ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദ്വിതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 2) / അദ്ധ്യായം 9

← സ്കന്ധം 2 : അദ്ധ്യായം 8

സ്കന്ധം 2 : അദ്ധ്യായം 10 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദ്വിതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 2) / അദ്ധ്യായം 9

ശ്രീശുക ഉവാച

ആത്മമായാമൃതേ രാജൻ പരസ്യാനുഭവാത്മനഃ ।
ന ഘടേതാർത്ഥസംബന്ധഃ സ്വപ്നദ്രഷ്ടുരിവാഞ്ജസാ ॥ 1 ॥

ബഹുരൂപ ഇവാഭാതി മായയാ ബഹുരൂപയാ ।
രമമാണോ ഗുണേഷ്വസ്യാ മമാഹമിതി മന്യതേ ॥ 2 ॥

യർഹി വാവ മഹിമ്നി സ്വേ പരസ്മിൻ കാലമായയോഃ ।
രമേത ഗതസമ്മോഹസ്ത്യക്ത്വോദാസ്തേ തദോഭയം ॥ 3 ॥

ആത്മതത്ത്വവിശുദ്ധ്യർത്ഥം യദാഹ ഭഗവാനൃതം ।
ബ്രഹ്മണേ ദർശയൻ രൂപമവ്യളീകവ്രതാദൃതഃ ॥ 4 ॥

     സ ആദിദേവോ ജഗതാം പരോ ഗുരുഃ
          സ്വധിഷ്ണ്യമാസ്ഥായ സിസൃക്ഷയൈക്ഷത ।
     താം നാധ്യഗച്ഛദ്‌ദൃശമത്ര സമ്മതാം
          പ്രപഞ്ചനിർമ്മാണവിധിർയയാ ഭവേത് ॥ 5 ॥

     സ ചിന്തയൻ ദ്വ്യക്ഷരമേകദാംഭ-
          സ്യുപാശൃണോദ്‌ദ്വിർഗ്ഗദിതം വചോ വിഭുഃ ।
     സ്പർശേഷു യത്ഷോഡശമേകവിംശം
          നിഷ്കിഞ്ചനാനാം നൃപ യദ്ധനം വിദുഃ ॥ 6 ॥

     നിശമ്യ തദ്‌വക്തൃദിദൃക്ഷയാ ദിശോ
          വിലോക്യ തത്രാന്യദപശ്യമാനഃ ।
     സ്വധിഷ്ണ്യമാസ്ഥായ വിമൃശ്യ തദ്ധിതം
          തപസ്യുപാദിഷ്ട ഇവാദധേ മനഃ ॥ 7 ॥

     ദിവ്യം സഹസ്രാബ്ദമമോഘദർശനോ
          ജിതാനിലാത്മാ വിജിതോഭയേന്ദ്രിയഃ ।
     അതപ്യത സ്മാഖിലലോകതാപനം
          തപസ്തപീയാംസ്തപതാം സമാഹിതഃ ॥ 8 ॥

     തസ്മൈ സ്വലോകം ഭഗവാൻ സഭാജിതഃ
          സന്ദർശയാമാസ പരം ന യത്പരം ।
     വ്യപേതസംക്ളേശവിമോഹസാധ്വസം
          സ്വദൃഷ്ടവദ്ഭിഃ പുരുഷൈരഭിഷ്ടുതം ॥ 9 ॥

     പ്രവർത്തതേ യത്ര രജസ്തമസ്തയോഃ
          സത്ത്വം ച മിശ്രം ന ച കാലവിക്രമഃ ।
     ന യത്ര മായാ കിമുതാപരേ ഹരേ-
          രനുവ്രതാ യത്ര സുരാസുരാർച്ചിതാഃ ॥ 10 ॥

     ശ്യാമാവദാതാഃ ശതപത്രലോചനാഃ
          പിശംഗവസ്ത്രാഃ സുരുചഃ സുപേശസഃ ।
     സർവ്വേ ചതുർബ്ബാഹവ ഉൻമിഷൻമണി-
          പ്രവേകനിഷ്കാഭരണാഃ സുവർച്ചസഃ ।
     പ്രവാളവൈഡൂര്യമൃണാളവർച്ചസഃ
          പരിസ്ഫുരത്കുണ്ഡലമൌലിമാലിനഃ ॥ 11 ॥

     ഭ്രാജിഷ്ണുഭിര്യഃ പരിതോ വിരാജതേ
          ലസദ്വിമാനാവലിഭിർമ്മഹാത്മനാം ।
     വിദ്യോതമാനഃ പ്രമദോത്തമാദ്യുഭിഃ
          സവിദ്യുദഭ്രാവലിഭിർയഥാ നഭഃ ॥ 12 ॥

     ശ്രീർ യത്ര രൂപിണ്യുരുഗായപാദയോഃ
          കരോതി മാനം ബഹുധാ വിഭൂതിഭിഃ ।
     പ്രേങ്ഖം ശ്രിതാ യാ കുസുമാകരാനുഗൈഃ
          വിഗീയമാനാ പ്രിയകർമ്മ ഗായതീ ॥ 13 ॥

     ദദർശ തത്രാഖിലസാത്വതാം പതിം
          ശ്രിയഃ പതിം യജ്ഞപതിം ജഗത്പതിം ।
     സുനന്ദനന്ദപ്രബലാർഹണാദിഭിഃ
          സ്വപാർഷദമുഖ്യൈഃ പരിസേവിതം വിഭും ॥ 14 ॥

     ഭൃത്യപ്രസാദാഭിമുഖം ദൃഗാസവം
          പ്രസന്നഹാസാരുണലോചനാനനം ।
     കിരീടിനം കുണ്ഡലിനം ചതുർഭുജം
          പീതാംബരം വക്ഷസി ലക്ഷിതം ശ്രിയാ ॥ 15 ॥

     അധ്യർഹണീയാസനമാസ്ഥിതം പരം
          വൃതം ചതുഃഷോഡശപഞ്ചശക്തിഭിഃ ।
     യുക്തം ഭഗൈഃ സ്വൈരിതരത്ര ചാധ്രുവൈഃ
          സ്വ ഏവ ധാമൻ രമമാണമീശ്വരം ॥ 16 ॥

     തദ്ദർശനാഹ്ളാദപരിപ്ലുതാന്തരോ
          ഹൃഷ്യത്തനുഃ പ്രേമഭരാശ്രുലോചനഃ ।
     നനാമ പാദാംബുജമസ്യ വിശ്വസൃഗ്-
          യത്പാരമഹംസ്യേന പഥാധിഗമ്യതേ ॥ 17 ॥

     തം പ്രീയമാണം സമുപസ്ഥിതം തദാ
          പ്രജാവിസർഗ്ഗേ നിജശാസനാർഹണം ।
     ബഭാഷ ഈഷത്‌സ്മിതശോചിഷാ ഗിരാ
          പ്രിയഃ പ്രിയം പ്രീതമനാഃ കരേ സ്പൃശൻ ॥ 18 ॥

ശ്രീഭഗവാനുവാച

ത്വയാഹം തോഷിതഃ സമ്യഗ് വേദഗർഭ സിസൃക്ഷയാ ।
ചിരം ഭൃതേന തപസാ ദുസ്തോഷഃ കൂടയോഗിനാം ॥ 19 ॥

വരം വരയ ഭദ്രം തേ വരേശം മാഭിവാഞ്ഛിതം ।
ബ്രഹ്മൻ ശ്രേയഃപരിശ്രാമഃ പുംസോ മദ്ദർശനാവധിഃ ॥ 20 ॥

മനീഷിതാനുഭാവോഽയം മമ ലോകാവലോകനം ।
യദുപശ്രുത്യ രഹസി ചകർത്ഥ പരമം തപഃ ॥ 21 ॥

പ്രത്യാദിഷ്ടം മയാ തത്ര ത്വയി കർമ്മവിമോഹിതേ ।
തപോ മേ ഹൃദയം സാക്ഷാദാത്മാഹം തപസോഽനഘ ॥ 22 ॥

സൃജാമി തപസൈവേദം ഗ്രസാമി തപസാ പുനഃ ।
ബിഭർമ്മി തപസാ വിശ്വം വീര്യം മേ ദുശ്ചരം തപഃ ॥ 23 ॥

ബ്രഹ്മോവാച

ഭഗവൻ സർവ്വഭൂതാനാമധ്യക്ഷോഽവസ്ഥിതോ ഗുഹാം ।
വേദ ഹ്യപ്രതിരുദ്ധേന പ്രജ്ഞാനേന ചികീർഷിതം ॥ 24 ॥

തഥാപി നാഥമാനസ്യ നാഥ നാഥയ നാഥിതം ।
പരാവരേ യഥാ രൂപേ ജാനീയാം തേ ത്വരൂപിണഃ ॥ 25 ॥

യഥാഽഽത്മമായായോഗേന നാനാശക്ത്യുപബൃംഹിതം ।
വിലുമ്പൻ വിസൃജൻ ഗൃഹ്ണൻ ബിഭ്രദാത്മാനമാത്മനാ ॥ 26 ॥

ക്രീഡസ്യമോഘസങ്കൽപ ഊർണ്ണനാഭിർയഥോർണ്ണുതേ ।
തഥാ തദ്വിഷയാം ധേഹി മനീഷാം മയി മാധവ ॥ 27 ॥

ഭഗവച്ഛിക്ഷിതമഹം കരവാണി ഹ്യതന്ദ്രിതഃ ।
നേഹമാനഃ പ്രജാസർഗ്ഗം ബധ്യേയം യദനുഗ്രഹാത് ॥ 28 ॥

     യാവത്‌സഖാ സഖ്യുരിവേശ തേ കൃതഃ
          പ്രജാവിസർഗ്ഗേ വിഭജാമി ഭോ ജനം ।
     അവിക്ലവസ്തേ പരികർമ്മണി സ്ഥിതോ
          മാ മേ സമുന്നദ്ധമദോഽജമാനിനഃ ॥ 29 ॥

ശ്രീഭഗവാനുവാച

ജ്ഞാനം പരമഗുഹ്യം മേ യദ്വിജ്ഞാനസമന്വിതം ।
സരഹസ്യം തദങ്ഗം ച ഗൃഹാണ ഗദിതം മയാ ॥ 30 ॥

യാവാനഹം യഥാഭാവോ യദ്രൂപഗുണകർമ്മകഃ ।
തഥൈവ തത്ത്വവിജ്ഞാനമസ്തു തേ മദനുഗ്രഹാത് ॥ 31 ॥

അഹമേവാസമേവാഗ്രേ നാന്യദ് യത് സദസത്പരം ।
പശ്ചാദഹം യദേതച്ച യോഽവശിഷ്യേത സോഽസ്മ്യഹം ॥ 32 ॥

ഋതേഽർത്ഥം യത്പ്രതീയേത ന പ്രതീയേത ചാത്മനി ।
തദ്വിദ്യാദാത്മനോ മായാം യഥാഭാസോ യഥാ തമഃ ॥ 33 ॥

യഥാ മഹാന്തി ഭൂതാനി ഭൂതേഷൂച്ചാവചേഷ്വനു ।
പ്രവിഷ്ടാന്യപ്രവിഷ്ടാനി തഥാ തേഷു ന തേഷ്വഹം ॥ 34 ॥

ഏതാവദേവ ജിജ്ഞാസ്യം തത്ത്വജിജ്ഞാസുനാഽഽത്മനഃ ।
അന്വയവ്യതിരേകാഭ്യാം യത് സ്യാത് സർവ്വത്ര സർവ്വദാ ॥ 35 ॥

ഏതൻമതം സമാതിഷ്ഠ പരമേണ സമാധിനാ ।
ഭവാൻ കൽപവികൽപേഷു ന വിമുഹ്യതി കർഹിചിത് ॥ 36 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

സംപ്രദിശ്യൈവമജനോ ജനാനാം പരമേഷ്ഠിനം ।
പശ്യതസ്തസ്യ തദ്രൂപമാത്മനോ ന്യരുണദ്ധരിഃ ॥ 37 ॥

അന്തർഹിതേന്ദ്രിയാർത്ഥായ ഹരയേ വിഹിതാഞ്ജലിഃ ।
സർവ്വഭൂതമയോ വിശ്വം സസർജ്ജേദം സ പൂർവ്വവത് ॥ 38 ॥

പ്രജാപതിർധർമ്മപതിരേകദാ നിയമാൻ യമാൻ ।
ഭദ്രം പ്രജാനാമന്വിച്ഛന്നാതിഷ്ഠത് സ്വാർത്ഥകാമ്യയാ ॥ 39 ॥

തം നാരദഃ പ്രിയതമോ രിക്ഥാദാനാമനുവ്രതഃ ।
ശുശ്രൂഷമാണഃ ശീലേന പ്രശ്രയേണ ദമേന ച ॥ 40 ॥

മായാം വിവിദിഷൻ വിഷ്ണോർമ്മായേശസ്യ മഹാമുനിഃ ।
മഹാഭാഗവതോ രാജൻ പിതരം പര്യതോഷയത് ॥ 41 ॥

തുഷ്ടം നിശാമ്യ പിതരം ലോകാനാം പ്രപിതാമഹം ।
ദേവർഷിഃ പരിപപ്രച്ഛ ഭവാൻ യൻമാനുപൃച്ഛതി ॥ 42 ॥

തസ്മാ ഇദം ഭാഗവതം പുരാണം ദശലക്ഷണം ।
പ്രോക്തം ഭഗവതാ പ്രാഹ പ്രീതഃ പുത്രായ ഭൂതകൃത് ॥ 43 ॥

നാരദഃ പ്രാഹ മുനയേ സരസ്വത്യാസ്തടേ നൃപ ।
ധ്യായതേ ബ്രഹ്മ പരമം വ്യാസായാമിതതേജസേ ॥ 44 ॥

യദുതാഹം ത്വയാ പൃഷ്ടോ വൈരാജാത്പുരുഷാദിദം ।
യഥാഽഽസീത്തദുപാഖ്യാസ്യേ പ്രശ്നാനന്യാംശ്ച കൃത്സ്നശഃ ॥ 45 ॥