ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 5

വിക്കിഗ്രന്ഥശാല സംരംഭത്തിൽ നിന്ന്

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 5[തിരുത്തുക]



ശ്രീശുക ഉവാച

     ദ്വാരി ദ്യുനദ്യാ ഋഷഭഃ കുരൂണാം
          മൈത്രേയമാസീനമഗാധബോധം ।
     ക്ഷത്തോപസൃത്യാച്യുതഭാവശുദ്ധഃ
          പപ്രച്ഛ സൌശീല്യഗുണാഭിതൃപ്തഃ ॥ 1 ॥

വിദുര ഉവാച

     സുഖായ കർമ്മാണി കരോതി ലോകോ
          ന തൈഃ സുഖം വാന്യദുപാരമം വാ ।
     വിന്ദേത ഭൂയസ്തത ഏവ ദുഃഖം
          യദത്ര യുക്തം ഭഗവാൻ വദേന്നഃ ॥ 2 ॥

     ജനസ്യ കൃഷ്ണാദ്വിമുഖസ്യ ദൈവാ-
          ദധർമ്മശീലസ്യ സുദുഃഖിതസ്യ ।
     അനുഗ്രഹായേഹ ചരന്തി നൂനം
          ഭൂതാനി ഭവ്യാനി ജനാർദ്ദനസ്യ ॥ 3 ॥

     തത്സാധുവര്യാദിശ വർത്മ ശം നഃ
          സംരാധിതോ ഭഗവാൻ യേന പുംസാം ।
     ഹൃദി സ്ഥിതോ യച്ഛതി ഭക്തിപൂതേ
          ജ്ഞാനം സ തത്ത്വാധിഗമം പുരാണം ॥ 4 ॥

     കരോതി കർമ്മാണി കൃതാവതാരോ
          യാന്യാത്മതന്ത്രോ ഭഗവാംസ്ത്ര്യധീശഃ ।
     യഥാ സസർജ്ജാഗ്ര ഇദം നിരീഹഃ
          സംസ്ഥാപ്യ വൃത്തിം ജഗതോ വിധത്തേ ॥ 5 ॥

     യഥാ പുനഃ സ്വേ ഖ ഇദം നിവേശ്യ
          ശേതേ ഗുഹായാം സ നിവൃത്തവൃത്തിഃ ।
     യോഗേശ്വരാധീശ്വര ഏക ഏത-
          ദനുപ്രവിഷ്ടോ ബഹുധാ യഥാഽഽസീത് ॥ 6 ॥

     ക്രീഡന്വിധത്തേ ദ്വിജഗോസുരാണാം
          ക്ഷേമായ കർമ്മാണ്യവതാരഭേദൈഃ ।
     മനോ ന തൃപ്യത്യപി ശൃണ്വതാം നഃ
          സുശ്ലോകമൌലേശ്ചരിതാമൃതാനി ॥ 7 ॥

     യൈസ്തത്ത്വഭേദൈരധിലോകനാഥോ
          ലോകാനലോകാൻ സഹ ലോകപാലാൻ ।
     അചീക്ല്പദ് യത്ര ഹി സർവ്വസത്വ-
          നികായഭേദോഽധികൃതഃ പ്രതീതഃ ॥ 8 ॥

     യേന പ്രജാനാമുത ആത്മകർമ്മ-
          രൂപാഭിധാനാം ച ഭിദാം വ്യധത്ത ।
     നാരായണോ വിശ്വസൃഗാത്മയോനി-
          രേതച്ച നോ വർണ്ണയ വിപ്രവര്യ ॥ 9 ॥

     പരാവരേഷാം ഭഗവൻ വ്രതാനി
          ശ്രുതാനി മേ വ്യാസമുഖാദഭീക്ഷ്ണം ।
     അതൃപ്നുമ ക്ഷുല്ലസുഖാവഹാനാം
          തേഷാമൃതേ കൃഷ്ണകഥാമൃതൌഘാത് ॥ 10 ॥

     കസ്തൃപ്നുയാത്തീർത്ഥപദോഽഭിധാനാത്-
          സത്രേഷു വഃ സൂരിഭിരീഡ്യമാനാത് ।
     യഃ കർണ്ണനാഡീം പുരുഷസ്യ യാതോ
          ഭവപ്രദാം ഗേഹരതിം ഛിനത്തി ॥ 11 ॥

     മുനിർവ്വിവക്ഷുർഭഗവദ്ഗുണാനാം
          സഖാപി തേ ഭാരതമാഹ കൃഷ്ണഃ ।
     യസ്മിന്നൃണാം ഗ്രാമ്യസുഖാനുവാദൈർ-
          മ്മതിർഗൃഹീതാ നു ഹരേഃ കഥായാം ॥ 12 ॥

     സാ ശ്രദ്ദധാനസ്യ വിവർദ്ധമാനാ
          വ്വിരക്തിമന്യത്ര കരോതി പുംസഃ ।
     ഹരേഃ പദാനുസ്മൃതിനിർവൃതസ്യ
          സമസ്തദുഃഖാപ്യയമാശു ധത്തേ ॥ 13 ॥

     താൻശോച്യശോച്യാനവിദോഽനുശോചേ
          ഹരേഃ കഥായാം വിമുഖാനഘേന ।
     ക്ഷിണോതി ദേവോഽനിമിഷസ്തു യേഷാ-
          മായുർവൃഥാ വാദഗതിസ്മൃതീനാം ॥ 14 ॥

     തദസ്യ കൌഷാരവ ശർമ്മ ദാതുർ -
          ഹരേഃ കഥാമേവ കഥാസു സാരം ।
     ഉദ്ധൃത്യ പുഷ്പേഭ്യ ഇവാർത്തബന്ധോ
          ശിവായ നഃ കീർത്തയ തീർത്ഥകീർത്തേഃ ॥ 15 ॥

     സ വിശ്വജൻമസ്ഥിതിസംയമാർത്ഥേ
          കൃതാവതാരഃ പ്രഗൃഹീതശക്തിഃ ।
     ചകാര കർമ്മാണ്യതിപൂരുഷാണി
          യാനീശ്വരഃ കീർത്തയ താനി മഹ്യം ॥ 16 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

സ ഏവം ഭഗവാൻ പൃഷ്ടഃ ക്ഷത്ത്രാ കൌഷാരവിർമ്മുനിഃ ।
പുംസാം നിഃശ്രേയസാർത്ഥേന തമാഹ ബഹുമാനയൻ ॥ 17 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

സാധു പൃഷ്ടം ത്വയാ സാധോ ലോകാൻ സാധ്വനുഗൃഹ്ണതാ ।
കീർത്തിം വിതന്വതാ ലോകേ ആത്മനോഽധോക്ഷജാത്മനഃ ॥ 18 ॥

നൈതച്ചിത്രം ത്വയി ക്ഷത്തർബ്ബാദരായണവീര്യജേ ।
ഗൃഹീതോഽനന്യഭാവേന യത്ത്വയാ ഹരിരീശ്വരഃ ॥ 19 ॥

മാണ്ഡവ്യശാപാദ്ഭഗവാൻ പ്രജാസംയമനോ യമഃ ।
ഭ്രാതുഃ ക്ഷേത്രേ ഭുജിഷ്യായാം ജാതഃ സത്യവതീസുതാത് ॥ 20 ॥

ഭവാൻഭഗവതോ നിത്യം സമ്മതഃ സാനുഗസ്യ ഹ ।
യസ്യ ജ്ഞാനോപദേശായ മാഽഽദിശദ്ഭഗവാൻ വ്രജൻ ॥ 21 ॥

അഥ തേ ഭഗവല്ലീലായോഗമായോരുബൃംഹിതാഃ ।
വിശ്വസ്ഥിത്യുദ്ഭവാന്താർത്ഥാ വർണ്ണയാമ്യനുപൂർവ്വശഃ ॥ 22 ॥

ഭഗവാനേക ആസേദമഗ്ര ആത്മാഽഽത്മനാം വിഭുഃ ।
ആത്മേച്ഛാനുഗതാവാത്മാ നാനാമത്യുപലക്ഷണഃ ॥ 23 ॥

സ വാ ഏഷ തദാ ദ്രഷ്ടാ നാപശ്യദ്‍ദൃശ്യമേകരാട് ।
മേനേഽസന്തമിവാത്മാനം സുപ്തശക്തിരസുപ്തദൃക് ॥ 24 ॥

സാ വാ ഏതസ്യ സംദ്രഷ്ടുഃ ശക്തിഃ സദസദാത്മികാ ।
മായാ നാമ മഹാഭാഗ യയേദം നിർമ്മമേ വിഭുഃ ॥ 25 ॥

കാലവൃത്ത്യാ തു മായായാം ഗുണമയ്യാമധോക്ഷജഃ ।
പുരുഷേണാത്മഭൂതേന വീര്യമാധത്ത വീര്യവാൻ ॥ 26 ॥

തതോഽഭവൻമഹത്തത്ത്വമവ്യക്താത്കാലചോദിതാത് ।
വിജ്ഞാനാത്മാഽഽത്മദേഹസ്ഥം വിശ്വം വ്യഞ്ജംസ്തമോനുദഃ ॥ 27 ॥

സോഽപ്യംശഗുണകാലാത്മാ ഭഗവദ്‍ദൃഷ്ടിഗോചരഃ ।
ആത്മാനം വ്യകരോദാത്മാ വിശ്വസ്യാസ്യ സിസൃക്ഷയാ ॥ 28 ॥

മഹത്തത്ത്വാദ്വികുർവ്വാണാദഹംതത്ത്വം വ്യജായത ।
കാര്യകാരണകർത്ത്രാത്മാ ഭൂതേന്ദ്രിയമനോമയഃ ॥ 29 ॥

വൈകാരികസ്തൈജസശ്ച താമസശ്ചേത്യഹം ത്രിധാ ॥ 30 ॥

അഹംതത്ത്വാദ് വികുർവ്വാണാൻമനോ വൈകാരികാദഭൂത് ।
വൈകാരികാശ്ച യേ ദേവാ അർത്ഥാഭിവ്യഞ്ജനം യതഃ ॥ 31 ॥

തൈജസാനീന്ദ്രിയാണ്യേവ ജ്ഞാനകർമ്മമയാനി ച ।
താമസോ ഭൂതസൂക്ഷ്മാദിർ യതഃ ഖം ലിംഗമാത്മനഃ ॥ 32 ॥

കാലമായാംശയോഗേന ഭഗവദ്വീക്ഷിതം നഭഃ ।
നഭസോഽനുസൃതം സ്പർശം വികുർവന്നിർമ്മമേഽനിലം ॥ 33 ॥

അനിലോഽപി വികുർവാണോ നഭസോരുബലാന്വിതഃ ।
സസർജ്ജ രൂപതൻമാത്രം ജ്യോതിർല്ലോകസ്യ ലോചനം ॥ 34 ॥

അനിലേനാന്വിതം ജ്യോതിർവികുർവത്പരവീക്ഷിതം ।
ആധത്താംഭോ രസമയം കാലമായാംശയോഗതഃ ॥ 35 ॥

ജ്യോതിഷാംഭോഽനുസംസൃഷ്ടം വികുർവദ്ബ്രഹ്മവീക്ഷിതം ।
മഹീം ഗന്ധഗുണാമാധാത്കാലമായാംശയോഗതഃ ॥ 36 ॥

ഭൂതാനാം നഭ ആദീനാം യദ്യദ്ഭവ്യാവരാവരം ।
തേഷാം പരാനുസംസർഗ്ഗാദ് യഥാ സംഖ്യം ഗുണാൻ വിദുഃ ॥ 37 ॥

ഏതേ ദേവാഃ കലാ വിഷ്ണോഃ കാലമായാംശലിംഗിനഃ ।
നാനാത്വാത് സ്വക്രിയാനീശാഃ പ്രോചുഃ പ്രാഞ്ജലയോ വിഭും ॥ 38 ॥

ദേവാ ഊചുഃ

     നമാമ തേ ദേവപദാരവിന്ദം
          പ്രപന്നതാപോപശമാതപത്രം ।
     യൻമൂലകേതാ യതയോഽഞ്ജസോരു-
          സംസാരദുഃഖം ബഹിരുത്ക്ഷിപന്തി ॥ 39 ॥

     ധാതർ യദസ്മിൻ ഭവ ഈശ ജീവാ-
          സ്താപത്രയേണോപഹതാ ന ശർമ്മ ।
     ആത്മൻ ലഭന്തേ ഭഗവംസ്തവാംഘ്രി-
          ച്ഛായാം സവിദ്യാമത ആശ്രയേമ ॥ 40 ॥

     മാർഗ്ഗന്തി യത്തേ മുഖപദ്മനീഡൈ-
          ശ്ഛന്ദഃസുപർണ്ണൈർ ഋഷയോ വിവിക്തേ ।
     യസ്യാഘമർഷോദസരിദ്വരായാഃ
          പദം പദം തീർത്ഥപദഃ പ്രപന്നാഃ ॥ 41 ॥

     യച്ഛ്രദ്ധയാ ശ്രുതവത്യാ ച ഭക്ത്യാ
          സംമൃജ്യമാനേ ഹൃദയേഽവധായ ।
     ജ്ഞാനേന വൈരാഗ്യബലേന ധീരാ
          വ്രജേമ തത്തേഽങ്ഘ്രിസരോജപീഠം ॥ 42 ॥

     വിശ്വസ്യ ജൻമസ്ഥിതിസംയമാർത്ഥേ
          കൃതാവതാരസ്യ പദാംബുജം തേ ।
     വ്രജേമ സർവ്വേ ശരണം യദീശ
          സ്മൃതം പ്രയച്ഛത്യഭയം സ്വപുംസാം ॥ 43 ॥

     യത്സാനുബന്ധേഽസതി ദേഹഗേഹേ
          മമാഹമിത്യൂഢദുരാഗ്രഹാണാം ।
     പുംസാം സുദൂരം വസതോഽപി പുര്യാം
          ഭജേമ തത്തേ ഭഗവൻ പദാബ്ജം ॥ 44 ॥

     താൻ വൈ ഹ്യസദ്വൃത്തിഭിരക്ഷിഭിർ യേ
          പരാഹൃതാന്തർമ്മനസഃ പരേശ ।
     അഥോ ന പശ്യന്ത്യുരുഗായ നൂനം
          യേ തേ പദന്യാസവിലാസലക്ഷ്മ്യാഃ ॥ 45 ॥

     പാനേന തേ ദേവ കഥാസുധായാഃ
          പ്രവൃദ്ധഭക്ത്യാ വിശദാശയാ യേ ।
     വൈരാഗ്യസാരം പ്രതിലഭ്യ ബോധം
          യഥാഞ്ജസാന്വീയുരകുണ്ഠധിഷ്ണ്യം ॥ 46 ॥

     തഥാപരേ ചാത്മസമാധിയോഗ-
          ബലേന ജിത്വാ പ്രകൃതിം ബലിഷ്ഠാം ।
     ത്വാമേവ ധീരാഃ പുരുഷം വിശന്തി
          തേഷാം ശ്രമഃ സ്യാന്ന തു സേവയാ തേ ॥ 47 ॥

     തത്തേ വയം ലോകസിസൃക്ഷയാദ്യ
          ത്വയാനുസൃഷ്ടാസ്ത്രിഭിരാത്മഭിഃ സ്മ ।
     സർവ്വേ വിയുക്താഃ സ്വവിഹാരതന്ത്രം
          ന ശക്നുമസ്തത്പ്രതിഹർത്തവേ തേ ॥ 48 ॥

     യാവദ്ബലിം തേഽജ ഹരാമ കാലേ
          യഥാ വയം ചാന്നമദാമ യത്ര ।
     യഥോഭയേഷാം ത ഇമേ ഹി ലോകാ
          ബലിം ഹരന്തോഽന്നമദന്ത്യനൂഹാഃ ॥ 49 ॥

     ത്വം നഃ സുരാണാമസി സാന്വയാനാം
          കൂടസ്ഥ ആദ്യഃ പുരുഷഃ പുരാണഃ ।
     ത്വം ദേവ ശക്ത്യാം ഗുണകർമ്മയോനൌ
          രേതസ്ത്വജായാം കവിമാദധേഽജഃ ॥ 50 ॥

     തതോ വയം സത്പ്രമുഖാ യദർത്ഥേ
          ബഭൂവിമാത്മൻ കരവാമ കിം തേ ।
     ത്വം നഃ സ്വചക്ഷുഃ പരിദേഹി ശക്ത്യാ
          ദേവ ക്രിയാർത്ഥേ യദനുഗ്രഹാണാം ॥ 51॥