മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം/അധ്യായം18

മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം18

1 [ബ്ര്]
     ശുഭാനാം അശുഭാനാം ച നേഹ നാശോ ഽസ്തി കർമണാം
     പ്രാപ്യ പ്രാപ്യ തു പച്യന്തേ ക്ഷേത്രം ക്ഷേത്രം തഥാ തഥാ
2 യഥാ പ്രസൂയമാനസ് തു ഫലീ ദദ്യാത് ഫലം ബഹു
     തഥാ സ്യാദ് വിപുലം പുണ്യം ശുദ്ധേന മനസാ കൃതം
3 പാപം ചാപി തഥൈവ സ്യാത് പാപേന മനസാ കൃതം
     പുരോധായ മനോ ഹീഹ കർമണ്യ് ആത്മാ പ്രവർതതേ
4 യഥാ കത്മ സമാദിഷ്ടം കാമമന്യുസമാവൃതഃ
     നരോ ഗർഭം പ്രവിശതി തച് ചാപി ശൃണു ചോത്തരം
5 ശുക്രം ശോണിതസംസൃഷ്ടം സ്ത്രിയാ ഗർഭാശയം ഗതം
     ക്ഷേത്രം കർമജം ആപ്നോതി ശുഭം വാ യദി വാശുഭം
6 സൗക്ഷ്മ്യാദ് അവ്യക്തഭാവാച് ച ന സ ക്വ ചന സജ്ജതേ
     സമ്പ്രാപ്യ ബ്രഹ്മണഃ കായം തസ്മാത് തദ് ബ്രഹ്മ ശാശ്വതം
     തദ് ബീജം സർവഭൂതാനാം തേന ജീവന്തി ജന്തവഃ
7 സ ജീവഃ സർവഗാത്രാണി ഗർഭസ്യാവിശ്യ ഭാഗശഃ
     ദധാതി ചേതസാ സദ്യഃ പ്രാണസ്ഥാനേഷ്വ് അവസ്ഥിതഃ
     തതഃ സ്പന്ദയതേ ഽംഗാനി സ ഗർഭശ് ചേതനാന്വിതഃ
8 യഥാ ഹി ലോഹനിഷ്യന്ദോ നിഷിക്തോ ബിംബവിഗ്രഹം
     ഉപൈതി തദ്വജ് ജാനീഹി ഗർഭേ ജീവ പ്രവേശനം
9 ലോഹപിണ്ഡം യഥാ വഹ്നിഃ പ്രവിശത്യ് അഭിതാപയൻ
     തഥാ ത്വം അപി ജാനീഹി ഗർഭേ ജീവോപപാദനം
10 യഥാ ച ദീപഃ ശരണം ദീപ്യമാനഃ പ്രകാശയേത്
    ഏവം ഏവ ശരീരാണി പ്രകാശയതി ചേതനാ
11 യദ് യച് ച കുരുതേ കർമ ശുഭം വാ യദി വാശുഭം
    പൂർവദേഹകൃതം സർവം അവശ്യം ഉപഭുജ്യതേ
12 തതസ് തത് ക്ഷീയതേ ചൈവ പുനശ് ചാന്യത് പ്രചീയതേ
    യാവത് തൻ മോക്ഷയോഗസ്ഥം ധർമം നൈവാവബുധ്യതേ
13 തത്ര ധർമം പ്രവക്ഷ്യാമി സുഖീ ഭവതി യേന വൈ
    ആവർതമാനോ ജാതീഷു തഥാന്യോന്യാസു സത്തമ
14 ദാനം വ്രതം ബ്രഹ്മചര്യം യഥോക്തവ്രതധാരണം
    ദമഃ പ്രശാന്തതാ ചൈവ ഭൂതാനാം ചാനുകമ്പനം
15 സംയമശ് ചാനൃശംസ്യം ച പരസ്വാദാന വർജനം
    വ്യലീകാനാം അകരണം ഭൂതാനാം യത്ര സാ ഭുവി
16 മാതാപിത്രോശ് ച ശുശ്രൂഷാ ദേവതാതിഥിപൂജനം
    ഗുരു പൂജാ ഘൃണാ ശൗചം നിത്യം ഇന്ദ്രിയസംയമഃ
17 പ്രവർതനം ശുഭാനാം ച തത് സതാം വൃത്തം ഉച്യതേ
    തതോ ധർമഃ പ്രഭവതി യഃ പ്രജാഃ പാതി ശാശ്വതീഃ
18 ഏവം സത്സു സദാ പശ്യേത് തത്ര ഹ്യ് ഏഷാ ധ്രുവാ സ്ഥിതിഃ
    ആചാരോ ധർമം ആചഷ്ടേ യസ്മിൻ സന്തോ വ്യവസ്ഥിതാഃ
19 തേഷു തദ് ധർമനിക്ഷിപ്തം യഃ സ ധർമഃ സനാതനഃ
    യസ് തം സമഭിപദ്യേത ന സ ദുർഗതിം ആപ്നുയാത്
20 അതോ നിയമ്യതേ ലോകഃ പ്രമുഹ്യ ധർമവർത്മസു
    യസ് തു യോഗീ ച മുക്തശ് ച സ ഏതേഭ്യോ വിശിഷ്യതേ
21 വർതമാനസ്യ ധർമേണ പുരുഷസ്യ യഥാതഥാ
    സംസാരതാരണം ഹ്യ് അസ്യ കാലേന മഹതാ ഭവേത്
22 ഏവം പൂർവകൃതം കർമ സർവോ ജന്തുർ നിഷേവതേ
    സർവം തത് കാരണം യേന നികൃതോ ഽയം ഇഹാഗതഃ
23 ശരീരഗ്രഹണം ചാസ്യ കേന പൂർവം പ്രകൽപിതം
    ഇത്യ് ഏവം സംശയോ ലോകേ തച് ച വക്ഷ്യാമ്യ് അതഃ പരം
24 ശരീരം ആത്മനഃ കൃത്വാ സർവഭൂതപിതാമഹഃ
    ത്രൈലോക്യം അസൃജദ് ബ്രഹ്മാ കൃത്സ്നം സ്ഥാവരജംഗമം
25 തതഃ പ്രധാനം അസൃജച് ചേതനാ സാ ശരീരിണാം
    യയാ സർവം ഇദം വ്യാപ്തം യാം ലോകേ പരമാം വിദുഃ
26 ഇഹ തത് ക്ഷരം ഇത്യ് ഉക്തം പരം ത്വ് അമൃതം അക്ഷരം
    ത്രയാണാം മിഥുനം സർവം ഏകൈകസ്യ പൃഥക് പൃഥക്
27 അസൃജത് സർവഭൂതാനി പൂർവസൃഷ്ടഃ പ്രജാപതിഃ
    സ്ഥാവരാണി ച ഭൂതാനി ഇത്യ് ഏഷാ പൗർവികീ ശ്രുതിഃ
28 തസ്യ കാലപരീമാണം അകരോത് സ പിതാമഹഃ
    ഭൂതേഷു പരിവൃത്തിം ച പുനർ ആവൃത്തിം ഏവ ച
29 യഥാത്ര കശ് ചിൻ മേധാവീ ദൃഷ്ടാത്മാ പൂർവജന്മനി
    യത് പ്രവക്ഷ്യാമി തത് സർവം യഥാവദ് ഉപപദ്യതേ
30 സുഖദുഃഖേ സദാ സമ്യഗ് അനിത്യേ യഃ പ്രപശ്യതി
    കായം ചാമേധ്യ സംഘാതം വിനാശം കർമ സംഹിതം
31 യച് ച കിം ചിത് സുഖം തച് ച സർവം ദുഃഖം ഇതി സ്മരൻ
    സംസാരസാഗരം ഘോരം തരിഷ്യതി സുദുസ്തരം
32 ജാതീ മരണരോഗൈശ് ച സമാവിഷ്ടഃ പ്രധാനവിത്
    ചേതനാവത്സു ചൈതന്യം സമം ഭൂതേഷു പശ്യതി
33 നിർവിദ്യതേ തതഃ കൃത്സ്നം മാർഗമാണഃ പരം പദം
    തസ്യോപദേശം വക്ഷ്യാമി യാഥാതഥ്യേന സത്തമ
34 ശാശ്വതസ്യാവ്യയസ്യാഥ പദസ്യ ജ്ഞാനം ഉത്തമം
    പ്രോച്യമാനം മയാ വിപ്ര നിബോധേദം അശേഷതഃ