ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 5
| ← സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 4 | സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 6 → |
ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 5
[തിരുത്തുക]
ശ്രീശുക ഉവാച
ദ്വാരി ദ്യുനദ്യാ ഋഷഭഃ കുരൂണാം
മൈത്രേയമാസീനമഗാധബോധം ।
ക്ഷത്തോപസൃത്യാച്യുതഭാവശുദ്ധഃ
പപ്രച്ഛ സൌശീല്യഗുണാഭിതൃപ്തഃ ॥ 1 ॥
വിദുര ഉവാച
സുഖായ കർമ്മാണി കരോതി ലോകോ
ന തൈഃ സുഖം വാന്യദുപാരമം വാ ।
വിന്ദേത ഭൂയസ്തത ഏവ ദുഃഖം
യദത്ര യുക്തം ഭഗവാൻ വദേന്നഃ ॥ 2 ॥
ജനസ്യ കൃഷ്ണാദ്വിമുഖസ്യ ദൈവാ-
ദധർമ്മശീലസ്യ സുദുഃഖിതസ്യ ।
അനുഗ്രഹായേഹ ചരന്തി നൂനം
ഭൂതാനി ഭവ്യാനി ജനാർദ്ദനസ്യ ॥ 3 ॥
തത്സാധുവര്യാദിശ വർത്മ ശം നഃ
സംരാധിതോ ഭഗവാൻ യേന പുംസാം ।
ഹൃദി സ്ഥിതോ യച്ഛതി ഭക്തിപൂതേ
ജ്ഞാനം സ തത്ത്വാധിഗമം പുരാണം ॥ 4 ॥
കരോതി കർമ്മാണി കൃതാവതാരോ
യാന്യാത്മതന്ത്രോ ഭഗവാംസ്ത്ര്യധീശഃ ।
യഥാ സസർജ്ജാഗ്ര ഇദം നിരീഹഃ
സംസ്ഥാപ്യ വൃത്തിം ജഗതോ വിധത്തേ ॥ 5 ॥
യഥാ പുനഃ സ്വേ ഖ ഇദം നിവേശ്യ
ശേതേ ഗുഹായാം സ നിവൃത്തവൃത്തിഃ ।
യോഗേശ്വരാധീശ്വര ഏക ഏത-
ദനുപ്രവിഷ്ടോ ബഹുധാ യഥാഽഽസീത് ॥ 6 ॥
ക്രീഡന്വിധത്തേ ദ്വിജഗോസുരാണാം
ക്ഷേമായ കർമ്മാണ്യവതാരഭേദൈഃ ।
മനോ ന തൃപ്യത്യപി ശൃണ്വതാം നഃ
സുശ്ലോകമൌലേശ്ചരിതാമൃതാനി ॥ 7 ॥
യൈസ്തത്ത്വഭേദൈരധിലോകനാഥോ
ലോകാനലോകാൻ സഹ ലോകപാലാൻ ।
അചീക്ല്പദ് യത്ര ഹി സർവ്വസത്വ-
നികായഭേദോഽധികൃതഃ പ്രതീതഃ ॥ 8 ॥
യേന പ്രജാനാമുത ആത്മകർമ്മ-
രൂപാഭിധാനാം ച ഭിദാം വ്യധത്ത ।
നാരായണോ വിശ്വസൃഗാത്മയോനി-
രേതച്ച നോ വർണ്ണയ വിപ്രവര്യ ॥ 9 ॥
പരാവരേഷാം ഭഗവൻ വ്രതാനി
ശ്രുതാനി മേ വ്യാസമുഖാദഭീക്ഷ്ണം ।
അതൃപ്നുമ ക്ഷുല്ലസുഖാവഹാനാം
തേഷാമൃതേ കൃഷ്ണകഥാമൃതൌഘാത് ॥ 10 ॥
കസ്തൃപ്നുയാത്തീർത്ഥപദോഽഭിധാനാത്-
സത്രേഷു വഃ സൂരിഭിരീഡ്യമാനാത് ।
യഃ കർണ്ണനാഡീം പുരുഷസ്യ യാതോ
ഭവപ്രദാം ഗേഹരതിം ഛിനത്തി ॥ 11 ॥
മുനിർവ്വിവക്ഷുർഭഗവദ്ഗുണാനാം
സഖാപി തേ ഭാരതമാഹ കൃഷ്ണഃ ।
യസ്മിന്നൃണാം ഗ്രാമ്യസുഖാനുവാദൈർ-
മ്മതിർഗൃഹീതാ നു ഹരേഃ കഥായാം ॥ 12 ॥
സാ ശ്രദ്ദധാനസ്യ വിവർദ്ധമാനാ
വ്വിരക്തിമന്യത്ര കരോതി പുംസഃ ।
ഹരേഃ പദാനുസ്മൃതിനിർവൃതസ്യ
സമസ്തദുഃഖാപ്യയമാശു ധത്തേ ॥ 13 ॥
താൻശോച്യശോച്യാനവിദോഽനുശോചേ
ഹരേഃ കഥായാം വിമുഖാനഘേന ।
ക്ഷിണോതി ദേവോഽനിമിഷസ്തു യേഷാ-
മായുർവൃഥാ വാദഗതിസ്മൃതീനാം ॥ 14 ॥
തദസ്യ കൌഷാരവ ശർമ്മ ദാതുർ -
ഹരേഃ കഥാമേവ കഥാസു സാരം ।
ഉദ്ധൃത്യ പുഷ്പേഭ്യ ഇവാർത്തബന്ധോ
ശിവായ നഃ കീർത്തയ തീർത്ഥകീർത്തേഃ ॥ 15 ॥
സ വിശ്വജൻമസ്ഥിതിസംയമാർത്ഥേ
കൃതാവതാരഃ പ്രഗൃഹീതശക്തിഃ ।
ചകാര കർമ്മാണ്യതിപൂരുഷാണി
യാനീശ്വരഃ കീർത്തയ താനി മഹ്യം ॥ 16 ॥
ശ്രീശുക ഉവാച
സ ഏവം ഭഗവാൻ പൃഷ്ടഃ ക്ഷത്ത്രാ കൌഷാരവിർമ്മുനിഃ ।
പുംസാം നിഃശ്രേയസാർത്ഥേന തമാഹ ബഹുമാനയൻ ॥ 17 ॥
മൈത്രേയ ഉവാച
സാധു പൃഷ്ടം ത്വയാ സാധോ ലോകാൻ സാധ്വനുഗൃഹ്ണതാ ।
കീർത്തിം വിതന്വതാ ലോകേ ആത്മനോഽധോക്ഷജാത്മനഃ ॥ 18 ॥
നൈതച്ചിത്രം ത്വയി ക്ഷത്തർബ്ബാദരായണവീര്യജേ ।
ഗൃഹീതോഽനന്യഭാവേന യത്ത്വയാ ഹരിരീശ്വരഃ ॥ 19 ॥
മാണ്ഡവ്യശാപാദ്ഭഗവാൻ പ്രജാസംയമനോ യമഃ ।
ഭ്രാതുഃ ക്ഷേത്രേ ഭുജിഷ്യായാം ജാതഃ സത്യവതീസുതാത് ॥ 20 ॥
ഭവാൻഭഗവതോ നിത്യം സമ്മതഃ സാനുഗസ്യ ഹ ।
യസ്യ ജ്ഞാനോപദേശായ മാഽഽദിശദ്ഭഗവാൻ വ്രജൻ ॥ 21 ॥
അഥ തേ ഭഗവല്ലീലായോഗമായോരുബൃംഹിതാഃ ।
വിശ്വസ്ഥിത്യുദ്ഭവാന്താർത്ഥാ വർണ്ണയാമ്യനുപൂർവ്വശഃ ॥ 22 ॥
ഭഗവാനേക ആസേദമഗ്ര ആത്മാഽഽത്മനാം വിഭുഃ ।
ആത്മേച്ഛാനുഗതാവാത്മാ നാനാമത്യുപലക്ഷണഃ ॥ 23 ॥
സ വാ ഏഷ തദാ ദ്രഷ്ടാ നാപശ്യദ്‍ദൃശ്യമേകരാട് ।
മേനേഽസന്തമിവാത്മാനം സുപ്തശക്തിരസുപ്തദൃക് ॥ 24 ॥
സാ വാ ഏതസ്യ സംദ്രഷ്ടുഃ ശക്തിഃ സദസദാത്മികാ ।
മായാ നാമ മഹാഭാഗ യയേദം നിർമ്മമേ വിഭുഃ ॥ 25 ॥
കാലവൃത്ത്യാ തു മായായാം ഗുണമയ്യാമധോക്ഷജഃ ।
പുരുഷേണാത്മഭൂതേന വീര്യമാധത്ത വീര്യവാൻ ॥ 26 ॥
തതോഽഭവൻമഹത്തത്ത്വമവ്യക്താത്കാലചോദിതാത് ।
വിജ്ഞാനാത്മാഽഽത്മദേഹസ്ഥം വിശ്വം വ്യഞ്ജംസ്തമോനുദഃ ॥ 27 ॥
സോഽപ്യംശഗുണകാലാത്മാ ഭഗവദ്‍ദൃഷ്ടിഗോചരഃ ।
ആത്മാനം വ്യകരോദാത്മാ വിശ്വസ്യാസ്യ സിസൃക്ഷയാ ॥ 28 ॥
മഹത്തത്ത്വാദ്വികുർവ്വാണാദഹംതത്ത്വം വ്യജായത ।
കാര്യകാരണകർത്ത്രാത്മാ ഭൂതേന്ദ്രിയമനോമയഃ ॥ 29 ॥
വൈകാരികസ്തൈജസശ്ച താമസശ്ചേത്യഹം ത്രിധാ ॥ 30 ॥
അഹംതത്ത്വാദ് വികുർവ്വാണാൻമനോ വൈകാരികാദഭൂത് ।
വൈകാരികാശ്ച യേ ദേവാ അർത്ഥാഭിവ്യഞ്ജനം യതഃ ॥ 31 ॥
തൈജസാനീന്ദ്രിയാണ്യേവ ജ്ഞാനകർമ്മമയാനി ച ।
താമസോ ഭൂതസൂക്ഷ്മാദിർ യതഃ ഖം ലിംഗമാത്മനഃ ॥ 32 ॥
കാലമായാംശയോഗേന ഭഗവദ്വീക്ഷിതം നഭഃ ।
നഭസോഽനുസൃതം സ്പർശം വികുർവന്നിർമ്മമേഽനിലം ॥ 33 ॥
അനിലോഽപി വികുർവാണോ നഭസോരുബലാന്വിതഃ ।
സസർജ്ജ രൂപതൻമാത്രം ജ്യോതിർല്ലോകസ്യ ലോചനം ॥ 34 ॥
അനിലേനാന്വിതം ജ്യോതിർവികുർവത്പരവീക്ഷിതം ।
ആധത്താംഭോ രസമയം കാലമായാംശയോഗതഃ ॥ 35 ॥
ജ്യോതിഷാംഭോഽനുസംസൃഷ്ടം വികുർവദ്ബ്രഹ്മവീക്ഷിതം ।
മഹീം ഗന്ധഗുണാമാധാത്കാലമായാംശയോഗതഃ ॥ 36 ॥
ഭൂതാനാം നഭ ആദീനാം യദ്യദ്ഭവ്യാവരാവരം ।
തേഷാം പരാനുസംസർഗ്ഗാദ് യഥാ സംഖ്യം ഗുണാൻ വിദുഃ ॥ 37 ॥
ഏതേ ദേവാഃ കലാ വിഷ്ണോഃ കാലമായാംശലിംഗിനഃ ।
നാനാത്വാത് സ്വക്രിയാനീശാഃ പ്രോചുഃ പ്രാഞ്ജലയോ വിഭും ॥ 38 ॥
ദേവാ ഊചുഃ
നമാമ തേ ദേവപദാരവിന്ദം
പ്രപന്നതാപോപശമാതപത്രം ।
യൻമൂലകേതാ യതയോഽഞ്ജസോരു-
സംസാരദുഃഖം ബഹിരുത്ക്ഷിപന്തി ॥ 39 ॥
ധാതർ യദസ്മിൻ ഭവ ഈശ ജീവാ-
സ്താപത്രയേണോപഹതാ ന ശർമ്മ ।
ആത്മൻ ലഭന്തേ ഭഗവംസ്തവാംഘ്രി-
ച്ഛായാം സവിദ്യാമത ആശ്രയേമ ॥ 40 ॥
മാർഗ്ഗന്തി യത്തേ മുഖപദ്മനീഡൈ-
ശ്ഛന്ദഃസുപർണ്ണൈർ ഋഷയോ വിവിക്തേ ।
യസ്യാഘമർഷോദസരിദ്വരായാഃ
പദം പദം തീർത്ഥപദഃ പ്രപന്നാഃ ॥ 41 ॥
യച്ഛ്രദ്ധയാ ശ്രുതവത്യാ ച ഭക്ത്യാ
സംമൃജ്യമാനേ ഹൃദയേഽവധായ ।
ജ്ഞാനേന വൈരാഗ്യബലേന ധീരാ
വ്രജേമ തത്തേഽങ്ഘ്രിസരോജപീഠം ॥ 42 ॥
വിശ്വസ്യ ജൻമസ്ഥിതിസംയമാർത്ഥേ
കൃതാവതാരസ്യ പദാംബുജം തേ ।
വ്രജേമ സർവ്വേ ശരണം യദീശ
സ്മൃതം പ്രയച്ഛത്യഭയം സ്വപുംസാം ॥ 43 ॥
യത്സാനുബന്ധേഽസതി ദേഹഗേഹേ
മമാഹമിത്യൂഢദുരാഗ്രഹാണാം ।
പുംസാം സുദൂരം വസതോഽപി പുര്യാം
ഭജേമ തത്തേ ഭഗവൻ പദാബ്ജം ॥ 44 ॥
താൻ വൈ ഹ്യസദ്വൃത്തിഭിരക്ഷിഭിർ യേ
പരാഹൃതാന്തർമ്മനസഃ പരേശ ।
അഥോ ന പശ്യന്ത്യുരുഗായ നൂനം
യേ തേ പദന്യാസവിലാസലക്ഷ്മ്യാഃ ॥ 45 ॥
പാനേന തേ ദേവ കഥാസുധായാഃ
പ്രവൃദ്ധഭക്ത്യാ വിശദാശയാ യേ ।
വൈരാഗ്യസാരം പ്രതിലഭ്യ ബോധം
യഥാഞ്ജസാന്വീയുരകുണ്ഠധിഷ്ണ്യം ॥ 46 ॥
തഥാപരേ ചാത്മസമാധിയോഗ-
ബലേന ജിത്വാ പ്രകൃതിം ബലിഷ്ഠാം ।
ത്വാമേവ ധീരാഃ പുരുഷം വിശന്തി
തേഷാം ശ്രമഃ സ്യാന്ന തു സേവയാ തേ ॥ 47 ॥
തത്തേ വയം ലോകസിസൃക്ഷയാദ്യ
ത്വയാനുസൃഷ്ടാസ്ത്രിഭിരാത്മഭിഃ സ്മ ।
സർവ്വേ വിയുക്താഃ സ്വവിഹാരതന്ത്രം
ന ശക്നുമസ്തത്പ്രതിഹർത്തവേ തേ ॥ 48 ॥
യാവദ്ബലിം തേഽജ ഹരാമ കാലേ
യഥാ വയം ചാന്നമദാമ യത്ര ।
യഥോഭയേഷാം ത ഇമേ ഹി ലോകാ
ബലിം ഹരന്തോഽന്നമദന്ത്യനൂഹാഃ ॥ 49 ॥
ത്വം നഃ സുരാണാമസി സാന്വയാനാം
കൂടസ്ഥ ആദ്യഃ പുരുഷഃ പുരാണഃ ।
ത്വം ദേവ ശക്ത്യാം ഗുണകർമ്മയോനൌ
രേതസ്ത്വജായാം കവിമാദധേഽജഃ ॥ 50 ॥
തതോ വയം സത്പ്രമുഖാ യദർത്ഥേ
ബഭൂവിമാത്മൻ കരവാമ കിം തേ ।
ത്വം നഃ സ്വചക്ഷുഃ പരിദേഹി ശക്ത്യാ
ദേവ ക്രിയാർത്ഥേ യദനുഗ്രഹാണാം ॥ 51॥