ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / മാഹാത്മ്യം / അദ്ധ്യായം 4

← മാഹാത്മ്യം : അദ്ധ്യായം 3

മാഹാത്മ്യം : അദ്ധ്യായം 5 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / മാഹാത്മ്യം / അദ്ധ്യായം 4

അഥ ചതുർത്ഥോഽധ്യായഃ

സൂത ഉവാച

അഥ വൈഷ്ണവചിത്തേഷു ദൃഷ്ട്വാ ഭക്തിമലൌകികീം ।
നിജലോകം പരിത്യജ്യ ഭഗവാൻ ഭക്തവത്സലഃ ॥ 1 ॥

വനമാലീ ഘനശ്യാമഃ പീതവാസാ മനോഹരഃ ।
കാഞ്ചീകലാപരുചിരോ ലസന്മുകുടകുണ്ഡലഃ ॥ 2 ॥

ത്രിഭംഗലളിതശ്ചാരുകൌസ്തുഭേന വിരാജിതഃ ।
കോടിമന്മഥലാവണ്യോ ഹരിചന്ദനചർച്ചിതഃ ॥ 3 ॥

പരമാനന്ദചിൻമൂർത്തിർമ്മധുരോ മുരളീധരഃ ।
ആവിവേശ സ്വഭക്താനാം ഹൃദയാന്യമലാനി ച ॥ 4 ॥

വൈകുണ്ഠവാസിനോ യേ ച വൈഷ്ണവാ ഉദ്ധവാദയഃ ।
തത്കഥാശ്രവണാർത്ഥം തേ ഗൂഢരൂപേണ സംസ്ഥിതാഃ ॥ 5 ॥

തദാ ജയജയാരാവോ രസപുഷ്ടിരലൌകികീ ।
ചൂർണ്ണപ്രസൂനവൃഷ്ടിശ്ച മുഹുഃ ശംഖരവോഽപ്യഭൂത് ॥ 6 ॥

തത്സഭാസംസ്ഥിതാനാം ച ദേഹഗേഹാത്മവിസ്മൃതിഃ ।
ദൃഷ്ട്വാ ച തന്മയാവസ്ഥാം നാരദോ വാക്യമബ്രവീത് ॥ 7 ॥

     അലൌകികോഽയം മഹിമാ മുനീശ്വരാഃ
          സപ്താഹജന്യോഽദ്യ വിലോകിതോ മയാ ।
     മൂഢാഃ ശഠാ യേ പശുപക്ഷിണോഽത്ര
          സർവ്വേഽപി നിഷ്പാപതമാ ഭവന്തി ॥ 8 ॥

     അതോ നൃലോകേ നനു നാസ്തി കിഞ്ചി-
          ച്ചിത്തസ്യ ശോധായ കലൌ പവിത്രം
     അഘൌഘവിധ്വംസകരം തഥൈവ
          കഥാസമാനം ഭുവി നാസ്തി ചാന്യത് ॥ 9 ॥

     കേ കേ വിശുദ്ധ്യന്തി വദന്തു മഹ്യം
          സപ്താഹയജ്ഞേന കഥാമയേന ।
     കൃപാലുഭിർല്ലോകഹിതം വിചാര്യ
          പ്രകാശിതഃ കോഽപി നവീനമാർഗ്ഗഃ ॥ 10 ॥

കുമാരാ ഊചുഃ

     യേ മാനവാഃ പാപകൃതസ്തു സർവ്വദാ
          സദാ ദുരാചാരരതാ വിമാർഗ്ഗഗാഃ ।
     ക്രോധാഗ്നിദഗ്ദ്ധാഃ കുടിലാശ്ച കാമിനഃ
          സപ്താഹയജ്ഞേന കലൌ പുനന്തി തേ ॥ 11 ॥

     സത്യേന ഹീനാഃ പിതൃമാതൃദൂഷകാ-
          സ്തൃഷ്ണാകുലാശ്ചാശ്രമധർമ്മവർജ്ജിതാഃ ।
     യേ ദാംഭികാഃ മത്സരിണോഽപി ഹിംസകാഃ
          സപ്താഹയജ്ഞേന കലൌ പുനന്തി തേ ॥ 12 ॥

     പഞ്ചോഗ്രപാപാശ്ഛലഛദ്മകാരിണഃ
          ക്രൂരാഃ പിശാചാ ഇവ നിർദ്ദയാശ്ച യേ ।
     ബ്രഹ്മസ്വപുഷ്ടാ വ്യഭിചാരകാരിണഃ
          സപ്താഹയജ്ഞേന കലൌ പുനന്തി തേ ॥ 13 ॥

     കായേന വാചാ മനസാപി പാതകം
          നിത്യം പ്രകുർവ്വന്തി ശഠാ ഹഠേന യേ ।
     പരസ്വപുഷ്ടാ മലിനാ ദുരാശയാഃ
          സപ്താഹയജ്ഞേന കലൌ പുനന്തി തേ ॥ 14 ॥

അത്ര തേ കീർത്തയിഷ്യാമ ഇതിഹാസം പുരാതനം ।
യസ്യ ശ്രവണമാത്രേണ പാപഹാനിഃ പ്രജായതേ ॥ 15 ॥

തുംഗഭദ്രാതടേ പൂർവ്വമഭൂത്പത്തനമുത്തമം ।
യത്ര വർണ്ണാഃ സ്വധർമ്മേണ സത്യസത്കർമ്മതത്പരാഃ ॥ 16 ॥

ആത്മദേവഃ പുരേ തസ്മിൻ സർവ്വവേദവിശാരദഃ ।
ശ്രൌതസ്മാർത്തേഷു നിഷ്ണാതോ ദ്വിതീയ ഇവ ഭാസ്കരഃ ॥ 17 ॥

ഭിക്ഷുകോ വിത്തവാംല്ലോകേ തത്പ്രിയാ ധുന്ധുലീ സ്മൃതാ ।
സ്വവാക്യസ്ഥാപികാ നിത്യം സുന്ദരീ സുകുലോദ്ഭവാ ॥ 18 ॥

ലോകവാർത്താരതാ ക്രൂരാ പ്രായശോ ബഹുജല്പികാ ।
ശൂരാ ച ഗൃഹകൃത്യേഷു കൃപണാ കലഹപ്രിയാ ॥ 19 ॥

ഏവം നിവസതോഃ പ്രേമ്ണാ ദമ്പത്യോ രമമാണയോഃ ।
അർത്ഥാഃ കാമാസ്തയോരാസൻ ന സുഖായ ഗൃഹാദികം ॥ 20 ॥

പശ്ചാദ്ധർമ്മാഃ സമാരബ്ധാസ്താഭ്യാം സന്താനഹേതവേ ।
ഗോഭൂഹിരണ്യവാസാംസി ദീനേഭ്യോ യച്ഛതഃ സദാ ॥ 21 ॥

ധനാർദ്ധം ധർമ്മമാർഗ്ഗേണ താഭ്യാം നീതം തഥാപി ച ।
ന പുത്രോ നാപി വാ പുത്രീ തതശ്ചിന്താതുരോ ഭൃശം ॥ 22 ॥

ഏകദാ സ ദ്വിജോ ദുഃഖാദ്ഗൃഹം ത്യക്ത്വാ വനം ഗതഃ ।
മധ്യാഹ്നേ തൃഷിതോ ജാതസ്തഡാഗം സമുപേയിവാൻ ॥ 23 ॥

പീത്വാ ജലം നിഷണ്ണസ്തു പ്രജാദുഃഖേന കർശിതഃ ।
മുഹൂർത്താദപി തത്രൈവ സന്ന്യാസീ കശ്ചിദാഗതഃ ॥ 24 ॥

ദൃഷ്ട്വാ പീതജലം തം തു വിപ്രോ യാതസ്തദന്തികം ।
നത്വാ ച പാദയോസ്തസ്യ നിഃശ്വസൻ സംസ്ഥിതഃ പുരഃ ॥ 25 ॥

യതിരുവാച

കഥം രോദിഷി വിപ്ര ത്വം കാ തേ ചിന്താ ബലീയസീ ।
വദ ത്വം സത്വരം മഹ്യം സ്വസ്യ ദുഃഖസ്യ കാരണം ॥ 26 ॥

ബ്രാഹ്മണ ഉവാച

കിം ബ്രവീമി ഋഷേ ദുഃഖം പൂർവ്വപാപേന സഞ്ചിതം ।
മദീയാഃ പൂർവ്വജാസ്തോയം കവോഷ്ണമുപഭുഞ്ജതേ ॥ 27 ॥

മദ്ദത്തം നൈവ ഗൃഹ്ണന്തി പ്രീത്യാ ദേവാ ദ്വിജാദയഃ ।
പ്രജാദുഃഖേന ശൂന്യോഽഹം പ്രാണാംസ്ത്യക്തുമിഹാഗതഃ ॥ 28 ॥

ധിഗ്ജീവിതം പ്രജാഹീനം ധിഗ്ഗൃഹം ച പ്രജാം വിനാ ।
ധിഗ്ദ്ധനം ചാനപത്യസ്യ ധിക്കുലം സന്തതിം വിനാ ॥ 29 ॥

പാല്യതേ യാ മയാ ധേനുഃ സാ വന്ധ്യാ സർവഥാ ഭവേത് ।
യോ മയാ രോപിതോ വൃക്ഷഃ സോഽപി വന്ധ്യത്വമാശ്രയേത് ॥ 30 ॥

യത്ഫലം മദ്ഗൃഹായാതം തച്ച ശീഘ്രം വിനശ്യതി ।
നിർഭാഗ്യസ്യാനപത്യസ്യ കിമതോ ജീവിതേന മേ ॥ 31 ॥

ഇത്യുക്ത്വാ സ രുരോദോച്ചൈസ്തത്പാർശ്വം ദുഃഖപീഡിതഃ ।
തദാ തസ്യ യതേശ്ചിത്തേ കരുണാഭൂദ്ഗരീയസീ ॥ 32 ॥

തത്‌ഫാലാക്ഷരമാലാം ച വാചയാമാസ യോഗവാൻ ।
സർവ്വം ജ്ഞാത്വാ യതിഃ പശ്ചാദ് വിപ്രമൂചേ സവിസ്തരം ॥ 33 ॥

യതിരുവാച

മുഞ്ചാജ്ഞാനം പ്രജാരൂപം ബലിഷ്ഠാ കർമ്മണോ ഗതിഃ ।
വിവേകം തു സമാസാദ്യ ത്യജ സംസാരവാസനാം ॥ 34 ॥

ശൃണു വിപ്ര മയാ തേഽദ്യ പ്രാരബ്ധം തു വിലോകിതം ।
സപ്തജൻമാവധി തവ പുത്രോ നൈവ ച നൈവ ച ॥ 35 ॥

സന്തതേഃ സഗരോ ദുഃഖമവാപാംഗഃ പുരാ തഥാ ।
രേ മുഞ്ചാദ്യ കുടുംബാശാം സന്ന്യാസേ സർവ്വഥാ സുഖം ॥ 36

ബ്രാഹ്മണ ഉവാച

വിവേകേന ഭവേത് കിം മേ പുത്രം ദേഹി ബലാദപി ।
നോ ചേത്ത്യജാമ്യഹം പ്രാണാംസ്ത്വദഗ്രേ ശോകമൂർച്ഛിതഃ ॥ 37 ॥

പുത്രാദിസുഖഹീനോഽയം സന്ന്യാസഃ ശുഷ്ക ഏവ ഹി ।
ഗൃഹസ്ഥഃ സരസോ ലോകേ പുത്രപൌത്രസമന്വിതഃ ॥ 38 ॥

ഇതി വിപ്രാഗ്രഹം ദൃഷ്ട്വാ പ്രാബ്രവീത്സ തപോധനഃ ।
ചിത്രകേതുർഗ്ഗതഃ കഷ്ടം വിധിലേഖവിമാർജ്ജനാത് ॥ 39 ॥

ന യാസ്യസി സുഖം പുത്രാദ് യഥാ ദൈവഹതോദ്യമഃ ।
അതോ ഹഠേന യുക്തോഽസി ഹ്യർത്ഥിനം കിം വദാമ്യഹം ॥ 40 ॥

തസ്യാഗ്രഹം സാമാലോക്യ ഫലമേകം സ ദത്തവാൻ ।
ഇദം ഭക്ഷയ പത്ന്യാ ത്വം തതഃ പുത്രോ ഭവിഷ്യതി ॥ 41 ॥

സത്യം ശൌചം ദയാ ദാനമേകഭക്തം തു ഭോജനം ।
വർഷാവധി സ്ത്രിയാ കാര്യം തേന പുത്രോഽതിനിർമ്മലഃ ॥ 42 ॥

ഏവമുക്ത്വാ യയൌ യോഗീ വിപ്രസ്തു ഗൃഹമാഗതഃ ।
പത്ന്യാഃ പാണൌ ഫലം ദത്വാ സ്വയം യാതസ്തു കുത്രചിത് ॥ 43 ॥

തരുണീ കുടിലാ തസ്യ സഖ്യഗ്രേ ച രുരോദ ഹ ।
അഹോ ചിന്താ മമോത്പന്നാ ഫലം ചാഹം ന ഭക്ഷയേ ॥ 44 ॥

ഫലഭക്ഷേണ ഗർഭഃ സ്യാദ്ഗർഭേണോദരവൃദ്ധിതാ ।
സ്വൽപഭക്ഷം തതോഽശക്തിർഗൃഹകാര്യം കഥം ഭവേത് ॥ 45 ॥

ദൈവാദ്ധാടി വ്രജേദ്ഗ്രാമേ പലായേദ്ഗർഭിണീ കഥം ।
ശുകവന്നിവസേദ്ഗർഭസ്തം കുക്ഷേഃ കഥമുത്സൃജേത് ॥ 46 ॥

തിര്യക്ചേദാഗതോ ഗർഭസ്തദാ മേ മരണം ഭവേത് ।
പ്രസൂതൌ ദാരുണം ദുഃഖം സുകുമാരീ കഥം സഹേ ॥ 47 ॥

മന്ദായാം മയി സർവ്വസ്വം നനാന്ദാ സംഹരേത്തദാ ।
സത്യശൌചാദിനിയമോ ദുരാരാധ്യഃ സ ദൃശ്യതേ ॥ 48 ॥

ലാളനേ പാലനേ ദുഃഖം പ്രസൂതായാശ്ച വർത്തതേ ।
വന്ധ്യാ വാ വിധവാ നാരീ സുഖിനീ ചേതി മേ മതിഃ ॥ 49 ॥

ഏവം കുതർക്കയോഗേന തത്ഫലം നൈവ ഭക്ഷിതം ।
പത്യാ പൃഷ്ടം ഫലം ഭുക്തം ഭുക്തം ചേതി തയേരിതം ॥ 50 ॥

ഏകദാ ഭഗിനീ തസ്യാസ്തദ്ഗൃഹം സ്വേച്ഛയാഽഽഗതാ ।
തദഗ്രേ കഥിതം സർവ്വം ചിന്തേയം മഹതീ ഹി മേ ॥ 51 ॥

ദുർബ്ബലാ തേന ദുഃഖേന ഹ്യനുജേ കരവാണി കിം ।
സാബ്രവീൻമമ ഗർഭോഽസ്തി തം ദാസ്യാമി പ്രസൂതിതഃ ॥ 52 ॥

താവത്കാലം സഗർഭേവ ഗുപ്താ തിഷ്ഠ ഗൃഹേ സുഖം ।
വിത്തം ത്വം മത്പതേർയച്ഛ സ തേ ദാസ്യതി ബാലകം ॥ 53 ॥

ഷാൺമാസികോ മൃതോ ബാല ഇതി ലോകോ വദിഷ്യതി ।
തം ബാലം പോഷയിഷ്യാമി നിത്യമാഗത്യ തേ ഗൃഹേ ॥ 54 ॥

ഫലമർപ്പയ ധേന്വൈ ത്വം പരീക്ഷാർത്ഥം തു സാമ്പ്രതം ।
തത്തദാചരിതം സർവ്വം തഥൈവ സ്ത്രീസ്വഭാവതഃ ॥ 55 ॥

അഥ കാലേന സാ നാരീ പ്രസൂതാ ബാലകം തദാ ।
ആനീയ ജനകോ ബാലം രഹസ്യേ ധുന്ധുലീം ദദൌ ॥ 56 ॥

തയാ ച കഥിതം ഭർത്രേ പ്രസൂതഃ സുഖമർഭകഃ ।
ലോകസ്യ സുഖമുത്പന്നമാത്മദേവപ്രജോദയാത് ॥ 57 ॥

ദദൌ ദാനം ദ്വിജാതിഭ്യോ ജാതകർമ്മ വിധായ ച ।
ഗീതവാദിത്രഘോഷോഽഭൂത്തദ്ദ്വാരേ മംഗളം ബഹു ॥ 58 ॥

ഭർത്തുരഗ്രേഽബ്രവീദ് വാക്യം സ്തന്യം നാസ്തി കുചേ മമ ।
അന്യസ്തന്യേന നിർദ്ദുഗ്ദ്ധാ കഥം പുഷ്ണാമി ബാലകം ॥ 59 ॥

മത്സ്വസുശ്ച പ്രസൂതായാഃ മൃതോ ബാലസ്തു വർത്തതേ ।
താമാകാര്യ ഗൃഹേ രക്ഷ സാ തേഽർഭം പോഷയിഷ്യതി ॥ 60 ॥

പതിനാ തത്കൃതം സർവ്വം പുത്രരക്ഷണഹേതവേ ।
പുത്രസ്യ ധുന്ധുകാരീതി നാമ മാത്രാ പ്രതിഷ്ഠിതം ॥ 61 ॥

ത്രിമാസേ നിർഗ്ഗതേ ചാഥ സാ ധേനുഃ സുഷുവേഽർഭകം ।
സർവ്വാംഗ സുന്ദരം ദിവ്യം നിർമ്മലം കനകപ്രഭം ॥ 62 ॥

ദൃഷ്ട്വാ പ്രസന്നോ വിപ്രസ്തു സംസ്കാരാൻ സ്വയമാദധേ ।
മത്വാഽഽശ്ചര്യം ജനാഃ സർവ്വേ ദിദൃക്ഷാർത്ഥം സമാഗതാഃ ॥ 63 ॥

ഭാഗ്യോദയോഽധുനാ ജാത ആത്മദേവസ്യ പശ്യത ।
ധേന്വാ ബാലഃ പ്രസൂതസ്തു ദേവരൂപീതി കൌതുകം ॥ 64 ॥

ന ജ്ഞാതം തദ്രഹസ്യം തു കേനാപി വിധിയോഗതഃ ।
ഗോകർണ്ണം തു സുതം ദൃഷ്ട്വാ ഗോകർണ്ണം നാമ ചാകരോത് ॥ 65 ॥

കിയത്കാലേന തൌ ജാതൌ തരുണൌ തനയാവുഭൌ ।
ഗോകർണ്ണഃ പണ്ഡിതോ ജ്ഞാനീ ധുന്ധുകാരീ മഹാഖലഃ ॥ 66 ॥

സ്നാനശൌചക്രിയാഹീനോ ദുർഭക്ഷീ ക്രോധവർദ്ധിതഃ ।
ദുഷ്പരിഗ്രഹകർത്താ ച ശവഹസ്തേന ഭോജനം ॥ 67 ॥

ചൌരഃ സർവ്വജനദ്വേഷീ പരവേശ്മപ്രദീപകഃ ।
ലാളനായാർഭകാൻ ധൃത്വാ സദ്യഃ കൂപേ ന്യപാതയത് ॥ 68 ॥

ഹിംസകഃ ശസ്ത്രധാരീ ച ദീനാന്ധാനാം പ്രപീഡകഃ ।
ചാണ്ഡാളാഭിരതോ നിത്യം പാശഹസ്തഃ ശ്വസംഗതഃ ॥ 69 ॥

തേന വേശ്യാകുസംഗേന പിത്ര്യം വിത്തം തു നാശിതം ।
ഏകദാ പിതരൌ താഡ്യ പാത്രാണി സ്വയമാഹരത് ॥ 70 ॥

തത്പിതാ കൃപണഃ പ്രോച്ചൈർദ്ധനഹീനോ രുരോദ ഹ ।
വന്ധ്യത്വം തു സമീചീനം കുപുത്രോ ദുഃഖദായകഃ ॥ 71 ॥

ക്വ തിഷ്ഠാമി ക്വ ഗച്ഛാമി കോ മേ ദുഃഖം വ്യപോഹയേത് ।
പ്രാണാംസ്ത്യജാമി ദുഃഖേന ഹാ കഷ്ടം മമ സംസ്ഥിതം ॥ 72 ॥

തദാനീം തു സമാഗത്യ ഗോകർണ്ണോ ജ്ഞാനസംയുതഃ ।
ബോധയാമാസ ജനകം വൈരാഗ്യം പരിദർശയൻ ॥ 73 ॥

അസാരഃ ഖലു സംസാരോ ദുഃഖരൂപീ വിമോഹകഃ ।
സുതഃ കസ്യ ധനം കസ്യ സ്നേഹവാൻ ജ്വലതേഽനിശം ॥ 74 ॥

ന ചേന്ദ്രസ്യ സുഖം കിഞ്ചിന്ന സുഖം ചക്രവർത്തിനഃ ।
സുഖമസ്തി വിരക്തസ്യ മുനേരേകാന്തജീവിനഃ ॥ 75 ॥

മുഞ്ചാജ്ഞാനം പ്രജാരൂപം മോഹതോ നരകേ ഗതിഃ ।
നിപതിഷ്യതി ദേഹോഽയം സർവ്വം ത്യക്ത്വാ വനം വ്രജ ॥ 76 ॥

തദ്വാക്യം തു സമാകർണ്ണ്യ ഗന്തുകാമഃ പിതാബ്രവീത് ।
കിം കർത്തവ്യം വനേ താത! തത്ത്വം വദ സവിസ്തരം ॥ 77 ॥

അന്ധകൂപേ സ്നേഹപാശേ ബദ്ധഃ പങ്കുരഹം ശഠഃ ।
കർമ്മണാ പതിതോ നൂനം മാമുദ്ധര ദയാനിധേ! ॥ 78 ॥

ഗോകർണ്ണ ഉവാച

     ദേഹേഽസ്ഥിമാംസരുധിരേഽഭിമതിം ത്യജ ത്വം
          ജായാസുതാദിഷു സദാ മമതാം വിമുഞ്ച
     പശ്യാനിശം ജഗദിദം ക്ഷണഭംഗനിഷ്ഠം
          വൈരാഗ്യരാഗരസികോ ഭവ ഭക്തിനിഷ്ഠഃ ॥ 79 ॥

     ധർമ്മം ഭജസ്വ സതതം ത്യജ ലോകധർമ്മാൻ
          സേവസ്വ സാധുപുരുഷാൻ ജഹി കാമതൃഷ്ണാം ।
     അന്യസ്യ ദോഷഗുണചിന്തനമാശു മുക്ത്വാ
          സേവാകഥാരസമഹോ നിതരാം പിബ ത്വം ॥ 80 ॥

     ഏവം സുതോക്തിവശതോഽപി ഗൃഹം വിഹായ
          യാതോ വനം സ്ഥിരമതിർഗ്ഗതഷഷ്ടിവർഷഃ ।
     യുക്തോ ഹരേരനുദിനം പരിചര്യയാസൌ
          ശ്രീകൃഷ്ണമാപ നിയതം ദശമസ്യ പാഠാത് ॥ 81 ॥

ഇതി ശ്രീപദ്മപുരാണേ ഉത്തരഖണ്ഡേ ശ്രീമദ്ഭാഗവതമാഹാത്മ്യേ
വിപ്രമോക്ഷോ നാമ ചതുർഥോഽധ്യായഃ