ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഏകാദശഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 11) / അദ്ധ്യായം 10

← സ്കന്ധം 11 : അദ്ധ്യായം 9

സ്കന്ധം 11 : അദ്ധ്യായം 11 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഏകാദശഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 11) / അദ്ധ്യായം 10

ശ്രീഭഗവാനുവാച

മയോദിതേഷ്വവഹിതഃ സ്വധർമ്മേഷു മദാശ്രയഃ ।
വർണ്ണാശ്രമകുലാചാരമകാമാത്മാ സമാചരേത് ॥ 1 ॥

അന്വീക്ഷേത വിശുദ്ധാത്മാ ദേഹിനാം വിഷയാത്മനാം ।
ഗുണേഷു തത്ത്വധ്യാനേന സർവ്വാരംഭവിപര്യയം ॥ 2 ॥

സുപ്തസ്യ വിഷയാലോകോ ധ്യായതോ വാ മനോരഥഃ ।
നാനാത്മകത്വാദ് വിഫലസ്തഥാ ഭേദാത്മധീർഗ്ഗുണൈഃ ॥ 3 ॥

നിവൃത്തം കർമ്മ സേവേത പ്രവൃത്തം മത്പരസ്ത്യജേത് ।
ജിജ്ഞാസായാം സംപ്രവൃത്തോ നാദ്രിയേത്കർമ്മചോദനാം ॥ 4 ॥

യമാനഭീക്ഷ്ണം സേവേത നിയമാൻ മത്പരഃ ക്വചിത് ।
മദഭിജ്ഞം ഗുരും ശാന്തമുപാസീത മദാത്മകം ॥ 5 ॥

അമാന്യമത്സരോ ദക്ഷോ നിർമ്മമോ ദൃഢസൌഹൃദഃ ।
അസത്വരോഽർത്ഥജിജ്ഞാസുരനസൂയുരമോഘവാക് ॥ 6 ॥

ജായാപത്യഗൃഹക്ഷേത്രസ്വജനദ്രവിണാദിഷു ।
ഉദാസീനഃ സമം പശ്യൻ സർവ്വേഷ്വർത്ഥമിവാത്മനഃ ॥ 7 ॥

വിലക്ഷണഃ സ്ഥൂലസൂക്ഷ്മാദ് ദേഹാദാത്മേക്ഷിതാ സ്വദൃക് ।
യഥാഗ്നിർദ്ദാരുണോ ദാഹ്യാദ് ദാഹകോഽന്യഃ പ്രകാശകഃ ॥ 8 ॥

നിരോധോത്പത്ത്യണുബൃഹന്നാനാത്വം തത്കൃതാൻ ഗുണാൻ ।
അന്തഃ പ്രവിഷ്ട ആധത്ത ഏവം ദേഹഗുണാൻ പരഃ ॥ 9 ॥

യോഽസൌ ഗുണൈർവ്വിരചിതോ ദേഹോഽയം പുരുഷസ്യ ഹി ।
സംസാരസ്തന്നിബന്ധോയം പുംസോ വിദ്യാച്ഛിദാത്മനഃ ॥ 10 ॥

തസ്മാജ്ജിജ്ഞാസയാഽഽത്മാനമാത്മസ്ഥം കേവലം പരം ।
സംഗമ്യ നിരസേദേതദ് വസ്തുബുദ്ധിം യഥാക്രമം ॥ 11 ॥

ആചാര്യോഽരണിരാദ്യഃ സ്യാദന്തേവാസ്യുത്തരാരണിഃ ।
തത്സന്ധാനം പ്രവചനം വിദ്യാസന്ധിഃ സുഖാവഹഃ ॥ 12 ॥

     വൈശാരദീ സാതിവിശുദ്ധബുദ്ധിർ
          ധുനോതി മായാം ഗുണസംപ്രസൂതാം ।
     ഗുണാംശ്ച സന്ദഹ്യ യദാത്മമേതത്
          സ്വയം ച ശാമ്യത്യസമിദ്യഥാഗ്നിഃ ॥ 13 ॥

അഥൈഷാം കർമ്മകർത്തൄണാം ഭോക്തൄണാം സുഖദുഃഖയോഃ ।
നാനാത്വമഥ നിത്യത്വം ലോകകാലാഗമാത്മനാം ॥ 14 ॥

മന്യസേ സർവ്വഭാവാനാം സംസ്ഥാ ഹ്യൌത്പത്തികീ യഥാ ।
തത്തദാകൃതിഭേദേന ജായതേ ഭിദ്യതേ ച ധീഃ ॥ 15 ॥

ഏവമപ്യംഗ സർവ്വേഷാം ദേഹിനാം ദേഹയോഗതഃ ।
കാലാവയവതഃ സന്തി ഭാവാ ജൻമാദയോഽസകൃത് ॥ 16 ॥

അത്രാപി കർമ്മണാം കർത്തുരസ്വാതന്ത്ര്യം ച ലക്ഷ്യതേ ।
ഭോക്തുശ്ച ദുഃഖസുഖയോഃ കോ ന്വർത്ഥോ വിവശം ഭജേത് ॥ 17 ॥

ന ദേഹിനാം സുഖം കിഞ്ചിദ് വിദ്യതേ വിദുഷാമപി ।
തഥാ ച ദുഃഖം മൂഢാനാം വൃഥാഹങ്കരണം പരം ॥ 18 ॥

യദി പ്രാപ്തിം വിഘാതം ച ജാനന്തി സുഖദുഃഖയോഃ ।
തേഽപ്യദ്ധാ ന വിദുർ യോഗം മൃത്യുർന്ന പ്രഭവേദ് യഥാ ॥ 19 ॥

കോ ന്വർത്ഥഃ സുഖയത്യേനം കാമോ വാ മൃത്യുരന്തികേ ।
ആഘാതം നീയമാനസ്യ വധ്യസ്യേവ ന തുഷ്ടിദഃ ॥ 20 ॥

ശ്രുതം ച ദൃഷ്ടവദ്ദുഷ്ടം സ്പർദ്ധാസൂയാത്യയവ്യയൈഃ ।
ബഹ്വന്തരായകാമത്വാത്കൃഷിവച്ചാപി നിഷ്ഫലം ॥ 21 ॥

അന്തരായൈരവിഹതോ യദി ധർമ്മഃ സ്വനുഷ്ഠിതഃ ।
തേനാപി നിർജ്ജിതം സ്ഥാനം യഥാ ഗച്ഛതി തച്ഛൃണു ॥ 22 ॥

ഇഷ്ട്വേഹ ദേവതാ യജ്ഞൈഃ സ്വർല്ലോകം യാതി യാജ്ഞികഃ ।
ഭുഞ്ജീത ദേവവത്തത്ര ഭോഗാൻ ദിവ്യാൻ നിജാർജ്ജിതാൻ ॥ 23 ॥

സ്വപുണ്യോപചിതേ ശുഭ്രേ വിമാന ഉപഗീയതേ ।
ഗന്ധർവ്വൈർവ്വിഹരൻ മധ്യേ ദേവീനാം ഹൃദ്യവേഷധൃക് ॥ 24 ॥

സ്ത്രീഭിഃ കാമഗയാനേന കിങ്കിണീജാലമാലിനാ ।
ക്രീഡൻ വേദാത്മപാതം സുരാക്രീഡേഷു നിർവൃതഃ ॥ 25 ॥

താവത്പ്രമോദതേ സ്വർഗ്ഗേ യാവത്പുണ്യം സമാപ്യതേ ।
ക്ഷീണപുണ്യഃ പതത്യർവ്വാഗനിച്ഛൻ കാലചാലിതഃ ॥ 26 ॥

യദ്യധർമ്മരതഃ സംഗാദസതാം വാജിതേന്ദ്രിയഃ ।
കാമാത്മാ കൃപണോ ലുബ്ധഃ സ്ത്രൈണോ ഭൂതവിഹിംസകഃ ॥ 27 ॥

പശൂനവിധിനാലഭ്യ പ്രേതഭൂതഗണാൻ യജൻ ।
നരകാനവശോ ജന്തുർഗ്ഗത്വാ യാത്യുൽബണം തമഃ ॥ 28 ॥

കർമ്മാണി ദുഃഖോദർക്കാണി കുർവ്വൻ ദേഹേന തൈഃ പുനഃ ।
ദേഹമാഭജതേ തത്ര കിം സുഖം മർത്ത്യധർമ്മിണഃ ॥ 29 ॥

ലോകാനാം ലോകപാലാനാം മദ്ഭയം കൽപജീവിനാം ।
ബ്രഹ്മണോഽപി ഭയം മത്തോ ദ്വിപരാർദ്ധപരായുഷഃ ॥ 30 ॥

ഗുണാഃ സൃജന്തി കർമ്മാണി ഗുണോഽനുസൃജതേ ഗുണാൻ ।
ജീവസ്തു ഗുണസംയുക്തോ ഭുങ്ക്തേ കർമ്മഫലാന്യസൌ ॥ 31 ॥

യാവത് സ്യാദ്ഗുണവൈഷമ്യം താവന്നാനാത്വമാത്മനഃ ।
നാനാത്വമാത്മനോ യാവത്പാരതന്ത്ര്യം തദൈവ ഹി ॥ 32 ॥

യാവദസ്യാസ്വതന്ത്രത്വം താവദീശ്വരതോ ഭയം ।
യ ഏതത് സമുപാസീരംസ്തേ മുഹ്യന്തി ശുചാർപ്പിതാഃ ॥ 33 ॥

കാല ആത്മാഗമോ ലോകഃ സ്വഭാവോ ധർമ്മ ഏവ ച ।
ഇതി മാം ബഹുധാ പ്രാഹുർഗ്ഗുണവ്യതികരേ സതി ॥ 34 ॥

ഉദ്ധവ ഉവാച

ഗുണേഷു വർത്തമാനോഽപി ദേഹജേഷ്വനപാവൃതഃ ।
ഗുണൈർന്ന ബധ്യതേ ദേഹീ ബധ്യതേ വാ കഥം വിഭോ ॥ 35 ॥

കഥം വർത്തേത വിഹരേത്കൈർവ്വാ ജ്ഞായേത ലക്ഷണൈഃ ।
കിം ഭുഞ്ജീതോഽത വിസൃജേച്ഛയീതാസീത യാതി വാ ॥ 36 ॥

ഏതദച്യുത മേ ബ്രൂഹി പ്രശ്നം പ്രശ്നവിദാം വര ।
നിത്യമുക്തോ നിത്യബദ്ധഃ ഏക ഏവേതി മേ ഭ്രമഃ ॥ 37 ॥