ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 12

← സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 11

സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 13 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 12

മൈത്രേയ ഉവാച

ഇതി തേ വർണ്ണിതഃ ക്ഷത്തഃ കാലാഖ്യഃ പരമാത്മനഃ ।
മഹിമാ വേദഗർഭോഽഥ യഥാസ്രാക്ഷീന്നിബോധ മേ ॥ 1 ॥

സസർജ്ജാഗ്രേഽന്ധതാമിസ്രമഥ താമിസ്രമാദികൃത് ।
മഹാമോഹം ച മോഹം ച തമശ്ചാജ്ഞാനവൃത്തയഃ ॥ 2 ॥

ദൃഷ്ട്വാ പാപീയസീം സൃഷ്ടിം നാത്മാനം ബഹ്വമന്യത ।
ഭഗവദ്ധ്യാനപൂതേന മനസാന്യാം തതോഽസൃജത് ॥ 3 ॥

സനകം ച സനന്ദം ച സനാതനമഥാത്മഭൂഃ ।
സനത്കുമാരം ച മുനീന്നിഷ്ക്രിയാനൂർധ്വരേതസഃ ॥ 4 ॥

താൻ ബഭാഷേ സ്വഭൂഃ പുത്രാൻ പ്രജാഃ സൃജത പുത്രകാഃ ।
തന്നൈച്ഛൻമോക്ഷധർമ്മാണോ വാസുദേവപരായണാഃ ॥ 5 ॥

സോഽവധ്യാതഃ സുതൈരേവം പ്രത്യാഖ്യാതാനുശാസനൈഃ ।
ക്രോധം ദുർവിഷഹം ജാതം നിയന്തുമുപചക്രമേ ॥ 6 ॥

ധിയാ നിഗൃഹ്യമാണോഽപി ഭ്രുവോർമ്മധ്യാത്പ്രജാപതേഃ ।
സദ്യോഽജായത തൻമന്യുഃ കുമാരോ നീലലോഹിതഃ ॥ 7 ॥

സ വൈ രുരോദ ദേവാനാം പൂർവ്വജോ ഭഗവാൻ ഭവഃ ।
നാമാനി കുരു മേ ധാതഃ സ്ഥാനാനി ച ജഗദ്ഗുരോ ॥ 8 ॥

ഇതി തസ്യ വചഃ പാദ്മോ ഭഗവാൻ പരിപാലയൻ ।
അഭ്യധാദ്ഭദ്രയാ വാചാ മാ രോദീസ്തത്കരോമി തേ ॥ 9 ॥

യദരോദീഃ സുരശ്രേഷ്ഠ സോദ്വേഗ ഇവ ബാലകഃ ।
തതസ്ത്വാമഭിധാസ്യന്തി നാമ്നാ രുദ്ര ഇതി പ്രജാഃ ॥ 10 ॥

ഹൃദിന്ദ്രിയാണ്യസുർവ്യോമ വായുരഗ്നിർജ്ജലം മഹീ ।
സൂര്യശ്ചന്ദ്രസ്തപശ്ചൈവ സ്ഥാനാന്യഗ്രേ കൃതാനി മേ ॥ 11 ॥

മന്യുർമ്മനുർമ്മഹിനസോ മഹാൻ ശിവ ഋതധ്വജഃ ।
ഉഗ്രരേതാ ഭവഃ കാലോ വാമദേവോ ധൃതവ്രതഃ ॥ 12 ॥

ധീർവൃത്തിരുശനോമാ ച നിയുത്സർപ്പിരിളാംബികാ ।
ഇരാവതീ സുധാ ദീക്ഷാ രുദ്രാണ്യോ രുദ്ര തേ സ്ത്രിയഃ ॥ 13 ॥

ഗൃഹാണൈതാനി നാമാനി സ്ഥാനാനി ച സയോഷണഃ ।
ഏഭിഃ സൃജ പ്രജാ ബഹ്വീഃ പ്രജാനാമസി യത്പതിഃ ॥ 14 ॥

ഇത്യാദിഷ്ടഃ സ്വഗുരുണാ ഭഗവാന്നീലലോഹിതഃ ।
സത്ത്വാകൃതിസ്വഭാവേന സസർജ്ജാത്മസമാഃ പ്രജാഃ ॥ 15 ॥

രുദ്രാണാം രുദ്രസൃഷ്ടാനാം സമന്താദ്ഗ്രസതാം ജഗത് ।
നിശാമ്യാസംഖ്യശോ യൂഥാൻ പ്രജാപതിരശങ്കത ॥ 16 ॥

അലം പ്രജാഭിഃ സൃഷ്ടാഭിരീദൃശീഭിഃ സുരോത്തമ ।
മയാ സഹ ദഹന്തീഭിർദ്ദിശശ്ചക്ഷുർഭിരുൽബണൈഃ ॥ 17 ॥

തപ ആതിഷ്ഠ ഭദ്രം തേ സർവ്വഭൂതസുഖാവഹം ।
തപസൈവ യഥാ പൂർവ്വം സ്രഷ്ടാ വിശ്വമിദം ഭവാൻ ॥ 18 ॥

തപസൈവ പരം ജ്യോതിർഭഗവന്തമധോക്ഷജം ।
സർവ്വഭൂതഗുഹാവാസമഞ്ജസാ വിന്ദതേ പുമാൻ ॥ 19 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

ഏവമാത്മഭുവാഽഽദിഷ്ടഃ പരിക്രമ്യ ഗിരാം പതിം ।
ബാഢമിത്യമുമാമന്ത്ര്യ വിവേശ തപസേ വനം ॥ 20 ॥

അഥാഭിധ്യായതഃ സർഗ്ഗം ദശപുത്രാഃ പ്രജജ്ഞിരേ ।
ഭഗവച്ഛക്തിയുക്തസ്യ ലോകസന്താനഹേതവഃ ॥ 21 ॥

മരീചിരത്ര്യംഗിരസൌ പുലസ്ത്യഃ പുലഹഃ ക്രതുഃ ।
ഭൃഗുർവ്വസിഷ്ഠോ ദക്ഷശ്ച ദശമസ്തത്ര നാരദഃ ॥ 22 ॥

ഉത്സംഗാന്നാരദോ ജജ്ഞേ ദക്ഷോഽങ്ഗുഷ്ഠാത് സ്വയംഭുവഃ ।
പ്രാണാദ് വസിഷ്ഠഃ സഞ്ജാതോ ഭൃഗുസ്ത്വചി കരാത്ക്രതുഃ ॥ 23 ॥

പുലഹോ നാഭിതോ ജജ്ഞേ പുലസ്ത്യഃ കർണ്ണയോഃ ഋഷിഃ ।
അംഗിരാ മുഖതോഽക്ഷ്ണോഽത്രിർമ്മരീചിർമ്മനസോഽഭവത് ॥ 24 ॥

ധർമ്മഃ സ്തനാദ്ദക്ഷിണതോ യത്ര നാരായണഃ സ്വയം ।
അധർമ്മഃ പൃഷ്ഠതോ യസ്മാൻമൃത്യുർല്ലോകഭയങ്കരഃ ॥ 25 ॥

ഹൃദി കാമോ ഭ്രുവഃ ക്രോധോ ലോഭശ്ചാധരദച്ഛദാത് ।
ആസ്യാദ്‌വാക്സിന്ധവോ മേഢ്രാന്നിരൃതിഃ പായോരഘാശ്രയഃ ॥ 26 ॥

ഛായായാഃ കർദ്ദമോ ജജ്ഞേ ദേവഹൂത്യാഃ പതിഃ പ്രഭുഃ ।
മനസോ ദേഹതശ്ചേദം ജജ്ഞേ വിശ്വകൃതോ ജഗത് ॥ 27 ॥

വാചം ദുഹിതരം തന്വീം സ്വയംഭൂർഹരതീം മനഃ ।
അകാമാം ചകമേ ക്ഷത്തഃ സകാമ ഇതി നഃ ശ്രുതം ॥ 28 ॥

തമധർമ്മേ കൃതമതിം വിലോക്യ പിതരം സുതാഃ ।
മരീചിമുഖ്യാ മുനയോ വിശ്രംഭാത്പ്രത്യബോധയൻ ॥ 29 ॥

നൈതത്പൂർവൈഃ കൃതം ത്വദ്‌ യേ ന കരിഷ്യന്തി ചാപരേ ।
യത്ത്വം ദുഹിതരം ഗച്ഛേരനിഗൃഹ്യാങ്ഗജം പ്രഭുഃ ॥ 30 ॥

തേജീയസാമപി ഹ്യേതന്ന സുശ്ലോക്യം ജഗദ്ഗുരോ ।
യദ്വൃത്തമനുതിഷ്ഠൻ വൈ ലോകഃ ക്ഷേമായ കൽപതേ ॥ 31 ॥

തസ്മൈ നമോ ഭഗവതേ യ ഇദം സ്വേന രോചിഷാ ।
ആത്മസ്ഥം വ്യഞ്ജയാമാസ സ ധർമ്മം പാതുമർഹതി ॥ 32 ॥

സ ഇത്ഥം ഗൃണതഃ പുത്രാൻ പുരോ ദൃഷ്ട്വാ പ്രജാപതീൻ ।
പ്രജാപതിപതിസ്തന്വം തത്യാജ വ്രീഡിതസ്തദാ ।
താം ദിശോ ജഗൃഹുർഘോരാം നീഹാരം യദ്വിദുസ്തമഃ ॥ 33 ॥

കദാചിദ്ധ്യായതഃ സ്രഷ്ടുർവ്വേദാ ആസംശ്ചതുർമ്മുഖാത് ।
കഥം സ്രക്ഷ്യാമ്യഹം ലോകാൻ സമവേതാന്യഥാ പുരാ ॥ 34 ॥

ചാതുർഹോത്രം കർമ്മതന്ത്രമുപവേദനയൈഃ സഹ ।
ധർമ്മസ്യ പാദാശ്ചത്വാരസ്തഥൈവാശ്രമവൃത്തയഃ ॥ 35 ॥

വിദുര ഉവാച

സ വൈ വിശ്വസൃജാമീശോ വേദാദീൻ മുഖതോഽസൃജത് ।
യദ്യദ്യേനാസൃജദ്ദേവസ്തൻമേ ബ്രൂഹി തപോധന ॥ 36 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

ഋഗ്‌യജുഃസാമാഥർവ്വാഖ്യാൻ വേദാൻ പൂർവ്വാദിഭിർമുഖൈഃ ।
ശാസ്ത്രമിജ്യാം സ്തുതിസ്തോമം പ്രായശ്ചിത്തം വ്യധാത്ക്രമാത് ॥ 37 ॥

ആയുർവ്വേദം ധനുർവ്വേദം ഗാന്ധർവ്വം വേദമാത്മനഃ ।
സ്ഥാപത്യം ചാസൃജദ് വേദം ക്രമാത്പൂർവ്വാദിഭിർമ്മുഖൈഃ ॥ 38 ॥

ഇതിഹാസപുരാണാനി പഞ്ചമം വേദമീശ്വരഃ ।
സർവ്വേഭ്യ ഏവ വക്ത്രേഭ്യഃ സസൃജേ സർവ്വദർശനഃ ॥ 39 ॥

ഷോഡശ്യുക്ഥൌ പൂർവ്വവക്ത്രാത്പുരീഷ്യഗ്നിഷ്ടുതാവഥ ।
ആപ്തോര്യാമാതിരാത്രൌ ച വാജപേയം സഗോസവം ॥ 40 ॥

വിദ്യാ ദാനം തപഃ സത്യം ധർമ്മസ്യേതി പദാനി ച ।
ആശ്രമാംശ്ച യഥാസംഖ്യമസൃജത്സഹ വൃത്തിഭിഃ ॥ 41 ॥

സാവിത്രം പ്രാജാപത്യം ച ബ്രാഹ്മം ചാഥ ബൃഹത്തഥാ ।
വാർത്തസഞ്ചയശാലീനശിലോഞ്ഛ ഇതി വൈ ഗൃഹേ ॥ 42 ॥

വൈഖാനസാ വാലഖില്യൌദുംബരാഃ ഫേനപാ വനേ ।
ന്യാസേ കുടീചകഃ പൂർവ്വം ബഹ്വോദോ ഹംസനിഷ്ക്രിയൌ ॥ 43 ॥

ആന്വീക്ഷികീ ത്രയീ വാർത്താ ദണ്ഡനീതിസ്തഥൈവ ച ।
ഏവം വ്യാഹൃതയശ്ചാസൻ പ്രണവോ ഹ്യസ്യ ദഹ്രതഃ ॥ 44 ॥

തസ്യോഷ്ണിഗാസീല്ലോമഭ്യോ ഗായത്രീ ച ത്വചോ വിഭോഃ ।
ത്രിഷ്ടുമ്മാംസാത്സ്നുതോഽനുഷ്ടുബ്ജഗത്യസ്ഥ്നഃ പ്രജാപതേഃ ॥ 45 ॥

മജ്ജായാഃ പംക്തിരുത്പന്നാ ബൃഹതീ പ്രാണതോഽഭവത് ।
സ്പർശസ്തസ്യാഭവജ്ജീവഃ സ്വരോ ദേഹ ഉദാഹൃതഃ ॥ 46 ॥

ഊഷ്മാണമിന്ദ്രിയാണ്യാഹുരന്തഃസ്ഥാ ബലമാത്മനഃ ।
സ്വരാഃ സപ്തവിഹാരേണ ഭവന്തി സ്മ പ്രജാപതേഃ ॥ 47 ॥

ശബ്ദബ്രഹ്മാത്മനസ്തസ്യ വ്യക്താവ്യക്താത്മനഃ പരഃ ।
ബ്രഹ്മാവഭാതി വിതതോ നാനാശക്ത്യുപബൃംഹിതഃ ॥ 48 ॥

തതോഽപരാമുപാദായ സ സർഗ്ഗായ മനോ ദധേ ।
ഋഷീണാം ഭൂരിവീര്യാണാമപി സർഗ്ഗമവിസ്തൃതം ॥ 49 ॥

ജ്ഞാത്വാ തദ്ധൃദയേ ഭൂയശ്ചിന്തയാമാസ കൌരവ ।
അഹോ അദ്ഭുതമേതൻമേ വ്യാപൃതസ്യാപി നിത്യദാ ॥ 50 ॥

ന ഹ്യേധന്തേ പ്രജാ നൂനം ദൈവമത്ര വിഘാതകം ।
ഏവം യുക്തകൃതസ്തസ്യ ദൈവം ചാവേക്ഷതസ്തദാ ॥ 51 ॥

കസ്യ രൂപമഭൂദ്ദ്വേധാ യത്കായമഭിചക്ഷതേ ।
താഭ്യാം രൂപവിഭാഗാഭ്യാം മിഥുനം സമപദ്യത ॥ 52 ॥

യസ്തു തത്ര പുമാൻ സോഽഭൂൻമനുഃ സ്വായംഭുവഃ സ്വരാട് ।
സ്ത്രീ യാഽഽസീച്ഛതരൂപാഽഽഖ്യാ മഹിഷ്യസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 53 ॥

തദാ മിഥുനധർമ്മേണ പ്രജാ ഹ്യേധാംബഭൂവിരേ ।
സ ചാപി ശതരൂപായാം പഞ്ചാപത്യാന്യജീജനത് ॥ 54 ॥

പ്രിയവ്രതോത്താനപാദൌ തിസ്രഃ കന്യാശ്ച ഭാരത ।
ആകൂതിർദ്ദേവഹൂതിശ്ച പ്രസൂതിരിതി സത്തമ ॥ 55 ॥

ആകൂതിം രുചയേ പ്രാദാത്കർദ്ദമായ തു മധ്യമാം ।
ദക്ഷായാദാത്പ്രസൂതിം ച യത ആപൂരിതം ജഗത് ॥ 56 ॥