ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / മാഹാത്മ്യം / അദ്ധ്യായം 2

← മാഹാത്മ്യം : അദ്ധ്യായം 1

മാഹാത്മ്യം : അദ്ധ്യായം 3 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / മാഹാത്മ്യം / അദ്ധ്യായം 2

അഥ ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ

നാരദ ഉവാച

വൃഥാ ഖേദയസേ ബാലേ അഹോ ചിന്താതുരാ കഥം ।
ശ്രീകൃഷ്ണചരണാംഭോജം സ്മര ദുഃഖം ഗമിഷ്യതി ॥ 1 ॥

ദ്രൌപദീ ച പരിത്രാതാ യേന കൌരവകശ്മലാത് ।
പാലിതാ ഗോപസുന്ദര്യഃ സ കൃഷ്ണഃ ക്വാപി നോ ഗതഃ ॥ 2 ॥

ത്വം തു ഭക്തിഃ പ്രിയാ തസ്യ സതതം പ്രാണതോഽധികാ ।
ത്വയാഽഽഹൂതസ്തു ഭഗവാൻ യാതി നീചഗൃഹേഷ്വപി ॥ 3 ॥

സത്യാദിത്രിയുഗേ ബോധവൈരാഗ്യൌ മുക്തിസാധകൌ ।
കലൌ തു കേവലാ ഭക്തിർബ്രഹ്മസായുജ്യകാരിണീ ॥ 4 ॥

ഇതി നിശ്ചിത്യ ചിദ്രൂപഃ സദ്രൂപാം ത്വാം സസർജ്ജ ഹ ।
പരമാനന്ദചിന്മൂർത്തിഃ സുന്ദരീം കൃഷ്ണവല്ലഭാം ॥ 5 ॥

ബദ്ധ്വാഞ്ജലിം ത്വയാ പൃഷ്ടം കിം കരോമീതി ചൈകദാ ।
ത്വാം തദാഽഽജ്ഞാപയത്കൃഷ്ണോ മദ്ഭക്താൻ പോഷയേതി ച ॥ 6 ॥

അംഗീകൃതം ത്വയാ തദ്വൈ പ്രസന്നോഽഭൂദ്ധരിസ്തദാ ।
മുക്തിം ദാസീം ദദൌ തുഭ്യം ജ്ഞാനവൈരാഗ്യകാവിമൌ ॥ 7 ॥

പോഷണം സ്വേന രൂപേണ വൈകുണ്ഠേ ത്വം കരോഷി ച ।
ഭൂമൌ ഭക്തവിപോഷായ ഛായാരൂപം ത്വയാ കൃതം ॥ 8 ॥

മുക്തിം ജ്ഞാനം വിരക്തിം ച സഹ കൃത്വാ ഗതാ ഭുവി ।
കൃതാദിദ്വാപരസ്യാന്തം മഹാനന്ദേന സംസ്ഥിതാ ॥ 9 ॥

കലൌ മുക്തിഃ ക്ഷയം പ്രാപ്താ പാഖണ്ഡാമയപീഡിതാ ।
ത്വദാജ്ഞയാ ഗതാ ശീഘ്രം വൈകുണ്ഠം പുനരേവ സാ ॥ 10 ॥

സ്മൃതാ ത്വയാപി ചാത്രൈവ മുക്തിരായാതി യാതി ച ।
പുത്രീകൃത്യ ത്വയേമൌ ച പാർശ്വേ സ്വസ്യൈവ രക്ഷിതൌ ॥ 11 ॥

ഉപേക്ഷാതഃ കലൌ മന്ദൌ വൃദ്ധൌ ജാതൌ സുതൌ തവ ।
തഥാപി ചിന്താം മുഞ്ചത്വമുപായം ചിന്തയാമ്യഹം ॥ 12 ॥

കലിനാ സദൃശഃ കോഽപി യുഗോ നാസ്തി വരാനനേ ।
തസ്മിംസ്ത്വാം സ്ഥാപയിഷ്യാമി ഗേഹേ ഗേഹേ ജനേ ജനേ ॥ 13 ॥

അന്യധർമ്മാംസ്തിരസ്കൃത്യ പുരസ്കൃത്യ മഹോത്സവാൻ ।
തദാ നാഹം ഹരേർദ്ദാസോ ലോകേ ത്വാം ന പ്രവർത്തയേ ॥ 14 ॥

ത്വദന്വിതാശ്ച യേ ജീവാ ഭവിഷ്യന്തി കലാവിഹ ।
പാപിനോഽപി ഗമിഷ്യന്തി നിർഭയം കൃഷ്ണമന്ദിരം ॥ 15 ॥

യേഷാം ചിത്തേ വസേദ്ഭക്തിഃ സർവ്വദാ പ്രേമരൂപിണീ ।
ന തേ പശ്യന്തി കീനാശം സ്വപ്നേഽപ്യമലമൂർത്തയഃ ॥ 16 ॥

ന പ്രേതോ ന പിശാചോ വാ രാക്ഷസോ വാസുരോഽപി വാ ।
ഭക്തിയുക്തമനസ്കാനാം സ്പർശനേ ന പ്രഭുർഭവേത് ॥ 17 ॥

ന തപോഭിർന്നവേദൈശ്ച ന ജ്ഞാനേനാപി കർമ്മണാ ।
ഹരിർഹി സാധ്യതേ ഭക്ത്യാ പ്രമാണം തത്ര ഗോപികാഃ ॥ 18 ॥

നൃണാം ജന്മസഹസ്രേണ ഭക്തൌ പ്രീതിർഹി ജായതേ ।
കലൌ ഭക്തിഃ കലൌ ഭക്തിർഭക്ത്യാ കൃഷ്ണഃ പുരഃ സ്ഥിതഃ ॥ 19 ॥

ഭക്തിദ്രോഹകരാ യേ ച തേ സീദന്തി ജഗത്ത്രയേ ।
ദുർവ്വാസാ ദുഃഖമാപന്നഃ പുരാ ഭക്തവിനിന്ദകഃ ॥ 20 ॥

അലം വ്രതൈരലം തീർത്ഥൈരലം യോഗൈരലം മഖൈഃ ।
അലം ജ്ഞാനകഥാലാപൈർഭക്തിരേകൈവ മുക്തിദാ ॥ 21 ॥

സൂത ഉവാച

ഇതി നാരദനിർണ്ണീതം സ്വമാഹാത്മ്യം നിശമ്യ സാ ।
സർവ്വാംഗപുഷ്ടിസംയുക്താ നാരദം വാക്യമബ്രവീത് ॥ 22 ॥

ഭക്തിരുവാച

അഹോ നാരദ! ധന്യോഽസി പ്രീതിസ്തേ മയി നിശ്ചലാ ।
ന കദാചിദ് വിമുഞ്ജാമി ചിത്തേ സ്ഥാസ്യാമി സർവ്വദാ ॥ 23 ॥

കൃപാലുനാ ത്വയാ സാധോ! മദ്ബാധാ ധ്വംസിതാ ക്ഷണാത് ।
പുത്രയോശ്ചേതനാ നാസ്തി തതോ ബോധയ ബോധയ ॥ 24 ॥

സൂത ഉവാച

തസ്യാ വചഃ സമാകർണ്യ കാരുണ്യം നാരദോ ഗതഃ ।
തയോർബ്ബോധനമാരേഭേ കരാഗ്രേണ വിമർദ്ദയൻ ॥ 25 ॥

മുഖം സംയോജ്യ കർണ്ണാന്തേ ശബ്ദമുച്ചൈഃ സമുച്ചരൻ ।
ജ്ഞാന! പ്രബുധ്യതാം ശീഘ്രം രേ വൈരാഗ്യ! പ്രബുധ്യതാം ॥ 26 ॥

വേദവേദാന്തഘോഷൈശ്ച ഗീതാപാഠൈർമ്മുഹുർമ്മുഹുഃ ।
ബോധ്യമാനൌ തദാ തേന കഥംചിച്ചോത്ഥിതൌ ബലാത് ॥ 27 ॥

നേത്രൈരനവലോകന്തൌ ജൃംഭന്തൌ സാലസാവുഭൌ ।
ബകവത്പലിതൌ പ്രായഃ ശുഷ്കകാഷ്ഠസമാംഗകൌ ॥ 28 ॥

ക്ഷുത്ക്ഷാമൌ തൌ നിരീക്ഷ്യൈവ പുനഃ സ്വാപപരായണൌ ।
ഋഷിശ്ചിന്താപരോ ജാതഃ കിം വിധേയം മയേതി ച ॥ 29 ॥

അഹോ നിദ്രാ കഥം യാതി വൃദ്ധത്വം ച മഹത്തരം ।
ചിന്തയന്നിതി ഗോവിന്ദം സ്മാരയാമാസ ഭാർഗ്ഗവ ॥ 30 ॥

വ്യോമവാണീ തദൈവാഭൂന്മാ ഋഷേ! ഖിദ്യതാമിതി ।
ഉദ്യമഃ സഫലസ്തേഽയം ഭവിഷ്യതി ന സംശയഃ ॥ 31 ॥

ഏതദർത്ഥം തു സത്കർമ്മ സുരർഷേ! ത്വം സമാചര ।
തത്തേ കർമ്മാഭിധാസ്യന്തി സാധവഃ സാധുഭൂഷണാഃ ॥ 32 ॥

സത്കർമ്മണി കൃതേ തസ്മിൻ സനിദ്രാ വൃദ്ധതാനയോഃ ।
ഗമിഷ്യതി ക്ഷണാദ് ഭക്തിഃ സർവ്വതഃ പ്രസരിഷ്യതി ॥ 33 ॥

ഇത്യാകാശവചഃ സ്പഷ്ടം തത് സർവൈരപി വിശ്രുതം ।
നാരദോ വിസ്മയം ലേഭേ നേദം ജ്ഞാതമിതി ബ്രുവൻ ॥ 34 ॥

നാരദ ഉവാച

അനയാഽഽകാശവാണ്യാപി ഗോപ്യത്വേന നിരൂപിതം ।
കിം വാ തത് സാധനം കാര്യം യേന കാര്യം ഭവേത്തയോഃ ॥ 35 ॥

ക്വ ഭവിഷ്യന്തി സന്തസ്തേ കഥം ദാസ്യന്തി സാധനം ।
മയാത്ര കിം പ്രകർത്തവ്യം യദുക്തം വ്യോമഭാഷയാ ॥ 36 ॥

സൂത ഉവാച

തത്ര ദ്വാവപി സംസ്ഥാപ്യ നിർഗ്ഗതോ നാരദോ മുനിഃ ।
തീർത്ഥം തീർത്ഥം വിനിഷ്ക്രമ്യ പൃച്ഛൻമാർഗ്ഗേ മുനീശ്വരാൻ ॥ 37 ॥

വൃത്താന്തഃ ശ്രൂയതേ സർവൈഃ കിംചിന്നിശ്ചിത്യ നോച്യതേ ।
അസാധ്യം കേചന പ്രോചുർദ്ദുർജ്ഞേയമിതി ചാപരേ ॥ 38 ॥

മൂകീഭൂതാസ്തഥാന്യേ തു കിയന്തസ്തു പലായിതാഃ ।
ഹാഹാകാരോ മഹാനാസീത് ത്രൈലോക്യേ വിസ്മയാവഹഃ ॥ 39 ॥

വേദവേദാന്തഘോഷൈശ്ച ഗീതാപാഠൈർവ്വിബോധിതം ।
ഭക്തിജ്ഞാനവിരാഗാണാം നോദതിഷ്ഠത് ത്രികം യദാ ॥ 40 ॥

ഉപായോ നാപരോഽസ്തീതി കർണ്ണേ കർണ്ണേഽജപൻ ജനാഃ ।
യോഗിനാ നാരദേനാപി സ്വയം ന ജ്ഞായതേ തു യത് ॥ 41 ॥

തത്കഥം ശക്യതേ വക്തുമിതരൈരിഹ മാനുഷൈഃ ।
ഏവമൃഷിഗണൈഃ പൃഷ്ടൈർന്നിർണ്ണീയോക്തം ദുരാസദം ॥ 42 ॥

തതശ്ചിന്താതുരഃ സോഽഥ ബദരീവനമാഗതഃ ।
തപശ്ചരാമി ചാത്രേതി തദർത്ഥം കൃതനിശ്ചയഃ ॥ 43 ॥

താവദ് ദദർശ പുരതഃ സനകാദീൻ മുനീശ്വരാൻ ।
കോടിസൂര്യസമാഭാസാനുവാച മുനിസത്തമഃ ॥ 44 ॥

നാരദ ഉവാച

ഇദാനീം ഭൂരിഭാഗ്യേന ഭവദ്ഭിഃ സംഗമോഽഭവത് ।
കുമാരാ ബ്രൂയതാം ശീഘ്രം കൃപാം കൃത്വാ മമോപരി ॥ 45 ॥

ഭവന്തോ യോഗിനഃ സർവ്വേ ബുദ്ധിമന്തോ ബഹുശ്രുതാഃ ।
പഞ്ചഹായനസംയുക്താഃ പൂർവ്വേഷാമപി പൂർവ്വജാഃ ॥ 46 ॥

സദാ വൈകുണ്ഠനിലയാ ഹരികീർത്തനതത്പരാഃ ।
ലീലാമൃതരസോന്മത്താഃ കഥാമാത്രൈകജീവിനഃ ॥ 47 ॥

ഹരിഃ ശരണമേവം ഹി നിത്യം യേഷാം മുഖേ വചഃ ।
അതഃ കാലസമാദിഷ്ടാ ജരാ യുഷ്മാൻ ന ബാധതേ ॥ 48 ॥

യേഷാം ഭ്രൂഭംഗമാത്രേണ ദ്വാരപാലൌ ഹരേഃ പുരാ ।
ഭൂമൌ നിപതിതൌ സദ്യോ യത്കൃപാതഃ പുരം ഗതൌ ॥ 49 ॥

അഹോ ഭാഗ്യസ്യ യോഗേന ദർശനം ഭവതാമിഹ
അനുഗ്രഹസ്തു കർത്തവ്യോ മയി ദീനേ ദയാപരൈഃ ॥ 50 ॥

അശരീരഗിരോക്തം യത്തത്കിം സാധനമുച്യതാം
അനുഷ്ഠേയം കഥം താവത്പ്രബ്രുവന്തു സവിസ്തരം ॥ 51 ॥

ഭക്തിജ്ഞാനവിരാഗാണാം സുഖമുത്പദ്യതേ കഥം ।
സ്ഥാപനം സർവ്വവർണ്ണേഷു പ്രേമപൂർവം പ്രയത്നതഃ ॥ 52 ॥

കുമാരാ ഊചുഃ

മാ ചിന്താം കുരു ദേവർഷേ! ഹർഷം ചിത്തേ സമാവഹ ।
ഉപായഃ സുഖസാധ്യോഽത്ര വർത്തതേ പൂർവ്വ ഏവ ഹി ॥ 53 ॥

അഹോ നാരദ ധന്യോഽസി വിരക്താനാം ശിരോമണിഃ
സദാ ശ്രീകൃഷ്ണദാസാനാമഗ്രണീർയോഗഭാസ്കരഃ ॥ 54 ॥

ത്വയി ചിത്രം ന മന്തവ്യം ഭക്ത്യർത്ഥമനുവർത്തിനി ।
ഘടതേ കൃഷ്ണദാസസ്യ ഭക്തേഃ സംസ്ഥാപനാ സദാ ॥ 55 ॥

ഋഷിഭിർബഹവോ ലോകേ പന്ഥാനഃ പ്രകടീകൃതാഃ ।
ശ്രമസാധ്യാശ്ച തേ സർവ്വേ പ്രായഃ സ്വർഗ്ഗഫലപ്രദാഃ ॥ 56 ॥

വൈകുണ്ഠസാധകഃ പന്ഥാ സ തു ഗോപ്യോ ഹി വർത്തതേ ।
തസ്യോപദേഷ്ടാ പുരുഷഃ പ്രായോ ഭാഗ്യേന ലഭ്യതേ ॥ 57 ॥

സത്കർമ്മ തവ നിർദ്ദിഷ്ടം വ്യോമവാചാ തു യത്പുരാ ।
തദുച്യതേ ശൃണുഷ്വാദ്യ സ്ഥിരചിത്തഃ പ്രസന്നധീഃ ॥ 58 ॥

ദ്രവ്യയജ്ഞാസ്തപോയജ്ഞാ യോഗയജ്ഞാസ്തഥാപരേ ।
സ്വാധ്യായജ്ഞാനയജ്ഞാശ്ച തേ തു കർമ്മവിസൂചകാഃ ॥ 59 ॥

സത്കർമ്മസൂചകോ നൂനം ജ്ഞാനയജ്ഞഃ സ്മൃതോ ബുധൈഃ ।
ശ്രീമദ്ഭാഗവതാലാപഃ സ തു ഗീതഃ ശുകാദിഭിഃ ॥ 60 ॥

ഭക്തിജ്ഞാനവിരാഗാണാം തദ്ഘോഷേണ ബലം മഹത് ।
വ്രജിഷ്യതി ദ്വയോഃ കഷ്ടം സുഖം ഭക്തേർഭവിഷ്യതി ॥ 61 ॥

പ്രളയം ഹി ഗമിഷ്യന്തി ശ്രീമദ്ഭാഗവതധ്വനേഃ ।
കലേർദ്ദോഷാ ഇമേ സർവ്വേ സിംഹശബ്ദാദ് വൃകാ ഇവ ॥ 62 ॥

ജ്ഞാനവൈരാഗ്യസംയുക്താ ഭക്തിഃ പ്രേമരസാവഹാ ।
പ്രതിഗേഹം പ്രതിജനം തതഃ ക്രീഡാം കരിഷ്യതി ॥ 63 ॥

നാരദ ഉവാച

വേദവേദാന്തഘോഷൈശ്ച ഗീതാപാഠൈഃ പ്രബോധിതം ।
ഭക്തിജ്ഞാനവിരാഗാണാം നോദതിഷ്ഠത് ത്രികം യദാ ॥ 64 ॥

ശ്രീമദ്ഭാഗവതാലാപാത് തത്കഥം ബോധമേഷ്യതി ।
തത്കഥാസു തു വേദാർത്ഥഃ ശ്ലോകേ ശ്ലോകേ പദേ പദേ ॥ 65 ॥

ഛിന്ദന്തു സംശയം ഹ്യേനം ഭവന്തോഽമോഘദർശനാഃ ।
വിളംബോ നാത്ര കർത്തവ്യഃ ശരണാഗതവത്സലാഃ ॥ 66 ॥

കുമാരാ ഊചുഃ

വേദോപനിഷദാം സാരാജ്ജാതാ ഭാഗവതീ കഥാ ।
അത്യുത്തമാ തതോ ഭാതി പൃഥഗ്ഭൂതാ ഫലാകൃതിഃ ॥ 67 ॥

ആമൂലാഗ്രം രസസ്തിഷ്ഠന്നാസ്തേ ന സ്വാദ്യതേ യഥാ ।
സ ഭൂയഃ സംപൃഥഗ്ഭൂതഃ ഫലേ വിശ്വമനോഹരഃ ॥ 68 ॥

യഥാ ദുഗ്ദ്ധേ സ്ഥിതം സർപ്പിർന്ന സ്വാദായോപകല്പതേ ।
പൃഥഗ്ഭൂതം ഹി തദ്ഗവ്യം ദേവാനാം രസവർദ്ധനം ॥ 69 ॥

ഇക്ഷൂണാമാദിമദ്ധ്യാന്തം ശർക്കരാ വ്യാപ്യ തിഷ്ഠതി ।
പൃഥഗ്ഭൂതാ ച സാ മിഷ്ടാ തഥാ ഭാഗവതീ കഥാ ॥ 70 ॥

ഇദം ഭാഗവതം നാമ പുരാണം ബ്രഹ്മസമ്മിതം ।
ഭക്തിജ്ഞാനവിരാഗാണാം സ്ഥാപനായ പ്രകാശിതം ॥ 71 ॥

വേദാന്തവേദസുസ്നാതേ ഗീതായാ അപി കർത്തരി ।
പരിതാപവതീ വ്യാസേ മുഹ്യത്യജ്ഞാനസാഗരേ ॥ 72 ॥

തദാ ത്വയാ പുരാ പ്രോക്തം ചതുഃശ്ലോകസമന്വിതം ।
തദീയശ്രവണാത് സദ്യോ നിർബ്ബാധോ ബാദരായണഃ ॥ 73 ॥

തത്ര തേ വിസ്മയഃ കേന യതഃ പ്രശ്നകരോ ഭവാൻ ।
ശ്രീമദ്ഭാഗവതം ശ്രാവ്യം ശോകദുഃഖവിനാശനം ॥ 74 ॥

നാരദ ഉവാച

     യദ്ദർശനം ച വിനിഹന്ത്യശുഭാനി സദ്യഃ
          ശ്രേയസ്തനോതി ഭവദുഃഖദവാർദ്ദിതാനാം ।
     നിഃശേഷശേഷമുഖഗീതകഥൈകപാനാഃ!
          പ്രേമപ്രകാശകൃതയേ ശരണം ഗതോഽസ്മി ॥ 75 ॥

     ഭാഗ്യോദയേന ബഹുജന്മസമാർജ്ജിതേന
          സത്സംഗമം ച ലഭതേ പുരുഷോ യദാ വൈ ।
     അജ്ഞാനഹേതുകൃതമോഹമദാന്ധകാര -
          നാശം വിധായ ഹി തദോദയതേ വിവേകഃ ॥ 76 ॥

ഇതി ശ്രീപദ്മപുരാണേ ഉത്തരഖണ്ഡേ ശ്രീമദ്ഭാഗവതമാഹാത്മ്യേ
കുമാരനാരദസംവാദോ നാമ ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ