ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / പ്രഥമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 1) / അദ്ധ്യായം 19

← സ്കന്ധം 1 : അദ്ധ്യായം 18 ‌

സ്കന്ധം 2 : അദ്ധ്യായം 1 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / പ്രഥമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 1) / അദ്ധ്യായം 19

സൂത ഉവാച

     മഹീപതിസ്ത്വഥ തത്കർമ്മ ഗർഹ്യം
          വിചിന്തയന്നാത്മകൃതം സുദുർമ്മനാഃ ।
     അഹോ മയാ നീചമനാര്യവത്കൃതം
          നിരാഗസി ബ്രഹ്മണി ഗൂഢതേജസി ॥ 1 ॥

     ധ്രുവം തതോ മേ കൃതദേവഹേളനാദ്-
          ദുരത്യയം വ്യസനം നാതിദീർഘാത് ।
     തദസ്തു കാമം ത്വഘനിഷ്കൃതായ മേ
          യഥാ ന കുര്യാം പുനരേവമദ്ധാ ॥ 2 ॥

     അദ്യൈവ രാജ്യം ബലമൃദ്ധകോശം
          പ്രകോപിതബ്രഹ്മകുലാനലോ മേ ।
     ദഹത്വഭദ്രസ്യ പുനർന്ന മേഽഭൂത്-
          പാപീയസീ ധീർദ്വിജദേവഗോഭ്യഃ ॥ 3 ॥

     സ ചിന്തയന്നിത്ഥമഥാശൃണോദ് യഥാ
          മുനേഃ സുതോക്തോ നിരൃതിസ്തക്ഷകാഖ്യഃ ।
     സ സാധു മേനേ ന ചിരേണ തക്ഷകാ-
          നലം പ്രസക്തസ്യ വിരക്തികാരണം ॥ 4 ॥

     അഥോ വിഹായേമമമും ച ലോകം
          വിമർശിതൌ ഹേയതയാ പുരസ്താത് ।
     കൃഷണാംഘ്രിസേവാമധിമന്യമാന
          ഉപാവിശത്പ്രായമമർത്ത്യനദ്യാം ॥ 5 ॥

     യാ വൈ ലസച്ഛ്രീതുളസീവിമിശ്ര-
          കൃഷ്ണാംഘ്രിരേണ്വഭ്യധികാംബുനേത്രീ ।
     പുനാതി ലോകാനുഭയത്ര സേശാൻ
          കസ്താം ന സേവേത മരിഷ്യമാണഃ ॥ 6 ॥

     ഇതി വ്യവച്ഛിദ്യ സ പാണ്ഡവേയഃ
          പ്രായോപവേശം പ്രതി വിഷ്ണുപദ്യാം ।
     ദധ്യൌ മുകുന്ദാംഘ്രിമനന്യഭാവോ
          മുനിവ്രതോ മുക്തസമസ്തസംഗഃ ॥ 7 ॥

     തത്രോപജഗ്മുർഭുവനം പുനാനാ
          മഹാനുഭാവാ മുനയഃ സശിഷ്യാഃ ।
     പ്രായേണ തീർത്ഥാഭിഗമാപദേശൈഃ
          സ്വയം ഹി തീർത്ഥാനി പുനന്തി സന്തഃ ॥ 8 ॥

     അത്രിർവസിഷ്ഠശ്ച്യവനഃ ശരദ്വാ-
          നരിഷ്ടനേമിർഭൃഗുരംഗിരാശ്ച ।
     പരാശരോ ഗാധിസുതോഽഥ രാമ
          ഉതത്ഥ്യ ഇന്ദ്രപ്രമദേധ്മവാഹൌ ॥ 9 ॥

     മേധാതിഥിർദ്ദേവല ആർഷ്ടിഷേണോ
          ഭാരദ്വാജോ ഗൌതമഃ പിപ്പലാദഃ ।
     മൈത്രേയ ഔർവഃ കവഷഃ കുംഭയോനിർ-
          ദ്വൈപായനോ ഭഗവാന്നാരദശ്ച ॥ 10 ॥

     അന്യേ ച ദേവർഷിബ്രഹ്മർഷിവര്യാ
          രാജർഷിവര്യാ അരുണാദയശ്ച ।
     നാനാർഷേയപ്രവരാൻ സമേതാ-
          നഭ്യർച്യ രാജാ ശിരസാ വവന്ദേ ॥ 11 ॥

     സുഖോപവിഷ്ടേഷ്വഥ തേഷു ഭൂയഃ
          കൃതപ്രണാമഃ സ്വചികീർഷിതം യത് ।
     വിജ്ഞാപയാമാസ വിവിക്തചേതാ
          ഉപസ്ഥിതോഽഗ്രേഽഭിഗൃഹീതപാണിഃ ॥ 12 ॥

രാജോവാച

     അഹോ വയം ധന്യതമാ നൃപാണാം
          മഹത്തമാനുഗ്രഹണീയശീലാഃ ।
     രാജ്ഞാം കുലം ബ്രാഹ്മണപാദശൌചാദ്-
          ദൂരാദ്വിസൃഷ്ടം ബത ഗർഹ്യകർമ്മ ॥ 13 ॥

     തസ്യൈവ മേഽഘസ്യ പരാവരേശോ
          വ്യാസക്തചിത്തസ്യ ഗൃഹേഷ്വഭീക്ഷ്ണം ।
     നിർവേദമൂലോ ദ്വിജശാപരൂപോ
          യത്ര പ്രസക്തോ ഭയമാശു ധത്തേ ॥ 14 ॥

     തം മോപയാതം പ്രതിയന്തു വിപ്രാ
          ഗംഗാ ച ദേവീ ധൃതചിത്തമീശേ ।
     ദ്വിജോപസൃഷ്ടഃ കുഹകസ്തക്ഷകോ വാ
          ദശത്വലം ഗായത വിഷ്ണുഗാഥാഃ ॥ 15 ॥

     പുനശ്ച ഭൂയാദ്ഭഗവത്യനന്തേ
          രതിഃ പ്രസംഗശ്ച തദാശ്രയേഷു ।
     മഹത്സു യാം യാമുപയാമി സൃഷ്ടിം
          മൈത്ര്യസ്തു സർവത്ര നമോ ദ്വിജേഭ്യഃ ॥ 16 ॥

     ഇതി സ്മ രാജാധ്യവസായയുക്തഃ
          പ്രാചീനമൂലേഷു കുശേഷു ധീരഃ ।
     ഉദങ്മുഖോ ദക്ഷിണകൂല ആസ്തേ
          സമുദ്രപത്ന്യാഃ സ്വസുതന്യസ്തഭാരഃ ॥ 17 ॥

     ഏവം ച തസ്മിൻ നരദേവദേവേ
          പ്രായോപവിഷ്ടേ ദിവി ദേവസംഘാഃ ।
     പ്രശസ്യ ഭൂമൌ വ്യകിരൻ പ്രസൂനൈർ-
          മ്മുദാ മുഹുർദുന്ദുഭയശ്ച നേദുഃ ॥ 18 ॥

     മഹർഷയോ വൈ സമുപാഗതാ യേ
          പ്രശസ്യ സാധ്വിത്യനുമോദമാനാഃ ।
     ഊചുഃ പ്രജാനുഗ്രഹശീലസാരാ
          യദുത്തമശ്ലോകഗുണാഭിരൂപം ॥ 19 ॥

     ന വാ ഇദം രാജർഷിവര്യ ചിത്രം
          ഭവത്സു കൃഷ്ണം സമനുവ്രതേഷു ।
     യേഽധ്യാസനം രാജകിരീടജുഷ്ടം
          സദ്യോ ജഹുർഭഗവത്പാർശ്വകാമാഃ ॥ 20 ॥

     സർവ്വേ വയം താവദിഹാസ്മഹേഽദ്യ
          കളേബരം യാവദസൌ വിഹായ ।
     ലോകം പരം വിരജസ്കം വിശോകം
          യാസ്യത്യയം ഭാഗവതപ്രധാനഃ ॥ 21 ॥

     ആശ്രുത്യ തദൃഷിഗണവചഃ പരീക്ഷിത്
          സമം മധുച്യുദ്ഗുരു ചാവ്യളീകം ।
     ആഭാഷതൈനാനഭിനന്ദ്യ യുക്താൻ
          ശുശ്രൂഷമാണശ്ചരിതാനി വിഷ്ണോഃ ॥ 22 ॥

     സമാഗതാഃ സർവത ഏവ സർവ്വേ
          വേദാ യഥാ മൂർത്തിധരാസ്ത്രിപൃഷ്ഠേ ।
     നേഹാഥ നാമുത്ര ച കശ്ചനാർത്ഥ
          ഋതേ പരാനുഗ്രഹമാത്മശീലം ॥ 23 ॥

     തതശ്ച വഃ പൃച്ഛ്യമിമം വിപൃച്ഛേ
          വിശ്രഭ്യ വിപ്രാ ഇതി കൃത്യതായാം ।
     സർവ്വാത്മനാ മ്രിയയമാണൈശ്ച കൃത്യം
          ശുദ്ധം ച തത്രാമൃശതാഭിയുക്താഃ ॥ 24 ॥

     തത്രാഭവദ്ഭഗവാൻ വ്യാസപുത്രോ
          യദൃച്ഛയാ ഗാമടമാനോഽനപേക്ഷഃ ।
     അലക്ഷ്യലിങ്ഗോ നിജലാഭതുഷ്ടോ
          വൃതശ്ച ബാലൈരവധൂതവേഷഃ ॥ 25 ॥

     തം ദ്വ്യഷ്ടവർഷം സുകുമാരപാദ-
          കരോരുബാഹ്വംസകപോലഗാത്രം ।
          ചാർവ്വായതാക്ഷോന്നസതുല്യകർണ്ണാ-
          സുഭ്ര്‌വാനനം കംബുസുജാതകണ്ഠം ॥ 26 ॥

     നിഗൂഢജത്രും പൃഥുതുംഗവക്ഷസ-
          മാവർത്തനാഭിം വലിവൽഗൂദരം ച ।
     ദിഗംബരം വക്ത്രവികീർണ്ണാകേശം
          പ്രലംബബാഹും സ്വമരോത്തമാഭം ॥ 27 ॥

     ശ്യാമം സദാപീച്യവയോംഗലക്ഷ്മ്യാ
          സ്ത്രീണാം മനോജ്ഞം രുചിരസ്മിതേന ।
     പ്രത്യുത്ഥിതാസ്തേ മുനയഃ സ്വാസനേഭ്യ-
          സ്തല്ലക്ഷണജ്ഞാ അപി ഗൂഢവർച്ചസം ॥ 28 ॥

     സ വിഷ്ണുരാതോഽതിഥയ ആഗതായ
          തസ്മൈ സപര്യാം ശിരസാഽഽജഹാര ।
     തതോ നിവൃത്താ ഹ്യബുധാഃ സ്ത്രിയോഽർഭകാ
          മഹാസനേ സോപവിവേശ പൂജിതഃ ॥ 29 ॥

     സ സംവൃതസ്തത്ര മഹാൻ മഹീയസാം
          ബ്രഹ്മർഷിരാജർഷിദേവർഷിസംഘൈഃ ।
     വ്യരോചതാലം ഭഗവാൻ യഥേന്ദുർ-
          ഗ്രഹർക്ഷതാരാനികരൈഃ പരീതഃ ॥ 30 ॥

     പ്രശാന്തമാസീനമകുണ്ഠമേധസം
          മുനിം നൃപോ ഭാഗവതോഽഭ്യുപേത്യ ।
     പ്രണമ്യ മൂർധ്നാവഹിതഃ കൃതാഞ്ജലിർ-
          നത്വാ ഗിരാ സൂനൃതയാന്വപൃച്ഛത് ॥ 31 ॥

പരീക്ഷിദുവാച

അഹോ അദ്യ വയം ബ്രഹ്മൻ സത്സേവ്യാഃ ക്ഷത്രബന്ധവഃ ।
കൃപയാതിഥിരൂപേണ ഭവദ്ഭിസ്തീർത്ഥകാഃ കൃതാഃ ॥ 32 ॥

യേഷാം സംസ്മരണാത്പുംസാം സദ്യഃ ശുധ്യന്തി വൈ ഗൃഹാഃ ।
കിം പുനർദർശനസ്പർശപാദശൌചാസനാദിഭിഃ ॥ 33 ॥

സാന്നിധ്യാത്തേ മഹായോഗിൻ പാതകാനി മഹാന്ത്യപി ।
സദ്യോ നശ്യന്തി വൈ പുംസാം വിഷ്ണോരിവ സുരേതരാഃ ॥ 34 ॥

അപി മേ ഭഗവാൻ പ്രീതഃ കൃഷ്ണഃ പാണ്ഡുസുതപ്രിയഃ ।
പൈതൃഷ്വസേയപ്രീത്യർത്ഥം തദ്ഗോത്രസ്യാത്തബാന്ധവഃ ॥ 35 ॥

അന്യഥാ തേഽവ്യക്തഗതേർദർശനം നഃ കഥം നൃണാം ।
നിതരാം മ്രിയമാണാനാം സംസിദ്ധസ്യ വനീയസഃ ॥ 36 ॥

അതഃ പൃച്ഛാമി സംസിദ്ധിം യോഗിനാം പരമം ഗുരും ।
പുരുഷസ്യേഹ യത്കാര്യം മ്രിയമാണസ്യ സർവഥാ ॥ 37 ॥

യച്ഛ്രോതവ്യമഥോ ജപ്യം യത്കർത്തവ്യം നൃഭിഃ പ്രഭോ ।
സ്മർത്തവ്യം ഭജനീയം വാ ബ്രൂഹി യദ്വാ വിപര്യയം ॥ 38 ॥

നൂനം ഭഗവതോ ബ്രഹ്മൻ ഗൃഹേഷു ഗൃഹമേധിനാം ।
ന ലക്ഷ്യതേ ഹ്യവസ്ഥാനമപി ഗോദോഹനം ക്വചിത് ॥ 39 ॥

സൂത ഉവാച

ഏവമാഭാഷിതഃ പൃഷ്ടഃ സ രാജ്ഞാ ശ്ലക്ഷ്ണയാ ഗിരാ ।
പ്രത്യഭാഷത ധർമ്മജ്ഞോ ഭഗവാൻ ബാദരായണിഃ ॥ 40 ॥