ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ചതുർത്ഥഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 4) / അദ്ധ്യായം 14

← സ്കന്ധം 4 : അദ്ധ്യായം 13

സ്കന്ധം 4 : അദ്ധ്യായം 15 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ചതുർത്ഥഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 4) / അദ്ധ്യായം 14

മൈത്രേയ ഉവാച

ഭൃഗ്വാദയസ്തേ മുനയോ ലോകാനാം ക്ഷേമദർശിനഃ ।
ഗോപ്തര്യസതി വൈ നൄണാം പശ്യന്തഃ പശുസാംയതാം ॥ 1 ॥

വീരമാതരമാഹൂയ സുനീഥാം ബ്രഹ്മവാദിനഃ ।
പ്രകൃത്യസമ്മതം വേനമഭ്യഷിഞ്ചൻ പതിം ഭുവഃ ॥ 2 ॥

ശ്രുത്വാ നൃപാസനഗതം വേനമത്യുഗ്രശാസനം ।
നിലില്യുർദ്ദസ്യവഃ സദ്യഃ സർപ്പത്രസ്താ ഇവാഖവഃ ॥ 3 ॥

സ ആരൂഢനൃപസ്ഥാന ഉന്നദ്ധോഽഷ്ടവിഭൂതിഭിഃ ।
അവമേനേ മഹാഭാഗാൻ സ്തബ്ധഃ സംഭാവിതഃ സ്വതഃ ॥ 4 ॥

ഏവം മദാന്ധ ഉത്സിക്തോ നിരങ്കുശ ഇവ ദ്വിപഃ ।
പര്യടൻ രഥമാസ്ഥായ കമ്പയന്നിവ രോദസീ ॥ 5 ॥

ന യഷ്ടവ്യം ന ദാതവ്യം ന ഹോതവ്യം ദ്വിജാഃ ക്വചിത് ।
ഇതി ന്യവാരയദ്ധർമ്മം ഭേരീഘോഷേണ സർവ്വശഃ ॥ 6 ॥

വേനസ്യാവേക്ഷ്യ മുനയോ ദുർവൃത്തസ്യ വിചേഷ്ടിതം ।
വിമൃശ്യ ലോകവ്യസനം കൃപയോചുഃ സ്മ സത്രിണഃ ॥ 7 ॥

അഹോ ഉഭയതഃ പ്രാപ്തം ലോകസ്യ വ്യസനം മഹത് ।
ദാരുണ്യുഭയതോ ദീപ്തേ ഇവ തസ്കരപാലയോഃ ॥ 8 ॥

അരാജകഭയാദേഷ കൃതോ രാജാതദർഹണഃ ।
തതോഽപ്യാസീദ്ഭയം ത്വദ്യ കഥം സ്യാത്‌സ്വസ്തി ദേഹിനാം ॥ 9 ॥

അഹേരിവ പയഃ പോഷഃ പോഷകസ്യാപ്യനർത്ഥഭൃത് ।
വേനഃ പ്രകൃത്യൈവ ഖലഃ സുനീഥാഗർഭസംഭവഃ ॥ 10 ॥

നിരൂപിതഃ പ്രജാപാലഃ സ ജിഘാംസതി വൈ പ്രജാഃ ।
തഥാപി സാന്ത്വയേമാമും നാസ്മാംസ്തത്പാതകം സ്പൃശേത് ॥ 11 ॥

തദ്‌വിദ്വദ്ഭിരസദ്വൃത്തോ വേനോഽസ്മാഭിഃ കൃതോ നൃപഃ ।
സാന്ത്വിതോ യദി നോ വാചം ന ഗ്രഹീഷ്യത്യധർമ്മകൃത് ॥ 12 ॥

ലോകധിക്കാരസന്ദഗ്‌ദ്ധം ദഹിഷ്യാമഃ സ്വതേജസാ ।
ഏവമധ്യവസായൈനം മുനയോ ഗൂഢമന്യവഃ ।
ഉപവ്രജ്യാബ്രുവൻ വേനം സാന്ത്വയിത്വാ ച സാമഭിഃ ॥ 13 ॥

മുനയ ഊചുഃ

നൃപവര്യ നിബോധൈതദ്യത്തേ വിജ്ഞാപയാമ ഭോഃ ।
ആയുഃശ്രീബലകീർത്തീനാം തവ താത വിവർദ്ധനം ॥ 14 ॥

ധർമ്മ ആചരിതഃ പുംസാം വാങ്മനഃകായബുദ്ധിഭിഃ ।
ലോകാൻ വിശോകാൻ വിതരത്യഥാനന്ത്യമസംഗിനാം ॥ 15 ॥

സ തേ മാ വിനശേദ് വീര പ്രജാനാം ക്ഷേമലക്ഷണഃ ।
യസ്മിൻ വിനഷ്ടേ നൃപതിരൈശ്വര്യാദവരോഹതി ॥ 16 ॥

രാജന്നസാധ്വമാത്യേഭ്യശ്ചോരാദിഭ്യഃ പ്രജാ നൃപഃ ।
രക്ഷൻ യഥാ ബലിം ഗൃഹ്ണന്നിഹ പ്രേത്യ ച മോദതേ ॥ 17 ॥

യസ്യ രാഷ്ട്രേ പുരേ ചൈവ ഭഗവാൻ യജ്ഞപൂരുഷഃ ।
ഇജ്യതേ സ്വേന ധർമ്മേണ ജനൈർവ്വർണ്ണാശ്രമാന്വിതൈഃ ॥ 18 ॥

തസ്യ രാജ്ഞോ മഹാഭാഗ ഭഗവാൻ ഭൂതഭാവനഃ ।
പരിതുഷ്യതി വിശ്വാത്മാ തിഷ്ഠതോ നിജശാസനേ ॥ 19 ॥

തസ്മിംസ്തുഷ്ടേ കിമപ്രാപ്യം ജഗതാമീശ്വരേശ്വരേ ।
ലോകാഃ സപാലാ ഹ്യേതസ്മൈ ഹരന്തി ബലിമാദൃതാഃ ॥ 20 ॥

     തം സർവ്വലോകാമരയജ്ഞസംഗ്രഹം
          ത്രയീമയം ദ്രവ്യമയം തപോമയം ।
     യജ്ഞൈർവ്വിചിത്രൈർ യജതോ ഭവായ തേ
          രാജൻ സ്വദേശാനനുരോദ്ധുമർഹസി ॥ 21 ॥

     യജ്ഞേന യുഷ്മദ്വിഷയേ ദ്വിജാതിഭിർ-
          വ്വിതായമാനേന സുരാഃ കലാ ഹരേഃ ।
     സ്വിഷ്ടാഃ സുതുഷ്ടാഃ പ്രദിശന്തി വാഞ്ഛിതം
          തദ്ധേളനം നാർഹസി വീര ചേഷ്ടിതും ॥ 22 ॥

വേന ഉവാച

ബാലിശാ ബത യൂയം വാ അധർമ്മേ ധർമ്മമാനിനഃ ।
യേ വൃത്തിദം പതിം ഹിത്വാ ജാരം പതിമുപാസതേ ॥ 23 ॥

അവജാനന്ത്യമീ മൂഢാ നൃപരൂപിണമീശ്വരം ।
നാനുവിന്ദന്തി തേ ഭദ്രമിഹ ലോകേ പരത്ര ച ॥ 24 ॥

കോ യജ്ഞപുരുഷോ നാമ യത്ര വോ ഭക്തിരീദൃശീ ।
ഭർത്തൃസ്നേഹവിദൂരാണാം യഥാ ജാരേ കുയോഷിതാം ॥ 25 ॥

വിഷ്ണുർവ്വിരിഞ്ചോ ഗിരിശ ഇന്ദ്രോ വായുർയമോ രവിഃ ।
പർജ്ജന്യോ ധനദഃ സോമഃ ക്ഷിതിരഗ്നിരപാംപതിഃ ॥ 26 ॥

ഏതേ ചാന്യേ ച വിബുധാഃ പ്രഭവോ വരശാപയോഃ ।
ദേഹേ ഭവന്തി നൃപതേഃ സർവ്വദേവമയോ നൃപഃ ॥ 27 ॥

തസ്മാൻമാം കർമ്മഭിർവ്വിപ്രാ യജധ്വം ഗതമത്സരാഃ ।
ബലിം ച മഹ്യം ഹരത മത്തോഽന്യഃ കോഽഗ്രഭുക് പുമാൻ ॥ 28 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

ഇത്ഥം വിപര്യയമതിഃ പാപീയാനുത്പഥം ഗതഃ ।
അനുനീയമാനസ്തദ്യാച്ഞാം ന ചക്രേ ഭ്രഷ്ടമംഗളഃ ॥ 29 ॥

ഇതി തേഽസത്കൃതാസ്തേന ദ്വിജാഃ പണ്ഡിതമാനിനാ ।
ഭഗ്നായാം ഭവ്യയാച്ഞായാം തസ്മൈ വിദുര ചുക്രുധുഃ ॥ 30 ॥

ഹന്യതാം ഹന്യതാമേഷ പാപഃ പ്രകൃതിദാരുണഃ ।
ജീവൻ ജഗദസാവാശു കുരുതേ ഭസ്മസാദ് ധ്രുവം ॥ 31 ॥

നായമർഹത്യസദ്വൃത്തോ നരദേവവരാസനം ।
യോഽധിയജ്ഞപതിം വിഷ്ണും വിനിന്ദത്യനപത്രപഃ ॥ 32 ॥

കോ വൈനം പരിചക്ഷീത വേനമേകമൃതേഽശുഭം ।
പ്രാപ്ത ഈദൃശമൈശ്വര്യം യദനുഗ്രഹഭാജനഃ ॥ 33 ॥

ഇത്ഥം വ്യവസിതാ ഹന്തും ഋഷയോ രൂഢമന്യവഃ ।
നിജഘ്നുർഹുംകൃതൈർവ്വേനം ഹതമച്യുതനിന്ദയാ ॥ 34 ॥

ഋഷിഭിഃ സ്വാശ്രമപദം ഗതേ പുത്രകളേബരം ।
സുനീഥാ പാലയാമാസ വിദ്യായോഗേന ശോചതീ ॥ 35 ॥

ഏകദാ മുനയസ്തേ തു സരസ്വത്സലിലാപ്ലുതാഃ ।
ഹുത്വാഗ്നീൻ സത്കഥാശ്ചക്രുരുപവിഷ്ടാഃ സരിത്തടേ ॥ 36 ॥

വീക്ഷ്യോത്ഥിതാൻമഹോത്പാതാനാഹുർല്ലോകഭയങ്കരാൻ ।
അപ്യഭദ്രമനാഥായാ ദസ്യുഭ്യോ ന ഭവേദ്ഭുവഃ ॥ 37 ॥

ഏവം മൃശന്ത ഋഷയോ ധാവതാം സർവ്വതോദിശം ।
പാംസുഃ സമുത്ഥിതോ ഭൂരിശ്ചോരാണാമഭിലുമ്പതാം ॥ 38 ॥

തദുപദ്രവമാജ്ഞായ ലോകസ്യ വസു ലുമ്പതാം ।
ഭർത്തര്യുപരതേ തസ്മിന്നന്യോന്യം ച ജിഘാംസതാം ॥ 39 ॥

ചോരപ്രായം ജനപദം ഹീനസത്ത്വമരാജകം ।
ലോകാൻ നാവാരയൻ ശക്താ അപി തദ്ദോഷദർശിനഃ ॥ 40 ॥

ബ്രാഹ്മണഃ സമദൃക് ശാന്തോ ദീനാനാം സമുപേക്ഷകഃ ।
സ്രവതേ ബ്രഹ്മ തസ്യാപി ഭിന്നഭാണ്ഡാത്പയോ യഥാ ॥ 41 ॥

നാംഗസ്യ വംശോ രാജർഷേരേഷ സംസ്ഥാതുമർഹതി ।
അമോഘവീര്യാ ഹി നൃപാ വംശേഽസ്മിൻ കേശവാശ്രയാഃ ॥ 42 ॥

വിനിശ്ചിത്യൈവമൃഷയോ വിപന്നസ്യ മഹീപതേഃ ।
മമന്ഥുരൂരും തരസാ തത്രാസീദ്ബാഹുകോ നരഃ ॥ 43 ॥

കാകകൃഷ്ണോഽതിഹ്രസ്വാംഗോ ഹ്രസ്വബാഹുർമ്മഹാഹനുഃ ।
ഹ്രസ്വപാന്നിമ്‌ന നാസാഗ്രോ രക്താക്ഷസ്ത്രാമ്രമൂർധജഃ ॥ 44 ॥

തം തു തേഽവനതം ദീനം കിം കരോമീതി വാദിനം ।
നിഷീദേത്യബ്രുവംസ്താത സ നിഷാദസ്തതോഽഭവത് ॥ 45 ॥

തസ്യ വംശ്യാസ്തു നൈഷാദാ ഗിരികാനനഗോചരാഃ ।
യേനാഹരജ്ജായമാനോ വേനകൽമഷമുൽബണം ॥ 46 ॥