ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഷഷ്ഠഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 6) / അദ്ധ്യായം 4

← സ്കന്ധം 6 : അദ്ധ്യായം 3

സ്കന്ധം 6 : അദ്ധ്യായം 5 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഷഷ്ഠഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 6) / അദ്ധ്യായം 4

രാജോവാച

ദേവാസുരനൃണാം സർഗ്ഗോ നാഗാനാം മൃഗപക്ഷിണാം ।
സാമാസികസ്ത്വയാ പ്രോക്തോ യസ്തു സ്വായംഭുവേഽന്തരേ ॥ 1 ॥

തസ്യൈവ വ്യാസമിച്ഛാമി ജ്ഞാതും തേ ഭഗവൻ യഥാ ।
അനുസർഗ്ഗം യയാ ശക്ത്യാ സസർജ്ജ ഭഗവാൻ പരഃ ॥ 2 ॥

സൂത ഉവാച

ഇതി സമ്പ്രശ്നമാകർണ്യ രാജർഷേർബാദരായണിഃ ।
പ്രതിനന്ദ്യ മഹായോഗീ ജഗാദ മുനിസത്തമാഃ ॥ 3 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

യദാ പ്രചേതസഃ പുത്രാ ദശ പ്രാചീനബർഹിഷഃ ।
അന്തഃസമുദ്രാദുൻമഗ്നാ ദദൃശുർഗ്ഗാം ദ്രുമൈർവൃതാം ॥ 4 ॥

ദ്രുമേഭ്യഃ ക്രുധ്യമാനാസ്തേ തപോദീപിതമന്യവഃ ।
മുഖതോ വായുമഗ്നിം ച സസൃജുസ്തദ്ദിധക്ഷയാ ॥ 5 ॥

താഭ്യാം നിർദ്ദഹ്യമാനാംസ്താനുപലഭ്യ കുരൂദ്വഹ ।
രാജോവാച മഹാൻ സോമോ മന്യും പ്രശമയന്നിവ ॥ 6 ॥

ന ദ്രുമേഭ്യോ മഹാഭാഗാ ദീനേഭ്യോ ദ്രോഗ്ദ്ധുമർഹഥ ।
വിവർദ്ധയിഷവോ യൂയം പ്രജാനാം പതയഃ സ്മൃതാഃ ॥ 7 ॥

അഹോ പ്രജാപതിപതിർഭഗവാൻ ഹരിരവ്യയഃ ।
വനസ്പതീനോഷധീശ്ച സസർജ്ജോർജ്ജമിഷം വിഭുഃ ॥ 8 ॥

അന്നം ചരാണാമചരാ ഹ്യപദഃ പാദചാരിണാം ।
അഹസ്താ ഹസ്തയുക്താനാം ദ്വിപദാം ച ചതുഷ്പദഃ ॥ 9 ॥

യൂയം ച പിത്രാന്വാദിഷ്ടാ ദേവദേവേന ചാനഘാഃ ।
പ്രജാസർഗ്ഗായ ഹി കഥം വൃക്ഷാൻ നിർദഗ്ദ്ധുമർഹഥ ॥ 10 ॥

ആതിഷ്ഠത സതാം മാർഗ്ഗം കോപം യച്ഛത ദീപിതം ।
പിത്രാ പിതാമഹേനാപി ജുഷ്ടം വഃ പ്രപിതാമഹൈഃ ॥ 11 ॥

തോകാനാം പിതരൌ ബന്ധൂ ദൃശഃ പക്ഷ്മ സ്ത്രിയാഃ പതിഃ ।
പതിഃ പ്രജാനാം ഭിക്ഷൂണാം ഗൃഹ്യജ്ഞാനാം ബുധഃ സുഹൃത് ॥ 12 ॥

അന്തർദ്ദേഹേഷു ഭൂതാനാമാത്മാഽഽസ്തേ ഹരിരീശ്വരഃ ।
സർവ്വം തദ്ധിഷ്ണ്യമീക്ഷധ്വമേവം വസ്തോഷിതോ ഹ്യസൌ ॥ 13 ॥

യഃ സമുത്പതിതം ദേഹ ആകാശാൻമന്യുമുൽബണം ।
ആത്മജിജ്ഞാസയാ യച്ഛേത് സഗുണാനതിവർത്തതേ ॥ 14 ॥

അലം ദഗ്ദ്ധൈർദ്രുമൈർദ്ദീനൈഃ ഖിലാനാം ശിവമസ്തു വഃ ।
വാർക്ഷീ ഹ്യേഷാ വരാ കന്യാ പത്നീത്വേ പ്രതിഗൃഹ്യതാം ॥ 15 ॥

ഇത്യാമന്ത്ര്യ വരാരോഹാം കന്യാമാപ്സരസീം നൃപ ।
സോമോ രാജാ യയൌ ദത്ത്വാ തേ ധർമ്മേണോപയേമിരേ ॥ 16 ॥

തേഭ്യസ്തസ്യാം സമഭവദ് ദക്ഷഃ പ്രാചേതസഃ കില ।
യസ്യ പ്രജാവിസർഗ്ഗേണ ലോകാ ആപൂരിതാസ്ത്രയഃ ॥ 17 ॥

യഥാ സസർജ്ജ ഭൂതാനി ദക്ഷോ ദുഹിതൃവത്സലഃ ।
രേതസാ മനസാ ചൈവ തൻമമാവഹിതഃ ശൃണു ॥ 18 ॥

മനസൈവാസൃജത്പൂർവ്വം പ്രജാപതിരിമാഃ പ്രജാഃ ।
ദേവാസുരമനുഷ്യാദീൻ നഭഃസ്ഥലജലൌകസഃ ॥ 19 ॥

തമബൃംഹിതമാലോക്യ പ്രജാസർഗ്ഗം പ്രജാപതിഃ ।
വിന്ധ്യപാദാനുപവ്രജ്യ സോഽചരദ് ദുഷ്കരം തപഃ ॥ 20 ॥

തത്രാഘമർഷണം നാമ തീർത്ഥം പാപഹരം പരം ।
ഉപസ്പൃശ്യാനുസവനം തപസാതോഷയദ്ധരിം ॥ 21 ॥

അസ്തൌഷീദ്ധംസഗുഹ്യേന ഭഗവന്തമധോക്ഷജം ।
തുഭ്യം തദഭിധാസ്യാമി കസ്യാതുഷ്യദ് യഥാ ഹരിഃ ॥ 22 ॥

പ്രജാപതിരുവാച

     നമഃ പരായാവിതഥാനുഭൂതയേ
          ഗുണത്രയാഭാസനിമിത്തബന്ധവേ ।
     അദൃഷ്ടധാമ്നേ ഗുണതത്ത്വബുദ്ധിഭിർ-
          ന്നിവൃത്തമാനായ ദധേ സ്വയംഭുവേ ॥ 23 ॥

     ന യസ്യ സഖ്യം പുരുഷോഽവൈതി സഖ്യുഃ
          സഖാ വസൻ സംവസതഃ പുരേഽസ്മിൻ ।
     ഗുണോ യഥാ ഗുണിനോ വ്യക്തദൃഷ്ടേ-
          സ്തസ്മൈ മഹേശായ നമസ്കരോമി ॥ 24 ॥

     ദേഹോഽസവോഽക്ഷാ മനവോ ഭൂതമാത്രാ
          നാത്മാനമന്യം ച വിദുഃ പരം യത് ।
     സർവ്വം പുമാൻ വേദ ഗുണാംശ്ച തജ്ജ്ഞോ
          ന വേദ സർവ്വജ്ഞമനന്തമീഡേ ॥ 25 ॥

     യദോപരാമോ മനസോ നാമരൂപ-
          രൂപസ്യ ദൃഷ്ടസ്മൃതിസമ്പ്രമോഷാത് ।
     യ ഈയതേ കേവലയാ സ്വസംസ്ഥയാ
          ഹംസായ തസ്മൈ ശുചിസദ്മനേ നമഃ ॥ 26 ॥

     മനീഷിണോഽന്തർഹൃദി സന്നിവേശിതം
          സ്വശക്തിഭിർന്നവഭിശ്ച ത്രിവൃദ്ഭിഃ ।
     വഹ്നിം യഥാ ദാരുണി പാഞ്ചദശ്യം
          മനീഷയാ നിഷ്കർഷന്തി ഗൂഢം ॥ 27 ॥

     സ വൈ മമാശേഷവിശേഷമായാ-
          നിഷേധനിർവ്വാണസുഖാനുഭൂതിഃ ।
     സ സർവ്വനാമാ സ ച വിശ്വരൂപഃ
          പ്രസീദതാമനിരുക്താത്മശക്തിഃ ॥ 28 ॥

     യദ്യന്നിരുക്തം വചസാ നിരൂപിതം
          ധിയാക്ഷഭിർവ്വാ മനസോഽത യസ്യ ।
     മാ ഭൂത്സ്വരൂപം ഗുണരൂപം ഹി തത്തത്-
          സ വൈ ഗുണാപായവിസർഗ്ഗലക്ഷണഃ ॥ 29 ॥

     യസ്മിൻ യതോ യേന ച യസ്യ യസ്മൈ
          യദ്യോ യഥാ കുരുതേ കാര്യതേ ച ।
     പരാവരേഷാം പരമം പ്രാക്പ്രസിദ്ധം
          തദ്ബ്രഹ്മ തദ്ധേതുരനന്യദേകം ॥ 30 ॥

     യച്ഛക്തയോ വദതാം വാദിനാം വൈ
          വിവാദസംവാദഭുവോ ഭവന്തി ।
     കുർവ്വന്തി ചൈഷാം മുഹുരാത്മമോഹം
          തസ്മൈ നമോഽനന്തഗുണായ ഭൂമ്നേ ॥ 31 ॥

     അസ്തീതി നാസ്തീതി ച വസ്തുനിഷ്ഠയോ-
          രേകസ്ഥയോർഭിന്നവിരുദ്ധധർമ്മയോഃ ।
     അവേക്ഷിതം കിഞ്ചന യോഗസാംഖ്യയോഃ
          സമം പരം ഹ്യനുകൂലം ബൃഹത്തത് ॥ 32 ॥

     യോഽനുഗ്രഹാർത്ഥം ഭജതാം പാദമൂല-
          മനാമരൂപോ ഭഗവാനനന്തഃ ।
     നാമാനി രൂപാണി ച ജൻമകർമ്മഭിർ-
          ഭേജേ സ മഹ്യം പരമഃ പ്രസീദതു ॥ 33 ॥

     യഃ പ്രാകൃതൈർജ്ഞാനപഥൈർജ്ജനാനാം
          യഥാശയം ദേഹഗതോ വിഭാതി ।
     യഥാനിലഃ പാർത്ഥിവമാശ്രിതോ ഗുണം
          സ ഈശ്വരോ മേ കുരുതാൻമനോരഥം ॥ 34 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

ഇതി സ്തുതഃ സംസ്തുവതഃ സ തസ്മിന്നഘമർഷണേ ।
ആവിരാസീത്കുരുശ്രേഷ്ഠ ഭഗവാൻ ഭക്തവത്സലഃ ॥ 35 ॥

കൃതപാദഃ സുപർണ്ണാംസേ പ്രലംബാഷ്ടമഹാഭുജഃ ।
ചക്രശംഖാസിചർമ്മേഷു ധനുഃപാശഗദാധരഃ ॥ 36 ॥

പീതവാസാ ഘനശ്യാമഃ പ്രസന്നവദനേക്ഷണഃ ।
വനമാലാനിവീതാംഗോ ലസച്ഛ്രീവത്സകൌസ്തുഭഃ ॥ 37 ॥

മഹാകിരീടകടകഃ സ്ഫുരൻമകരകുണ്ഡലഃ ।
കാഞ്ച്യംഗുലീയവലയനൂപുരാംഗദഭൂഷിതഃ ॥ 38 ॥

ത്രൈലോക്യമോഹനം രൂപം ബിഭ്രത്ത്രിഭുവനേശ്വരഃ ।
വൃതോ നാരദനന്ദാദ്യൈഃ പാർഷദൈഃ സുരയൂഥപൈഃ ॥ 39 ॥

സ്തൂയമാനോഽനുഗായദ്ഭിഃ സിദ്ധഗന്ധർവ്വചാരണൈഃ ।
രൂപം തൻമഹദാശ്ചര്യം വിചക്ഷ്യാഗതസാധ്വസഃ ॥ 40 ॥

നനാമ ദണ്ഡവദ്ഭൂമൌ പ്രഹൃഷ്ടാത്മാ പ്രജാപതിഃ ।
ന കിഞ്ചനോദീരയിതുമശകൻ തീവ്രയാ മുദാ ।
ആപൂരിതമനോദ്വാരൈർഹ്രദിന്യ ഇവ നിർഝരൈഃ ॥ 41 ॥

തം തഥാവനതം ഭക്തം പ്രജാകാമം പ്രജാപതിം ।
ചിത്തജ്ഞഃ സർവ്വഭൂതാനാമിദമാഹ ജനാർദ്ദനഃ ॥ 42 ॥

ശ്രീഭഗവാനുവാച

പ്രാചേതസ മഹാഭാഗ സംസിദ്ധസ്തപസാ ഭവാൻ ।
യച്ഛ്രദ്ധയാ മത്പരയാ മയി ഭാവം പരം ഗതഃ ॥ 43 ॥

പ്രീതോഽഹം തേ പ്രജാനാഥ യത്തേഽസ്യോദ്ബൃംഹണം തപഃ ।
മമൈഷ കാമോ ഭൂതാനാം യദ്ഭൂയാസുർവ്വിഭൂതയഃ ॥ 44 ॥

ബ്രഹ്മാ ഭവോ ഭവന്തശ്ച മനവോ വിബുധേശ്വരാഃ ।
വിഭൂതയോ മമ ഹ്യേതാ ഭൂതാനാം ഭൂതിഹേതവഃ ॥ 45 ॥

തപോ മേ ഹൃദയം ബ്രഹ്മംസ്തനുർവ്വിദ്യാ ക്രിയാകൃതിഃ ।
അംഗാനി ക്രതവോ ജാതാ ധർമ്മ ആത്മാസവഃ സുരാഃ ॥ 46 ॥

അഹമേവാസമേവാഗ്രേ നാന്യത്കിഞ്ചാന്തരം ബഹിഃ ।
സംജ്ഞാനമാത്രമവ്യക്തം പ്രസുപ്തമിവ വിശ്വതഃ ॥ 47 ॥

മയ്യനന്തഗുണേഽനന്തേ ഗുണതോ ഗുണവിഗ്രഹഃ ।
യദാസീത്തത ഏവാദ്യഃ സ്വയംഭൂഃ സമഭൂദജഃ ॥ 48 ॥

സ വൈ യദാ മഹാദേവോ മമ വീര്യോപബൃംഹിതഃ ।
മേനേ ഖിലമിവാത്മാനമുദ്യതഃ സർഗ്ഗകർമ്മണി ॥ 49 ॥

അഥ മേഽഭിഹിതോ ദേവസ്തപോഽതപ്യത ദാരുണം ।
നവ വിശ്വസൃജോ യുഷ്മാൻ യേനാദാവസൃജദ്വിഭുഃ ॥ 50 ॥

ഏഷാ പഞ്ചജനസ്യാംഗ ദുഹിതാ വൈ പ്രജാപതേഃ ।
അസിക്നീ നാമ പത്നീത്വേ പ്രജേശ പ്രതിഗൃഹ്യതാം ॥ 51 ॥

മിഥുനവ്യവായധർമ്മസ്ത്വം പ്രജാസർഗ്ഗമിമം പുനഃ ।
മിഥുനവ്യവായധർമ്മിണ്യാം ഭൂരിശോ ഭാവയിഷ്യസി ॥ 52 ॥

ത്വത്തോഽധസ്താത്പ്രജാഃ സർവ്വാ മിഥുനീഭൂയ മായയാ ।
മദീയയാ ഭവിഷ്യന്തി ഹരിഷ്യന്തി ച മേ ബലിം ॥ 53 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

ഇത്യുക്ത്വാ മിഷതസ്തസ്യ ഭഗവാൻ വിശ്വഭാവനഃ ।
സ്വപ്നോപലബ്ധാർത്ഥ ഇവ തത്രൈവാന്തർദ്ദധേ ഹരിഃ ॥ 54 ॥