ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / പ്രഥമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 1) / അദ്ധ്യായം 13

← സ്കന്ധം 1 : അദ്ധ്യായം 12 ‌

സ്കന്ധം 1 : അദ്ധ്യായം 14 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / പ്രഥമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 1) / അദ്ധ്യായം 13

സൂത ഉവാച

വിദുരസ്തീർത്ഥയാത്രായാം മൈത്രേയാദാത്മനോ ഗതിം ।
ജ്ഞാത്വാഗാദ്ധാസ്തിനപുരം തയാവാപ്തവിവിത്സിതഃ ॥ 1 ॥

യാവതഃ കൃതവാൻ പ്രശ്നാൻ ക്ഷത്താ കൌഷാരവാഗ്രതഃ ।
ജാതൈകഭക്തിർഗ്ഗോവിന്ദേ തേഭ്യശ്ചോപരരാമ ഹ ॥ 2 ॥

തം ബന്ധുമാഗതം ദൃഷ്ട്വാ ധർമ്മപുത്രഃ സഹാനുജഃ ।
ധൃതരാഷ്ട്രോ യുയുത്സുശ്ച സൂതഃ ശാരദ്വതഃ പൃഥാ ॥ 3 ॥

ഗാന്ധാരീ ദ്രൌപദീ ബ്രഹ്മൻ സുഭദ്രാ ചോത്തരാ കൃപീ ।
അന്യാശ്ച ജാമയഃ പാണ്ഡോർജ്ഞാതയഃ സസുതാഃ സ്ത്രിയഃ ॥ 4 ॥

പ്രത്യുജ്ജഗ്മുഃ പ്രഹർഷേണ പ്രാണം തന്വ ഇവാഗതം ।
അഭിസങ്ഗമ്യ വിധിവത്പരിഷ്വങ്ഗാഭിവാദനൈഃ ॥ 5 ॥

മുമുചുഃ പ്രേമബാഷ്പൌഘം വിരഹൌത്കണ്ഠ്യകാതരാഃ ।
രാജാ തമർഹയാഞ്ചക്രേ കൃതാസനപരിഗ്രഹം ॥ 6 ॥

തം ഭുക്തവന്തം വിശ്രാന്തമാസീനം സുഖമാസനേ ।
പ്രശ്രയാവനതോ രാജാ പ്രാഹ തേഷാം ച ശൃണ്വതാം ॥ 7 ॥

യുധിഷ്ഠിര ഉവാച

അപി സ്മരഥ നോ യുഷ്മത്പക്ഷച്ഛായാസമേധിതാൻ ।
വിപദ്ഗണാദ്വിഷാഗ്ന്യാദേർമ്മോചിതാ യത്‌സമാതൃകാഃ ॥ 8 ॥

കയാ വൃത്ത്യാ വർത്തിതം വശ്ചരദ്ഭിഃ ക്ഷിതിമണ്ഡലം ।
തീർത്ഥാനി ക്ഷേത്രമുഖ്യാനി സേവിതാനീഹ ഭൂതലേ ॥ 9 ॥

ഭവദ്വിധാ ഭാഗവതാസ്തീർത്ഥഭൂതാഃ സ്വയം വിഭോ ।
തീർത്ഥീകുർവന്തി തീർത്ഥാനി സ്വാന്തഃസ്ഥേന ഗദാഭൃതാ ॥ 10 ॥

അപി നസ്സുഹൃദസ്താത ബാന്ധവാഃ കൃഷ്ണദേവതാഃ ।
ദൃഷ്ടാ ശ്രുതാ വാ യദവഃ സ്വപുര്യാം സുഖമാസതേ ॥ 11 ॥

ഇത്യുക്തോ ധർമ്മരാജേന സർവ്വം തത്‌സമവർണ്ണയത് ।
യഥാനുഭൂതം ക്രമശോ വിനാ യദുകുലക്ഷയം ॥ 12 ॥

നന്വപ്രിയം ദുർവിഷഹം നൃണാം സ്വയമുപസ്ഥിതം ।
നാവേദയത്‌ സകരുണോ ദുഃഖിതാൻ ദ്രഷ്ടുമക്ഷമഃ ॥ 13 ॥

കഞ്ചിത്കാലമഥാവാത്സീത്‌ സത്കൃതോ ദേവവത്‌ സുഖം ।
ഭ്രാതുർജ്യേഷ്ഠസ്യ ശ്രേയസ്കൃത്‌ സർവേഷാം പ്രീതിമാവഹൻ ॥ 14 ॥

അബിഭ്രദര്യമാ ദണ്ഡം യഥാവദഘകാരിഷു ।
യാവദ്ദധാര ശൂദ്രത്വം ശാപാദ്വർഷശതം യമഃ ॥ 15 ॥

യുധിഷ്ഠിരോ ലബ്ധരാജ്യോ ദൃഷ്ട്വാ പൌത്രം കുലന്ധരം ।
ഭ്രാതൃഭിർല്ലോകപാലാഭൈർമ്മുമുദേ പരയാ ശ്രിയാ ॥ 16 ॥

ഏവം ഗൃഹേഷു സക്താനാം പ്രമത്താനാം തദീഹയാ ।
അത്യക്രാമദവിജ്ഞാതഃ കാലഃ പരമദുസ്തരഃ ॥ 17 ॥

വിദുരസ്തദഭിപ്രേത്യ ധൃതരാഷ്ട്രമഭാഷത ।
രാജൻ നിർഗ്ഗഗമ്യതാം ശീഘ്രം പശ്യേദം ഭയമാഗതം ॥ 18 ॥

പ്രതിക്രിയാ ന യസ്യേഹ കുതശ്ചിത്കർഹിചിത്പ്രഭോ ।
സ ഏവ ഭഗവാൻ കാലഃ സർവ്വേഷാം നഃ സമാഗതഃ ॥ 19 ॥

യേന ചൈവാഭിപന്നോഽയം പ്രാണൈഃ പ്രിയതമൈരപി ।
ജനഃ സദ്യോ വിയുജ്യേത കിമുതാന്യൈർധനാദിഭിഃ ॥ 20 ॥

പിതൃഭ്രാതൃസുഹൃത്പുത്രാ ഹതാസ്തേ വിഗതം വയഃ ।
ആത്മാ ച ജരയാ ഗ്രസ്തഃ പരഗേഹമുപാസസേ ॥ 21 ॥

അഹോ മഹീയസീ ജന്തോർജീവിതാശാ യഥാ ഭവാൻ ।
ഭീമാപവർജ്ജിതം പിണ്ഡമാദത്തേ ഗൃഹപാലവത് ॥ 22 ॥

അഗ്നിർന്നിസൃഷ്ടോ ദത്തശ്ച ഗരോ ദാരാശ്ച ദൂഷിതാഃ ।
ഹൃതം ക്ഷേത്രം ധനം യേഷാം തദ്ദത്തൈരസുഭിഃ കിയത് ॥ 23 ॥

തസ്യാപി തവ ദേഹോഽയം കൃപണസ്യ ജിജീവിഷോഃ ।
പരൈത്യനിച്ഛതോ ജീർണ്ണോ ജരയാ വാസസീ ഇവ ॥ 24 ॥

ഗതസ്വാർത്ഥമിമം ദേഹം വിരക്തോ മുക്തബന്ധനഃ ।
അവിജ്ഞാതഗതിർജ്ജഹ്യാത്‌ സ വൈ ധീര ഉദാഹൃതഃ ॥ 25 ॥

യഃ സ്വകാത്പരതോ വേഹ ജാതനിർവ്വേദ ആത്മവാൻ ।
ഹൃദി കൃത്വാ ഹരിം ഗേഹാത് പ്രവ്രജേത്‌ സ നരോത്തമഃ ॥ 26 ॥

അഥോദീചീം ദിശം യാതു സ്വൈരജ്ഞാതഗതിർഭവാൻ ।
ഇതോഽർവ്വാക് പ്രായശഃ കാലഃ പുംസാം ഗുണവികർഷണഃ ॥ 27 ॥

     ഏവം രാജാ വിദുരേണാനുജേന
          പ്രജ്ഞാചക്ഷുർബോധിത ആജമീഢഃ ।
     ഛിത്ത്വാ സ്വേഷു സ്നേഹപാശാൻ ദ്രഢിമ് നോ
          നിശ്ചക്രാമ ഭ്രാതൃസന്ദർശിതാദ്ധ്വാ ॥ 28 ॥

     പതിം പ്രയാന്തം സുബലസ്യ പുത്രീ
          പതിവ്രതാ ചാനുജഗാമ സാധ്വീ ।
     ഹിമാലയം ന്യസ്തദണ്ഡപ്രഹർഷം
          മനസ്വിനാമിവ സത്സമ്പ്രഹാരഃ ॥ 29 ॥

     അജാതശത്രുഃ കൃതമൈത്രോ ഹുതാഗ്നിർ-
          വ്വിപ്രാൻ നത്വാ തിലഗോഭൂമിരുക്മൈഃ ।
     ഗൃഹം പ്രവിഷ്ടോ ഗുരുവന്ദനായ
          ന ചാപശ്യത്പിതരൌ സൌബലീം ച ॥ 30 ॥

തത്ര സഞ്ജയമാസീനം പപ്രച്ഛോദ്വിഗ്നമാനസഃ ।
ഗാവൽഗണേ ക്വ നസ്താതോ വൃദ്ധോ ഹീനശ്ച നേത്രയോഃ ॥ 31 ॥

അംബാ ച ഹതപുത്രാഽഽർത്താ പിതൃവ്യഃ ക്വ ഗതസ്സുഹൃത് ।
അപി മയ്യകൃതപ്രജ്ഞേ ഹതബന്ധുഃ സ ഭാര്യയാ ।
ആശംസമാൻശ്ശമലം ഗംഗായാം ദുഃഖിതോഽപതത് ॥ 32 ॥

പിതര്യുപരതേ പാണ്ഡൌ സർവാൻ നഃ സുഹൃദഃ ശിശൂൻ ।
അരക്ഷതാം വ്യസനതഃ പിതൃവ്യൌ ക്വ ഗതാവിതഃ ॥ 33 ॥

സൂത ഉവാച

കൃപയാ സ്നേഹവൈക്ലവ്യാത്‌സൂതോ വിരഹകർശിതഃ ।
ആത്മേശ്വരമചക്ഷാണോ ന പ്രത്യാഹാതിപീഡിതഃ ॥ 34 ॥

വിമൃജ്യാശ്രൂണി പാണിഭ്യാം വിഷ്ടഭ്യാത്മാനമാത്മനാ ।
അജാതശത്രും പ്രത്യൂചേ പ്രഭോഃ പാദാവനുസ്മരൻ ॥ 35 ॥

സഞ്ജയ ഉവാച

നാഹം വേദ വ്യവസിതം പിത്രോർവ്വഃ കുലനന്ദന ।
ഗാന്ധാര്യാ വാ മഹാബാഹോ മുഷിതോഽസ്മി മഹാത്മഭിഃ ॥ 36 ॥

അഥാജഗാമ ഭഗവാൻ നാരദസ്സഹ തുംബുരുഃ ।
പ്രത്യുത്ഥായാഭിവാദ്യാഹ സാനുജോഽഭ്യർച്ചയന്നിവ ॥ 37 ॥

യുധിഷ്ഠിര ഉവാച

നാഹം വേദ ഗതിം പിത്രോർഭഗവൻ ക്വ ഗതാവിതഃ ।
അംബാ വാ ഹതപുത്രാഽഽർത്താ ക്വ ഗതാ ച തപസ്വിനീ ॥ 38 ॥

കർണ്ണധാര ഇവാപാരേ ഭഗവാൻ പാരദർശകഃ ।
അഥാബഭാഷേ ഭഗവാന്നാരദോ മുനിസത്തമഃ ॥ 39 ॥

മാ കഞ്ചന ശുചോ രാജൻ യദീശ്വരവശം ജഗത് ।
ലോകാഃ സപാലാ യസ്യേമേ വഹന്തി ബലിമീശിതുഃ ।
സ സംയുനക്തി ഭൂതാനി സ ഏവ വിയുനക്തി ച ॥ 40 ॥

യഥാ ഗാവോ നസി പ്രോതാസ്തന്ത്യാം ബദ്ധാസ്സ്വദാമഭിഃ ।
വാക്തന്ത്യാം നാമഭിർബ്ബദ്ധാ വഹന്തി ബലിമീശിതുഃ ॥ 41 ॥

യഥാ ക്രീഡോപസ്കരാണാം സംയോഗവിഗമാവിഹ ।
ഇച്ഛയാ ക്രീഡിതുഃ സ്യാതാം തഥൈവേശേച്ഛയാ നൃണാം ॥ 42 ॥

യൻമന്യസേ ധ്രുവം ലോകമധ്രുവം വാ ന ചോഭയം ।
സർവഥാ ന ഹി ശോച്യാസ്തേ സ്നേഹാദന്യത്ര മോഹജാത് ॥ 43 ॥

തസ്മാജ്ജഹ്യങ്ഗ വൈക്ലവ്യമജ്ഞാനകൃതമാത്മനഃ ।
കഥം ത്വനാഥാഃ കൃപണാ വർത്തേരംസ്തേ ച മാം വിനാ ॥ 44 ॥

കാലകർമ്മഗുണാധീനോ ദേഹോഽയം പാഞ്ചഭൌതികഃ ।
കഥമന്യാംസ്തു ഗോപായേത്‌ സർപ്പഗ്രസ്തോ യഥാ പരം ॥ 45 ॥

അഹസ്താനി സഹസ്താനാമപദാനി ചതുഷ്പദാം ।
ഫൽഗൂനി തത്ര മഹതാം ജീവോ ജീവസ്യ ജീവനം ॥ 46 ॥

തദിദം ഭഗവാൻ രാജന്നേക ആത്മാഽഽത്മനാം സ്വദൃക് ।
അന്തരോഽനന്തരോ ഭാതി പശ്യ തം മായയോരുധാ ॥ 47 ॥

സോഽയമദ്യ മഹാരാജ ഭഗവാൻ ഭൂതഭാവനഃ ।
കാലരൂപോഽവതീർണ്ണോഽസ്യാമഭാവായ സുരദ്വിഷാം ॥ 48 ॥

നിഷ്പാദിതം ദേവകൃത്യമവശേഷം പ്രതീക്ഷതേ ।
താവദ്യൂയമവേക്ഷധ്വം ഭവേദ് യാവദിഹേശ്വരഃ ॥ 49 ॥

ധൃതരാഷ്ട്രഃ സഹ ഭ്രാത്രാ ഗാന്ധാര്യാ ച സ്വഭാര്യയാ ।
ദക്ഷിണേന ഹിമവതഋഷീണാമാശ്രമം ഗതഃ ॥ 50 ॥

സ്രോതോഭിഃ സപ്തഭിർ യാ വൈ സ്വർദ്ധുനീ സപ്തധാ വ്യധാത് ।
സപ്താനാം പ്രീതയേ നാനാ സപ്തസ്രോതഃ പ്രചക്ഷതേ ॥ 51 ॥

സ്നാത്വാനുസവനം തസ്മിൻ ഹുത്വാ ചാഗ്നീൻ യഥാവിധി ।
അബ്ഭക്ഷ ഉപശാന്താത്മാ സ ആസ്തേ വിഗതൈഷണഃ ॥ 52 ॥

ജിതാസനോ ജിതശ്വാസഃ പ്രത്യാഹൃതഷഡിന്ദ്രിയഃ ।
ഹരിഭാവനയാ ധ്വസ്തരജസ്സത്ത്വതമോമലഃ ॥ 53 ॥

വിജ്ഞാനാത്മനി സംയോജ്യ ക്ഷേത്രജ്ഞേ പ്രവിലാപ്യ തം ।
ബ്രഹ്മണ്യാത്മാനമാധാരേ ഘടാംബരമിവാംബരേ ॥ 54 ॥

ധ്വസ്തമായാഗുണോദർക്കോ നിരുദ്ധകരണാശയഃ ।
നിവർത്തിതാഖിലാഹാര ആസ്തേ സ്ഥാണുരിവാചലഃ ।
തസ്യാന്തരായോ മൈവാഭൂസ്സംന്യസ്താഖിലകർമ്മണഃ ॥ 55 ॥

സ വാ അദ്യതനാദ്‌ രാജൻ പരതഃ പഞ്ചമേഽഹനി ।
കളേബരം ഹാസ്യതി സ്വം തച്ച ഭസ്മീഭവിഷ്യതി ॥ 56 ॥

ദഹ്യമാനേഽഗ്നിഭിർദേഹേ പത്യുഃ പത്നീ സഹോടജേ ।
ബഹിഃ സ്ഥിതാ പതിം സാധ്വീ തമഗ്നിമനുവേക്ഷ്യതി ॥ 57 ॥

വിദുരസ്തു തദാശ്ചര്യം നിശാമ്യ കുരുനന്ദന ।
ഹർഷശോകയുതസ്തസ്മാദ്ഗന്താ തീർത്ഥനിഷേവകഃ ॥ 58 ॥

ഇത്യുക്ത്വാഥാരുഹത്‌ സ്വർഗം നാരദഃ സഹതുംബുരുഃ ।
യുധിഷ്ഠിരോ വചസ്തസ്യ ഹൃദി കൃത്വാജഹാച്ഛുചഃ ॥ 59 ॥