയ പോലെ ഭൂയാസ്+തം=ഭൂയാസ്തം എന്നും സിദ്ധിച്ചു. ബഹുവചനത്തിൽ ഥ ആദേശമായി വന്ന് ‘തസ്ഥസ്ഥമിപാം താന്തന്താമഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ ഥ എന്നതിന് ത ആദേശമായി വന്ന് ഭൂയാസ്+ത=ഭൂയാസ്ത എന്നും സിദ്ധിച്ചു.
ഉത്തമപുരു‌ഷൈകവചനത്തിൽ മി ആദേശം വന്ന് മി എന്നതിന് അമ് ആദേശം വന്ന് പ്രഥമപുരു‌ഷ ബഹുവചനത്തിൽ പോലെ ഭൂയാസ്+അമ്=ഭൂയാസം എന്നു സിദ്ധമായി.
ഉത്തമപുരു‌ഷ ദ്വിവചനത്തിൽ വസ് ആദേശം വന്ന് ഏകവചനത്തിൽപോലെ ഭൂയാസ്+വസ് എന്നിരിക്കെ നിത്യങിതഃ എന്ന സൂത്രത്താൽ വസ് എന്നതിലെ സകാരം ലോപിച്ച് ഭൂയാസ്+വ=ഭൂയാസ്വ എന്നും രൂപം സിദ്ധിച്ചു.
ടി ബഹുവചനത്തിന് മുമ്പ് ആദേശം വന്ന് ഭൂയാസ്+മസ് എന്നിരിക്കെ സകാരം ലോപിച്ച് ഭൂയാസ്+മ=ഭൂയാസ്മ എന്ന രൂപം സിദ്ധമായി.
‘ലുങ്‘ (3-2-11). ഭൂതാർത്ഥവൃത്തിയായിരിക്കുന്ന ധാതുവിന് അതായത് ലിട്, ലങ് ഇതുകളിൽ പറയപ്പെട്ട വിശേ‌ഷങ്ങൾ ഇല്ലാതെ ഇരിക്കുന്ന കാലത്തെ മാത്രം കുറിക്കുന്നിടത്ത് ലുങ് വരും.
ഭൂ+ലുങ് എന്നിരിക്കെ ഉങ് ഇത്താകയാൽ ലോപിച്ചു പോ ശേ‌ഷം ഭൂ+ എന്നിരിക് ‘ലുങ്‌ലങ്‌ലൃങ്‌ക്ഷ്വഡുദാത്തഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ ഭൂ+ എന്നതിന് മുമ്പായി അ ചേർന്നു അഭൂ+ല് എന്നും ‘ച്ലി ലുങി’ എന്ന സൂത്രത്താൽ ഭൂ എന്നതിനും ല് എന്നതിനും ഇടയ്ക്ക് ച്ലി വന്നു അഭൂ+ച്ലി+ല് എന്നും ‘ച്ലേഃ സിച്’ (3-1-44) എന്ന സൂത്രത്താൽ ച്ലി എന്നതിനു ആദേശമായി സ് വന്ന് അഭൂ+സ്+തി എന്നും ‘ഗാതിസ്ഥാഘുപാഭൂഭ്യഃ സിചഃ പരസ്മൈപദേ‌ഷു’ (2-4-77) എന്ന സൂത്രത്താൽ എന്നതി ലോ വന്ന് അഭൂ+തി=അഭൂത്=+ഇ എന്നും ഇതശ്ച എന്ന സൂത്രത്താൽ ഇ എന്നതിന് ലോപം വന്ന് അഭൂ+ത്=അഭൂത് എന്നും സിദ്ധിച്ചു.
പ്രഥമപുരു‌ഷദ്വിവചനത്തിൽ തസ് ആദേശം വന്ന് തസ് എന്നതിനു ത ആദേശം വന് മുൻപ്രക്രിയപോലെ അഭൂ+താം=അഭൂതാം എന്നായി
ബഹുവചനത്തിൽ ഝി ആദേശം വന്ന് ഝിയ്ക്ക് അന്തി എന്ന ആദേശം വന്ന് മുൻപോലെ അഭൂ+അന്തി എന്നും ഭുവോവുഗ്ലുങ്‌ലിടോഃ എന്ന സൂത്രത്താൽ ഭൂ എന്നതിനു പിൻപായി വ് എന്ന ആഗമം ചേർന്ന് അഭൂ+ഗ്+അന്തി=അഭുവ്+അൻ+ത്+ഇ എന്നും ത്, ഇ ഈ രണ്ടുകൾക്കും ലങ് പ്രക്രിയയിൽ വിവരിച്ച വിധത്തിൽ ലോ വന്ന് അഭുവ്+അൻ=അഭുവൻ എന്നും സിദ്ധിച്ചു.
മധ്യമപുരു‌ഷൈകവചനത്തിൽ സി ആദേശം വന്ന് മുൻപറഞ്ഞ പ്രകാരം അഭൂ+സ്+ഇ എന്നിരിക്കെ ഇകാരത്തിന് ലോപവും രുത്വവിസർഗ്ഗങ്ങളും വന്ന് അഭൂഃ എന്നു സിദ്ധിച്ചു.
മധ്യമപുരു‌ഷ ദ്വിവചനത്തിൽ ഥസ് ആദേശം വന്ന് ഥസ് എന്നതിന് തം ആദേശം വന്ന് അഭൂ+തം=അഭൂതം എന്നു സിദ്ധിച്ചു.
ബഹുവചനത്തിൽ ഥ എന്ന ആദേശം വന്ന് അതിനു ത ആദേശം വന്ന് അഭൂ+ത=അഭൂത എന്നു സിദ്ധിച്ചു.
ഉത്തമപുരു‌ഷൈകവചനത്തിൽ മി ആദേശം വന്ന് അതിന് അമ് ആദേശം വന്ന് അഭൂ+അമ് എന്നിരിക്കെ ഭൂ+എന്നതിന് വ് എന്ന ആഗമം ചേർത്ത് അഭൂ+വ്+അമ്=അഭുവം എന്നി സിദ്ധിച്ചു.
ഉത്തമപുരു‌ഷദ്വിവചനത്തിൽ വസ് ആദേ വന്ന് അഭൂ+വസ് എന്നിരിക്കെ സ് എന്നതിന് ലോപം വന്ന് അഭൂ+മ=അഭൂമ എന്ന രൂപം സിദ്ധിച്ചു.
‘ലിങ് നിമിത്തേ ലൃങ് ക്രിയാതിപത്തൗ’ (3-3-139) ലിങ് നിമിത്തം, ഹേതുമത്ഭാവാദി (അതു ഭവിക്കുമെങ്കിൽ ഇതു ഭവിക്കും എന്നുള്ള) ഭവി‌ഷ്യദർത്ഥങ്ങളിൽ ലൃങ് വരും. ക്രിയ ഉണ്ടാകാതെ ഇരിക്കുമ്പോൾ അതായത്കാരണകാര്യങ്ങൾ രണ്ടും ഇല്ലാത്തിടത്തിൽ അക്കാരണമിരുന്നെങ്കിൽ ഇക്കാര്യമുണ്ടായേനെ(ഉണ്ടാകുമായിരുന്നു) എന്നു ചൊല്ലുന്നതിന് ലൃങ് ഉപയോഗപ്പെടും. ഭൂ+ലൃങ് എന്നിരിക്കുമ്പോൾ ഋങ് അടയാളമായി മാത്രമിരിക്കയാൽ ഇത്ത് എന്നുള്ള നാമത്തിന് അർഹമായി ലോപിച്ചു പോയി ശേ‌ഷം ല് എന്നു മാത്രം ഇരിക്കുന്നു. ഭൂ+ല് എന്നിരിക്കെ ഭൂ എന്നതിന്റെ മുമ്പായി അകാരം അഭൂ+ല് എന്നും ല് എന്നതിന് തി ആദേശം വന്ന് അഭൂ+തി എന്നും ‘സ്യതാസീലൃലുടോഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ ഭൂ എന്നതിനും തി എന്നതിനും മധ്യത്തിൽ സ്യ ആഗമം വന്ന് അഭൂ+സ്യ+തി എന്നും ‘ആർധധാതുകസ്യേഡ്വലാദേഃ’ എന്ന സൂത്രത്താൽ സ്യ എന്നതിനു മുമ്പായി ഇ എന്ന ആഗമം വന്നു അഭൂ+ഇ+സ്യ+തി=അഭ്+ഊ+സ്യ+തി എന്നും ഊ എന്നതിനു ഓ ആദേശം വന്നു അഭ്+ഓ+ഇ+സ്യ+തി എന്നും ഓ എന്നതിന് അവ് എന്ന ആദേശം വന്ന് അഭ്+അവ്+ഇ+സ്യ+തി എന്നും സ്യ എന്നതിലെ സകാരത്തിനു ഷകാരം വന്ന് അഭ്+അവ്+ഇ+ഷ്യ+തി എന്നും തി എന്ന പ്രത്യയത്തിലുള്ള ഇകാരത്തിനു ലോപം വന്ന് അഭ്+അവ്+ഇ+ഷ്യ+ത്=അഭവി‌ഷ്യത് എന്നും രൂപം സിദ്ധിച്ചു.
പ്രഥമപുരു‌ഷദ്വിവചനത്തിൽ തസ് ആദേശം വന്ന് തസ് എന്നതിന് താം ആദേശം വന്ന് മുൻപറഞ്ഞ വിധത്തിൽ അഭവി‌ഷ്യതാം എന്നു സിദ്ധിച്ചു.
ബഹുവചനത്തിൽ ഝി ആദേശം വന്ന് ഝി എന്നതിനു അന്തി എന്ന ആദേശം വന്ന് മുൻപറഞ്ഞപ്രകാരം അഭവി‌ഷ്യ+അന്തി=അഭവി‌ഷ്+യ്+അ+അന്തി എന്നും അ, അ ഇവരണ്ടിനും കൂടി ആദേശമായി ഒരു അകാരം വന്ന് അഭവി‌ഷ്+യ്+അന്തി=അഭവി‌ഷ്+യ്+അൻ+ത്+യ് എന്നും ത്, ഇ ഇവ രണ്ടിനും ലോപം വന്നു അഭവി‌ഷ്+യ്+അൻ=അഭവി‌ഷ്യൻ എന്നും രൂപം സിദ്ധിച്ചു.
മദ്ധ്യമപുരു‌ഷൈകവചനത്തിൽ സി എന്ന ആദേശം വന്ന് അഭവി‌ഷ്യ+സി=അഭവി‌ഷ്യ+സ്+ഇ എന്നിരിക്കെ ഇ എന്നതിന് ലോപം വന്ന് അഭവി‌ഷ്യ+സ് എന്നും രുത്വവിസർഗ്ഗങ്ങൾ വന്ന് അഭവി‌ഷ്യഃ എന്നും രൂപം ഉണ്ടായി.
മദ്ധ്യമപുരു‌ഷ ദ്വിവചനത്തിൽ ഥസ് ആദേശവും അതിനു തം ആദേശവും വന്ന് അഭവി‌ഷ്യ+തം=അഭവി‌ഷ്യതം എന്ന രൂപം സിദ്ധിച്ചു.
ബഹുവചനത്തിൽ ല് എന്നതിന് ഥ എന്നും ഥ എന്നതിന് ത എന്നും ആദേശങ്ങൾ വന്ന് അഭവി‌ഷ്യ+ത=അഭവി‌ഷ്യത എന്ന രൂപം സിദ്ധിച്ചു.
ഉത്തമപുരു‌ഷൈകവചനത്തിൽ ല് എന്നതിന് മി എന്നും മി എന്നതിന് അമ് എന്നും ആദേശങ്ങൾ വന്ന് അഭവി‌ഷ+അമ്=അഭവി‌ഷ്+യ്+അ+അം എന്നിരിക്കെ അ, അ എന്നുള്ള രണ്ടിന കൂ ഒ അകാരം ആദേശമാ വന്ന് അഭവി‌ഷ്+യ്+അമ്=അഭവി‌ഷ്യം എന്ന രൂപം സിദ്ധിച്ചു.
ഉത്തമപുരു‌ഷദ്വിവചനത്തിൽ എന്നതിന് വസ് ആദേശം വന്ന് അഭവി‌ഷ്യ+വസ് എന്നിരിക്കെ അഭവി‌ഷ്യ എന്നതിലെ അന്ത്യമായ അകാരത്തിന് ‘അതോദീർഘോയഞി’ എന്ന സൂത്രത്താൽ ദീർഘം വന്ന് അഭവി‌ഷ്യാ+വസ് എന്നും നിത്യങ എന്ന സൂത്രത്താൽ സകാരലോപം വന്ന് അഭവി‌ഷ്യാവ എന്നും രൂപം സിദ്ധമായി.
ഉത്തമപുരു‌ഷ ബഹുവചനത്തിൽ ല് എന്നതിന് മസ് ആദേശം വന് മ ക്രിയയനുസരിച് ദീർഘവും സകാരലോപവും വന്ന് അഭവി‌ഷ്യാമ എന്നു സിദ്ധമായി.