ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദ്വാദശഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 12) / അദ്ധ്യായം 12

← സ്കന്ധം 12 : അദ്ധ്യായം 11

സ്കന്ധം 12 : അദ്ധ്യായം 13 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദ്വാദശഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 12) / അദ്ധ്യായം 12

സൂത ഉവാച

നമോ ധർമ്മായ മഹതേ നമഃ കൃഷ്ണായ വേധസേ ।
ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ നമസ്കൃത്യ ധർമ്മാൻ വക്ഷ്യേ സനാതനാൻ ॥ 1 ॥

ഏതദ്വഃ കഥിതം വിപ്രാ വിഷ്ണോശ്ചരിതമദ്ഭുതം ।
ഭവദ്ഭിർ യദഹം പൃഷ്ടോ നരാണാം പുരുഷോചിതം ॥ 2 ॥

അത്ര സങ്കീർത്തിതഃ സാക്ഷാത് സർവ്വപാപഹരോ ഹരിഃ ।
നാരായണോ ഹൃഷീകേശോ ഭഗവാൻ സാത്വതാം പതിഃ ॥ 3 ॥

അത്ര ബ്രഹ്മ പരം ഗുഹ്യം ജഗതഃ പ്രഭവാപ്യയം ।
ജ്ഞാനം ച തദുപാഖ്യാനം പ്രോക്തം വിജ്ഞാനസംയുതം ॥ 4 ॥

ഭക്തിയോഗഃ സമാഖ്യാതോ വൈരാഗ്യം ച തദാശ്രയം ।
പാരീക്ഷിതമുപാഖ്യാനം നാരദാഖ്യാനമേവ ച ॥ 5 ॥

പ്രായോപവേശോ രാജർഷേർവിപ്രശാപാത്പരീക്ഷിതഃ ।
ശുകസ്യ ബ്രഹ്മർഷഭസ്യ സംവാദശ്ച പരീക്ഷിതഃ ॥ 6 ॥

യോഗധാരണയോത്ക്രാന്തിഃ സംവാദോ നാരദാജയോഃ ।
അവതാരാനുഗീതം ച സർഗ്ഗഃ പ്രാധാനികോഽഗ്രതഃ ॥ 7 ॥

വിദുരോദ്ധവസംവാദഃ ക്ഷത്തൃമൈത്രേയയോസ്തതഃ ।
പുരാണസംഹിതാപ്രശ്നോ മഹാപുരുഷസംസ്ഥിതിഃ ॥ 8 ॥

തതഃ പ്രാകൃതികഃ സർഗ്ഗഃ സപ്ത വൈകൃതികാശ്ച യേ ।
തതോ ബ്രഹ്മാണ്ഡസംഭൂതിർവ്വൈരാജഃ പുരുഷോ യതഃ ॥ 9 ॥

കാലസ്യ സ്ഥൂലസൂക്ഷ്മസ്യ ഗതിഃ പദ്മസമുദ്ഭവഃ ।
ഭുവ ഉദ്ധരണേഽമ്ഭോധേർഹിരണ്യാക്ഷവധോ യഥാ ॥ 10 ॥

ഊർദ്ധ്വതിര്യഗവാക്സർഗ്ഗോ രുദ്രസർഗ്ഗസ്തഥൈവ ച ।
അർദ്ധനാരീനരസ്യാഥ യതഃ സ്വായംഭുവോ മനുഃ ॥ 11 ॥

ശതരൂപാ ച യാ സ്ത്രീണാമാദ്യാ പ്രകൃതിരുത്തമാ ।
സന്താനോ ധർമ്മപത്നീനാം കർദ്ദമസ്യ പ്രജാപതേഃ ॥ 12 ॥

അവതാരോ ഭഗവതഃ കപിലസ്യ മഹാത്മനഃ ।
ദേവഹൂത്യാശ്ച സംവാദഃ കപിലേന ച ധീമതാ ॥ 13 ॥

നവബ്രഹ്മസമുത്പത്തിർദ്ദക്ഷയജ്ഞവിനാശനം ।
ധ്രുവസ്യ ചരിതം പശ്ചാത്പൃഥോഃ പ്രാചീനബർഹിഷഃ ॥ 14 ॥

നാരദസ്യ ച സംവാദസ്തതഃ പ്രൈയവ്രതം ദ്വിജാഃ ।
നാഭേസ്തതോഽനുചരിതം ഋഷഭസ്യ ഭരതസ്യ ച ॥ 15 ॥

ദ്വീപവർഷസമുദ്രാണാം ഗിരിനദ്യുപവർണ്ണനം ।
ജ്യോതിശ്ചക്രസ്യ സംസ്ഥാനം പാതാളനരകസ്ഥിതിഃ ॥ 16 ॥

ദക്ഷജൻമ പ്രചേതോഭ്യസ്തത്പുത്രീണാം ച സന്തതിഃ ।
യതോ ദേവാസുരനരാസ്തിര്യങ് നഗഖഗാദയഃ ॥ 17 ॥

ത്വാഷ്ട്രസ്യ ജൻമനിധനം പുത്രയോശ്ച ദിതേർദ്വിജാഃ ।
ദൈത്യേശ്വരസ്യ ചരിതം പ്രഹ്ളാദസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 18 ॥

മന്വന്തരാനുകഥനം ഗജേന്ദ്രസ്യ വിമോക്ഷണം ।
മന്വന്തരാവതാരാശ്ച വിഷ്ണോർഹയശിരാദയഃ ॥ 19 ॥

കൌർമ്മം ധാന്വന്തരം മാത്സ്യം വാമനം ച ജഗത്പതേഃ ।
ക്ഷീരോദമഥനം തദ്വദമൃതാർത്ഥേ ദിവൌകസാം ॥ 20 ॥

ദേവാസുരമഹായുദ്ധം രാജവംശാനുകീർത്തനം ।
ഇക്ഷ്വാകുജൻമ തദ്വംശഃ സുദ്യുമ്നസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 21 ॥

ഇളോപാഖ്യാനമത്രോക്തം താരോപാഖ്യാനമേവ ച ।
സൂര്യവംശാനുകഥനം ശശാദാദ്യാ നൃഗാദയഃ ॥ 22 ॥

സൌകന്യം ചാഥ ശര്യാതേഃ കകുത്സ്ഥസ്യ ച ധീമതഃ ।
ഖട്വാങ്ഗസ്യ ച മാന്ധാതുഃ സൌഭരേഃ സഗരസ്യ ച ॥ 23 ॥

രാമസ്യ കോസലേന്ദ്രസ്യ ചരിതം കിൽബിഷാപഹം ।
നിമേരംഗപരിത്യാഗോ ജനകാനാം ച സംഭവഃ ॥ 24 ॥

രാമസ്യ ഭാർഗ്ഗവേന്ദ്രസ്യ നിഃക്ഷത്രകരണം ഭുവഃ ।
ഐലസ്യ സോമവംശസ്യ യയാതേർന്നഹുഷസ്യ ച ॥ 25 ॥

ദൌഷ്യന്തേർഭരതസ്യാപി ശന്തനോസ്തത് സുതസ്യ ച ।
യയാതേർജ്യേഷ്ഠപുത്രസ്യ യദോർവ്വംശോഽനുകീർത്തിതഃ ॥ 26 ॥

യത്രാവതീർണ്ണോ ഭഗവാൻ കൃഷ്ണാഖ്യോ ജഗദീശ്വരഃ ।
വസുദേവഗൃഹേ ജൻമ തതോ വൃദ്ധിശ്ച ഗോകുലേ ॥ 27 ॥

തസ്യ കർമ്മാണ്യപാരാണി കീർത്തിതാന്യസുരദ്വിഷഃ ।
പൂതനാസുപയഃപാനം ശകടോച്ചാടനം ശിശോഃ ॥ 28 ॥

തൃണാവർത്തസ്യ നിഷ്പേഷസ്തഥൈവ ബകവത്സയോഃ ।
ധേനുകസ്യ സഹ ഭ്രാതുഃ പ്രലംബസ്യ ച സംക്ഷയഃ ॥ 29 ॥

ഗോപാനാം ച പരിത്രാണം ദാവാഗ്നേഃ പരിസർപ്പതഃ ।
ദമനം കാളിയസ്യാഹേർമ്മഹാഹേർന്നന്ദമോക്ഷണം ॥ 30 ॥

വ്രതചര്യാ തു കന്യാനാം യത്ര തുഷ്ടോഽച്യുതോ വ്രതൈഃ ।
പ്രസാദോ യജ്ഞപത്നീഭ്യോ വിപ്രാണാം ചാനുതാപനം ॥ 31 ॥

ഗോവർദ്ധനോദ്ധാരണം ച ശക്രസ്യ സുരഭേരഥ ।
യജ്ഞാഭിഷേകം കൃഷ്ണസ്യ സ്ത്രീഭിഃ ക്രീഡാ ച രാത്രിഷു ॥ 32 ॥

ശംഖചൂഡസ്യ ദുർബ്ബുദ്ധേർവ്വധോഽരിഷ്ടസ്യ കേശിനഃ ।
അക്രൂരാഗമനം പശ്ചാത്പ്രസ്ഥാനം രാമകൃഷ്ണയോഃ ॥ 33 ॥

വ്രജസ്ത്രീണാം വിലാപശ്ച മഥുരാലോകനം തതഃ ।
ഗജമുഷ്ടികചാണൂരകംസാദീനാം ച യോ വധഃ ॥ 34 ॥

മൃതസ്യാനയനം സൂനോഃ പുനഃ സാന്ദീപനേർഗ്ഗുരോഃ ।
മഥുരായാം നിവസതാ യദുചക്രസ്യ യത്പ്രിയം ।
കൃതമുദ്ധവരാമാഭ്യാം യുതേന ഹരിണാ ദ്വിജാഃ ॥ 35 ॥

ജരാസന്ധസമാനീതസൈന്യസ്യ ബഹുശോ വധഃ ।
ഘാതനം യവനേന്ദ്രസ്യ കുശസ്ഥല്യാ നിവേശനം ॥ 36 ॥

ആദാനം പാരിജാതസ്യ സുധർമ്മായാഃ സുരാലയാത് ।
രുക്മിണ്യാ ഹരണം യുദ്ധേ പ്രമഥ്യ ദ്വിഷതോ ഹരേഃ ॥ 37 ॥

ഹരസ്യ ജൃംഭണം യുദ്ധേ ബാണസ്യ ഭുജകൃന്തനം ।
പ്രാഗ്ജ്യോതിഷപതിം ഹത്വാ കന്യാനാം ഹരണം ച യത് ॥ 38 ॥

ചൈദ്യപൌണ്ഡ്രകശാല്വാനാം ദന്തവക്ത്രസ്യ ദുർമ്മതേഃ ।
ശംബരോ ദ്വിവിദഃ പീഠോ മുരഃ പഞ്ചജനാദയഃ ॥ 39 ॥

മാഹാത്മ്യം ച വധസ്തേഷാം വാരാണസ്യാശ്ച ദാഹനം ।
ഭാരാവതരണം ഭൂമേർന്നിമിത്തീകൃത്യ പാണ്ഡവാൻ ॥ 40 ॥

വിപ്രശാപാപദേശേന സംഹാരഃ സ്വകുലസ്യ ച ।
ഉദ്ധവസ്യ ച സംവാദോ വാസുദേവസ്യ ചാദ്ഭുതഃ ॥ 41 ॥

യത്രാത്മവിദ്യാ ഹ്യഖിലാ പ്രോക്താ ധർമ്മവിനിർണ്ണയഃ ।
തതോ മർത്ത്യപരിത്യാഗ ആത്മയോഗാനുഭാവതഃ ॥ 42 ॥

യുഗലക്ഷണവൃത്തിശ്ച കലൌ നൄണാമുപപ്ലവഃ ।
ചതുർവ്വിധശ്ച പ്രളയ ഉത്പത്തിസ്ത്രിവിധാ തഥാ ॥ 43 ॥

ദേഹത്യാഗശ്ച രാജർഷേർവ്വിഷ്ണുരാതസ്യ ധീമതഃ ।
ശാഖാപ്രണയനമൃഷേർമാർക്കണ്ഡേയസ്യ സത്കഥാ ।
മഹാപുരുഷവിന്യാസഃ സൂര്യസ്യ ജഗദാത്മനഃ ॥ 44 ॥

ഇതി ചോക്തം ദ്വിജശ്രേഷ്ഠാ യത്പൃഷ്ടോഽഹമിഹാസ്മി വഃ ।
ലീലാവതാരകർമ്മാണി കീർത്തിതാനീഹ സർവ്വശഃ ॥ 45 ॥

പതിതഃ സ്ഖലിതശ്ചാർത്തഃ ക്ഷുത്ത്വാ വാ വിവശോ ബ്രുവൻ ।
ഹരയേ നമ ഇത്യുച്ചൈർമ്മുച്യതേ സർവ്വപാതകാത് ॥ 46 ॥

     സങ്കീർത്ത്യമാനോ ഭഗവാനനന്തഃ
               ശ്രുതാനുഭാവോ വ്യസനം ഹി പുംസാം ।
     പ്രവിശ്യ ചിത്തം വിധുനോത്യശേഷം
          യഥാ തമോഽർക്കോഽഭ്രമിവാതിവാതഃ ॥ 47 ॥

     മൃഷാ ഗിരസ്താ ഹ്യസതീരസത്കഥാ
          ന കഥ്യതേ യദ്ഭഗവാനധോക്ഷജഃ ।
     തദേവ സത്യം തദു ഹൈവ മംഗളം
          തദേവ പുണ്യം ഭഗവദ്ഗുണോദയം ॥ 48 ॥

     തദേവ രമ്യം രുചിരം നവം നവം
          തദേവ ശശ്വൻമനസോ മഹോത്സവം ।
     തദേവ ശോകാർണ്ണവശോഷണം നൃണാം
          യദുത്തമശ്ലോകയശോഽനുഗീയതേ ॥ 49 ॥

     ന തദ് വചശ്ചിത്രപദം ഹരേർ യശോ
          ജഗത്പവിത്രം പ്രഗൃണീത കർഹിചിത് ।
      തദ്ധ്വാങ്ക്ഷതീർത്ഥം ന തു ഹംസസേവിതം
          യത്രാച്യുതസ്തത്ര ഹി സാധവോഽമലാഃ ॥ 50 ॥

     സ വാഗ്വിസർഗ്ഗോ ജനതാഘസംപ്ലവോ
          യസ്മിൻ പ്രതിശ്ലോകമബദ്ധവത്യപി ।
     നാമാന്യനന്തസ്യ യശോഽങ്കിതാനി യ-
          ച്ഛൃണ്വന്തി ഗായന്തി ഗൃണന്തി സാധവഃ ॥ 51 ॥

     നൈഷ്കർമ്മ്യമപ്യച്യുതഭാവവർജ്ജിതം
          ന ശോഭതേ ജ്ഞാനമലം നിരഞ്ജനം ।
     കുതഃ പുനഃ ശശ്വദഭദ്രമീശ്വരേ
          ന ഹ്യർപ്പിതം കർമ്മ യദപ്യനുത്തമം ॥ 52 ॥

     യശഃ ശ്രിയാമേവ പരിശ്രമഃ പരോ
          വർണ്ണാശ്രമാചാരതപഃശ്രുതാദിഷു ।
     അവിസ്മൃതിഃ ശ്രീധരപാദപദ്മയോർ-
          ഗുണാനുവാദശ്രവണാദിഭിർഹരേഃ ॥ 53 ॥

     അവിസ്മൃതിഃ കൃഷ്ണപദാരവിന്ദയോഃ
          ക്ഷിണോത്യഭദ്രാണി ശമം തനോതി ച ।
     സത്ത്വസ്യ ശുദ്ധിം പരമാത്മഭക്തിം
          ജ്ഞാനം ച വിജ്ഞാനവിരാഗയുക്തം ॥ 54 ॥

     യൂയം ദ്വിജാഗ്ര്യാ ബത ഭൂരിഭാഗാ
          യച്ഛശ്വദാത്മന്യഖിലാത്മഭൂതം ।
     നാരായണം ദേവമദേവമീശ-
          മജസ്രഭാവാ ഭജതാഽഽവിവേശ്യ ॥ 55 ॥

     അഹം ച സംസ്മാരിത ആത്മതത്ത്വം
          ശ്രുതം പുരാ മേ പരമർഷിവക്ത്രാത് ।
     പ്രായോപവേശേ നൃപതേഃ പരീക്ഷിതഃ
          സദസ്യൃഷീണാം മഹതാം ച ശൃണ്വതാം ॥ 56 ॥

ഏതദ് വഃ കഥിതം വിപ്രാഃ കഥനീയോരുകർമ്മണഃ ।
മാഹാത്മ്യം വാസുദേവസ്യ സർവ്വാശുഭവിനാശനം ॥ 57 ॥

യ ഏവം ശ്രാവയേന്നിത്യം യാമക്ഷണമനന്യധീഃ ।
ശ്രദ്ധാവാൻ യോഽനുശൃണുയാത്പുനാത്യാത്മാനമേവ സഃ ॥ 58 ॥

ദ്വാദശ്യാമേകാദശ്യാം വാ ശൃണ്വന്നായുഷ്യവാൻ ഭവേത് ।
പഠത്യനശ്നൻ പ്രയതഃ തതോ ഭവത്യപാതകീ ॥ 59 ॥

പുഷ്കരേ മഥുരായാം ച ദ്വാരവത്യാം യതാത്മവാൻ ।
ഉപോഷ്യ സംഹിതാമേതാം പഠിത്വാ മുച്യതേ ഭയാത് ॥ 60 ॥

ദേവതാ മുനയഃ സിദ്ധാഃ പിതരോ മനവോ നൃപാഃ ।
യച്ഛന്തി കാമാൻ ഗൃണതഃ ശൃണ്വതോ യസ്യ കീർത്തനാത് ॥ 61 ॥

ഋചോ യജൂംഷി സാമാനി ദ്വിജോഽധീത്യാനുവിന്ദതേ ।
മധുകുല്യാ ഘൃതകുല്യാഃ പയഃകുല്യാശ്ച തത്ഫലം ॥ 62 ॥

പുരാണസംഹിതാമേതാമധീത്യ പ്രയതോ ദ്വിജഃ ।
പ്രോക്തം ഭഗവതാ യത്തു തത്പദം പരമം വ്രജേത് ॥ 63 ॥

വിപ്രോഽധീത്യാപ്നുയാത്പ്രജ്ഞാം രാജന്യോദധിമേഖലാം ।
വൈശ്യോ നിധിപതിത്വം ച ശൂദ്രഃ ശുധ്യേത പാതകാത് ॥ 64 ॥

     കലിമലസംഹതികാലനോഽഖിലേശോ
          ഹരിരിതരത്ര ന ഗീയതേ ഹ്യഭീക്ഷ്ണം ।
     ഇഹ തു പുനർഭഗവാനശേഷമൂർത്തിഃ
          പരിപഠിതോഽനുപദം കഥാപ്രസംഗൈഃ ॥ 65 ॥

     തമഹമജമനന്തമാത്മതത്ത്വം
          ജഗദുദയസ്ഥിതിസംയമാത്മശക്തിം ।
     ദ്യുപതിഭിരജശക്രശങ്കരാദ്യൈഃ
          ദുരവസിതസ്തവമച്യുതം നതോഽസ്മി ॥ 66 ॥

     ഉപചിതനവശക്തിഭിഃ സ്വ ആത്മ-
          ന്യുപരചിതസ്ഥിരജങ്ഗമാലയായ ।
     ഭഗവത ഉപലബ്ധിമാത്രധാമ്നേ
          സുരഋഷഭായ നമഃ സനാതനായ ॥ 67 ॥

     സ്വസുഖനിഭൃതചേതാസ്തദ് വ്യുദസ്താന്യഭാവോ-
          ഽപ്യജിതരുചിരലീലാകൃഷ്ടസാരസ്തദീയം ।
     വ്യതനുത കൃപയാ യസ്തത്ത്വദീപം പുരാണം
          തമഖിലവൃജിനഘ്നം വ്യാസസൂനും നതോഽസ്മി ॥ 69 ॥