ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (ഉത്തരാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 87
| ← സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 86 | സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 88 → |
ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (പൂർവ്വാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 87[തിരുത്തുക]
പരീക്ഷിദുവാച
ബ്രഹ്മൻ ബ്രഹ്മണ്യനിർദ്ദേശ്യേ നിർഗ്ഗുണേ ഗുണവൃത്തയഃ ।
കഥം ചരന്തി ശ്രുതയഃ സാക്ഷാത് സദസതഃ പരേ ॥ 1 ॥
ശ്രീശുക ഉവാച
ബുദ്ധീന്ദ്രിയമനഃപ്രാണാൻ ജനാനാമസൃജത്പ്രഭുഃ ।
മാത്രാർത്ഥം ച ഭവാർത്ഥം ച ആത്മനേഽകൽപനായ ച ॥ 2 ॥
സൈഷാ ഹ്യുപനിഷദ്ബ്രാഹ്മീ പൂർവ്വേഷാം പൂർവ്വജൈർദ്ധൃതാ ।
ശ്രദ്ധയാ ധാരയേദ് യസ്താം ക്ഷേമം ഗച്ഛേദകിഞ്ചനഃ ॥ 3 ॥
അത്ര തേ വർണ്ണയിഷ്യാമി ഗാഥാം നാരായണാന്വിതാം ।
നാരദസ്യ ച സംവാദമൃഷേർന്നാരായണസ്യ ച ॥ 4 ॥
ഏകദാ നാരദോ ലോകാൻ പര്യടൻ ഭഗവത്പ്രിയഃ ।
സനാതനമൃഷിം ദ്രഷ്ടും യയൌ നാരായണാശ്രമം ॥ 5 ॥
യോ വൈ ഭാരതവർഷേഽസ്മിൻ ക്ഷേമായ സ്വസ്തയേ നൃണാം ।
ധർമ്മജ്ഞാനശമോപേതമാകൽപാദാസ്ഥിതസ്തപഃ ॥ 6 ॥
തത്രോപവിഷ്ടമൃഷിഭിഃ കലാപഗ്രാമവാസിഭിഃ ।
പരീതം പ്രണതോഽപൃച്ഛദിദമേവ കുരൂദ്വഹ ॥ 7 ॥
തസ്മൈ ഹ്യവോചദ്ഭഗവാൻ ഋഷീണാം ശൃണ്വതാമിദം ।
യോ ബ്രഹ്മവാദഃ പൂർവ്വേഷാം ജനലോകനിവാസിനാം ॥ 8 ॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച
സ്വായംഭുവ ബ്രഹ്മസത്രം ജനലോകേഽഭവത്പുരാ ।
തത്രസ്ഥാനാം മാനസാനാം മുനീനാമൂർദ്ധ്വരേതസാം ॥ 9 ॥
ശ്വേതദ്വീപം ഗതവതി ത്വയി ദ്രഷ്ടും തദീശ്വരം ।
ബ്രഹ്മവാദഃ സുസംവൃത്തഃ ശ്രുതയോ യത്ര ശേരതേ ।
തത്ര ഹായമഭൂത്പ്രശ്നസ്ത്വം മാം യമനുപൃച്ഛസി ॥ 10 ॥
തുല്യശ്രുതതപഃശീലാസ്തുല്യസ്വീയാരിമധ്യമാഃ ।
അപി ചക്രുഃ പ്രവചനമേകം ശുശ്രൂഷവോഽപരേ ॥ 11 ॥
സനന്ദന ഉവാച
സ്വസൃഷ്ടമിദമാപീയ ശയാനം സഹ ശക്തിഭിഃ ।
തദന്തേ ബോധയാംചക്രുസ്തല്ലിംഗൈഃ ശ്രുതയഃ പരം ॥ 12 ॥
യഥാ ശയാനം സംരാജം വന്ദിനസ്തത്പരാക്രമൈഃ ।
പ്രത്യൂഷേഽഭ്യേത്യ സുശ്ലോകൈർബ്ബോധയന്ത്യനുജീവിനഃ ॥ 13 ॥
ശ്രുതയ ഊചുഃ
ജയ ജയ ജഹ്യജാമജിത ദോഷഗൃഭീതഗുണാം
ത്വമസി യദാത്മനാ സമവരുദ്ധസമസ്തഭഗഃ ।
അഗജഗദോകസാമഖിലശക്ത്യവബോധക തേ
ക്വചിദജയാഽഽത്മനാ ച ചരതോഽനുചരേന്നിഗമഃ ॥ 14 ॥
ബൃഹദുപലബ്ധമേതദവയന്ത്യവശേഷതയാ
യത ഉദയാസ്തമയൌ വികൃതേർമ്മൃദി വാവികൃതാത് ।
അത ഋഷയോ ദധുസ്ത്വയി മനോവചനാചരിതം
കഥമയഥാ ഭവന്തി ഭുവി ദത്തപദാനി നൃണാം ॥ 15 ॥
ഇതി തവ സൂരയസ്ത്ര്യധിപതേഽഖിലലോകമല-
ക്ഷപണകഥാമൃതാബ്ധിമവഗാഹ്യ തപാംസി ജഹുഃ ।
കിമുത പുനഃ സ്വധാമവിധുതാശയകാലഗുണാഃ
പരമ ഭജന്തി യേ പദമജസ്രസുഖാനുഭവം ॥ 16 ॥
ദൃതയ ഇവ ശ്വസന്ത്യസുഭൃതോ യദി തേഽനുവിധാ
മഹദഹമാദയോഽണ്ഡമസൃജൻ യദനുഗ്രഹതഃ ।
പുരുഷവിധോഽന്വയോഽത്ര ചരമോഽന്നമയാദിഷു യഃ
സദസതഃ പരം ത്വമഥ യദേഷ്വവശേഷമൃതം ॥ 17 ॥
ഉദരമുപാസതേ യ ഋഷിവർത്മസു കൂർപ്പദൃശഃ
പരിസരപദ്ധതിം ഹൃദയമാരുണയോ ദഹരം ।
തത ഉദഗാദനന്ത തവ ധാമ ശിരഃ പരമം
പുനരിഹ യത് സമേത്യ ന പതന്തി കൃതാന്തമുഖേ ॥ 18 ॥
സ്വകൃതവിചിത്രയോനിഷു വിശന്നിവ ഹേതുതയാ
തരതമതശ്ചകാസ്സ്യനലവത് സ്വകൃതാനുകൃതിഃ ।
അഥ വിതഥാസ്വമൂഷ്വവിതഥം തവ ധാമ സമം
വിരജധിയോഽന്വയന്ത്യഭിവിപണ്യവ ഏകരസം ॥ 19 ॥
സ്വകൃതപുരേഷ്വമീഷ്വബഹിരന്തരസംവരണം
തവ പുരുഷം വദന്ത്യഖിലശക്തിധൃതോംഽശകൃതം ।
ഇതി നൃഗതിം വിവിച്യ കവയോ നിഗമാവപനം
ഭവത ഉപാസതേഽങ്ഘ്രിമഭവം ഭുവി വിശ്വസിതാഃ ॥ 20 ॥
ദുരവഗമാത്മതത്ത്വനിഗമായ തവാത്തതനോഃ
ചരിതമഹാമൃതാബ്ധിപരിവർത്തപരിശ്രമണാഃ ।
ന പരിലഷന്തി കേചിദപവർഗ്ഗമപീശ്വര തേ
ചരണസരോജഹംസകുലസംഗവിസൃഷ്ടഗൃഹാഃ ॥ 21 ॥
ത്വദനുപഥം കുലായമിദമാത്മസുഹൃത്പ്രിയവത-
ച്ചരതി തഥോൻമുഖേ ത്വയി ഹിതേ പ്രിയ ആത്മനി ച ।
ന ബത രമന്ത്യഹോ അസദുപാസനയാഽഽത്മഹനോ
യദനുശയാ ഭ്രമന്ത്യുരുഭയേ കുശരീരഭൃതഃ ॥ 22 ॥
നിഭൃതമരുൻമനോഽക്ഷദൃഢയോഗയുജോ ഹൃദി
യൻമുനയ ഉപാസതേ തദരയോഽപി യയുഃ സ്മരണാത് ।
സ്ത്രിയ ഉരഗേന്ദ്രഭോഗഭുജദണ്ഡവിഷക്തധിയോ
വയമപി തേ സമാഃ സമദൃശോഽങ്ഘ്രിസരോജസുധാഃ ॥ 23 ॥
ക ഇഹ നു വേദ ബതാവരജൻമലയോഽഗ്രസരം
യത ഉദഗാദൃഷിർ യമനു ദേവഗണാ ഉഭയേ ।
തർഹി ന സന്ന ചാസദുഭയം ന ച കാലജവഃ
കിമപി ന തത്ര ശാസ്ത്രമവകൃഷ്യ ശയീത യദാ ॥ 24 ॥
ജനിമസതഃ സതോ മൃതിമുതാത്മനി യേ ച ഭിദാം
വിപണമൃതം സ്മരന്ത്യുപദിശന്തി ത ആരുപിതൈഃ ।
ത്രിഗുണമയഃ പുമാനിതി ഭിദാ യദബോധകൃതാ
ത്വയി ന തതഃ പരത്ര സ ഭവേദവബോധരസേ ॥ 25 ॥
സദിവ മനസ്ത്രിവൃത്ത്വയി വിഭാത്യസദാമനുജാത്-
സദഭിമൃശന്ത്യശേഷമിദമാത്മതയാഽഽത്മവിദഃ ।
ന ഹി വികൃതിം ത്യജന്തി കനകസ്യ തദാത്മതയാ
സ്വകൃതമനുപ്രവിഷ്ടമിദമാത്മതയാവസിതം ॥ 26 ॥
തവ പരി യേ ചരന്ത്യഖിലസത്ത്വനികേതതയാ
ത ഉത പദാഽഽക്രമന്ത്യവിഗണയ്യ ശിരോ നിരൃതേഃ ।
പരിവയസേ പശൂനിവ ഗിരാ വിബുധാനപി താംസ്ത്വയി
കൃതസൌഹൃദാഃ ഖലു പുനന്തി ന യേ വിമുഖാഃ ॥ 27 ॥
ത്വമകരണഃ സ്വരാഡഖിലകാരകശക്തിധരഃ
തവ ബലിമുദ്വഹന്തി സമദന്ത്യജയാനിമിഷാഃ ।
വർഷഭുജോഽഖിലക്ഷിതിപതേരിവ വിശ്വസൃജോ
വിദധതി യത്ര യേ ത്വധികൃതാ ഭവതശ്ചകിതാഃ ॥ 28 ॥
സ്ഥിരചരജാതയഃ സ്യുരജയോത്ഥനിമിത്തയുജോ
വിഹര ഉദീക്ഷയാ യദി പരസ്യ വിമുക്ത തതഃ ।
ന ഹി പരമസ്യ കശ്ചിദപരോ ന പരശ്ച ഭവേത്
വിയത ഇവാപദസ്യ തവ ശൂന്യതുലാം ദധതഃ ॥ 29 ॥
അപരിമിതാ ധ്രുവാസ്തനുഭൃതോ യദി സർവ്വഗതാഃ
തർഹി ന ശാസ്യതേതി നിയമോ ധ്രുവ നേതരഥാ ।
അജനി ച യൻമയം തദവിമുച്യ നിയന്തൃ ഭവേത്
സമമനുജാനതാം യദമതം മതദുഷ്ടതയാ ॥ 30 ॥
ന ഘടത ഉദ്ഭവഃ പ്രകൃതിപൂരുഷയോരജയോഃ
ഉഭയയുജാ ഭവന്ത്യസുഭൃതോ ജലബുദ്ബുദവത് ।
ത്വയി ത ഇമേ തതോ വിവിധനാമഗുണൈഃ പരമേ
സരിത ഇവാർണ്ണവേ മധുനി ലില്യുരശേഷരസാഃ ॥ 31 ॥
നൃഷു തവ മായയാ ഭ്രമമമീഷ്വവഗത്യ ഭൃശം
ത്വയി സുധിയോഽഭവേ ദധതി ഭാവമനുപ്രഭവം ।
കഥമനുവർത്തതാം ഭവഭയം തവ യദ്ഭ്രുകുടിഃ
സൃജതി മുഹുസ്ത്രിണേമിരഭവച്ഛരണേഷു ഭയം ॥ 32 ॥
വിജിതഹൃഷീകവായുഭിരദാന്തമനസ്തുരഗം
യ ഇഹ യതന്തി യന്തുമതിലോലമുപായഖിദഃ ।
വ്യസനശതാന്വിതാഃ സമവഹായ ഗുരോശ്ചരണം
വണിജ ഇവാജ സന്ത്യകൃതകർണ്ണധരാ ജലധൌ ॥ 33 ॥
സ്വജനസുതാത്മദാരധനധാമധരാസുരഥൈഃ
ത്വയി സതി കിം നൃണാം ശ്രയത ആത്മനി സർവ്വരസേ ।
ഇതി സദജാനതാം മിഥുനതോ രതയേ ചരതാം
സുഖയതി കോ ന്വിഹ സ്വവിഹതേ സ്വനിരസ്തഭഗേ ॥ 34 ॥
ഭുവി പുരുപുണ്യതീർത്ഥസദനാന്യൃഷയോ വിമദാഃ
ത ഉത ഭവത്പദാംബുജഹൃദോഽഘഭിദങ്ഘ്രിജലാഃ ।
ദധതി സകൃൻമനസ്ത്വയി യ ആത്മനി നിത്യസുഖേ
ന പുനരുപാസതേ പുരുഷസാരഹരാവസഥാൻ ॥ 35 ॥
സത ഇദമുത്ഥിതം സദിതി ചേന്നനു തർക്കഹതം
വ്യഭിചരതി ക്വ ച ക്വ ച മൃഷാ ന തഥോഭയയുക് ।
വ്യവഹൃതയേ വികൽപ ഇഷിതോഽന്ധപരമ്പരയാ
ഭ്രമയതി ഭാരതീ ത ഉരുവൃത്തിഭിരുക്ഥജഡാൻ ॥ 36 ॥
ന യദിദമഗ്ര ആസ ന ഭവിഷ്യദതോ നിധനാത്
അനുമിതമന്തരാ ത്വയി വിഭാതി മൃഷൈകരസേ ।
അത ഉപമീയതേ ദ്രവിണജാതിവികൽപപഥൈഃ
വിതഥമനോവിലാസമൃതമിത്യവയന്ത്യബുധാഃ ॥ 37 ॥
സ യദജയാ ത്വജാമനുശയീത ഗുണാംശ്ച ജുഷൻ
ഭജതി സരൂപതാം തദനു മൃത്യുമപേതഭഗഃ ।
ത്വമുത ജഹാസി താമഹിരിവ ത്വചമാത്തഭഗോ
മഹസി മഹീയസേഽഷ്ടഗുണിതേഽപരിമേയഭഗഃ ॥ 38 ॥
യദി ന സമുദ്ധരന്തി യതയോ ഹൃദി കാമജടാ
ദുരധിഗമോഽസതാം ഹൃദി ഗതോഽസ്മൃതകണ്ഠമണിഃ ।
അസുതൃപയോഗിനാമുഭയതോഽപ്യസുഖം ഭഗവൻ
അനപഗതാന്തകാദനധിരൂഢപദാദ്ഭവതഃ ॥ 39 ॥
ത്വദവഗമീ ന വേത്തി ഭവദുത്ഥശുഭാശുഭയോഃ
ഗുണവിഗുണാന്വയാംസ്തർഹി ദേഹഭൃതാം ച ഗിരഃ ।
അനുയുഗമന്വഹം സഗുണ ഗീതപരമ്പരയാ
ശ്രവണഭൃതോ യതസ്ത്വമപവർഗ്ഗഗതിർമ്മനുജൈഃ ॥ 40 ॥
ദ്യുപതയ ഏവ തേ ന യയുരന്തമനന്തതയാ
ത്വമപി യദന്തരാണ്ഡനിചയാ നനു സാവരണാഃ ।
ഖ ഇവ രജാംസി വാന്തി വയസാ സഹ യച്ഛ്രുതയഃ
ത്വയി ഹി ഫലന്ത്യതന്നിരസനേന ഭവന്നിധനാഃ ॥ 41 ॥
ശ്രീഭഗവാനുവാച
ഇത്യേതദ്ബ്രഹ്മണഃ പുത്രാ ആശ്രുത്യാത്മാനുശാസനം ।
സനന്ദനമഥാനർച്ചുഃ സിദ്ധാ ജ്ഞാത്വാഽഽത്മനോ ഗതിം ॥ 42 ॥
ഇത്യശേഷസമാമ്നായപുരാണോപനിഷദ് രസഃ ।
സമുദ്ധൃതഃ പൂർവ്വജാതൈർവ്യോമയാനൈർമ്മഹാത്മഭിഃ ॥ 43 ॥
ത്വം ചൈതദ്ബ്രഹ്മദായാദ ശ്രദ്ധയാഽഽത്മാനുശാസനം ।
ധാരയംശ്ചര ഗാം കാമം കാമാനാം ഭർജ്ജനം നൃണാം ॥ 44 ॥
ശ്രീശുക ഉവാച
ഏവം സ ഋഷിണാഽഽദിഷ്ടം ഗൃഹീത്വാ ശ്രദ്ധയാഽഽത്മവാൻ ।
പൂർണ്ണഃ ശ്രുതധരോ രാജന്നാഹ വീരവ്രതോ മുനിഃ ॥ 45 ॥
നാരദ ഉവാച
നമസ്തസ്മൈ ഭഗവതേ കൃഷ്ണായാമലകീർത്തയേ ।
യോ ധത്തേ സർവ്വഭൂതാനാമഭവായോശതീഃ കലാഃ ॥ 46 ॥
ഇത്യാദ്യമൃഷിമാനമ്യ തച്ഛിഷ്യാംശ്ച മഹാത്മനഃ ।
തതോഽഗാദാശ്രമം സാക്ഷാത്പിതുർദ്വൈപായനസ്യ മേ ॥ 47 ॥
സഭാജിതോ ഭഗവതാ കൃതാസനപരിഗ്രഹഃ ।
തസ്മൈ തദ് വർണ്ണായാമാസ നാരായണമുഖാച്ഛ്രുതം ॥ 48 ॥
ഇത്യേതദ് വർണ്ണിതം രാജൻ യന്നഃ പ്രശ്നഃ കൃതസ്ത്വയാ ।
യഥാ ബ്രഹ്മണ്യനിർദ്ദേശ്യേ നിർഗ്ഗുണേഽപി മനശ്ചരേത് ॥ 49 ॥
യോഽസ്യോത്പ്രേക്ഷക ആദിമധ്യനിധനേ
യോഽവ്യക്തജീവേശ്വരോ
യഃ സൃഷ്ട്വേദമനുപ്രവിശ്യ ഋഷിണാ
ചക്രേ പുരഃ ശാസ്തി താഃ ।
യം സമ്പദ്യ ജഹാത്യജാമനുശയീ
സുപ്തഃ കുലായം യഥാ
തം കൈവല്യനിരസ്തയോനിമഭയം
ധ്യായേദജസ്രം ഹരിം ॥ 50 ॥