ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (ഉത്തരാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 89
| ← സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 88 | സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 90 → |
ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (പൂർവ്വാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 89[തിരുത്തുക]
ശ്രീശുക ഉവാച
സരസ്വത്യാസ്തടേ രാജൻ ഋഷയഃ സത്രമാസത ।
വിതർക്കഃ സമഭൂത്തേഷാം ത്രിഷ്വധീശേഷു കോ മഹാൻ ॥ 1 ॥
തസ്യ ജിജ്ഞാസയാ തേ വൈ ഭൃഗും ബ്രഹ്മസുതം നൃപ ।
തജ്ജ്ഞപ്ത്യൈ പ്രേഷയാമാസുഃ സോഽഭ്യഗാദ് ബ്രഹ്മണഃ സഭാം ॥ 2 ॥
ന തസ്മൈ പ്രഹ്വണം സ്തോത്രം ചക്രേ സത്ത്വപരീക്ഷയാ ।
തസ്മൈ ചുക്രോധ ഭഗവാൻ പ്രജ്വലൻ സ്വേന തേജസാ ॥ 3 ॥
സ ആത്മന്യുത്ഥിതം മന്യുമാത്മജായാത്മനാ പ്രഭുഃ ।
അശീശമദ്യഥാ വഹ്നിം സ്വയോന്യാ വാരിണാഽഽത്മഭൂഃ ॥ 4 ॥
തതഃ കൈലാസമഗമത് സ തം ദേവോ മഹേശ്വരഃ ।
പരിരബ്ധും സമാരേഭ ഉത്ഥായ ഭ്രാതരം മുദാ ॥ 5 ॥
നൈച്ഛത്ത്വമസ്യുത്പഥഗ ഇതി ദേവശ്ചുകോപ ഹ ।
ശൂലമുദ്യമ്യ തം ഹന്തുമാരേഭേ തിഗ്മലോചനഃ ॥ 6 ॥
പതിത്വാ പാദയോർദ്ദേവീ സാന്ത്വയാമാസ തം ഗിരാ ।
അഥോ ജഗാമ വൈകുണ്ഠം യത്ര ദേവോ ജനാർദ്ദനഃ ॥ 7 ॥
ശയാനം ശ്രിയ ഉത്സംഗേ പദാ വക്ഷസ്യതാഡയത് ।
തത ഉത്ഥായ ഭഗവാൻ സഹ ലക്ഷ്മ്യാ സതാം ഗതിഃ ॥ 8 ॥
സ്വതൽപാദവരുഹ്യാഥ നനാമ ശിരസാ മുനിം ।
ആഹ തേ സ്വാഗതം ബ്രഹ്മൻ നിഷീദാത്രാസനേ ക്ഷണം ।
അജാനതാമാഗതാൻ വഃ ക്ഷന്തുമർഹഥ നഃ പ്രഭോ ॥ 9 ॥
അതീവ കോമളൗ താത ചരണൌ തേ മഹാമുനേ ।
ഇത്യുക്ത്വാ വിപ്രചരണൌ മർദ്ദയൻ സ്വേന പാണിനാ ॥ 10 ॥
പുനീഹി സഹ ലോകം മാം ലോകപാലാംശ്ച മദ്ഗതാൻ ।
പാദോദകേന ഭവതസ്തീർത്ഥാനാം തീർത്ഥകാരിണാ ॥ 11 ॥
അദ്യാഹം ഭഗവംല്ലക്ഷ്മ്യാ ആസമേകാന്തഭാജനം ।
വത്സ്യത്യുരസി മേ ഭൂതിർഭവത്പാദഹതാംഹസഃ ॥ 12 ॥
ശ്രീശുക ഉവാച
ഏവം ബ്രുവാണേ വൈകുണ്ഠേ ഭൃഗുസ്തൻമന്ദ്രയാ ഗിരാ ।
നിർവൃതസ്തർപ്പിതസ്തൂഷ്ണീം ഭക്ത്യുത്കണ്ഠോഽശ്രുലോചനഃ ॥ 13 ॥
പുനശ്ച സത്രമാവ്രജ്യ മുനീനാം ബ്രഹ്മവാദിനാം ।
സ്വാനുഭൂതമശേഷേണ രാജൻ ഭൃഗുരവർണ്ണയത് ॥ 14 ॥
തന്നിശമ്യാഥ മുനയോ വിസ്മിതാ മുക്തസംശയാഃ ।
ഭൂയാംസം ശ്രദ്ദധുർവ്വിഷ്ണും യതഃ ശാന്തിർ യതോഽഭയം ॥ 15 ॥
ധർമ്മ സാക്ഷാദ് യതോ ജ്ഞാനം വൈരാഗ്യം ച തദന്വിതം ।
ഐശ്വര്യം ചാഷ്ടധാ യസ്മാദ് യശശ്ചാത്മമലാപഹം ॥ 16 ॥
മുനീനാം ന്യസ്തദണ്ഡാനാം ശാന്താനാം സമചേതസാം ।
അകിഞ്ചനാനാം സാധൂനാം യമാഹുഃ പരമാം ഗതിം ॥ 17 ॥
സത്ത്വം യസ്യ പ്രിയാ മൂർത്തിർബ്രാഹ്മണാസ്ത്വിഷ്ടദേവതാഃ ।
ഭജന്ത്യനാശിഷഃ ശാന്താ യം വാ നിപുണബുദ്ധയഃ ॥ 18 ॥
ത്രിവിധാകൃതയസ്തസ്യ രാക്ഷസാ അസുരാഃ സുരാഃ ।
ഗുണിന്യാ മായയാ സൃഷ്ടാഃ സത്ത്വം തത്തീർത്ഥസാധനം ॥ 19 ॥
ശ്രീശുക ഉവാച
ഏവം സാരസ്വതാ വിപ്രാ നൃണാം സംശയനുത്തയേ ।
പുരുഷസ്യ പദാംഭോജസേവയാ തദ്ഗതിം ഗതാഃ ॥ 20 ॥
സൂത ഉവാച
ഇത്യേതൻമുനിതനയാസ്യപദ്മഗന്ധ-
പീയൂഷം ഭവഭയഭിത്പരസ്യ പുംസഃ ।
സുശ്ലോകം ശ്രവണപുടൈഃ പിബത്യഭീക്ഷ്ണം
പാന്ഥോഽധ്വഭ്രമണപരിശ്രമം ജഹാതി ॥ 21 ॥
ശ്രീശുക ഉവാച
ഏകദാ ദ്വാരവത്യാം തു വിപ്രപത്ന്യാഃ കുമാരകഃ ।
ജാതമാത്രോ ഭുവം സ്പൃഷ്ട്വാ മമാര കില ഭാരത ॥ 22 ॥
വിപ്രോ ഗൃഹീത്വാ മൃതകം രാജദ്വാര്യുപധായ സഃ ।
ഇദം പ്രോവാച വിലപന്നാതുരോ ദീനമാനസഃ ॥ 23 ॥
ബ്രഹ്മദ്വിഷഃ ശഠധിയോ ലുബ്ധസ്യ വിഷയാത്മനഃ ।
ക്ഷത്രബന്ധോഃ കർമ്മദോഷാത്പഞ്ചത്വം മേ ഗതോഽർഭകഃ ॥ 24 ॥
ഹിംസാവിഹാരം നൃപതിം ദുഃശീലമജിതേന്ദ്രിയം ।
പ്രജാ ഭജന്ത്യഃ സീദന്തി ദരിദ്രാ നിത്യദുഃഖിതാഃ ॥ 25 ॥
ഏവം ദ്വിതീയം വിപ്രർഷിസ്തൃതീയം ത്വേവമേവ ച ।
വിസൃജ്യ സ നൃപദ്വാരി താം ഗാഥാം സമഗായത ॥ 26 ॥
താമർജ്ജുന ഉപശ്രുത്യ കർഹിചിത്കേശവാന്തികേ ।
പരേതേ നവമേ ബാലേ ബ്രാഹ്മണം സമഭാഷത ॥ 27 ॥
കിം സ്വിദ്ബ്രഹ്മംസ്ത്വന്നിവാസേ ഇഹ നാസ്തി ധനുർദ്ധരഃ ।
രാജന്യബന്ധുരേതേ വൈ ബ്രാഹ്മണാഃ സത്ര ആസതേ ॥ 28 ॥
ധനദാരാത്മജാപൃക്താ യത്ര ശോചന്തി ബ്രാഹ്മണാഃ ।
തേ വൈ രാജന്യവേഷേണ നടാ ജീവന്ത്യസുംഭരാഃ ॥ 29 ॥
അഹം പ്രജാ വാം ഭഗവൻ രക്ഷിഷ്യേ ദീനയോരിഹ ।
അനിസ്തീർണ്ണപ്രതിജ്ഞോഽഗ്നിം പ്രവേക്ഷ്യേ ഹതകൽമഷഃ ॥ 30 ॥
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച
സങ്കർഷണോ വാസുദേവഃ പ്രദ്യുമ്നോ ധന്വിനാം വരഃ ।
അനിരുദ്ധോഽപ്രതിരഥോ ന ത്രാതും ശക്നുവന്തി യത് ॥ 31 ॥
തത്കഥം നു ഭവാൻ കർമ്മ ദുഷ്കരം ജഗദീശ്വരൈഃ ।
ചികീർഷസി ത്വം ബാലിശ്യാത്തന്ന ശ്രദ്ദധ്മഹേ വയം ॥ 32 ॥
അർജുന ഉവാച
നാഹം സങ്കർഷണോ ബ്രഹ്മൻ ന കൃഷ്ണഃ കാർഷ്ണിരേവ ച ।
അഹം വാ അർജ്ജുനോ നാമ ഗാണ്ഡീവം യസ്യ വൈ ധനുഃ ॥ 33 ॥
മാവമംസ്ഥാ മമ ബ്രഹ്മൻ വീര്യം ത്ര്യംബകതോഷണം ।
മൃത്യും വിജിത്യ പ്രധനേ ആനേഷ്യേ തേ പ്രജാം പ്രഭോ ॥ 34 ॥
ഏവം വിശ്രംഭിതോ വിപ്രഃ ഫാൽഗുനേന പരന്തപ ।
ജഗാമ സ്വഗൃഹം പ്രീതഃ പാർത്തവീര്യം നിശാമയൻ ॥ 35 ॥
പ്രസൂതികാല ആസന്നേ ഭാര്യായാ ദ്വിജസത്തമഃ ।
പാഹി പാഹി പ്രജാം മൃത്യോരിത്യാഹാർജ്ജുനമാതുരഃ ॥ 36 ॥
സ ഉപസ്പൃശ്യ ശുച്യംഭോ നമസ്കൃത്യ മഹേശ്വരം ।
ദിവ്യാന്യസ്ത്രാണി സംസ്മൃത്യ സജ്യം ഗാണ്ഡീവമാദദേ ॥ 37 ॥
ന്യരുണത് സൂതികാഗാരം ശരൈർന്നാനാസ്ത്രയോജിതൈഃ ।
തിര്യഗൂർദ്ധ്വമധഃ പാർത്ഥശ്ചകാര ശരപഞ്ജരം ॥ 38 ॥
തതഃ കുമാരഃ സഞ്ജാതോ വിപ്രപത്ന്യാ രുദൻ മുഹുഃ ।
സദ്യോഽദർശനമാപേദേ സശരീരോ വിഹായസാ ॥ 39 ॥
തദാഽഽഹ വിപ്രോ വിജയം വിനിന്ദൻ കൃഷ്ണസന്നിധൌ ।
മൌഢ്യം പശ്യത മേ യോഽഹം ശ്രദ്ദധേ ക്ലീബകത്ഥനം ॥ 40 ॥
ന പ്രദ്യുമ്നോ നാനിരുദ്ധോ ന രാമോ ന ച കേശവഃ ।
യസ്യ ശേകുഃ പരിത്രാതും കോഽന്യസ്തദവിതേശ്വരഃ ॥ 41 ॥
ധിഗർജ്ജുനം മൃഷാവാദം ധിഗാത്മശ്ലാഘിനോ ധനുഃ ।
ദൈവോപസൃഷ്ടം യോ മൌഢ്യാദാനിനീഷതി ദുർമ്മതിഃ ॥ 42 ॥
ഏവം ശപതി വിപ്രർഷൌ വിദ്യാമാസ്ഥായ ഫാൽഗുനഃ ।
യയൌ സംയമനീമാശു യത്രാസ്തേ ഭഗവാൻ യമഃ ॥ 43 ॥
വിപ്രാപത്യമചക്ഷാണസ്തത ഐന്ദ്രീമഗാത്പുരീം ।
ആഗ്നേയീം നൈരൃതീം സൗമ്യാം വായവ്യാം വാരുണീമഥ ।
രസാതലം നാകപൃഷ്ഠം ധിഷ്ണ്യാന്യന്യാന്യുദായുധഃ ॥ 44 ॥
തതോഽലബ്ധദ്വിജസുതോ ഹ്യനിസ്തീർണ്ണപ്രതിശ്രുതഃ ।
അഗ്നിം വിവിക്ഷുഃ കൃഷ്ണേന പ്രത്യുക്തഃ പ്രതിഷേധതാ ॥ 45 ॥
ദർശയേ ദ്വിജസൂനൂംസ്തേ മാവജ്ഞാത്മാനമാത്മനാ ।
യേ തേ നഃ കീർത്തിം വിമലാം മനുഷ്യാഃ സ്ഥാപയിഷ്യന്തി ॥ 46 ॥
ഇതി സംഭാഷ്യ ഭഗവാനർജ്ജുനേന സഹേശ്വരഃ ।
ദിവ്യം സ്വരഥമാസ്ഥായ പ്രതീചീം ദിശമാവിശത് ॥ 47 ॥
സപ്തദ്വീപാൻ സപ്ത സിന്ധൂൻസപ്തസപ്ത ഗിരീനഥ ।
ലോകാലോകം തഥാതീത്യ വിവേശ സുമഹത്തമഃ ॥ 48 ॥
തത്രാശ്വാഃ ശൈബ്യസുഗ്രീവമേഘപുഷ്പബലാഹകാഃ ।
തമസി ഭ്രഷ്ടഗതയോ ബഭൂവുർഭരതർഷഭ ॥ 49 ॥
താൻ ദൃഷ്ട്വാ ഭഗവാൻ കൃഷ്ണോ മഹായോഗേശ്വരേശ്വരഃ ।
സഹസ്രാദിത്യസങ്കാശം സ്വചക്രം പ്രാഹിണോത്പുരഃ ॥ 50 ॥
തമഃ സുഘോരം ഗഹനം കൃതം മഹദ്-
വിദാരയദ്ഭൂരിതരേണ രോചിഷാ ।
മനോജവം നിർവ്വിവിശേ സുദർശനം
ഗുണച്യുതോ രാമശരോ യഥാ ചമൂഃ ॥ 51 ॥
ദ്വാരേണ ചക്രാനുപഥേന തത്തമഃ
പരം പരം ജ്യോതിരനന്തപാരം ।
സമശ്നുവാനം പ്രസമീക്ഷ്യ ഫാൽഗുനഃ
പ്രതാഡിതാക്ഷോ പിദധേഽക്ഷിണീ ഉഭേ ॥ 52 ॥
തതഃ പ്രവിഷ്ടഃ സലിലം നഭസ്വതാ
ബലീയസൈജദ്ബൃഹദൂർമ്മിഭൂഷണം ।
തത്രാദ്ഭുതം വൈ ഭവനം ദ്യുമത്തമം
ഭ്രാജൻമണിസ്തംഭസഹസ്രശോഭിതം ॥ 53 ॥
തസ്മിൻ മഹാഭീമമനന്തമദ്ഭുതം
സഹസ്രമൂർദ്ധന്യഫണാമണിദ്യുഭിഃ ।
വിഭ്രാജമാനം ദ്വിഗുണോൽബണേക്ഷണം
സിതാചലാഭം ശിതികണ്ഠജിഹ്വം ॥ 54 ॥
ദദർശ തദ്ഭോഗസുഖാസനം വിഭും
മഹാനുഭാവം പുരുഷോത്തമോത്തമം ।
സാന്ദ്രാംബുദാഭം സുപിശംഗവാസസം
പ്രസന്നവക്ത്രം രുചിരായതേക്ഷണം ॥ 55 ॥
മഹാമണിവ്രാതകിരീടകുണ്ഡല-
പ്രഭാപരിക്ഷിപ്തസഹസ്രകുന്തളം ।
പ്രലംബചാർവ്വഷ്ടഭുജം സകൌസ്തുഭം
ശ്രീവത്സലക്ഷ്മം വനമാലയാ വൃതം ॥ 56 ॥
സുനന്ദനന്ദപ്രമുഖൈഃ സ്വപാർഷദൈ-
ശ്ചക്രാദിഭിർമ്മൂർത്തിധരൈർന്നിജായുധൈഃ ।
പുഷ്ട്യാ ശ്രിയാ കീർത്ത്യജയാഖിലർദ്ധിഭിർ-
ന്നിഷേവ്യമാണം പരമേഷ്ഠിനാം പതിം ॥ 57 ॥
വവന്ദ ആത്മാനമനന്തമച്യുതോ
ജിഷ്ണുശ്ച തദ്ദർശനജാതസാധ്വസഃ ।
താവാഹ ഭൂമാ പരമേഷ്ഠിനാം പ്രഭുർ-
ബദ്ധാഞ്ജലീ സസ്മിതമൂർജ്ജയാ ഗിരാ ॥ 58 ॥
ദ്വിജാത്മജാ മേ യുവയോർദ്ദിദൃക്ഷുണാ
മയോപനീതാ ഭുവി ധർമ്മഗുപ്തയേ ।
കലാവതീർണ്ണാവവനേർഭരാസുരാൻ
ഹത്വേഹ ഭൂയസ്ത്വരയേതമന്തി മേ ॥ 59 ॥
പൂർണ്ണകാമാവപി യുവാം നരനാരായണാവൃഷീ ।
ധർമ്മമാചരതാം സ്ഥിത്യൈ ഋഷഭൌ ലോകസംഗ്രഹം ॥ 60 ॥
ഇത്യാദിഷ്ടൌ ഭഗവതാ തൌ കൃഷ്ണൌ പരമേഷ്ഠിനാ ।
ഓമിത്യാനമ്യ ഭൂമാനമാദായ ദ്വിജദാരകാൻ ॥ 61 ॥
ന്യവർത്തതാം സ്വകം ധാമ സമ്പ്രഹൃഷ്ടൌ യഥാഗതം ।
വിപ്രായ ദദതുഃ പുത്രാൻ യഥാരൂപം യഥാവയഃ ॥ 62 ॥
നിശാമ്യ വൈഷ്ണവം ധാമ പാർത്ഥഃ പരമവിസ്മിതഃ ।
യത്കിഞ്ചിത്പൌരുഷം പുംസാം മേനേ കൃഷ്ണാനുകമ്പിതം ॥ 63 ॥
ഇതീദൃശാന്യനേകാനി വീര്യാണീഹ പ്രദർശയൻ ।
ബുഭുജേ വിഷയാൻ ഗ്രാമ്യാനീജേ ചാത്യൂർജ്ജിതൈർമ്മഖൈഃ ॥ 64 ॥
പ്രവവർഷാഖിലാൻ കാമാൻ പ്രജാസു ബ്രാഹ്മണാദിഷു ।
യഥാകാലം യഥൈവേന്ദ്രോ ഭഗവാൻ ശ്രൈഷ്ഠ്യമാസ്ഥിതഃ ॥ 65 ॥
ഹത്വാ നൃപാനധർമ്മിഷ്ഠാൻ ഘാതയിത്വാർജ്ജുനാദിഭിഃ ।
അഞ്ജസാ വർത്തയാമാസ ധർമ്മം ധർമ്മസുതാദിഭിഃ ॥ 66 ॥