ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / മാഹാത്മ്യം / അദ്ധ്യായം 1

← മാഹാത്മ്യം : ഉള്ളടക്കം

മാഹാത്മ്യം : അദ്ധ്യായം 2 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / മാഹാത്മ്യം / അദ്ധ്യായം 1

അഥ പ്രഥമോഽധ്യായഃ

കൃഷ്ണം നാരായണം വന്ദേ കൃഷ്ണം വന്ദേ വ്രജപ്രിയം ।
കൃഷ്ണം ദ്വൈപായനം വന്ദേ കൃഷ്ണം വന്ദേ പൃഥാസുതം ॥

സച്ചിദാനന്ദരൂപായ വിശ്വോത്പത്യാദിഹേതവേ ।
താപത്രയവിനാശായ ശ്രീകൃഷ്ണായ വയം നുമഃ ॥ 1 ॥

     യം പ്രവ്രജന്തമനുപേതമപേതകൃത്യം
          ദ്വൈപായനോ വിരഹകാതര ആജുഹാവ ।
     പുത്രേതി തന്മയതയാ തരവോഽഭിനേദു-
          സ്തം സർവ്വഭൂതഹൃദയം മുനിമാനതോഽസ്മി ॥ 2 ॥

നൈമിഷേ സൂതമാസീനമഭിവാദ്യ മഹാമതിം ।
കഥാമൃതരസാസ്വാദകുശലഃ ശൌനകോഽബ്രവീത് ॥ 3 ॥

ശൌനക ഉവാച

അജ്ഞാനധ്വാന്തവിധ്വംസകോടിസൂര്യസമപ്രഭ ।
സൂതാഖ്യാഹി കഥാസാരം മമ കർണ്ണരസായനം ॥ 4 ॥

ഭക്തിജ്ഞാനവിരാഗാപ്തോ വിവേകോ വർദ്ധതേ മഹാൻ ।
മായാമോഹനിരാസശ്ച വൈഷ്ണവൈഃ ക്രിയതേ കഥം ॥ 5 ॥

ഇഹ ഘോരേ കലൌ പ്രായോ ജീവശ്ചാസുരതാം ഗതഃ ।
ക്ലേശാക്രാന്തസ്യ തസ്യൈവ ശോധനേ കിം പരായണം ॥ 6 ॥

ശ്രേയസാം യദ്ഭവേച്ഛ്രേയഃ പാവനാനാം ച പാവനം ।
കൃഷ്ണപ്രാപ്തികരം ശശ്വത് സാധനം തദ്വദാധുനാ ॥ 7 ॥

ചിന്താമണിർല്ലോകസുഖം സുരദ്രുഃ സ്വർഗ്ഗസമ്പദം ।
പ്രയച്ഛതി ഗുരുഃ പ്രീതോ വൈകുണ്ഠം യോഗിദുർല്ലഭം ॥ 8 ॥

സൂത ഉവാച

പ്രീതിഃ ശൌനക! ചിത്തേ തേ ഹ്യതോ വച്മി വിചാര്യ ച ।
സർവ്വസിദ്ധാന്തനിഷ്പന്നം സംസാരഭയനാശനം ॥ 9 ॥

ഭക്ത്യോഘവർദ്ധനം യച്ച കൃഷ്ണസന്തോഷഹേതുകം ।
തദഹം തേഽഭിധാസ്യാമി സാവധാനതയാ ശൃണു ॥ 10 ॥

കാലവ്യാളമുഖഗ്രാസത്രാസനിർണ്ണാശഹേതവേ ।
ശ്രീമദ്ഭാഗവതം ശാസ്ത്രം കലൌ കീരേണ ഭാഷിതം ॥ 11 ॥

ഏതസ്മാദപരം കിഞ്ചിന്മനഃശുദ്ധ്യൈ ന വിദ്യതേ ।
ജന്മാന്തരേ ഭവേത്പുണ്യം തദാ ഭാഗവതം ലഭേത് ॥ 12 ॥

പരീക്ഷിതേ കഥാം വക്തും സഭായാം സംസ്ഥിതേ ശുകേ ।
സുധാകുംഭം ഗൃഹീത്വൈവ ദേവാസ്തത്ര സമാഗമൻ ॥ 13 ॥

ശുകം നത്വാവദൻ സർവ്വേ സ്വകാര്യകുശലാഃ സുരാഃ ।
കഥാസുധാം പ്രയച്ഛസ്വ ഗൃഹീത്വൈവ സുധാമിമാം ॥ 14 ॥

ഏവം വിനിമയേ ജാതേ സുധാ രാജ്ഞാ പ്രപീയതാം ।
പ്രപാസ്യാമോ വയം സർവ്വേ ശ്രീമദ്ഭാഗവതാമൃതം ॥ 15 ॥

ക്വ സുധാ ക്വ കഥാ ലോകേ ക്വ കാചഃ ക്വ മണിർമ്മഹാൻ ।
ബ്രഹ്മരാതോ വിചാര്യൈവം തദാ ദേവാൻ ജഹാസ ഹ ॥ 16 ॥

അഭക്താംസ്താംശ്ച വിജ്ഞായ ന ദദൌ സ കഥാമൃതം ।
ശ്രീമദ്ഭാഗവതീ വാർത്താ സുരാണാമപി ദുർല്ലഭാ ॥ 17 ॥

രാജ്ഞോ മോക്ഷം തഥാ വീക്ഷ്യ പുരാ ധാതാപി വിസ്മിതഃ ।
സത്യലോകേ തുലാം ബദ്ധ്വാതോലയത്സാധനാന്യജഃ ॥ 18 ॥

ലഘൂന്യന്യാനി ജാതാനി ഗൌരവേണ ഇദം മഹത് ।
തദാ ഋഷിഗണാഃ സർവ്വേ വിസ്മയം പരമം യയുഃ ॥ 19 ॥

മേനിരേ ഭഗവദ്രൂപം ശാസ്ത്രം ഭാഗവതം കലൌ ।
പഠനാച്ഛ്രവണാത്സദ്യോ വൈകുണ്ഠഫലദായകം ॥ 20 ॥

സപ്താഹേന ശ്രുതം ചൈതത് സർവ്വഥാ മുക്തിദായകം ।
സനകാദ്യൈഃ പുരാ പ്രോക്തം നാരദായ ദയാപരൈഃ ॥ 21 ॥

യദ്യപി ബ്രഹ്മസംബന്ധാച്ഛ്രുതമേതത് സുരർഷിണാ ।
സപ്താഹശ്രവണവിധിഃ കുമാരൈസ്തസ്യ ഭാഷിതഃ ॥ 22 ॥

ശൌനക ഉവാച

ലോകവിഗ്രഹമുക്തസ്യ നാരദസ്യാസ്ഥിരസ്യ ച ।
വിധിശ്രവേ കുതഃ പ്രീതിഃ സംയോഗഃ കുത്ര തൈഃ സഹ ॥ 23 ॥

സൂത ഉവാച

അത്ര തേ കീർത്തയിഷ്യാമി ഭക്തിയുക്തം കഥാനകം ।
ശുകേന മമ യത്പ്രോക്തം രഹഃ ശിഷ്യം വിചാര്യ ച ॥ 24 ॥

ഏകദാ ഹി വിശാലായാം ചത്വാര ഋഷയോഽമലാഃ ।
സത്സംഗാർത്ഥം സമായാതാ ദദൃശുസ്തത്ര നാരദം ॥ 25 ॥

കുമാരാ ഊചുഃ

കഥം ബ്രഹ്മൻ! ദീനമുഖഃ കുതശ്ചിന്താതുരോ ഭവാൻ ।
ത്വരിതം ഗമ്യതേ കുത്ര കുതശ്ചാഗമനം തവ ॥ 26 ॥

ഇദാനീം ശൂന്യചിത്തോഽസി ഗതവിത്തോ യഥാ ജനഃ ।
തവേദം മുക്തസംഗസ്യ നോചിതം വദ കാരണം ॥ 27 ॥

നാരദ ഉവാച

അഹം തു പൃഥിവീം യാതോ ജ്ഞാത്വാ സർവ്വോത്തമാമിതി ।
പുഷ്കരം ച പ്രയാഗം ച കാശീം ഗോദാവരീം തഥാ ॥ 28 ॥

ഹരിക്ഷേത്രം കുരുക്ഷേത്രം ശ്രീരംഗം സേതുബന്ധനം ।
ഏവമാദിഷു തീർത്ഥേഷു ഭ്രമമാണ ഇതസ്തതഃ ॥ 29 ॥

നാപശ്യം കുത്രചിച്ഛർമ്മ മനസ്സന്തോഷകാരകം ।
കലിനാധർമ്മമിത്രേണ ധരേയം ബാധിതാധുനാ ॥ 30 ॥

സത്യം നാസ്തി തപഃ ശൌചം ദയാ ദാനം ന വിദ്യതേ ।
ഉദരംഭരിണോ ജീവാ വരാകാഃ കൂടഭാഷിണഃ ॥ 31 ॥

മന്ദാഃ സുമന്ദമതയോ മന്ദഭാഗ്യാ ഹ്യുപദ്രുതാഃ ।
പാഖണ്ഡനിരതാഃ സന്തോ വിരക്താഃ സപരിഗ്രഹാഃ ॥ 32 ॥

തരുണീപ്രഭുതാ ഗേഹേ ശ്യാലകോ ബുദ്ധിദായകഃ ।
കന്യാവിക്രയിണോ ലോഭാദ് ദമ്പതീനാം ച കല്കനം ॥ 33 ॥

ആശ്രമാ യവനൈ രുദ്ധാസ്തീർത്ഥാനി സരിതസ്തഥാ ।
ദേവതായതനാന്യത്ര ദുഷ്ടൈർന്നഷ്ടാനി ഭൂരിശഃ ॥ 34 ॥

ന യോഗീ നൈവ സിദ്ധോ വാ ന ജ്ഞാനീ സത്ക്രിയോ നരഃ ।
കലിദാവാനലേനാദ്യ സാധനം ഭസ്മതാം ഗതം ॥ 35 ॥

അട്ടശൂലാ ജനപദാഃ ശിവശൂലാ ദ്വിജാതയഃ ।
കാമിന്യഃ കേശശൂലിന്യഃ സംഭവന്തി കലാവിഹ ॥ 36 ॥

ഏവം പശ്യൻ കലേർദ്ദോഷാൻ പര്യടന്നവനീമഹം ।
യാമുനം തടമാപന്നോ യത്ര ലീലാ ഹരേരഭൂത് ॥ 37 ॥

തത്രാശ്ചര്യം മയാ ദൃഷ്ടം ശ്രൂയതാം തന്മുനീശ്വരാഃ ।
ഏകാ തു തരുണീ തത്ര നിഷണ്ണാ ഖിന്നമാനസാ ॥ 38 ॥

വൃദ്ധൌ ദ്വൌ പതിതൌ പാർശ്വേ നിഃശ്വസന്താവചേതനൌ ।
ശുശ്രൂഷന്തീ പ്രബോധന്തീ രുദതീ ച തയോഃ പുരഃ ॥ 39 ॥

ദശ ദിക്ഷു നിരീക്ഷന്തീ രക്ഷിതാരം നിജം വപുഃ ।
വീജ്യമാനാ ശതസ്ത്രീഭിർബ്ബോധ്യമാനാ മുഹുർമുഹുഃ ॥ 40 ॥

ദൃഷ്ട്വാ ദൂരാദ്ഗതഃ സോഽഹം കൌതുകേന തദന്തികം ।
മാം ദൃഷ്ട്വാ ചോത്ഥിതാ ബാലാ വിഹ്വലാ ചാബ്രവീദ് വചഃ ॥ 41 ॥

ബാലോവാച

ഭോ ഭോഃ! സാധോ! ക്ഷണം തിഷ്ഠ മച്ചിന്താമപി നാശയ ।
ദർശനം തവ ലോകസ്യ സർവ്വധാഘഹരം പരം ॥ 42 ॥

ബഹുഥാ തവ വാക്യേന ദുഃഖശാന്തിർഭവിഷ്യതി ।
യദാ ഭാഗ്യം ഭവേദ്ഭൂരി ഭവതോ ദർശനം തദാ ॥ 43 ॥

നാരദ ഉവാച

കാസി ത്വം കാവിമൌ ചേമാ നാര്യഃ കാഃ പദ്മലോചനാഃ ।
വദ ദേവി! സവിസ്താരം സ്വസ്യ ദുഃഖസ്യ കാരണം ॥ 44 ॥

ബാലോവാച

അഹം ഭക്തിരിതി ഖ്യാതാ ഇമൌ മേ തനയൌ മതൌ ।
ജ്ഞാനവൈരാഗ്യനാമാനൌ കാലയോഗേന ജർജ്ജരൌ ॥ 45 ॥

ഗംഗാദ്യാഃ സരിതശ്ചേമാ മത്സേവാർത്ഥം സമാഗതാഃ ।
തഥാപി ന ച മേ ശ്രേയഃ സേവിതായാഃ സുരൈരപി ॥ 46 ॥

ഇദാനീം ശൃണു മദ്വാർത്താം സചിത്തസ്ത്വം തപോധന ।
വാർത്താ മേ വിതതാപ്യസ്തി താം ശ്രുത്വാ സുഖമാവഹ ॥ 47 ॥

ഉത്പന്നാ ദ്രവിഡേ സാഹം വൃദ്ധിം കർണ്ണാടകേ ഗതാ ।
ക്വചിത്ക്വചിന്മഹാരാഷ്ട്രേ ഗുർജ്ജരേ ജീർണ്ണതാം ഗതാ ॥ 48 ॥

തത്ര ഘോരകലേർയോഗാത്പാഖണ്ഡൈഃ ഖണ്ഡിതാംഗകാ ।
ദുർബ്ബലാഹം ചിരം യാതാ പുത്രാഭ്യാം സഹ മന്ദതാം ॥ 49 ॥

വൃന്ദാവനം പുനഃ പ്രാപ്യ നവീനേവ സുരൂപിണീ ।
ജാതാഹം യുവതീ സമ്യക്പ്രേഷ്ഠരൂപാ തു സാമ്പ്രതം ॥ 50 ॥

ഇമൌ തു ശയിതാവത്ര സുതൌ മേ ക്ലിശ്യതഃ ശ്രമാത് ।
ഇദം സ്ഥാനം പരിത്യജ്യ വിദേശം ഗമ്യതേ മയാ ॥ 51 ॥

ജരഠത്വം സമായാതൌ തേന ദുഃഖേന ദുഃഖിതാ ।
സാഹം തു തരുണീ കസ്മാത് സുതൌ വൃദ്ധാവിമൌ കുതഃ ॥ 52 ॥

ത്രയാണാം സഹചാരിത്വാദ് വൈപരീത്യം കുതഃ സ്ഥിതം ।
ഘടതേ ജരഠാ മാതാ തരുണൌ തനയാവിതി ॥ 53 ॥

അതഃ ശോചാമി ചാത്മാനം വിസ്മയാവിഷ്ടമാനസാ ।
വദ യോഗനിധേ ധീമൻ കാരണം ചാത്ര കിം ഭവേത് ॥ 54 ॥

നാരദ ഉവാച

ജ്ഞാനേനാത്മനി പശ്യാമി സർവ്വമേതത്തവാനഘേ ।
ന വിഷാദസ്ത്വയാ കാര്യോ ഹരിഃ ശം തേ കരിഷ്യതി ॥ 55 ॥

സൂത ഉവാച

ക്ഷണമാത്രേണ തജ്ജ്ഞാത്വാ വാക്യമൂചേ മുനീശ്വരഃ ॥ 56 ॥

നാരദ ഉവാച

ശൃണുഷ്വാവഹിതാ ബാലേ യുഗോഽയം ദാരുണഃ കലിഃ ।
തേന ലുപ്തഃ സദാചാരോ യോഗമാർഗ്ഗഗസ്തപാംസി ച ॥ 57 ॥

ജനാ അഘാസുരായന്തേ ശാഠ്യദുഷ്കർമ്മകാരിണഃ ।
ഇഹ സന്തോ വിഷീദന്തി പ്രഹൃഷ്യന്തി ഹ്യസാധവഃ ।
ധത്തേ ധൈര്യം തു യോ ധീമാൻ സ ധീരഃ പണ്ഡിതോഽഥവാ ॥ 58 ॥

അസ്പൃശ്യാനവലോക്യേയം ശേഷഭാരകരീ ധരാ ।
വർഷേ വർഷേ ക്രമാജ്ജാതാ മംഗളം നാപി ദൃശ്യതേ ॥ 59 ॥

ന ത്വാമപി സുതൈഃ സാകം കോഽപി പശ്യതി സാമ്പ്രതം ।
ഉപേക്ഷിതാനുരാഗാന്ധൈർജ്ജർജ്ജരത്വേന സംസ്ഥിതാ ॥ 60 ॥

വൃന്ദാവനസ്യ സംയോഗാത്പുനസ്ത്വം തരുണീ നവാ ।
ധന്യം വൃന്ദാവനം തേന ഭക്തിർന്നൃത്യതി യത്ര ച ॥ 61 ॥

അത്രേമൌ ഗ്രാഹകാഭാവാന്ന ജരാമപി മുഞ്ചതഃ ।
കിഞ്ചിദാത്മസുഖേനേഹ പ്രസുപ്തിർമ്മന്യതേഽനയോഃ ॥ 62 ॥

ഭക്തിരുവാച

കഥം പരീക്ഷിതാ രാജ്ഞാ സ്ഥാപിതോഹ്യശുചിഃ കലിഃ ।
പ്രവൃത്തേ തു കലൌ സർവ്വസാരഃ കുത്ര ഗതോ മഹാൻ ॥ 63 ॥

കരുണാപരേണ ഹരിണാപ്യധർമ്മ കഥമീക്ഷ്യതേ ।
ഇമം മേ സംശയം ഛിന്ധി ത്വദ്വാചാ സുഖിതാസ്മ്യഹം ॥ 64 ॥

നാരദ ഉവാച

യദി പൃഷ്ടസ്ത്വയാ ബാലേ! പ്രേമതഃ ശ്രവണം കുരു ।
സർവ്വം വക്ഷ്യാമി തേ ഭദ്രേ കശ്മലം തേ ഗമിഷ്യതി ॥ 65 ॥

യദാ മുകുന്ദോ ഭഗവാൻ ക്ഷ്മാം ത്യക്ത്വാ സ്വപദം ഗതഃ ।
തദ്ദിനാത്കലിരായാതഃ സർവ്വസാധനബാധകഃ ॥ 66 ॥

ദൃഷ്ടോ ദിഗ്വിജയേ രാജ്ഞാ ദീനവച്ഛരണം ഗതഃ ।
ന മയാ മാരണീയോഽയം സാരംഗ ഇവ സാരഭുക് ॥ 67 ॥

യത്ഫലം നാസ്തി തപസാ ന യോഗേന സമാധിനാ ।
തത്ഫലം ലഭതേ സമ്യക്കലൌകേശവകീർത്തനാത് ॥ 68 ॥

ഏകാകാരം കലിം ദൃഷ്ട്വാ സാരവത് സാരനീരസം ।
വിഷ്ണുരാതഃ സ്ഥാപിതവാൻ കലിജാനാം സുഖായ ച ॥ 69 ॥

കുകർമ്മാചരണാത് സാരഃ സർവ്വതോ നിർഗ്ഗതോഽധുനാ ।
പദാർത്ഥാഃ സംസ്ഥിതാ ഭൂമൌ ബീജഹീനാസ്തുഷാ യഥാ ॥ 70 ॥

വിപ്രൈർഭാഗവതീ വാർത്താ ഗേഹേ ഗേഹേ ജനേ ജനേ ।
കാരിതാ കണലോഭേന കഥാസാരസ്തതോ ഗതഃ ॥ 71 ॥

അത്യുഗ്രഭൂരികർമ്മാണോ നാസ്തികാരൌരവാ ജനാഃ ।
തേഽപി തിഷ്ഠന്തി തീർത്ഥേഷു തീർത്ഥസാരസ്തതോ ഗതഃ ॥ 72 ॥

കാമക്രോധമഹാലോഭതൃഷ്ണാവ്യാകുലചേതസഃ ।
തേഽപി തിഷ്ഠന്തി തപസി തപഃസാരസ്തതോ ഗതഃ ॥ 73 ॥

മനസശ്ചാജയാല്ലോഭാദ്ദംഭാത്പാഖണ്ഡസംശ്രയാത് ।
ശാസ്ത്രാനഭ്യസനാച്ചൈവ ധ്യാനയോഗഫലം ഗതം ॥ 74 ॥

പണ്ഡിതാസ്തു കളത്രേണ രമന്തേ മഹിഷാ ഇവ ।
പുത്രസ്യോത്പാദനേ ദക്ഷാ അദക്ഷാ മുക്തിസാധനേ ॥ 75 ॥

ന ഹി വൈഷ്ണവതാ കുത്ര സംപ്രദായപുരഃസരാ ।
ഏവം പ്രളയതാം പ്രാപ്തോ വസ്തുസാരഃ സ്ഥലേ സ്ഥലേ ॥ 76 ॥

അയം തു യുഗധർമ്മോ ഹി വർത്തതേ കസ്യ ദൂഷണം ।
അതസ്തു പുണ്ഡരീകാക്ഷഃ സഹതേ നികടേ സ്ഥിതഃ ॥ 77 ॥

സൂത ഉവാച

ഇതി തദ്വചനം ശ്രുത്വാ വിസ്മയം പരമം ഗതാ ।
ഭക്തിരൂചേ വചോ ഭൂയഃ ശ്രൂയതാം തച്ച ശൌനക ॥ 78 ॥

ഭക്തിരുവാച

സുരർഷേ ത്വം ഹി ധന്യോഽസി മദ്ഭാഗ്യേന സമാഗതഃ ।
സാധൂനാം ദർശനം ലോകേ സർവ്വസിദ്ധികരം പരം ॥ 79 ॥

     ജയതി ജഗതി മായാം യസ്യ കായാധവസ്തേ
          വചനരചനമേകം കേവലം ചാകലയ്യ ।
     ധ്രുവപദമപി യാതോ യത്കൃപാതോ ധ്രുവോഽയം
          സകലകുശലപാത്രം ബ്രഹ്മപുത്രം നതാസ്മി ॥ 80 ॥

ഇതി ശ്രീപദ്മപുരാണേ ഉത്തരഖണ്ഡേ ശ്രീമദ്ഭാഗവതമാഹാത്മ്യേ
ഭക്തിനാരദസമാഗമോ നാമ പ്രഥമോഽധ്യായഃ