ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / പഞ്ചമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 5) / അദ്ധ്യായം 26

← സ്കന്ധം 5 : അദ്ധ്യായം 25

സ്കന്ധം 6 : അദ്ധ്യായം 1 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / പഞ്ചമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 5) / അദ്ധ്യായം 26

രാജോവാച

മഹർഷ ഏതദ്വൈചിത്ര്യം ലോകസ്യ കഥമിതി ॥ 1 ॥

ഋഷിരുവാച

ത്രിഗുണത്വാത്കർത്തുഃ ശ്രദ്ധയാ കർമ്മഗതയഃ പൃഥഗ്വിധാഃ സർവ്വാ ഏവ സർവ്വസ്യ താരതമ്യേന ഭവന്തി ॥ 2 ॥

അഥേദാനീം പ്രതിഷിദ്ധലക്ഷണസ്യാധർമ്മസ്യ തഥൈവ കർത്തുഃ ശ്രദ്ധായാ വൈസാദൃശ്യാത്കർമ്മഫലം വിസദൃശം ഭവതി യാ ഹ്യനാദ്യവിദ്യയാ കൃതകാമാനാം തത്പരിണാമലക്ഷണാഃ സൃതയഃ സഹസ്രശഃ പ്രവൃത്താസ്താസാം പ്രാചുര്യേണാനുവർണ്ണയിഷ്യാമഃ ॥ 3 ॥

രാജോവാച

നരകാ നാമ ഭഗവൻ കിം ദേശവിശേഷാ അഥവാ ബഹിസ്ത്രിലോക്യാ ആഹോസ്വിദന്തരാള ഇതി ॥ 4 ॥

ഋഷിരുവാച

അന്തരാള ഏവ ത്രിജഗത്യാസ്തു ദിശി ദക്ഷിണസ്യാമധസ്താദ്ഭൂമേരുപരിഷ്ടാച്ച ജലാദ്യസ്യാമഗ്നിഷ്വാത്താദയഃ പിതൃഗണാ ദിശി സ്വാനാം ഗോത്രാണാം പരമേണ സമാധിനാ സത്യാ ഏവാശിഷ ആശാസാനാ നിവസന്തി ॥ 5 ॥

യത്ര ഹ വാവ ഭഗവാൻ പിതൃരാജോ വൈവസ്വതഃ സ്വവിഷയം പ്രാപിതേഷു സ്വപുരുഷൈർജ്ജന്തുഷു സമ്പരേതേഷു യഥാ കർമ്മാവദ്യം ദോഷമേവാനുല്ലംഘിതഭഗവച്ഛാസനഃ സഗണോ ദമം ധാരയതി ॥ 6 ॥

തത്ര ഹൈകേ നരകാനേകവിംശതിം ഗണയന്തി അഥ താംസ്തേ രാജൻ നാമരൂപലക്ഷണതോഽനുക്രമിഷ്യാമസ്താമിസ്രോഽന്ധതാമിസ്രോ രൌരവോ മഹാരൌരവഃ കുംഭീപാകഃ കാലസൂത്രമസിപത്രവനം സൂകരമുഖമന്ധകൂപഃ കൃമിഭോജനഃ സന്ദംശസ്തപ്തസൂർമ്മിർവജ്രകണ്ടകശാൽമലീ വൈതരണീ പൂയോദഃ പ്രാണരോധോ വിശസനം ലാലാഭക്ഷഃ സാരമേയാദനമവീചിരയഃപാനമിതി കിഞ്ച ക്ഷാരകർദ്ദമോ രക്ഷോഗണഭോജനഃ ശൂലപ്രോതോ ദന്ദശൂകോഽവടനിരോധനഃ പര്യാവർത്തനഃ സൂചീമുഖമിത്യഷ്ടാവിംശതിർന്നരകാ വിവിധയാതനാഭൂമയഃ ॥ 7 ॥

തത്ര യസ്തു പരവിത്താപത്യകലത്രാണ്യപഹരതി സ ഹി കാലപാശബദ്ധോ യമപുരുഷൈരതിഭയാനകൈസ്താമിസ്രേ നരകേ ബലാന്നിപാത്യതേ അനശനാനുദപാനദണ്ഡതാഡനസന്തർജനാദിഭിർ യാതനാഭിർ യാത്യമാനോ ജന്തുർ യത്ര കശ്മലമാസാദിത ഏകദൈവ മൂർച്ഛാമുപയാതി താമിസ്രപ്രായേ ॥ 8 ॥

ഏവമേവാന്ധതാമിസ്രേ യസ്തു വഞ്ചയിത്വാ പുരുഷം ദാരാദീനുപയുങ്ക്തേ യത്ര ശരീരീ നിപാത്യമാനോ യാതനാസ്ഥോ വേദനയാ നഷ്ടമതിർന്നഷ്ടദൃഷ്ടിശ്ച ഭവതി യഥാ വനസ്പതിർവൃശ്ച്യമാനമൂലസ്തസ്മാദന്ധതാമിസ്രം തമുപദിശന്തി ॥ 9 ॥

യസ്ത്വിഹ വാ ഏതദഹമിതി മമേദമിതി ഭൂതദ്രോഹേണ കേവലം സ്വകുടുംബമേവാനുദിനം പ്രപുഷ്ണാതി സ തദിഹ വിഹായ സ്വയമേവ തദശുഭേന രൌരവേ നിപതതി ॥ 10 ॥

യേ ത്വിഹ യഥൈവാമുനാ വിഹിംസിതാ ജന്തവഃ പരത്ര യമയാതനാമുപഗതം ത ഏവ രുരവോ ഭൂത്വാ തഥാ തമേവ വിഹിംസന്തി തസ്മാദ്രൌരവമിത്യാഹൂ രുരുരിതി സർപ്പാദതിക്രൂരസത്ത്വസ്യാപദേശഃ ॥ 11 ॥

ഏവമേവ മഹാരൌരവോ യത്ര നിപതിതം പുരുഷം ക്രവ്യാദാ നാമ രുരവസ്തം ക്രവ്യേണ ഘാതയന്തി യഃ കേവലം ദേഹംഭരഃ ॥ 12 ॥

യസ്ത്വിഹ വാ ഉഗ്രഃ പശൂൻ പക്ഷിണോ വാ പ്രാണത ഉപരന്ധയതി തമപകരുണം പുരുഷാദൈരപി വിഗർഹിതമമുത്ര യമാനുചരാഃ കുംഭീപാകേ തപ്തതൈലേ ഉപരന്ധയന്തി ॥ 13 ॥

യസ്ത്വിഹ പിതൃവിപ്രബ്രഹ്മധ്രുക് സ കാലസൂത്രസംജ്ഞകേ നരകേ അയുതയോജനപരിമണ്ഡലേ താമ്രമയേ തപ്തഖലേ ഉപര്യധസ്താദഗ്ന്യർക്കാഭ്യാമതിതപ്യമാനേഽഭിനിവേശിതഃ ക്ഷുത്പിപാസാഭ്യാം ച ദഹ്യമാനാന്തർബ്ബഹിഃശരീര ആസ്തേ ശേതേ ചേഷ്ടതേഽവതിഷ്ഠതി പരിധാവതി ച യാവന്തി പശുരോമാണി താവദ്വർഷസഹസ്രാണി ॥ 14 ॥

യസ്ത്വിഹ വൈ നിജവേദപഥാദനാപദ്യപഗതഃ പാഖണ്ഡം ചോപഗതസ്തമസിപത്രവനം പ്രവേശ്യ കശയാ പ്രഹരന്തി തത്ര ഹാസാവിതസ്തതോ ധാവമാന ഉഭയതോ ധാരൈസ്താലവനാസിപത്രൈശ്ഛിദ്യമാനസർവ്വാംഗോ ഹാ ഹതോഽസ്മീതി പരമയാ വേദനയാ മൂർച്ഛിതഃ പദേ പദേ നിപതതി സ്വധർമ്മഹാ പാഖണ്ഡാനുഗതം ഫലം ഭുങ്‌ക്തേ ॥ 15 ॥

യസ്ത്വിഹ വൈ രാജാ രാജപുരുഷോ വാ അദണ്ഡ്യേ ദണ്ഡം പ്രണയതി ബ്രാഹ്മണേ വാ ശരീരദണ്ഡം സ പാപീയാൻ നരകേഽമുത്ര സൂകരമുഖേ നിപതതി തത്രാതിബലൈർവിനിഷ്പിഷ്യമാണാവയവോ യഥൈവേഹേക്ഷുഖണ്ഡ ആർത്തസ്വരേണ സ്വനയൻ ക്വചിൻമൂർച്ഛിതഃ കശ്മലമുപഗതോ യഥൈവേഹാദൃഷ്ടദോഷാ ഉപരുദ്ധാഃ ॥ 16 ॥

യസ്ത്വിഹ വൈ ഭൂതാനാമീശ്വരോപകൽപിതവൃത്തീനാമവിവിക്തപരവ്യഥാനാം സ്വയം പുരുഷോപകൽപിതവൃത്തിർവിവിക്തപരവ്യഥോ വ്യഥാമാചരതി സ പരത്രാന്ധകൂപേ തദഭിദ്രോഹേണ നിപതതി തത്ര ഹാസൌ തൈർജ്ജന്തുഭിഃ പശുമൃഗപക്ഷിസരീസൃപൈർമശകയൂകാമത്കുണമക്ഷികാദിഭിർ യേ കേ ചാഭിദ്രുഗ്ധാസ്തൈഃ സർവ്വതോഽഭിദ്രുഹ്യമാണസ്തമസി വിഹതനിദ്രാനിർവൃതിരലബ്ധാവസ്ഥാനഃ പരിക്രാമതി യഥാ കുശരീരേ ജീവഃ ॥ 17 ॥

യസ്ത്വിഹ വാ അസംവിഭജ്യാശ്നാതി യത്കിഞ്ചനോപനതമനിർമ്മിതപഞ്ചയജ്ഞോ വായസസംസ്തുതഃ സ പരത്ര കൃമിഭോജനേ നരകാധമേ നിപതതി തത്ര ശതസഹസ്രയോജനേ കൃമികുണ്ഡേ കൃമിഭൂതഃ സ്വയം കൃമിഭിരേവ ഭക്ഷ്യമാണഃ കൃമിഭോജനോ യാവത്തദപ്രത്താപ്രഹൂതാദോഽനിർവ്വേശമാത്മാനം യാതയതേ ॥ 18 ॥

യസ്ത്വിഹ വൈ സ്തേയേന ബലാദ്വാ ഹിരണ്യരത്നാദീനി ബ്രാഹ്മണസ്യ വാപഹരത്യന്യസ്യ വാനാപദി പുരുഷസ്തമമുത്ര രാജൻ യമപുരുഷാ അയസ്മയൈരഗ്നിപിണ്ഡൈഃ സന്ദംശൈസ്ത്വചി നിഷ്കുഷന്തി ॥ 19 ॥

യസ്ത്വിഹ വാ അഗമ്യാം സ്ത്രിയമഗമ്യം വാ പുരുഷം യോഷിദഭിഗച്ഛതി താവമുത്ര കശയാ താഡയന്തസ്തിഗ്മയാ സൂർമ്മ്യാ ലോഹമയ്യാ പുരുഷമാലിംഗയന്തി സ്ത്രിയം ച പുരുഷരൂപയാ സൂർമ്മ്യാ ॥ 20 ॥

യസ്ത്വിഹ വൈ സർവ്വാഭിഗമസ്തമമുത്ര നിരയേ വർത്തമാനം വജ്രകണ്ടകശാൽമലീമാരോപ്യ നിഷ്കർഷന്തി ॥ 21 ॥

യേ ത്വിഹ വൈ രാജന്യാ രാജപുരുഷാ വാ അപാഖണ്ഡാ ധർമ്മസേതൂൻ ഭിന്ദന്തി തേ സമ്പരേത്യ വൈതരണ്യാം നിപതന്തി ഭിന്നമര്യാദാസ്തസ്യാം നിരയപരിഖാഭൂതായാം നദ്യാം യാദോഗണൈരിതസ്തതോ ഭക്ഷ്യമാണാ ആത്മനാ ന വിയുജ്യമാനാശ്ചാസുഭിരുഹ്യമാനാഃ സ്വാഘേന കർമ്മപാകമനുസ്മരന്തോ വിൺമൂത്രപൂയശോണിതകേശനഖാസ്ഥിമേദോമാംസവസാവാഹിന്യാമുപതപ്യന്തേ ॥ 22 ॥

യേ ത്വിഹ വൈ വൃഷളീപതയോ നഷ്ടശൌചാചാരനിയമാസ്ത്യക്തലജ്ജാഃ പശുചര്യാം ചരന്തി തേ ചാപി പ്രേത്യ പൂയവിൺമൂത്രശ്ലേഷ്മമലാപൂർണ്ണാർണ്ണവേ നിപതന്തി തദേവാതിബീഭത്സിതമശ്നന്തി ॥ 23 ॥

യേ ത്വിഹ വൈ ശ്വഗർദഭപതയോ ബ്രാഹ്മണാദയോ മൃഗയാവിഹാരാ അതീർത്ഥേ ച മൃഗാൻ നിഘ്നന്തി താനപി സമ്പരേതാൻ ലക്ഷ്യഭൂതാൻ യമപുരുഷാ ഇഷുഭിർവ്വിധ്യന്തി ॥ 24 ॥

യേ ത്വിഹ വൈ ദാംഭികാ ദംഭയജ്ഞേഷു പശൂൻ വിശസന്തി താനമുഷ്മിൻ ലോകേ വൈശസേ നരകേ പതിതാൻ നിരയപതയോ യാതയിത്വാ വിശസന്തി ॥ 25 ॥

യസ്ത്വിഹ വൈ സവർണ്ണാം ഭാര്യാം ദ്വിജോ രേതഃ പായയതി കാമമോഹിതസ്തം പാപകൃതമമുത്ര രേതഃകുല്യായാം പാതയിത്വാ രേതഃ സമ്പായയന്തി ॥ 26 ॥

യേ ത്വിഹ വൈ ദസ്യവോഽഗ്നിദാ ഗരദാ ഗ്രാമാൻ സാർത്ഥാൻ വാ വിലുമ്പന്തി രാജാനോ രാജഭടാ വാ താംശ്ചാപി ഹി പരേത്യ യമദൂതാ വജ്രദംഷ്ട്രാഃ ശ്വാനഃ സപ്തശതാനി വിംശതിശ്ച സരഭസം ഖാദന്തി ॥ 27 ॥

യസ്ത്വിഹ വാ അനൃതം വദതി സാക്ഷ്യേ ദ്രവ്യവിനിമയേ ദാനേ വാ കഥഞ്ചിത് സ വൈ പ്രേത്യ നരകേഽവീചിമത്യധഃശിരാ നിരവകാശേ യോജനശതോച്ഛ്രായാദ്ഗിരിമൂർധ്നഃ സമ്പാത്യതേ യത്ര ജലമിവ സ്ഥലമശ്മപൃഷ്ഠമവഭാസതേ തദവീചിമത്തിലശോ വിശീര്യമാണശരീരോ ന മ്രിയമാണഃ പുനരാരോപിതോ നിപതതി ॥ 28 ॥

യസ്ത്വിഹ വൈ വിപ്രോ രാജന്യോ വൈശ്യോ വാ സോമപീഥസ്തത്കളത്രം വാ സുരാം വ്രതസ്ഥോഽപി വാ പിബതി പ്രമാദതസ്തേഷാം നിരയം നീതാനാമുരസി പദാക്രമ്യാഽഽസ്യേ വഹ്നിനാ ദ്രവമാണം കാർഷ്ണായസം നിഷിഞ്ചന്തി ॥ 29 ॥

അഥ ച യസ്ത്വിഹ വാ ആത്മസംഭാവനേന സ്വയമധമോ ജൻമതപോവിദ്യാചാരവർണ്ണാശ്രമവതോ വരീയസോ ന ബഹുമന്യേത സ മൃതക ഏവ മൃത്വാ ക്ഷാരകർദ്ദമേ നിരയേഽവാക്ശിരാ നിപാതിതോ ദുരന്താ യാതനാ ഹ്യശ്നുതേ ॥ 30 ॥

യേ ത്വിഹ വൈ പുരുഷാഃ പുരുഷമേധേന യജന്തേ യാശ്ച സ്ത്രിയോ നൃപശൂൻ ഖാദന്തി താംശ്ച തേ പശവ ഇവ നിഹതാ യമസദനേ യാതയന്തോ രക്ഷോഗണാഃ സൌനികാ ഇവ സ്വധിതിനാവദായാസൃക് പിബന്തി നൃത്യന്തി ച ഗായന്തി ച ഹൃഷ്യമാണാ യഥേഹ പുരുഷാദാഃ ॥ 31 ॥

യേ ത്വിഹ വാ അനാഗസോഽരണ്യേ ഗ്രാമേ വാ വൈശ്രംഭകൈരുപസൃതാനുപവിശ്രംഭയ്യ ജിജീവിഷൂൻ ശൂലസൂത്രാദിഷൂപപ്രോതാൻ ക്രീഡനകതയാ യാതയന്തി തേഽപി ച പ്രേത്യ യമയാതനാസു ശൂലാദിഷു പ്രോതാത്മാനഃ ക്ഷുത്തൃഡ്ഭ്യാം ചാഭിഹതാഃ കങ്കവടാദിഭിശ്ചേതസ്തതസ്തിഗ്മതുണ്ഡൈരാഹന്യമാനാ ആത്മശമലം സ്മരന്തി ॥ 32 ॥

യേ ത്വിഹ വൈ ഭൂതാന്യുദ്വേജയന്തി നരാ ഉൽബണസ്വഭാവാ യഥാ ദന്ദശൂകാസ്തേഽപി പ്രേത്യ നരകേ ദന്ദശൂകാഖ്യേ നിപതന്തി യത്ര നൃപ ദന്ദശൂകാഃ പഞ്ചമുഖാഃ സപ്തമുഖാ ഉപസൃത്യ ഗ്രസന്തി യഥാ ബിലേശയാൻ ॥ 33 ॥

യേ ത്വിഹ വാ അന്ധാവടകുസൂലഗുഹാദിഷു ഭൂതാനി നിരുന്ധന്തി തഥാമുത്ര തേഷ്വേവോപവേശ്യ സഗരേണ വഹ്നിനാ ധൂമേന നിരുന്ധന്തി ॥ 34 ॥

യസ്ത്വിഹ വാ അതിഥീനഭ്യാഗതാൻ വാ ഗൃഹപതിരസകൃദുപഗതമന്യുർദ്ദിധക്ഷുരിവ പാപേന ചക്ഷുഷാ നിരീക്ഷതേ തസ്യ ചാപി നിരയേ പാപദൃഷ്ടേരക്ഷിണീ വജ്രതുണ്ഡാ ഗൃധ്രാഃ കങ്കകാകവടാദയഃ പ്രസഹ്യോരുബലാദുത്പാടയന്തി ॥ 35 ॥

യസ്ത്വിഹ വാ ആഢ്യാഭിമതിരഹംകൃതിസ്തിര്യക്പ്രേക്ഷണഃ സർവ്വതോഽഭിവിശങ്കീ അർത്ഥവ്യയനാശചിന്തയാ പരിശുഷ്യമാണഹൃദയവദനോ നിർവൃതിമനവഗതോ ഗ്രഹ ഇവാർത്ഥമഭിരക്ഷതി സ ചാപി പ്രേത്യ തദുത്പാദനോത്കർഷണ സംരക്ഷണശമലഗ്രഹഃ സൂചീമുഖേ നരകേ നിപതതി യത്ര ഹവിത്തഗ്രഹം പാപപുരുഷം ധർമ്മരാജപുരുഷാ വായകാ ഇവ സർവ്വതോഽങ്ഗേഷു സൂത്രൈഃ പരിവയന്തി ॥ 36 ॥

ഏവംവിധാ നരകാ യമാലയേ സന്തി ശതശഃ സഹസ്രശസ്തേഷു സർവ്വേഷു ച സർവ്വ ഏവാധർമ്മവർത്തിനോ യേ കേചിദിഹോദിതാ അനുദിതാശ്ചാവനിപതേ പര്യായേണ വിശന്തി തഥൈവ ധർമാനുവർത്തിന ഇതരത്ര ഇഹ തു പുനർഭവേ ത ഉഭയശേഷാഭ്യാം നിവിശന്തി ॥ 37 ॥

നിവൃത്തിലക്ഷണമാർഗ്ഗ ആദാവേവ വ്യാഖ്യാതഃ ഏതാവാനേവാണ്ഡകോശോ യശ്ചതുർദ്ദശധാ പുരാണേഷു വികൽപിത ഉപഗീയതേ യത്തദ്ഭഗവതോ നാരായണസ്യ സാക്ഷാൻമഹാപുരുഷസ്യസ്ഥവിഷ്ഠം രൂപമാത്മമായാഗുണമയമനുവർണ്ണിതമാദൃതഃ പഠതി ശൃണോതി ശ്രാവയതി സ ഉപഗേയം ഭഗവതഃ പരമാത്മനോഽഗ്രാഹ്യമപി ശ്രദ്ധാഭക്തിവിശുദ്ധബുദ്ധിർവ്വേദ ॥ 38 ॥

ശ്രുത്വാ സ്ഥൂലം തഥാ സൂക്ഷ്മം രൂപം ഭഗവതോ യതിഃ ।
സ്ഥൂലേ നിർജ്ജിതമാത്മാനം ശനൈഃ സൂക്ഷ്മം ധിയാ നയേദിതി ॥ 39 ॥

     ഭൂദ്വീപവർഷസരിദദ്രിനഭഃസമുദ്ര-
          പാതാളദിങ്നരകഭാഗണലോകസംസ്ഥാ ।
     ഗീതാ മയാ തവ നൃപാദ്ഭുതമീശ്വരസ്യ
          സ്ഥൂലം വപുഃ സകലജീവനികായധാമ ॥ 40 ॥