മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം/അധ്യായം57

മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം57

1 [വ്]
     സ മിത്രസഹം ആസാദ്യ ത്വ് അഭിജ്ഞാനം അയാചത
     തസ്മൈ ദദാവ് അഭിജ്ഞാനം സ ചേക്ഷ്വാകുവരസ് തദാ
2 [സ്]
     ന ചൈവൈഷാ ഗതിഃ ക്ഷേമ്യാ ന ചാന്യാ വിദ്യതേ ഗതിഃ
     ഏതൻ മേ മതം ആജ്ഞായ പ്രയച്ഛ മണികുണ്ഡലേ
3 [വ്]
     ഇത്യ് ഉക്തസ് താം ഉത്തങ്കസ് തു ഭർതുർ വാക്യം അഥാബ്രവീത്
     ശ്രുത്വാ ച സാ തതഃ പ്രാദാത് തസ്മൈ തേ മണികുണ്ഡലേ
4 അവാപ്യ കുണ്ഡലേ തേ തു രാജാനം പുനർ അബ്രവീത്
     കിം ഏതദ് ഗുഹ്യ വചനം ശ്രോതും ഇച്ഛാമി പാർഥിവ
5 [സ്]
     പ്രജാ നിസർവാദ് വിപ്രാൻ വൈ ക്ഷത്രിയാഃ പൂജയന്തി ഹ
     വിപ്രേഭ്യശ് ചാപി ബഹവോ ദോഷാഃ പ്രാദുർഭവന്തി നഃ
6 സോ ഽഹം ദ്വിജേഭ്യഃ പ്രണതോ വിപ്രാദ് ദോഷം അവാപ്തവാൻ
     ഗതിം അന്യാം ന പശ്യാമി മദയന്തീ സഹായവാൻ
     സ്വർഗദ്വാരസ്യ ഗമനേ സ്ഥാനേ ചേഹ ദ്വിജോത്തമ
7 ന ഹി രാജ്ഞാ വിശേഷേണ വിരുദ്ധേന ദ്വിജാതിഭിഃ
     ശക്യം നൃലോകേ സംസ്ഥാതും പ്രേത്യ വാ സുഖം ഏധിതും
8 തദ് ഇഷ്ടേ തേ മയൈവൈതേ ദത്തേ സ്വേ മണികുണ്ഡലേ
     യഃ കൃതസ് തേ ഽദ്യ സമയഃ സഫലം തം കുരുഷ്വ മേ
9 [ഉ]
     രാജംസ് തഥേഹ കർതാസ്മി പുനർ ഏഷ്യാമി തേ വശം
     പ്രശ്നം തു കം ചിത് പ്രഷ്ടും ത്വാം വ്യവസിഷ്യേ പരന്തപ
10 [സ്]
    ബ്രൂഹി വിപ്ര യഥാകാമം പ്രതിവക്താസ്മി തേ വചഃ
    ഛേത്താസ്മി സംശയം തേ ഽദ്യ ന മേ ഽത്രാസ്തി വിചാരണാ
11 [ഉ]
    പ്രാഹുർ വാക് സംഗതം മിത്രം ധർമനൈപുണ്യ ദർശിനഃ
    മിത്രേഷു യശ് ച വിഷമഃ സ്തേന ഇത്യ് ഏവ തം വിദുഃ
12 സ ഭവാൻ മിത്രതാം അദ്യ സമ്പ്രാപ്തോ മമ പാർഥിവ
    സ മേ ബുദ്ധിം പ്രയച്ഛസ്വ സമാം ബുദ്ധിമതാം വര
13 അവാപ്താർഥോ ഽഹം അദ്യേഹ ഭവാംശ് ച പുരുഷാദകഃ
    ഭവത് സകാശം ആഗന്തും ക്ഷമം മമ ന വേതി വാ
14 [സ്]
    ക്ഷമം ചേദ് ഇഹ വക്തവ്യം മയാ ദ്വിജ വരോത്തമ
    മത്സമീപം ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ നാഗന്തവ്യം കഥം ചന
15 ഏവം തവ പ്രപശ്യാമി ശ്രേയോ ഭൃഗുകുലോദ്വഹ
    ആഗച്ഛതോ ഹി തേ വിപ്ര ഭവേൻ മൃത്യുർ അസംശയം
16 [വ്]
    ഇത്യ് ഉക്തഃ സ തദാ രാജ്ഞാ ക്ഷമം ബുദ്ധിമതാ ഹിതം
    സമനുജ്ഞാപ്യ രാജാനം അഹല്യാം പ്രതി ജഗ്മിവാൻ
17 ഗൃഹീത്വാ കുണ്ഡലേ ദിവ്യേ ഗുരു പത്ന്യാഃ പ്രിയം കരഃ
    ജവേന മഹതാ പ്രായാദ് ഗൗതമസ്യാശ്രമം പ്രതി
18 യഥാ തയോ രക്ഷണം ച മദയന്ത്യാഭിഭാഷിതം
    തഥാ തേ കുണ്ഡലേ ബദ്ധ്വാ തഥാ കൃഷ്ണാജിനേ ഽനയത്
19 സ കസ്മിംശ് ചിത് ക്ഷുധാവിഷ്ടഃ ഫലഭാര സമന്വിതം
    ബില്വം ദദർശ കസ്മിംശ് ചിദ് ആരുരോഹ ക്ഷുധാന്വിതഃ
20 ശാഖാസ്വ് ആസജ്യ തസ്യൈവ കൃഷ്ണാജിനം അരിന്ദമ
    യസ്മിംസ് തേ കുണ്ഡലേ ബദ്ധേ തദാ ദ്വിജ വരേണ വൈ
21 വിശീർണബന്ധനേ തസ്മിൻ ഗതേ കൃഷ്ണാജിനേ മഹീം
    അപശ്യദ് ഭുജഗഃ കശ് ചിത് തേ തത്ര മണികുണ്ഡലേ
22 ഐരാവത കുലോത്പന്നഃ ശീഘ്രോ ഭൂത്വാ തദാ സ വൈ
    വിദശ്യാസ്യേന വൽമീകം വിവേശാഥ സകുണ്ഡലേ
23 ഹ്രിയമാണേ തു ദൃഷ്ട്വാ സകുണ്ഡലേ ഭുജഗേന ഹ
    പപാത വൃക്ഷാത് സോദ്വേഗോ ദുഃഖാത് പരമകോപനഃ
24 സ ദണ്ഡകാഷ്ഠം ആദായ വൽമീകം അഖനത് തദാ
    ക്രോധാമർഷാഭിതപ്താംഗസ് തതോ വൈ ദ്വിജപുംഗവഃ
25 തസ്യ വേഗം അസഹ്യം തം അസഹന്തീ വസുന്ധരാ
    ദണ്ഡകാഷ്ഠാഭിനുന്നാംഗീ ചചാല ഭൃശം ആതുരാ
26 തതഃ ഖനത ഏവാഥ വിപ്രർഷേർ ധരണീതലം
    നാഗലോകസ്യ പന്ഥാനം കർതുകാമസ്യ നിശ്ചയാത്
27 രഥേന ഹരിയുക്തേന തം ദേശം ഉപജഗ്മിവാൻ
    വജ്രപാണിർ മഹാതേജാ ദദർശ ച ദ്വിജോത്തമം
28 സ തു തം ബ്രാഹ്മണോ ഭൂത്വാ തസ്യ ദുഃഖേന ദുഃഖിതഃ
    ഉത്തങ്കം അബ്രവീത് താത നൈതച് ഛക്യം ത്വയേതി വൈ
29 ഇതോ ഹി നാഗലോകോ വൈ യോജനാനി സഹസ്രശഃ
    ന ദണ്ഡകാഷ്ഠ സാധ്യം ച മന്യേ കാര്യം ഇദം തവ
30 [ഉ]
    നാഗലോകേ യദി ബ്രഹ്മൻ ന ശക്യേ കുണ്ഡലേ മയാ
    പ്രാപ്തും പ്രാണാൻ വിമോക്ഷ്യാമി പശ്യതസ് തേ ദ്വിജോത്തമ
31 യദാ സ നാശകത് തസ്യ നിശ്ചയം കർതും അന്യഥാ
    വജ്രപാണിസ് തദാ ദണ്ഡം വജ്രാസ്ത്രേണ യുയോജ ഹ
32 തതോ വജ്രപ്രഹാരൈസ് തൈർ ദാര്യമാണാ വസുന്ധരാ
    നാഗലോകസ്യ പന്ഥാനം അകരോജ് ജനമേജയ
33 സ തേന മാർഗേണ തദാ നാഗലോകം വിവേശ ഹ
    ദദർശ നാഗലോകം ച യോജനാനി സഹസ്രശഃ
34 പ്രകാര നിചയൈർ ദിവ്യൈർ മണിമുക്താഭ്യലങ്കൃതൈഃ
    ഉപപന്നം മഹാഭാഗ ശാതകുംഭമയൈസ് തഥാ
35 വാപീഃ സ്ഫടികസോപാനാ നദീശ് ച വിമലോദകാഃ
    ദദർശ വൃക്ഷാംശ് ച ബഹൂൻ നാനാദ്വിജ ഗണായുതാൻ
36 തസ്യ ലോകസ്യ ച ദ്വാരം ദദർശ സ ഭൃഗൂദ്വഹഃ
    പഞ്ചയോജനവിസ്താരം ആയതം ശതയോജനം
37 നാഗലോകം ഉത്തങ്കസ് തു പ്രേക്ഷ്യ ദീനോ ഽഭവത് തദാ
    നിരാശശ് ചാഭവത് താത കുണ്ഡലാഹരണേ പുനഃ
38 തത്ര പ്രോവാച തുരഗസ് തം കൃഷ്ണ ശ്വേതവാലധിഃ
    താമ്രാസ്യ നേതഃ കൗരവ്യ പ്രജ്വലന്ന് ഇവ തേജസാ
39 ധമസ്വ് ആപാനം ഏതൻ മേ തതസ് ത്വം വിപ്ര ലൽപ്സ്യസേ
    ഐരാവത സുതേനേഹ തവാനീതേ ഹി കുണ്ഡലേ
40 മാ ജുഗുപ്സാം കൃഥാഃ പുത്ര ത്വം അത്രാർഥേ കഥം ചന
    ത്വയൈതദ് ധി സമാചീർണം ഗൗതമസ്യാശ്രമേ തദാ
41 [ഉ]
    കഥം ഭവന്തം ജാനീയാം ഉപാധ്യായാശ്രമം പ്രതി
    യൻ മയാ ചീർണ പൂർവം ച ശ്രോതും ഇച്ഛാമി തദ് ധ്യഹം
42 [അഷ്വ]
    ഗുരോർ ഗുരും മാം ജാനീഹി ജ്വലിതം ജാതവേദസം
    ത്വയാ ഹ്യ് അഹം സദാ വത്സ ഗുരോർ അർഥേ ഽഭിപൂജിതഃ
43 സതതം പൂജിതോ വിപ്ര ശുചിനാ ഭൃഗുനന്ദന
    തസ്മാച് ഛ്രേയോ വിധാസ്യാമി തവൈവം കുരു മാചിരം
44 ഇത്യ് ഉക്തഃ സ തഥാകാർഷീദ് ഉത്തങ്കശ് ചിത്രഭാനുനാ
    ഘൃതാർചിഃ പ്രീതിമാംശ് ചാപി പ്രജജ്വാല ദിധക്ഷയാ
45 തതോ ഽസ്യ രോമകൂപേഭ്യോ ധ്മായമാനസ്യ ഭാരത
    ഘനഃ പ്രാദുരഭൂദ് ധൂമോ നാഗലോകഭയാവഹഃ
46 തേന ധൂമേന സഹസാ വർധമാനേന ഭാരത
    നാഗലോകേ മഹാരാജ ന പ്രജ്ഞായത കിം ചന
47 ഹാഹാകൃതം അഭൂത് സർവം ഐരാവത നിവേശനം
    വാസുകിപ്രമുഖാനാം ച നാഗാനാം ജനമേജയ
48 ന പ്രകാശന്ത വേശ്മാനി ധൂമരുദ്ധാനി ഭാരത
    നീഹാരസംവൃതാനീവ വനാനി ഗിരയസ് തഥാ
49 തേ ധൂമരക്തനയനാ വഹ്നി തേജോ ഽഭിതാപിതാഃ
    ആജഗ്മുർ നിശ്ചയം ജ്ഞാതും ഭാർഗവസ്യാതി തേജസഃ
50 ശ്രുത്വാ ച നിശ്ചയം തസ്യ മഹർഷേസ് തിഗ്മതേജസഃ
    സംഭ്രാന്തമനസഃ സർവേ പൂജാം ചക്രുർ യഥാവിധി
51 സർവേ പ്രാഞ്ജലയോ നാഗാ വൃദ്ധബാല പുരോഗമാഃ
    ശിരോഭിഃ പ്രണിപത്യോചുഃ പ്രസീദ ഭഗവന്ന് ഇതി
52 പ്രസാദ്യ ബ്രാഹ്മണം തേ തു പാദ്യം അർഘ്യം നിവേദ്യ ച
    പ്രായച്ഛൻ കുണ്ഡലേ ദിവ്യേ പന്നഗാഃ പരമാർചിതേ
53 തതഃ സമ്പൂജിതോ നാഗൈസ് തത്രോത്തങ്കഃ പ്രതാപവാൻ
    അഗ്നിം പ്രദക്ഷിണം കൃത്വാ ജഗാമ ഗുരുസദ്മ തത്
54 സ ഗത്വാ ത്വരിതോ രാജൻ ഗൗതമസ്യ നിവേശനം
    പ്രായച്ഛത് കുണ്ഡലേ ദിവ്യേ ഗുരു പത്ന്യൈ തദാനഘ
55 ഏവം മഹാത്മനാ തേന ത്രീംൽ ലോകാഞ് ജനമേജയ
    പരിക്രമ്യാഹൃതേ ദിവ്യേ തതസ് തേ മണികുണ്ഡലേ
56 ഏവം പ്രഭാവഃ സ മുനിർ ഉത്തങ്കോ ഭരതർഷഭ
    പരേണ തപസാ യുക്തോ യൻ മാം ത്വം പരിപൃച്ഛസി