ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 13
| ← സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 12 | സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 14 → |
ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 13
[തിരുത്തുക]
ശ്രീശുക ഉവാച
നിശമ്യ വാചം വദതോ മുനേഃ പുണ്യതമാം നൃപ ।
ഭൂയഃ പപ്രച്ഛ കൌരവ്യോ വാസുദേവകഥാദൃതഃ ॥ 1 ॥
വിദുര ഉവാച
സ വൈ സ്വായംഭുവഃ സമ്രാട് പ്രിയഃ പുത്രഃ സ്വയംഭുവഃ ।
പ്രതിലഭ്യ പ്രിയാം പത്നീം കിം ചകാര തതോ മുനേ ॥ 2 ॥
ചരിതം തസ്യ രാജർഷേരാദിരാജസ്യ സത്തമ ।
ബ്രൂഹി മേ ശ്രദ്ദധാനായ വിഷ്വക്സേനാശ്രയോ ഹ്യസൌ ॥ 3 ॥
ശ്രുതസ്യ പുംസാം സുചിരശ്രമസ്യ
നന്വഞ്ജസാ സൂരിഭിരീഡിതോഽർത്ഥഃ ।
യത്തദ്ഗുണാനുശ്രവണം മുകുന്ദ-
പാദാരവിന്ദം ഹൃദയേഷു യേഷാം ॥ 4 ॥
ശ്രീശുക ഉവാച
ഇതി ബ്രുവാണം വിദുരം വിനീതം
സഹസ്രശീർഷ്ണശ്ചരണോപധാനം ।
പ്രഹൃഷ്ടരോമാ ഭഗവത്കഥായാം
പ്രണീയമാനോ മുനിരഭ്യചഷ്ട ॥ 5 ॥
മൈത്രേയ ഉവാച
യദാ സ്വഭാര്യയാ സാകം ജാതഃ സ്വായംഭുവോ മനുഃ ।
പ്രാഞ്ജലിഃ പ്രണതശ്ചേദം വേദഗർഭമഭാഷത ॥ 6 ॥
ത്വമേകഃ സർവ്വഭൂതാനാം ജൻമകൃദ് വൃത്തിദഃ പിതാ ।
അഥാപി നഃ പ്രജാനാം തേ ശുശ്രൂഷാ കേന വാ ഭവേത് ॥ 7 ॥
തദ്വിധേഹി നമസ്തുഭ്യം കർമ്മസ്വീഡ്യാത്മശക്തിഷു ।
യത്കൃത്വേഹ യശോ വിഷ്വഗമുത്ര ച ഭവേദ്ഗതിഃ ॥ 8 ॥
ബ്രഹ്മോവാച
പ്രീതസ്തുഭ്യമഹം താത സ്വസ്തി സ്താദ്വാം ക്ഷിതീശ്വര ।
യന്നിർവ്യളീകേന ഹൃദാ ശാധി മേഽത്യാത്മനാർപ്പിതം ॥ 9 ॥
ഏതാവത്യാത്മജൈർവ്വീര കാര്യാ ഹ്യപചിതിർഗ്ഗുരൌ ।
ശക്ത്യാപ്രമത്തൈർഗൃഹ്യേത സാദരം ഗതമത്സരൈഃ ॥ 10 ॥
സ ത്വമസ്യാമപത്യാനി സദൃശാന്യാത്മനോ ഗുണൈഃ ।
ഉത്പാദ്യ ശാസ ധർമ്മേണ ഗാം യജ്ഞൈഃ പുരുഷം യജ ॥ 11 ॥
പരം ശുശ്രൂഷണം മഹ്യം സ്യാത്പ്രജാരക്ഷയാ നൃപ ।
ഭഗവാംസ്തേ പ്രജാഭർത്തുർഹൃഷീകേശോഽനുതുഷ്യതി ॥ 12 ॥
യേഷാം ന തുഷ്ടോ ഭഗവാൻ യജ്ഞലിങ്ഗോ ജനാർദ്ദനഃ ।
തേഷാം ശ്രമോ ഹ്യപാർത്ഥായ യദാത്മാ നാദൃതഃ സ്വയം ॥ 13 ॥
മനുരുവാച
ആദേശേഽഹം ഭഗവതോ വർത്തേയാമീവസൂദന ।
സ്ഥാനം ത്വിഹാനുജാനീഹി പ്രജാനാം മമ ച പ്രഭോ ॥ 14 ॥
യദോകഃ സർവ്വസത്ത്വാനാം മഹീ മഗ്നാ മഹാംഭസി ।
അസ്യാ ഉദ്ധരണേ യത്നോ ദേവ ദേവ്യാ വിധീയതാം ॥ 15 ॥
മൈത്രേയ ഉവാച
പരമേഷ്ഠീ ത്വപാം മദ്ധ്യേ തഥാ സന്നാമവേക്ഷ്യ ഗാം ।
കഥമേനാം സമുന്നേഷ്യ ഇതി ദധ്യൌ ധിയാ ചിരം ॥ 16 ॥
സൃജതോ മേ ക്ഷിതിർവ്വാർഭിഃ പ്ലാവ്യമാനാ രസാം ഗതാ ।
അഥാത്ര കിമനുഷ്ഠേയമസ്മാഭിഃ സർഗ്ഗയോജിതൈഃ ।
യസ്യാഹം ഹൃദയാദാസം സ ഈശോ വിദധാതു മേ ॥ 17 ॥
ഇത്യഭിധ്യായതോ നാസാവിവരാത്‌സഹസാനഘ ।
വരാഹതോകോ നിരഗാദംഗുഷ്ഠപരിമാണകഃ ॥ 18 ॥
തസ്യാഭിപശ്യതഃ ഖസ്ഥഃ ക്ഷണേന കില ഭാരത ।
ഗജമാത്രഃ പ്രവവൃധേ തദദ്ഭുതമഭൂൻമഹത് ॥ 19 ॥
മരീചിപ്രമുഖൈർവ്വിപ്രൈഃ കുമാരൈർമ്മനുനാ സഹ ।
ദൃഷ്ട്വാ തത് സൗകരം രൂപം തർക്കയാമാസ ചിത്രധാ ॥ 20 ॥
കിമേതത്‌സൗകരവ്യാജം സത്ത്വം ദിവ്യമവസ്ഥിതം ।
അഹോ ബതാശ്ചര്യമിദം നാസായാ മേ വിനിഃസൃതം ॥ 21 ॥
ദൃഷ്ടോഽങ്ഗുഷ്ഠശിരോമാത്രഃ ക്ഷണാദ്ഗണ്ഡശിലാസമഃ ।
അപി സ്വിദ്ഭഗവാനേഷ യജ്ഞോ മേ ഖേദയൻമനഃ ॥ 22 ॥
ഇതി മീമാംസതസ്തസ്യ ബ്രഹ്മണഃ സഹ സൂനുഭിഃ ।
ഭഗവാൻ യജ്ഞപുരുഷോ ജഗർജ്ജാഗേന്ദ്രസന്നിഭഃ ॥ 23 ॥
ബ്രഹ്മാണം ഹർഷയാമാസ ഹരിസ്താംശ്ച ദ്വിജോത്തമാൻ ।
സ്വഗർജ്ജിതേന കകുഭഃ പ്രതിസ്വനയതാ വിഭുഃ ॥ 24 ॥
നിശമ്യ തേ ഘർഘരിതം സ്വഖേദ-
ക്ഷയിഷ്ണു മായാമയസൂകരസ്യ ।
ജനസ്തപഃസത്യനിവാസിനസ്തേ
ത്രിഭിഃ പവിത്രൈർമ്മുനയോഽഗൃണൻ സ്മ ॥ 25 ॥
തേഷാം സതാം വേദവിതാനമൂർത്തിഃ
ബ്രഹ്മാവധാര്യാത്മഗുണാനുവാദം ।
വിനദ്യ ഭൂയോ വിബുധോദയായ
ഗജേന്ദ്രലീലോ ജലമാവിവേശ ॥ 26 ॥
ഉത്ക്ഷിപ്തവാലഃ ഖചരഃ കഠോരഃ
സടാ വിധുന്വൻ ഖരരോമശത്വക് ।
ഖുരാഹതാഭ്രഃ സിതദംഷ്ട്ര ഈക്ഷാ-
ജ്യോതിർബ്ബഭാസേ ഭഗവാൻ മഹീധ്രഃ ॥ 27 ॥
ഘ്രാണേന പൃഥ്വ്യാഃ പദവീം വിജിഘ്രൻ
ക്രോഡാപദേശഃ സ്വയമധ്വരാംഗഃ ।
കരാളദംഷ്ട്രോഽപ്യകരാളദൃഗ്ഭ്യാ-
മുദ്വീക്ഷ്യ വിപ്രാൻ ഗൃണതോഽവിശത്കം ॥ 28 ॥
സ വജ്രകൂടാങ്ഗനിപാതവേഗ-
വിശീർണ്ണകുക്ഷിഃ സ്തനയന്നുദന്വാൻ ।
ഉത് സൃഷ്ടദീർഘോർമ്മിഭുജൈരിവാർത്ത-
ശ്ചുക്രോശ യജ്ഞേശ്വര പാഹി മേതി ॥ 29 ॥
ഖുരൈഃ ക്ഷുരപ്രൈർദ്ദരയംസ്തദാപ
ഉത്പാരപാരം ത്രിപരൂ രസായാം ।
ദദർശ ഗാം തത്ര സുഷുപ്സുരഗ്രേ
യാം ജീവധാനീം സ്വയമഭ്യധത്ത ॥ 30 ॥
സ്വദംഷ്ട്രയോദ്ധൃത്യ മഹീം നിമഗ്നാം
സ ഉത്ഥിതഃ സംരുരുചേ രസായാഃ ।
തത്രാപി ദൈത്യം ഗദയാഽഽപതന്തം
സുനാഭസന്ദീപിതതീവ്രമന്യുഃ ॥ 31 ॥
ജഘാന രുന്ധാനമസഹ്യവിക്രമം
സ ലീലയേഭം മൃഗരാഡിവാംഭസി ।
തദ് രക്തപങ്കാങ്കിതഗണ്ഡതുണ്ഡോ
യഥാ ഗജേന്ദ്രോ ജഗതീം വിഭിന്ദൻ ॥ 32 ॥
തമാലനീലം സിതദന്തകോട്യാ
ക്ഷ്മാമുത്ക്ഷിപന്തം ഗജലീലയാങ്ഗ ।
പ്രജ്ഞായ ബദ്ധാഞ്ജലയോഽനുവാകൈഃ
വിരിഞ്ചിമുഖ്യാ ഉപതസ്ഥുരീശം ॥ 33 ॥
ഋഷയ ഊചുഃ
ജിതം ജിതം തേഽജിതയജ്ഞഭാവന
ത്രയീം തനും സ്വാം പരിധുന്വതേ നമഃ ।
യദ് രോമഗർത്തേഷു നിലില്യുരധ്വരാ-
സ്തസ്മൈ നമഃ കാരണസൂകരായ തേ ॥ 34 ॥
രൂപം തവൈതന്നനു ദുഷ്കൃതാത്മനാം
ദുർദ്ദർശനം ദേവ യദദ്ധ്വരാത്മകം ।
ഛന്ദാംസി യസ്യ ത്വചി ബർഹിരോമ-
സ്വാജ്യം ദൃശി ത്വംഘ്രിഷു ചാതുർഹോത്രം ॥ 35 ॥
സ്രുക്തുണ്ഡ ആസീത്‌സ്രുവ ഈശ നാസയോ-
രിഡോദരേ ചമസാഃ കർണ്ണരന്ധ്രേ ।
പ്രാശിത്രമാസ്യേ ഗ്രസനേ ഗ്രഹാസ്തു തേ
യച്ചർവ്വണം തേ ഭഗവന്നഗ്നിഹോത്രം ॥ 36 ॥
ദീക്ഷാനുജൻമോപസദഃ ശിരോധരം
ത്വം പ്രായണീയോദയനീയദംഷ്ട്രഃ ।
ജിഹ്വാ പ്രവർഗ്ഗ്യസ്തവ ശീർഷകം ക്രതോഃ
സഭ്യാവസത്ഥ്യം ചിതയോഽസവോ ഹി തേ ॥ 37 ॥
സോമസ്തു രേതഃ സവനാന്യവസ്ഥിതിഃ
സംസ്ഥാ വിഭേദാസ്തവ ദേവ ധാതവഃ ।
സത്രാണി സർവ്വാണി ശരീരസന്ധി-
സ്ത്വം സർവ്വയജ്ഞക്രതുരിഷ്ടിബന്ധനഃ ॥ 38 ॥
നമോ നമസ്തേഽഖിലമന്ത്രദേവതാ-
ദ്രവ്യായ സർവ്വക്രതവേ ക്രിയാത്മനേ ।
വൈരാഗ്യഭക്ത്യാഽഽത്മജയാനുഭാവിത-
ജ്ഞാനായ വിദ്യാഗുരവേ നമോ നമഃ ॥ 39 ॥
ദംഷ്ട്രാഗ്രകോട്യാ ഭഗവംസ്ത്വയാ ധൃതാ
വിരാജതേ ഭൂധര ഭൂഃ സഭൂധരാ ।
യഥാ വനാന്നിഃസരതോ ദതാ ധൃതാ
മതങ്ഗജേന്ദ്രസ്യ സപത്രപദ്മിനീ ॥ 40 ॥
ത്രയീമയം രൂപമിദം ച സൌകരം
ഭൂമണ്ഡലേനാഥ ദതാ ധൃതേന തേ ।
ചകാസ്തി ശൃംഗോഢഘനേന ഭൂയസാ
കുലാചലേന്ദ്രസ്യ യഥൈവ വിഭ്രമഃ ॥ 41 ॥
സംസ്ഥാപയൈനാം ജഗതാം സതസ്ഥുഷാം
ലോകായ പത്നീമസി മാതരം പിതാ ।
വിധേമ ചാസ്യൈ നമസാ സഹ ത്വയാ
യസ്യാം സ്വതേജോഽഗ്നിമിവാരണാവധാഃ ॥ 42 ॥
കഃ ശ്രദ്ദധീതാന്യതമസ്തവ പ്രഭോ
രസാം ഗതായാ ഭുവ ഉദ്വിബർഹണം ।
ന വിസ്മയോഽസൌ ത്വയി വിശ്വവിസ്മയേ
യോ മായയേദം സസൃജേഽതിവിസ്മയം ॥ 43 ॥
വിധുന്വതാ വേദമയം നിജം വപുഃ
ജനസ്തപഃസത്യനിവാസിനോ വയം ।
സടാശിഖോദ്ധൂതശിവാംബുബിന്ദുഭിഃ
വിമൃജ്യമാനാ ഭൃശമീശ പാവിതാഃ ॥ 45 ॥
സ വൈ ബത ഭ്രഷ്ടമതിസ്തവൈഷ തേ
യഃ കർമ്മണാം പാരമപാരകർമ്മണഃ ।
യദ്യോഗമായാഗുണയോഗമോഹിതം
വിശ്വം സമസ്തം ഭഗവൻ വിധേഹി ശം ॥ 45 ॥
മൈത്രേയ ഉവാച
ഇത്യുപസ്ഥീയമാനസ്തൈഃ മുനിഭിർബ്രഹ്മവാദിഭിഃ ।
സലിലേ സ്വഖുരാക്രാന്ത ഉപാധത്താവിതാവനിം ॥ 46 ॥
സ ഇത്ഥം ഭഗവാനുർവ്വീം വിഷ്വക്സേനഃ പ്രജാപതിഃ ।
രസായാ ലീലയോന്നീതാമപ്സു ന്യസ്യ യയൌ ഹരിഃ ॥ 47 ॥
യ ഏവമേതാം ഹരിമേധസോ ഹരേഃ
കഥാം സുഭദ്രാം കഥനീയമായിനഃ ।
ശൃണ്വീത ഭക്ത്യാ ശ്രവയേത വോശതീം
ജനാർദ്ദനോഽസ്യാശു ഹൃദി പ്രസീദതി ॥ 48 ॥
തസ്മിൻ പ്രസന്നേ സകലാശിഷാം പ്രഭൌ
കിം ദുർല്ലഭം താഭിരലം ലവാത്മഭിഃ ।
അനന്യദൃഷ്ട്യാ ഭജതാം ഗുഹാശയഃ
സ്വയം വിധത്തേ സ്വഗതിം പരഃ പരാം ॥ 49 ॥
കോ നാമ ലോകേ പുരുഷാർത്ഥസാരവിത്-
പുരാ കഥാനാം ഭഗവത്കഥാസുധാം ।
ആപീയ കർണ്ണാഞ്ജലിഭിർഭവാപഹാ-
മഹോ വിരജ്യേത വിനാ നരേതരം ॥ 50 ॥