ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / സപ്തമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 7) / അദ്ധ്യായം 2
| ← സ്കന്ധം 7 : അദ്ധ്യായം 1 | സ്കന്ധം 7 : അദ്ധ്യായം 3 → |
ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / സപ്തമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 7) / അദ്ധ്യായം 2[തിരുത്തുക]
നാരദ ഉവാച
ഭ്രാതര്യേവം വിനിഹതേ ഹരിണാ ക്രോഡമൂർത്തിനാ ।
ഹിരണ്യകശിപൂ രാജൻ പര്യതപ്യദ് രുഷാ ശുചാ ॥ 1 ॥
ആഹ ചേദം രുഷാ ഘൂർണ്ണഃ സന്ദഷ്ടദശനച്ഛദഃ ।
കോപോജ്ജ്വലദ്ഭ്യാം ചക്ഷുർഭ്യാം നിരീക്ഷൻ ധൂമ്രമംബരം ॥ 2 ॥
കരാളദംഷ്ട്രോഗ്രദൃഷ്ട്യാ ദുഷ്പ്രേക്ഷ്യഭ്രുകുടീമുഖഃ ।
ശൂലമുദ്യമ്യ സദസി ദാനവാനിദമബ്രവീത് ॥ 3 ॥
ഭോ ഭോ ദാനവദൈതേയാ ദ്വിമൂർദ്ധംസ്ത്ര്യക്ഷ ശംബര ।
ശതബാഹോ ഹയഗ്രീവ നമുചേ പാക ഇല്വല ॥ 4 ॥
വിപ്രചിത്തേ മമ വചഃ പുലോമൻ ശകുനാദയഃ ।
ശൃണുതാനന്തരം സർവ്വേ ക്രിയതാമാശു മാ ചിരം ॥ 5 ॥
സപത്നൈർഘാതിതഃ ക്ഷുദ്രൈർഭ്രാതാ മേ ദയിതഃ സുഹൃത് ।
പാർഷ്ണിഗ്രാഹേണ ഹരിണാ സമേനാപ്യുപധാവനൈഃ ॥ 6 ॥
തസ്യ ത്യക്തസ്വഭാവസ്യ ഘൃണേർമ്മായാവനൌകസഃ ।
ഭജന്തം ഭജമാനസ്യ ബാലസ്യേവാസ്ഥിരാത്മനഃ ॥ 7 ॥
മച്ഛൂലഭിന്നഗ്രീവസ്യ ഭൂരിണാ രുധിരേണ വൈ ।
രുധിരപ്രിയം തർപ്പയിഷ്യേ ഭ്രാതരം മേ ഗതവ്യഥഃ ॥ 8 ॥
തസ്മിൻ കൂടേഽഹിതേ നഷ്ടേ കൃത്തമൂലേ വനസ്പതൌ ।
വിടപാ ഇവ ശുഷ്യന്തി വിഷ്ണുപ്രാണാ ദിവൌകസഃ ॥ 9 ॥
താവദ് യാത ഭുവം യൂയം വിപ്രക്ഷത്രസമേധിതാം ।
സൂദയധ്വം തപോയജ്ഞസ്വാധ്യായവ്രതദാനിനഃ ॥ 10 ॥
വിഷ്ണുർദ്വിജക്രിയാമൂലോ യജ്ഞോ ധർമ്മമയഃ പുമാൻ ।
ദേവർഷിപിതൃഭൂതാനാം ധർമ്മസ്യ ച പരായണം ॥ 11 ॥
യത്ര യത്ര ദ്വിജാ ഗാവോ വേദാ വർണ്ണാശ്രമാഃ ക്രിയാഃ ।
തം തം ജനപദം യാത സന്ദീപയത വൃശ്ചത ॥ 12 ॥
ഇതി തേ ഭർത്തൃനിർദ്ദേശമാദായ ശിരസാഽഽദൃതാഃ ।
തഥാ പ്രജാനാം കദനം വിദധുഃ കദനപ്രിയാഃ ॥ 13 ॥
പുരഗ്രാമവ്രജോദ്യാനക്ഷേത്രാരാമാശ്രമാകരാൻ ।
ഖേടഖർവ്വടഘോഷാംശ്ച ദദഹുഃ പത്തനാനി ച ॥ 14 ॥
കേചിത്ഖനിത്രൈർബ്ബിഭിദുഃ സേതുപ്രാകാരഗോപുരാൻ ।
ആജീവ്യാംശ്ചിച്ഛിദുർവൃക്ഷാൻ കേചിത്പരശുപാണയഃ ।
പ്രാദഹൻ ശരണാന്യേകേ പ്രജാനാം ജ്വലിതോൽമുകൈഃ ॥ 15 ॥
ഏവം വിപ്രകൃതേ ലോകേ ദൈത്യേന്ദ്രാനുചരൈർമ്മുഹുഃ ।
ദിവം ദേവാഃ പരിത്യജ്യ ഭുവി ചേരുരലക്ഷിതാഃ ॥ 16 ॥
ഹിരണ്യകശിപുർഭ്രാതുഃ സമ്പരേതസ്യ ദുഃഖിതഃ ।
കൃത്വാ കടോദകാദീനി ഭ്രാതൃപുത്രാനസാന്ത്വയത് ॥ 17 ॥
ശകുനിം ശംബരം ധൃഷ്ടം ഭൂതസന്താപനം വൃകം ।
കാലനാഭം മഹാനാഭം ഹരിശ്മശ്രുമഥോത്കചം ॥ 18 ॥
തൻമാതരം രുഷാഭാനും ദിതിം ച ജനനീം ഗിരാ ।
ശ്ലക്ഷ്ണയാ ദേശകാലജ്ഞ ഇദമാഹ ജനേശ്വര ॥ 19 ॥
ഹിരണ്യകശിപുരുവാച
അംബാംബ ഹേ വധൂഃ പുത്രാ വീരം മാർഹഥ ശോചിതും ।
രിപോരഭിമുഖേ ശ്ലാഘ്യഃ ശൂരാണാം വധ ഈപ്സിതഃ ॥ 20 ॥
ഭൂതാനാമിഹ സംവാസഃ പ്രപായാമിവ സുവ്രതേ ।
ദൈവേനൈകത്ര നീതാനാമുന്നീതാനാം സ്വകർമ്മഭിഃ ॥ 21 ॥
നിത്യ ആത്മാവ്യയഃ ശുദ്ധഃ സർവ്വഗഃ സർവ്വവിത്പരഃ ।
ധത്തേഽസാവാത്മനോ ലിംഗം മായയാ വിസൃജൻ ഗുണാൻ ॥ 22 ॥
യഥാംഭസാ പ്രചലതാ തരവോഽപി ചലാ ഇവ ।
ചക്ഷുഷാ ഭ്രാമ്യമാണേന ദൃശ്യതേ ചലതീവ ഭൂഃ ॥ 23 ॥
ഏവം ഗുണൈർഭ്രാമ്യമാണേ മനസ്യവികലഃ പുമാൻ ।
യാതി തത് സാമ്യതാം ഭദ്രേ ഹ്യലിംഗോ ലിംഗവാനിവ ॥ 24 ॥
ഏഷ ആത്മവിപര്യാസോ ഹ്യലിംഗേ ലിംഗഭാവനാ ।
ഏഷ പ്രിയാപ്രിയൈര്യോഗോ വിയോഗഃ കർമ്മസംസൃതിഃ ॥ 25 ॥
സംഭവശ്ച വിനാശശ്ച ശോകശ്ച വിവിധഃ സ്മൃതഃ ।
അവിവേകശ്ച ചിന്താ ച വിവേകാസ്മൃതിരേവ ച ॥ 26 ॥
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
യമസ്യ പ്രേതബന്ധൂനാം സംവാദം തം നിബോധത ॥ 27 ॥
ഉശീനരേഷ്വഭൂദ് രാജാ സുയജ്ഞ ഇതി വിശ്രുതഃ ।
സപത്നൈർന്നിഹതോ യുദ്ധേ ജ്ഞാതയസ്തമുപാസത ॥ 28 ॥
വിശീർണ്ണരത്നകവചം വിഭ്രഷ്ടാഭരണസ്രജം ।
ശരനിർഭിന്നഹൃദയം ശയാനമസൃഗാവിലം ॥ 29 ॥
പ്രകീർണ്ണകേശം ധ്വസ്താക്ഷം രഭസാ ദഷ്ടദച്ഛദം ।
രജഃകുണ്ഠമുഖാംഭോജം ഛിന്നായുധഭുജം മൃധേ ॥ 30 ॥
ഉശീനരേന്ദ്രം വിധിനാ തഥാ കൃതം
പതിം മഹിഷ്യഃ പ്രസമീക്ഷ്യ ദുഃഖിതാഃ ।
ഹതാഃ സ്മ നാഥേതി കരൈരുരോ ഭൃശം
ഘ്നന്ത്യോ മുഹുസ്തത്പദയോരുപാപതൻ ॥ 31 ॥
രുദത്യ ഉച്ചൈർദ്ദയിതാംഘ്രിപങ്കജം
സിഞ്ചന്ത്യ അസ്രൈഃ കുചകുങ്കുമാരുണൈഃ ।
വിസ്രസ്തകേശാഭരണാഃ ശുചം നൃണാം
സൃജന്ത്യ ആക്രന്ദനയാ വിലേപിരേ ॥ 32 ॥
അഹോ വിധാത്രാകരുണേന നഃ പ്രഭോ
ഭവാൻ പ്രണീതോ ദൃഗഗോചരാം ദശാം ।
ഉശീനരാണാമസി വൃത്തിദഃ പുരാ
കൃതോഽധുനാ യേന ശുചാം വിവർദ്ധനഃ ॥ 33 ॥
ത്വയാ കൃതജ്ഞേന വയം മഹീപതേ
കഥം വിനാ സ്യാമ സുഹൃത്തമേന തേ ।
തത്രാനുയാനം തവ വീര പാദയോഃ
ശുശ്രൂഷതീനാം ദിശ യത്ര യാസ്യസി ॥ 34 ॥
ഏവം വിലപതീനാം വൈ പരിഗൃഹ്യ മൃതം പതിം ।
അനിച്ഛതീനാം നിർഹാരമർക്കോഽസ്തം സം ന്യവർത്തത ॥ 35 ॥
തത്ര ഹ പ്രേതബന്ധൂനാമാശ്രുത്യ പരിദേവിതം ।
ആഹ താൻ ബാലകോ ഭൂത്വാ യമഃ സ്വയമുപാഗതഃ ॥ 36 ॥
യമ ഉവാച
അഹോ അമീഷാം വയസാധികാനാം
വിപശ്യതാം ലോകവിധിം വിമോഹഃ ।
യത്രാഗതസ്തത്ര ഗതം മനുഷ്യം
സ്വയം സധർമ്മാ അപി ശോചന്ത്യപാർത്ഥം ॥ 37 ॥
അഹോ വയം ധന്യതമാ യദത്ര
ത്യക്താഃ പിതൃഭ്യാം ന വിചിന്തയാമഃ ।
അഭക്ഷ്യമാണാ അബലാ വൃകാദിഭിഃ
സ രക്ഷിതാ രക്ഷതി യോ ഹി ഗർഭേ ॥ 38 ॥
യ ഇച്ഛയേശഃ സൃജതീദമവ്യയോ
യ ഏവ രക്ഷത്യവലുമ്പതേ ച യഃ ।
തസ്യാബലാഃ ക്രീഡനമാഹുരീശിതു-
ശ്ചരാചരം നിഗ്രഹസംഗ്രഹേ പ്രഭുഃ ॥ 39 ॥
പഥി ച്യുതം തിഷ്ഠതി ദിഷ്ടരക്ഷിതം
ഗൃഹേ സ്ഥിതം തദ്വിഹതം വിനശ്യതി ।
ജീവത്യനാഥോഽപി തദീക്ഷിതോ വനേ
ഗൃഹേഽഭിഗുപ്തോഽസ്യ ഹതോ ന ജീവതി ॥ 40 ॥
ഭൂതാനി തൈസ്തൈർന്നിജയോനികർമ്മഭിർ-
ഭവന്തി കാലേ ന ഭവന്തി സർവശഃ ।
ന തത്ര ഹാത്മാ പ്രകൃതാവപി സ്ഥിത-
സ്തസ്യാ ഗുണൈരന്യതമോ നിബധ്യതേ ॥ 41 ॥
ഇദം ശരീരം പുരുഷസ്യ മോഹജം
യഥാ പൃഥഗ്ഭൌതികമീയതേ ഗൃഹം ।
യഥൌദകൈഃ പാർത്ഥിവതൈജസൈർജ്ജനഃ
കാലേന ജാതോ വികൃതോ വിനശ്യതി ॥ 42 ॥
യഥാനലോ ദാരുഷു ഭിന്ന ഈയതേ
യഥാനിലോ ദേഹഗതഃ പൃഥക് സ്ഥിതഃ ।
യഥാ നഭഃ സർവ്വഗതം ന സജ്ജതേ
തഥാ പുമാൻ സർവ്വഗുണാശ്രയഃ പരഃ ॥ 43 ॥
സുയജ്ഞോ നന്വയം ശേതേ മൂഢാ യമനുശോചഥ ।
യഃ ശ്രോതാ യോഽനുവക്തേഹ സ ന ദൃശ്യേത കർഹിചിത് ॥ 44 ॥
ന ശ്രോതാ നാനുവക്തായം മുഖ്യോഽപ്യത്ര മഹാനസുഃ ।
യസ്ത്വിഹേന്ദ്രിയവാനാത്മാ സ ചാന്യഃ പ്രാണദേഹയോഃ ॥ 45 ॥
ഭൂതേന്ദ്രിയമനോലിംഗാൻ ദേഹാനുച്ചാവചാൻ വിഭുഃ ।
ഭജത്യുത്സൃജതി ഹ്യന്യസ്തച്ചാപി സ്വേന തേജസാ ॥ 46 ॥
യാവല്ലിംഗാന്വിതോ ഹ്യാത്മാ താവത്കർമ്മ നിബന്ധനം ।
തതോ വിപര്യയഃ ക്ലേശോ മായായോഗോഽനുവർത്തതേ ॥ 47 ॥
വിതഥാഭിനിവേശോഽയം യദ്ഗുണേഷ്വർത്ഥദൃഗ് വചഃ ।
യഥാ മനോരഥഃ സ്വപ്നഃ സർവ്വമൈന്ദ്രിയകം മൃഷാ ॥ 48 ॥
അഥ നിത്യമനിത്യം വാ നേഹ ശോചന്തി തദ്വിദഃ ।
നാന്യഥാ ശക്യതേ കർത്തും സ്വഭാവഃ ശോചതാമിതി ॥ 49 ॥
ലുബ്ധകോ വിപിനേ കശ്ചിത്പക്ഷിണാം നിർമ്മിതോഽന്തകഃ ।
വിതത്യ ജാലം വിദധേ തത്ര തത്ര പ്രലോഭയൻ ॥ 50 ॥
കുലിംഗമിഥുനം തത്ര വിചരത്സമദൃശ്യത ।
തയോഃ കുലിംഗീ സഹസാ ലുബ്ധകേന പ്രലോഭിതാ ॥ 51 ॥
സാസജ്ജത സിചസ്തന്ത്ര്യാം മഹിഷീ കാലയന്ത്രിതാ ।
കുലിംഗസ്താം തഥാഽഽപന്നാം നിരീക്ഷ്യ ഭൃശദുഃഖിതഃ ।
സ്നേഹാദകൽപഃ കൃപണഃ കൃപണാം പര്യദേവയത് ॥ 52 ॥
അഹോ അകരുണോ ദേവഃ സ്ത്രിയാകരുണയാ വിഭുഃ ।
കൃപണം മാനുശോചന്ത്യാ ദീനയാ കിം കരിഷ്യതി ॥ 53 ॥
കാമം നയതു മാം ദേവഃ കിമർദ്ധേനാത്മനോ ഹി മേ ।
ദീനേന ജീവതാ ദുഃഖമനേന വിധുരായുഷാ ॥ 54 ॥
കഥം ത്വജാതപക്ഷാംസ്താൻ മാതൃഹീനാൻ ബിഭർമ്മ്യഹം ।
മന്ദഭാഗ്യാഃ പ്രതീക്ഷന്തേ നീഡേ മേ മാതരം പ്രജാഃ ॥ 55 ॥
ഏവം കുലിംഗം വിലപന്തമാരാത്-
പ്രിയാവിയോഗാതുരമശ്രുകണ്ഠം ।
സ ഏവ തം ശാകുനികഃ ശരേണ
വിവ്യാധ കാലപ്രഹിതോ വിലീനഃ ॥ 56 ॥
ഏവം യൂയമപശ്യന്ത്യ ആത്മാപായമബുദ്ധയഃ ।
നൈനം പ്രാപ്സ്യഥ ശോചന്ത്യഃ പതിം വർഷശതൈരപി ॥ 57 ॥
ഹിരണ്യകശിപുരുവാച
ബാല ഏവം പ്രവദതി സർവ്വേ വിസ്മിതചേതസഃ ।
ജ്ഞാതയോ മേനിരേ സർവ്വമനിത്യമയഥോത്ഥിതം ॥ 58 ॥
യമ ഏതദുപാഖ്യായ തത്രൈവാന്തരധീയത ।
ജ്ഞാതയോഽപി സുയജ്ഞസ്യ ചക്രുർ യത്സാമ്പരായികം ॥ 59 ॥
തതഃ ശോചത മാ യൂയം പരം ചാത്മാനമേവ ച ।
ക ആത്മാ കഃ പരോ വാത്ര സ്വീയഃ പാരക്യ ഏവ വാ ।
സ്വപരാഭിനിവേശേന വിനാജ്ഞാനേന ദേഹിനാം ॥ 60 ॥
ശ്രീനാരദ ഉവാച
ഇതി ദൈത്യപതേർവ്വാക്യം ദിതിരാകർണ്ണ്യ സസ്നുഷാ ।
പുത്രശോകം ക്ഷണാത്ത്യക്ത്വാ തത്ത്വേ ചിത്തമധാരയത് ॥ 61 ॥