ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (ഉത്തരാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 72

← സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 71

സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 73 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (പൂർവ്വാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 72

ശ്രീശുക ഉവാച

ഏകദാ തു സഭാമധ്യേ ആസ്ഥിതോ മുനിഭിർവൃതഃ ।
ബ്രാഹ്മണൈഃ ക്ഷത്രിയൈർവ്വൈശ്യൈർഭ്രാതൃഭിശ്ച യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 1 ॥

ആചാര്യൈഃ കുലവൃദ്ധൈശ്ച ജ്ഞാതിസംബന്ധിബാന്ധവൈഃ ।
ശൃണ്വതാമേവ ചൈതേഷാമാഭാഷ്യേദമുവാച ഹ ॥ 2 ॥

യുധിഷ്ഠിര ഉവാച

ക്രതുരാജേന ഗോവിന്ദ രാജസൂയേന പാവനീഃ ।
യക്ഷ്യേ വിഭൂതീർഭവതസ്തത്സമ്പാദയ നഃ പ്രഭോ ॥ 3 ॥

     ത്വത്പാദുകേ അവിരതം പരി യേ ചരന്തി
          ധ്യായന്ത്യഭദ്രനശനേ ശുചയോ ഗൃണന്തി ।
     വിന്ദന്തി തേ കമലനാഭ ഭവാപവർഗ്ഗമാശാസതേ
          യദി ത ആശിഷ ഈശ നാന്യേ ॥ 4 ॥

     തദ്ദേവദേവ ഭവതശ്ചരണാരവിന്ദ-
          സേവാനുഭാവമിഹ പശ്യതു ലോക ഏഷഃ ।
     യേ ത്വാം ഭജന്തി ന ഭജന്ത്യുത വോഭയേഷാം
          നിഷ്ഠാം പ്രദർശയ വിഭോ കുരുസൃഞ്ജയാനാം ॥ 5 ॥

     ന ബ്രഹ്മണഃ സ്വപരഭേദമതിസ്തവ സ്യാത്-
          സർവ്വാത്മനഃ സമദൃശഃ സ്വസുഖാനുഭൂതേഃ ।
     സംസേവതാം സുരതരോരിവ തേ പ്രസാദഃ
          സേവാനുരൂപമുദയോ ന വിപര്യയോഽത്ര ॥ 6 ॥

ശ്രീഭഗവാനുവാച

സമ്യഗ് വ്യവസിതം രാജൻ ഭവതാ ശത്രുകർശന ।
കല്യാണീ യേന തേ കീർത്തിർല്ലോകാനനുഭവിഷ്യതി ॥ 7 ॥

ഋഷീണാം പിതൃദേവാനാം സുഹൃദാമപി നഃ പ്രഭോ ।
സർവ്വേഷാമപി ഭൂതാനാമീപ്സിതഃ ക്രതുരാഡയം ॥ 8 ॥

വിജിത്യ നൃപതീൻ സർവ്വാൻ കൃത്വാ ച ജഗതീം വശേ ।
സംഭൃത്യ സർവ്വസംഭാരാനാഹരസ്വ മഹാക്രതും ॥ 9 ॥

ഏതേ തേ ഭ്രാതരോ രാജൻ ലോകപാലാംശസംഭവാഃ ।
ജിതോഽസ്മ്യാത്മവതാ തേഽഹം ദുർജ്ജയോ യോഽകൃതാത്മഭിഃ ॥ 10 ॥

ന കശ്ചിൻമത്പരം ലോകേ തേജസാ യശസാ ശ്രിയാ ।
വിഭൂതിഭിർവ്വാഭിഭവേദ് ദേവോഽപി കിമു പാർത്ഥിവഃ ॥ 11 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

നിശമ്യ ഭഗവദ്ഗീതം പ്രീതഃ ഫുല്ലമുഖാംബുജഃ ।
ഭ്രാതൄൻ ദിഗ്വിജയേഽയുങ്ക്ത വിഷ്ണുതേജോപബൃംഹിതാൻ ॥ 12 ॥

സഹദേവം ദക്ഷിണസ്യാമാദിശത് സഹ സൃഞ്ജയൈഃ ।
ദിശി പ്രതീച്യാം നകുലമുദീച്യാം സവ്യസാചിനം ।
പ്രാച്യാം വൃകോദരം മത്സ്യൈഃ കേകയൈഃ സഹ മദ്രകൈഃ ॥ 13 ॥

തേ വിജിത്യ നൃപാൻ വീരാ ആജഹ്രുർദിഗ്ഭ്യ ഓജസാ ।
അജാതശത്രവേ ഭൂരി ദ്രവിണം നൃപ യക്ഷ്യതേ ॥ 14 ॥

ശ്രുത്വാജിതം ജരാസന്ധം നൃപതേർദ്ധ്യായതോ ഹരിഃ ।
ആഹോപായം തമേവാദ്യ ഉദ്ധവോ യമുവാച ഹ ॥ 15 ॥

ഭീമസേനോഽർജ്ജുനഃ കൃഷ്ണോ ബ്രഹ്മലിംഗധരാസ്ത്രയഃ ।
ജഗ്മുർഗിരിവ്രജം താത ബൃഹദ്രഥസുതോ യതഃ ॥ 16 ॥

തേ ഗത്വാഽഽതിഥ്യവേലായാം ഗൃഹേഷു ഗൃഹമേധിനം ।
ബ്രഹ്മണ്യം സമയാചേരൻ രാജന്യാ ബ്രഹ്മലിംഗിനഃ ॥ 17 ॥

രാജൻ വിദ്ധ്യതിഥീൻ പ്രാപ്താനർത്ഥിനോ ദൂരമാഗതാൻ ।
തന്നഃ പ്രയച്ഛ ഭദ്രം തേ യദ്വയം കാമയാമഹേ ॥ 18 ॥

കിം ദുർമർഷം തിതിക്ഷൂണാം കിമകാര്യമസാധുഭിഃ ।
കിം ന ദേയം വദാന്യാനാം കഃ പരഃ സമദർശിനാം ॥ 19 ॥

യോഽനിത്യേന ശരീരേണ സതാം ഗേയം യശോ ധ്രുവം ।
നാചിനോതി സ്വയം കൽപഃ സ വാച്യഃ ശോച്യ ഏവ സഃ ॥ 20 ॥

ഹരിശ്ചന്ദ്രോ രന്തിദേവ ഉഞ്ഛവൃത്തിഃ ശിബിർബ്ബലിഃ ।
വ്യാധഃ കപോതോ ബഹവോ ഹ്യധ്രുവേണ ധ്രുവം ഗതാഃ ॥ 21 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

സ്വരൈരാകൃതിഭിസ്താംസ്തു പ്രകോഷ്ഠൈർജ്ജ്യാഹതൈരപി ।
രാജന്യബന്ധൂൻ വിജ്ഞായ ദൃഷ്ടപൂർവാനചിന്തയത് ॥ 22 ॥

രാജന്യബന്ധവോ ഹ്യേതേ ബ്രഹ്മലിംഗാനി ബിഭ്രതി ।
ദദാമി ഭിക്ഷിതം തേഭ്യ ആത്മാനമപി ദുസ്ത്യജം ॥ 23 ॥

ബലേർന്നു ശ്രൂയതേ കീർത്തിർവ്വിതതാ ദിക്ഷ്വകൽമഷാ ।
ഐശ്വര്യാദ്ഭ്രംശിതസ്യാപി വിപ്രവ്യാജേന വിഷ്ണുനാ ॥ 24 ॥

ശ്രിയം ജിഹീർഷതേന്ദ്രസ്യ വിഷ്ണവേ ദ്വിജരൂപിണേ ।
ജാനന്നപി മഹീം പ്രാദാദ് വാര്യമാണോഽപി ദൈത്യരാട് ॥ 25 ॥

ജീവതാ ബ്രാഹ്മണാർത്ഥായ കോ ന്വർത്ഥഃ ക്ഷത്രബന്ധുനാ ।
ദേഹേന പതമാനേന നേഹതാ വിപുലം യശഃ ॥ 26 ॥

ഇത്യുദാരമതിഃ പ്രാഹ കൃഷ്ണാർജ്ജുനവൃകോദരാൻ ।
ഹേ വിപ്രാ വ്രിയതാം കാമോ ദദാമ്യാത്മശിരോഽപി വഃ ॥ 27 ॥

ശ്രീഭഗവാനുവാച

യുദ്ധം നോ ദേഹി രാജേന്ദ്ര ദ്വന്ദ്വശോ യദി മന്യസേ ।
യുദ്ധാർത്ഥിനോ വയം പ്രാപ്താ രാജന്യാ നാന്നകാങ്ക്ഷിണഃ ॥ 28 ॥

അസൌ വൃകോദരഃ പാർത്ഥസ്തസ്യ ഭ്രാതാർജ്ജുനോ ഹ്യയം ।
അനയോർമ്മാതുലേയം മാം കൃഷ്ണം ജാനീഹി തേ രിപും ॥ 29 ॥

ഏവമാവേദിതോ രാജാ ജഹാസോച്ചൈഃ സ്മ മാഗധഃ ।
ആഹ ചാമർഷിതോ മന്ദാ യുദ്ധം തർഹി ദദാമി വഃ ॥ 30 ॥

ന ത്വയാ ഭീരുണാ യോത്സ്യേ യുധി വിക്ലവതേജസാ ।
മഥുരാം സ്വപുരീം ത്യക്ത്വാ സമുദ്രം ശരണം ഗതഃ ॥ 31 ॥

അയം തു വയസാതുല്യോ നാതിസത്ത്വോ ന മേ സമഃ ।
അർജ്ജുനോ ന ഭവേദ് യോദ്ധാ ഭീമസ്തുല്യബലോ മമ ॥ 32 ॥

ഇത്യുക്ത്വാ ഭീമസേനായ പ്രാദായ മഹതീം ഗദാം ।
ദ്വിതീയാം സ്വയമാദായ നിർജ്ജഗാമ പുരാദ്ബഹിഃ ॥ 33 ॥

തതഃ സമേ ഖലേ വീരൌ സംയുക്താവിതരേതരൌ ।
ജഘ്നതുർവജ്രകൽപാഭ്യാം ഗദാഭ്യാം രണദുർമ്മദൌ ॥ 34 ॥

മണ്ഡലാനി വിചിത്രാണി സവ്യം ദക്ഷിണമേവ ച ।
ചരതോഃ ശുശുഭേ യുദ്ധം നടയോരിവ രംഗിണോഃ ॥ 35 ॥

തതശ്ചടചടാശബ്ദോ വജ്രനിഷ്പേഷസന്നിഭഃ ।
ഗദയോഃ ക്ഷിപ്തയോ രാജൻ ദന്തയോരിവ ദന്തിനോഃ ॥ 36 ॥

     തേ വൈ ഗദേ ഭുജജവേന നിപാത്യമാനേ
          അന്യോന്യതോംഽസകടിപാദകരോരുജത്രൂൻ ।
     ചൂർണീബഭൂവതുരുപേത്യ യഥാർക്കശാഖേ
          സംയുധ്യതോർദ്വിരദയോരിവ ദീപ്തമന്വ്യോഃ ॥ 37 ॥

     ഇത്ഥം തയോഃ പ്രഹതയോർഗദയോർന്നൃവീരൌ
          ക്രുദ്ധൌ സ്വമുഷ്ടിഭിരയഃസ്പരശൈരപിംഷ്ടാം ।
     ശബ്ദസ്തയോഃ പ്രഹരതോരിഭയോരിവാസീ-
          ന്നിർഘാതവജ്രപരുഷസ്തലതാഡനോത്ഥഃ ॥ 38 ॥

തയോരേവം പ്രഹരതോഃ സമശിക്ഷാബലൌജസോഃ ।
നിർവിശേഷമഭൂദ് യുദ്ധമക്ഷീണജവയോർനൃപ ॥ 39 ॥

ഏവം തയോർമ്മഹാരാജ യുദ്ധ്യതോഃ സപ്തവിംശതിഃ ।
ദിനാനി നിരഗംസ്തത്ര സുഹൃദ്വന്നിശി തിഷ്ഠതോഃ ॥ 40 ॥

ഏകദാ മാതുലേയം വൈ പ്രാഹ രാജൻ വൃകോദരഃ ।
ന ശക്തോഽഹം ജരാസന്ധം നിർജ്ജേതും യുധി മാധവ ॥ 41 ॥

ശത്രോർജ്ജൻമമൃതീ വിദ്വാഞ്ജീവിതം ച ജരാകൃതം ।
പാർത്ഥമാപ്യായയൻ സ്വേന തേജസാചിന്തയദ്ധരിഃ ॥ 42 ॥

സഞ്ചിന്ത്യാരിവധോപായം ഭീമസ്യാമോഘദർശനഃ ।
ദർശയാമാസ വിടപം പാടയന്നിവ സംജ്ഞയാ ॥ 43 ॥

തദ്വിജ്ഞായ മഹാസത്ത്വോ ഭീമഃ പ്രഹരതാം വരഃ ।
ഗൃഹീത്വാ പാദയോഃ ശത്രും പാതയാമാസ ഭൂതലേ ॥ 44 ॥

ഏകം പാദം പദാഽഽക്രമ്യ ദോർഭ്യാമന്യം പ്രഗൃഹ്യ സഃ ।
ഗുദതഃ പാടയാമാസ ശാഖമിവ മഹാഗജഃ ॥ 45 ॥

ഏകപാദോരുവൃഷണകടിപൃഷ്ഠസ്തനാംസകേ ।
ഏകബാഹ്വക്ഷിഭ്രൂകർണ്ണേ ശകലേ ദദൃശുഃ പ്രജാഃ ॥ 46 ॥

ഹാഹാകാരോ മഹാനാസീന്നിഹതേ മഗധേശ്വരേ ।
പൂജയാമാസതുർഭീമം പരിരഭ്യ ജയാച്യുതൌ ॥ 47 ॥

സഹദേവം തത്തനയം ഭഗവാൻ ഭൂതഭാവനഃ ।
അഭ്യഷിഞ്ചദമേയാത്മാ മഗധാനാം പതിം പ്രഭുഃ ।
മോചയാമാസ രാജന്യാൻ സംരുദ്ധാ മാഗധേന യേ ॥ 48 ॥