ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ചതുർത്ഥഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 4) / അദ്ധ്യായം 13

← സ്കന്ധം 4 : അദ്ധ്യായം 12

സ്കന്ധം 4 : അദ്ധ്യായം 14 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ചതുർത്ഥഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 4) / അദ്ധ്യായം 13

സൂത ഉവാച

     നിശമ്യ കൌഷാരവിണോപവർണ്ണിതം
          ധ്രുവസ്യ വൈകുണ്ഠപദാധിരോഹണം ।
     പ്രരൂഢഭാവോ ഭഗവത്യധോക്ഷജേ
          പ്രഷ്ടും പുനസ്തം വിദുരഃ പ്രചക്രമേ ॥ 1 ॥

വിദുര ഉവാച

കേ തേ പ്രചേതസോ നാമ കസ്യാപത്യാനി സുവ്രത ।
കസ്യാന്വവായേ പ്രഖ്യാതാഃ കുത്ര വാ സത്രമാസത ॥ 2 ॥

മന്യേ മഹാഭാഗവതം നാരദം ദേവദർശനം ।
യേന പ്രോക്തഃ ക്രിയായോഗഃ പരിചര്യാവിധിർഹരേഃ ॥ 3 ॥

സ്വധർമ്മശീലൈഃ പുരുഷൈർഭഗവാൻ യജ്ഞപൂരുഷഃ ।
ഇജ്യമാനോ ഭക്തിമതാ നാരദേനേരിതഃ കില ॥ 4 ॥

യാസ്താ ദേവർഷിണാ തത്ര വർണ്ണിതാ ഭഗവത്കഥാഃ ।
മഹ്യം ശുശ്രൂഷവേ ബ്രഹ്മൻ കാർത്സ്ന്യേനാചഷ്ടുമർഹസി ॥ 5 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

ധ്രുവസ്യ ചോൽക്കലഃ പുത്രഃ പിതരി പ്രസ്ഥിതേ വനം ।
സാർവ്വഭൌമശ്രിയം നൈച്ഛദധിരാജാസനം പിതുഃ ॥ 6 ॥

സ ജൻമനോപശാന്താത്മാ നിഃസംഗഃ സമദർശനഃ ।
ദദർശ ലോകേ വിതതമാത്മാനം ലോകമാത്മനി ॥ 7 ॥

ആത്മാനം ബ്രഹ്മനിർവ്വാണം പ്രത്യസ്തമിതവിഗ്രഹം ।
അവബോധരസൈകാത്മ്യമാനന്ദമനുസന്തതം ॥ 8 ॥

അവ്യവച്ഛിന്നയോഗാഗ്നിദഗ്‌ദ്ധകർമ്മമലാശയഃ ।
സ്വരൂപമവരുന്ധാനോ നാത്മനോഽന്യം തദൈക്ഷത ॥ 9 ॥

ജഡാന്ധബധിരോൻമത്തമൂകാകൃതിരതൻമതിഃ ।
ലക്ഷിതഃ പഥി ബാലാനാം പ്രശാന്താർച്ചിരിവാനലഃ ॥ 10 ॥

മത്വാ തം ജഡമുൻമത്തം കുലവൃദ്ധാഃ സമന്ത്രിണഃ ।
വത്സരം ഭൂപതിം ചക്രുർ യവീയാംസം ഭ്രമേഃ സുതം ॥ 11 ॥

സ്വർവ്വീഥിർവ്വത്സരസ്യേഷ്ടാ ഭാര്യാസൂത ഷഡാത്മജാൻ ।
പുഷ്പാർണ്ണം തിഗ്മകേതും ച ഇഷമൂർജ്ജം വസും ജയം ॥ 12 ॥

പുഷ്പാർണ്ണസ്യ പ്രഭാ ഭാര്യാ ദോഷാ ച ദ്വേ ബഭൂവതുഃ ।
പ്രാതർമ്മധ്യന്ദിനം സായമിതി ഹ്യാസൻ പ്രഭാസുതാഃ ॥ 13 ॥

പ്രദോഷോ നിശിഥോ വ്യുഷ്ട ഇതി ദോഷാ സുതാസ്ത്രയഃ ।
വ്യുഷ്ടഃ സുതം പുഷ്കരിണ്യാം സർവ്വതേജസമാദധേ ॥ 14 ॥

സ ചക്ഷുഃ സുതമാകൂത്യാം പത്ന്യാം മനുമവാപ ഹ ।
മനോരസൂത മഹിഷീ വിരജാൻ നഡ്വലാ സുതാൻ ॥ 15 ॥

പുരും കുത്സം ത്രിതം ദ്യുമ്‌നം സത്യവന്തമൃതം വ്രതം ।
അഗ്നിഷ്ടോമമതീരാത്രം പ്രദ്യുമ്‌നം ശിബിമുൽമുകം ॥ 16 ॥

ഉൽമുകോഽജനയത്പുത്രാൻ പുഷ്കരിണ്യാം ഷഡുത്തമാൻ ।
അംഗം സുമനസം ഖ്യാതിം ക്രതുമംഗിരസം ഗയം ॥ 17 ॥

സുനീഥാംഗസ്യ യാ പത്നീ സുഷുവേ വേനമുൽബണം ।
യദ്ദൌഃശീല്യാത്‌സ രാജർഷിർന്നിർവ്വിണ്ണോ നിരഗാത്പുരാത് ॥ 18 ॥

യമംഗ ശേപുഃ കുപിതാ വാഗ്വജ്രാ മുനയഃ കില ।
ഗതാസോസ്തസ്യ ഭൂയസ്തേ മമന്ഥുർദ്ദക്ഷിണം കരം ॥ 19 ॥

അരാജകേ തദാ ലോകേ ദസ്യുഭിഃ പീഡിതാഃ പ്രജാഃ ।
ജാതോ നാരായണാംശേന പൃഥുരാദ്യഃ ക്ഷിതീശ്വരഃ ॥ 20 ॥

വിദുര ഉവാച

തസ്യ ശീലനിധേഃ സാധോർബ്രഹ്മണ്യസ്യ മഹാത്മനഃ ।
രാജ്ഞഃ കഥമഭൂദ്ദുഷ്ടാ പ്രജാ യദ്വിമനാ യയൌ ॥ 21 ॥

കിം വാംഹോ വേന ഉദ്ദിശ്യ ബ്രഹ്മദണ്ഡമയൂയുജൻ ।
ദണ്ഡവ്രതധരേ രാജ്ഞി മുനയോ ധർമ്മകോവിദാഃ ॥ 22 ॥

നാവധ്യേയഃ പ്രജാപാലഃ പ്രജാഭിരഘവാനപി ।
യദസൌ ലോകപാലാനാം ബിഭർത്ത്യോജഃ സ്വതേജസാ ॥ 23 ॥

ഏതദാഖ്യാഹി മേ ബ്രഹ്മൻ സുനീഥാത്മജചേഷ്ടിതം ।
ശ്രദ്ദധാനായ ഭക്തായ ത്വം പരാവരവിത്തമഃ ॥ 24 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

അംഗോഽശ്വമേധം രാജർഷിരാജഹാര മഹാക്രതും ।
നാജഗ്മുർദ്ദേവതാസ്തസ്മിന്നാഹൂതാ ബ്രഹ്മവാദിഭിഃ ॥ 25 ॥

തമൂചുർവ്വിസ്മിതാസ്തത്ര യജമാനമഥർത്വിജഃ ।
ഹവീംഷി ഹൂയമാനാനി ന തേ ഗൃഹ്ണന്തി ദേവതാഃ ॥ 26 ॥

രാജൻ ഹവീംഷ്യദുഷ്ടാനി ശ്രദ്ധയാസാദിതാനി തേ ।
ഛന്ദാംസ്യയാതയാമാനി യോജിതാനി ധൃതവ്രതൈഃ ॥ 27 ॥

ന വിദാമേഹ ദേവാനാം ഹേളനം വയമണ്വപി ।
യന്ന ഗൃഹ്ണന്തി ഭാഗാൻ സ്വാൻ യേ ദേവാഃ കർമ്മസാക്ഷിണഃ ॥ 28 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

അംഗോ ദ്വിജവചഃ ശ്രുത്വാ യജമാനഃ സുദുർമ്മനാഃ ।
തത്പ്രഷ്ടും വ്യസൃജദ്വാചം സദസ്യാംസ്തദനുജ്ഞയാ ॥ 29 ॥

നാഗച്ഛന്ത്യാഹുതാ ദേവാ ന ഗൃഹ്ണന്തി ഗ്രഹാനിഹ ।
സദസസ്പതയോ ബ്രൂത കിമവദ്യം മയാ കൃതം ॥ 30 ॥

സദസസ്പതയ ഊചുഃ

നരദേവേഹ ഭവതോ നാഘം താവൻമനാക്സ്ഥിതം ।
അസ്ത്യേകം പ്രാക്തനമഘം യദിഹേദൃക്ത്വമപ്രജഃ ॥ 31 ॥

തഥാ സാധയ ഭദ്രം തേ ആത്മാനം സുപ്രജം നൃപ ।
ഇഷ്ടസ്തേ പുത്രകാമസ്യ പുത്രം ദാസ്യതി യജ്ഞഭുക് ॥ 32 ॥

തഥാ സ്വഭാഗധേയാനി ഗ്രഹീഷ്യന്തി ദിവൌകസഃ ।
യദ്യജ്ഞപുരുഷഃ സാക്ഷാദപത്യായ ഹരിർവൃതഃ ॥ 33 ॥

താംസ്താൻ കാമാൻ ഹരിർദ്ദദ്യാദ് യാൻ യാൻ കാമയതേ ജനഃ ।
ആരാധിതോ യഥൈവൈഷ തഥാ പുംസാം ഫലോദയഃ ॥ 34 ॥

ഇതി വ്യവസിതാ വിപ്രാസ്തസ്യ രാജ്ഞഃ പ്രജാതയേ ।
പുരോഡാശം നിരവപൻ ശിപിവിഷ്ടായ വിഷ്ണവേ ॥ 35 ॥

തസ്മാത്പുരുഷ ഉത്തസ്ഥൌ ഹേമമാല്യമലാംബരഃ ।
ഹിരൺമയേന പാത്രേണ സിദ്ധമാദായ പായസം ॥ 36 ॥

സ വിപ്രാനുമതോ രാജാ ഗൃഹീത്വാഞ്ജലിനൌദനം ।
അവഘ്രായ മുദാ യുക്തഃ പ്രാദാത്പത്ന്യാ ഉദാരധീഃ ॥ 37 ॥

സാ തത്പുംസവനം രാജ്ഞീ പ്രാശ്യ വൈ പത്യുരാദധേ ।
ഗർഭം കാല ഉപാവൃത്തേ കുമാരം സുഷുവേഽപ്രജാ ॥ 38 ॥

സ ബാല ഏവ പുരുഷോ മാതാമഹമനുവ്രതഃ ।
അധർമ്മാംശോദ്ഭവം മൃത്യും തേനാഭവദധാർമ്മികഃ ॥ 39 ॥

സ ശരാസനമുദ്യമ്യ മൃഗയുർവ്വനഗോചരഃ ।
ഹന്ത്യസാധുർമൃഗാൻ ദീനാൻ വേനോഽസാവിത്യരൌജ്ജനഃ ॥ 40 ॥

ആക്രീഡേ ക്രീഡതോ ബാലാൻ വയസ്യാനതിദാരുണഃ ।
പ്രസഹ്യ നിരനുക്രോശഃ പശുമാരമമാരയത് ॥ 41 ॥

തം വിചക്ഷ്യ ഖലം പുത്രം ശാസനൈർവിവിധൈർനൃപഃ ।
യദാ ന ശാസിതും കൽപോ ഭൃശമാസീത്സുദുർമ്മനാഃ ॥ 42 ॥

പ്രായേണാഭ്യർച്ചിതോ ദേവോ യേഽപ്രജാ ഗൃഹമേധിനഃ ।
കദപത്യഭൃതം ദുഃഖം യേ ന വിന്ദന്തി ദുർഭരം ॥ 43 ॥

യതഃ പാപീയസീ കീർത്തിരധർമ്മശ്ച മഹാൻ നൃണാം ।
യതോ വിരോധഃ സർവേഷാം യത ആധിരനന്തകഃ ॥ 44 ॥

കസ്തം പ്രജാപദേശം വൈ മോഹബന്ധനമാത്മനഃ ।
പണ്ഡിതോ ബഹു മന്യേത യദർത്ഥാഃ ക്ലേശദാ ഗൃഹാഃ ॥ 45 ॥

കദപത്യം വരം മന്യേ സദപത്യാച്ഛുചാം പദാത് ।
നിർവ്വിദ്യേത ഗൃഹാൻമർത്ത്യോ യത്ക്ലേശനിവഹാ ഗൃഹാഃ ॥ 46 ॥

     ഏവം സ നിർവ്വിണ്ണമനാ നൃപോ ഗൃഹാൻ
          നിശീഥ ഉത്ഥായ മഹോദയോദയാത് ।
     അലബ്ധനിദ്രോഽനുപലക്ഷിതോ നൃഭിർ-
          ഹിത്വാ ഗതോ വേനസുവം പ്രസുപ്താം ॥ 47 ॥

     വിജ്ഞായ നിർവ്വിദ്യ ഗതം പതിം പ്രജാഃ
          പുരോഹിതാമാത്യസുഹൃദ്ഗണാദയഃ ।
     വിചിക്യുരുർവ്യാമതിശോകകാതരാ
          യഥാ നിഗൂഢം പുരുഷം കുയോഗിനഃ ॥ 48 ॥

     അലക്ഷയന്തഃ പദവീം പ്രജാപതേഃ
          ഹതോദ്യമാഃ പ്രത്യുപസൃത്യ തേ പുരീം ।
     ഋഷീൻ സമേതാനഭിവന്ദ്യ സാശ്രവോ
          ന്യവേദയൻ പൌരവ ഭർത്തൃവിപ്ലവം ॥ 49 ॥