ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ചതുർത്ഥഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 4) / അദ്ധ്യായം 12

← സ്കന്ധം 4 : അദ്ധ്യായം 11

സ്കന്ധം 4 : അദ്ധ്യായം 13 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ചതുർത്ഥഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 4) / അദ്ധ്യായം 12

മൈത്രേയ ഉവാച

     ധ്രുവം നിവൃത്തം പ്രതിബുദ്ധ്യ വൈശസാ-
          ദപേതമന്യും ഭഗവാൻ ധനേശ്വരഃ ।
     തത്രാഗതശ്ചാരണയക്ഷകിന്നരൈഃ
          സംസ്തൂയമാനോഽഭ്യവദത്കൃതാഞ്ജലിം ॥ 1 ॥

ധനദ ഉവാച

ഭോ ഭോഃ ക്ഷത്രിയദായാദ പരിതുഷ്ടോഽസ്മി തേഽനഘ ।
യസ്ത്വം പിതാമഹാദേശാദ്`വൈരം ദുസ്ത്യജമത്യജഃ ॥ 2 ॥

ന ഭവാനവധീദ് യക്ഷാൻ ന യക്ഷാ ഭ്രാതരം തവ ।
കാല ഏവ ഹി ഭൂതാനാം പ്രഭുരപ്യയഭാവയോഃ ॥ 3 ॥

അഹം ത്വമിത്യപാർത്ഥാ ധീരജ്ഞാനാത്പുരുഷസ്യ ഹി ।
സ്വാപ്നീവാഭാത്യതദ്ധ്യാനാഡ്` യയാ ബന്ധവിപര്യയൌ ॥ 4 ॥

തദ്ഗച്ഛ ധ്രുവ ഭദ്രം തേ ഭഗവന്തമധോക്ഷജം ।
സർവ്വഭൂതാത്മഭാവേന സർവ്വഭൂതാത്മവിഗ്രഹം ॥ 5 ॥

ഭജസ്വ ഭജനീയാംഘ്രിമഭവായ ഭവച്ഛിദം ।
യുക്തം വിരഹിതം ശക്ത്യാ ഗുണമയ്യാഽഽത്മമായയാ ॥ 6 ॥

     വൃണീഹി കാമം നൃപ യൻമനോഗതം
          മത്തസ്ത്വമൌത്താനപദേഽവിശങ്കിതഃ ।
     വരം വരാർഹോഽമ്ബുജനാഭപാദയോ-
          രനന്തരം ത്വാം വയമംഗ ശുശ്രുമ ॥ 7 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

     സ രാജരാജേന വരായ ചോദിതോ
          ധ്രുവോ മഹാഭാഗവതോ മഹാമതിഃ ।
     ഹരൌ സ വവ്രേഽചലിതാം സ്മൃതിം യയാ
          തരത്യയത്നേന ദുരത്യയം തമഃ ॥ 8 ॥

തസ്യ പ്രീതേന മനസാ താം ദത്ത്വൈഡവിഡസ്തതഃ ।
പശ്യതോഽന്തർദധേ സോഽപി സ്വപുരം പ്രത്യപദ്യത ॥ 9 ॥

അഥായജത യജ്ഞേശം ക്രതുഭിർഭൂരിദക്ഷിണൈഃ ।
ദ്രവ്യക്രിയാദേവതാനാം കർമ്മ കർമ്മഫലപ്രദം ॥ 10 ॥

സർവ്വാത്മന്യച്യുതേഽസർവ്വേ തീവ്രൌഘാം ഭക്തിമുദ്വഹൻ ।
ദദർശാത്മനി ഭൂതേഷു തമേവാവസ്ഥിതം വിഭും ॥ 11 ॥

തമേവം ശീലസമ്പന്നം ബ്രഹ്മണ്യം ദീനവത്സലം ।
ഗോപ്താരം ധർമ്മസേതൂനാം മേനിരേ പിതരം പ്രജാഃ ॥ 12 ॥

ഷട്ത്രിംശദ്വർഷസാഹസ്രം ശശാസ ക്ഷിതിമണ്ഡലം ।
ഭോഗൈഃ പുണ്യക്ഷയം കുർവ്വന്നഭോഗൈരശുഭക്ഷയം ॥ 13 ॥

ഏവം ബഹുസവം കാലം മഹാത്മാവിചലേന്ദ്രിയഃ ।
ത്രിവർഗ്ഗൗപയികം നീത്വാ പുത്രായാദാന്നൃപാസനം ॥ 14 ॥

മന്യമാന ഇദം വിശ്വം മായാരചിതമാത്മനി ।
അവിദ്യാരചിതസ്വപ്നഗന്ധർവ്വനഗരോപമം ॥ 15 ॥

     ആത്മസ്ത്ര്യപത്യസുഹൃദോ ബലമൃദ്ധകോശ-
          മന്തഃപുരം പരിവിഹാരഭുവശ്ച രമ്യാഃ ।
     ഭൂമണ്ഡലം ജലധിമേഖലമാകലയ്യ
          കാലോപസൃഷ്ടമിതി സ പ്രയയൌ വിശാലാം ॥ 16 ॥

     തസ്യാം വിശുദ്ധകരണഃ ശിവവാർവ്വിഗാഹ്യ
          ബദ്ധ്വാഽഽസനം ജിതമരുൻമനസാഽഽഹൃതാക്ഷഃ ।
     സ്ഥൂലേ ദധാര ഭഗവത്പ്രതിരൂപ ഏത-
          ദ്ധ്യായംസ്തദവ്യവഹിതോ വ്യസൃജത്‌സമാധൌ ॥ 17 ॥

     ഭക്തിം ഹരൌ ഭഗവതി പ്രവഹന്നജസ്ര-
          മാനന്ദബാഷ്പകലയാ മുഹുരർദ്ദ്യമാനഃ ।
     വിക്ലിദ്യമാനഹൃദയഃ പുലകാചിതാംഗോ
          നാത്മാനമസ്മരദസാവിതി മുക്തലിംഗഃ ॥ 18 ॥

സ ദദർശ വിമാനാഗ്ര്യം നഭസോഽവതരദ് ധ്രുവഃ ।
വിഭ്രാജയദ്ദശ ദിശോ രാകാപതിമിവോദിതം ॥ 19 ॥

     തത്രാനു ദേവപ്രവരൌ ചതുർഭുജൌ
          ശ്യാമൌ കിശോരാവരുണാംബുജേക്ഷണൌ ।
     സ്ഥിതാവവഷ്ടഭ്യ ഗദാം സുവാസസൌ
          കിരീടഹാരാംഗദചാരുകുണ്ഡലൌ ॥ 20 ॥

     വിജ്ഞായ താവുത്തമഗായകിങ്കരാ-
          വഭ്യുത്ഥിതഃ സാധ്വസവിസ്മൃതക്രമഃ ।
     നനാമ നാമാനി ഗൃണൻ മധുദ്വിഷഃ
          പാർഷത്പ്രധാനാവിതി സംഹതാഞ്ജലിഃ ॥ 21 ॥

     തം കൃഷ്ണപാദാഭിനിവിഷ്ടചേതസം
          ബദ്ധാഞ്ജലിം പ്രശ്രയനമ്രകന്ധരം ।
     സുനന്ദനന്ദാവുപസൃത്യ സസ്മിതം
          പ്രത്യൂചതുഃ പുഷ്കരനാഭസമ്മതൌ ॥ 22 ॥

സുനന്ദനന്ദാവൂചതുഃ

ഭോ ഭോ രാജൻ സുഭദ്രം തേ വാചം നോഽവഹിതഃ ശൃണു ।
യഃ പഞ്ചവർഷസ്തപസാ ഭവാൻ ദേവമതീതൃപത് ॥ 23 ॥

തസ്യാഖിലജഗദ്ധാതുരാവാം ദേവസ്യ ശാർങ്ഗിണഃ ।
പാർഷദാവിഹ സമ്പ്രാപ്തൌ നേതും ത്വാം ഭഗവത്പദം ॥ 24 ॥

     സുദുർജ്ജയം വിഷ്ണുപദം ജിതം ത്വയാ
          യത്സൂരയോഽപ്രാപ്യ വിചക്ഷതേ പരം ।
     ആതിഷ്ഠ തച്ചന്ദ്രദിവാകരാദയോ
          ഗ്രഹർക്ഷതാരാഃ പരിയന്തി ദക്ഷിണം ॥ 25 ॥

അനാസ്ഥിതം തേ പിതൃഭിരന്യൈരപ്യംഗ കർഹിചിത് ।
ആതിഷ്ഠ ജഗതാം വന്ദ്യം തദ്വിഷ്ണോഃ പരമം പദം ॥ 26 ॥

ഏതദ്വിമാനപ്രവരമുത്തമശ്ലോകമൌലിനാ ।
ഉപസ്ഥാപിതമായുഷ്മന്നധിരോഢും ത്വമർഹസി ॥ 27 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

     നിശമ്യ വൈകുണ്ഠനിയോജ്യമുഖ്യയോർ-
          മധുച്യുതം വാചമുരുക്രമപ്രിയഃ ।
     കൃതാഭിഷേകഃ കൃതനിത്യമംഗളോ
          മുനീൻ പ്രണമ്യാശിഷമഭ്യവാദയത് ॥ 28 ॥

പരീത്യാഭ്യർച്ച്യ ധിഷ്ണ്യാഗ്ര്യം പാർഷദാവഭിവന്ദ്യ ച ।
ഇയേഷ തദധിഷ്ഠാതും ബിഭ്രദ്രൂപം ഹിരൺമയം ॥ 29 ॥

തദോത്താനപദഃ പുത്രോ ദദർശാന്തകമാഗതം ।
മൃത്യോർമ്മൂർധ്നി പദം ദത്ത്വാ ആരുരോഹാദ്ഭുതം ഗൃഹം ॥ 30 ॥

തദാ ദുന്ദുഭയോ നേദുർമ്മൃദംഗപണവാദയഃ ।
ഗന്ധർവ്വമുഖ്യാഃ പ്രജഗുഃ പേതുഃ കുസുമവൃഷ്ടയഃ ॥ 31 ॥

സ ച സ്വർല്ലോകമാരോക്ഷ്യൻ സുനീതിം ജനനീം ധ്രുവഃ ।
അന്വസ്മരദഗം ഹിത്വാ ദീനാം യാസ്യേ ത്രിവിഷ്ടപം ॥ 32 ॥

ഇതി വ്യവസിതം തസ്യ വ്യവസായ സുരോത്തമൌ ।
ദർശയാമാസതുർദേവീം പുരോ യാനേന ഗച്ഛതീം ॥ 33 ॥

തത്ര തത്ര പ്രശംസദ്ഭിഃ പഥി വൈമാനികൈഃ സുരൈഃ ।
അവകീര്യമാണോ ദദൃശേ കുസുമൈഃ ക്രമശോ ഗ്രഹാൻ ॥ 34 ॥

ത്രിലോകീം ദേവയാനേന സോഽതിവ്രജ്യ മുനീനപി ।
പരസ്താദ് യദ് ധ്രുവഗതിർവിഷ്ണോഃ പദമഥാഭ്യഗാത് ॥ 35 ॥

     യദ്ഭ്രാജമാനം സ്വരുചൈവ സർവ്വതോ
          ലോകാസ്ത്രയോ ഹ്യനുവിഭ്രാജന്ത ഏതേ ।
     യന്നാവ്രജൻ ജന്തുഷു യേഽനനുഗ്രഹാ
          വ്രജന്തി ഭദ്രാണി ചരന്തി യേഽനിശം ॥ 36 ॥

ശാന്താഃ സമദൃശഃ ശുദ്ധാഃ സർവ്വഭൂതാനുരഞ്ജനാഃ ।
യാന്ത്യഞ്ജസാച്യുതപദമച്യുതപ്രിയബാന്ധവാഃ ॥ 37 ॥

ഇത്യുത്താനപദഃ പുത്രോ ധ്രുവഃ കൃഷ്ണപരായണഃ ।
അഭൂത് ത്രയാണാം ലോകാനാം ചൂഡാമണിരിവാമലഃ ॥ 38 ॥

ഗംഭീരവേഗോഽനിമിഷം ജ്യോതിഷാം ചക്രമാഹിതം ।
യസ്മിൻ ഭ്രമതി കൌരവ്യ മേഢ്യാമിവ ഗവാം ഗണഃ ॥ 39 ॥

മഹിമാനം വിലോക്യാസ്യ നാരദോ ഭഗവാൻ ഋഷിഃ ।
ആതോദ്യം വിതുദൻ ശ്ളോകാൻ സത്രേഽഗായത്പ്രചേതസാം ॥ 40 ॥

നാരദ ഉവാച

     നൂനം സുനീതേഃ പതിദേവതായാ-
          സ്തപഃപ്രഭാവസ്യ സുതസ്യ താം ഗതിം ।
     ദൃഷ്ട്വാഭ്യുപായാനപി വേദവാദിനോ
          നൈവാധിഗന്തും പ്രഭവന്തി കിം നൃപാഃ ॥ 41 ॥

     യഃ പഞ്ചവർഷോ ഗുരുദാരവാക്ശരൈർ-
          ഭിന്നേന യാതോ ഹൃദയേന ദൂയതാ ।
     വനം മദാദേശകരോഽജിതം പ്രഭും
          ജിഗായ തദ്ഭക്തഗുണൈഃ പരാജിതം ॥ 42 ॥

     യഃ ക്ഷത്രബന്ധുർഭുവി തസ്യാധിരൂഢ-
          മന്വാരുരുക്ഷേദപി വർഷപൂഗൈഃ ।
     ഷട്‌പഞ്ചവർഷോ യദഹോഭിരൽപൈഃ
          പ്രസാദ്യ വൈകുണ്ഠമവാപ തത്പദം ॥ 43 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

ഏതത്തേഽഭിഹിതം സർവ്വം യത്പൃഷ്ടോഽഹമിഹ ത്വയാ ।
ധ്രുവസ്യോദ്ദാമയശസശ്ചരിതം സമ്മതം സതാം ॥ 44 ॥

ധന്യം യശസ്യമായുഷ്യം പുണ്യം സ്വസ്ത്യയനം മഹത് ।
സ്വർഗ്ഗ്യം ധ്രൌവ്യം സൌമനസ്യം പ്രശസ്യമഘമർഷണം ॥ 45 ॥

ശ്രുത്വൈതച്ഛ്രദ്ധയാഭീക്ഷ്ണമച്യുതപ്രിയചേഷ്ടിതം ।
ഭവേദ്ഭക്തിർഭഗവതി യയാ സ്യാത്ക്ലേശസംക്ഷയഃ ॥ 46 ॥

മഹത്ത്വമിച്ഛതാം തീർത്ഥം ശ്രോതുഃ ശീലാദയോ ഗുണാഃ ।
യത്ര തേജസ്തദിച്ഛൂനാം മാനോ യത്ര മനസ്വിനാം ॥ 47 ॥

പ്രയതഃ കീർത്തയേത്പ്രാതഃ സമവായേ ദ്വിജൻമനാം ।
സായം ച പുണ്യശ്ലോകസ്യ ധ്രുവസ്യ ചരിതം മഹത് ॥ 48 ॥

പൌർണ്ണമാസ്യാം സിനീവാല്യാം ദ്വാദശ്യാം ശ്രവണേഽഥവാ ।
ദിനക്ഷയേ വ്യതീപാതേ സംക്രമേഽർക്കദിനേഽപി വാ ॥ 49 ॥

ശ്രാവയേച്ഛ്രദ്ദധാനാനാം തീർത്ഥപാദപദാശ്രയഃ ।
നേച്ഛംസ്തത്രാത്മനാഽഽത്മാനം സന്തുഷ്ട ഇതി സിധ്യതി ॥ 50 ॥

ജ്ഞാനമജ്ഞാതതത്ത്വായ യോ ദദ്യാത്സത്പഥേഽമൃതം ।
കൃപാലോർദ്ദീനനാഥസ്യ ദേവാസ്തസ്യാനുഗൃഹ്ണതേ ॥ 51 ॥

     ഇദം മയാ തേഽഭിഹിതം കുരൂദ്വഹ
          ധ്രുവസ്യ വിഖ്യാതവിശുദ്ധകർമ്മണഃ ।
     ഹിത്വാർഭകഃ ക്രീഡനകാനി മാതുർ
          ഗൃഹം ച വിഷ്ണും ശരണം യോ ജഗാമ ॥ 52 ॥