ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / പ്രഥമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 1) / അദ്ധ്യായം 5

← സ്കന്ധം 1 : അദ്ധ്യായം 4 ‌

സ്കന്ധം 1 : അദ്ധ്യായം 6 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / പ്രഥമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 1) / അദ്ധ്യായം 5

സൂത ഉവാച

അഥ തം സുഖമാസീന ഉപാസീനം ബൃഹച്ഛ്രവാഃ ।
ദേവർഷിഃ പ്രാഹ വിപ്രർഷിം വീണാപാണിഃ സ്മയന്നിവ ॥ 1 ॥

നാരദ ഉവാച

പാരാശര്യ! മഹാഭാഗ! ഭവതഃ കച്ചിദാത്മനാ ।
പരിതുഷ്യതി ശാരീര ആത്മാ മാനസ ഏവ വാ ॥ 2 ॥

ജിജ്ഞാസിതം സുസമ്പന്നമപി തേ മഹദദ്ഭുതം ।
കൃതവാൻ ഭാരതം യസ്ത്വം സർവ്വാർത്ഥപരിബൃംഹിതം ॥ 3 ॥

ജിജ്ഞാസിതമധീതം ച യത്തദ്ബ്രഹ്മ സനാതനം ।
അഥാപി ശോചസ്യാത്മാനമകൃതാർത്ഥ ഇവ പ്രഭോ ॥ 4 ॥

വ്യാസ ഉവാച

     അസ്ത്യേവ മേ സർവമിദം ത്വയോക്തം
          തഥാപി നാത്മാ പരിതുഷ്യതേ മേ ।
     തന്മൂലമവ്യക്തമഗാധബോധം
          പൃച്ഛാമഹേ ത്വാത്മഭവാത്മഭൂതം ॥ 5 ॥

     സ വൈ ഭവാൻ വേദ സമസ്തഗുഹ്യ-
          മുപാസിതോ യത്പുരുഷഃ പുരാണഃ ।
     പരാവരേശോ മനസൈവ വിശ്വം
          സൃജത്യവത്യത്തി ഗുണൈരസംഗഃ ॥ 6 ॥

     ത്വം പര്യടന്നർക്ക ഇവ ത്രിലോകീ-
          മന്തശ്ചരോ വായുരിവാത്മസാക്ഷീ ।
     പരാവരേ ബ്രഹ്മണി ധർമ്മതോ വ്രതൈഃ
          സ്നാതസ്യ മേ ന്യൂനമലം വിചക്ഷ്വ ॥ 7 ॥

ശ്രീനാരദ ഉവാച

ഭവതാനുദിതപ്രായം യശോ ഭഗവതോഽമലം ।
യേനൈവാസൌ ന തുഷ്യേത മന്യേ തദ്ദർശനം ഖിലം ॥ 8 ॥

യഥാ ധർമ്മാദയശ്ചാർത്ഥാ മുനിവര്യാനുകീർത്തിതാഃ ।
ന തഥാ വാസുദേവസ്യ മഹിമാ ഹ്യനുവർണ്ണിതഃ ॥ 9 ॥

     ന യദ്‌വചശ്ചിത്രപദം ഹരേര്യശോ
          ജഗത്പവിത്രം പ്രഗൃണീത കർഹിചിത് ।
     തദ്‌വായസം തീർത്ഥമുശന്തി മാനസാ
          ന യത്ര ഹംസാ നിരമന്ത്യുശിക്‌ക്ഷയാഃ ॥ 10 ॥

     തദ്‌വാഗ്വിസർഗ്ഗോ ജനതാഘവിപ്ലവോ
          യസ്മിൻ പ്രതിശ്ലോകമബദ്ധവത്യപി ।
     നാമാന്യനന്തസ്യ യശോഽങ്കിതാനി യ-
          ച്ഛൃണ്വന്തി ഗായന്തി ഗൃണന്തി സാധവഃ ॥ 11 ॥

     നൈഷ്കർമ്മ്യമപ്യച്യുതഭാവവർജ്ജിതം
          ന ശോഭതേ ജ്ഞാനമലം നിരഞ്ജനം ।
     കുതഃ പുനഃ ശശ്വദഭദ്രമീശ്വരേ
          ന ചാർപ്പിതം കർമ്മ യദപ്യകാരണം ॥ 12 ॥

     അഥോ മഹാഭാഗ ഭവാനമോഘദൃക്‌-
          ശുചിശ്രവാസ്സത്യരതോ ധൃതവ്രതഃ ।
     ഉരുക്രമസ്യാഖിലബന്ധമുക്തയേ
          സമാധിനാനുസ്മര തദ്വിചേഷ്ടിതം ॥ 13 ॥

     തതോഽന്യഥാ കിഞ്ചന യദ്‌വിവക്ഷതഃ
          പൃഥഗ് ദൃശസ്തത്കൃതരൂപനാമഭിഃ ।
     ന കുത്രചിത്ക്വാപി ച ദുഃസ്ഥിതാ മതിർ-
          ല്ലഭേത വാതാഹതനൌരിവാസ്പദം ॥ 14 ॥

     ജുഗുപ്സിതം ധർമ്മകൃതേഽനുശാസതഃ
          സ്വഭാവരക്തസ്യ മഹാൻ വ്യതിക്രമഃ ।
     യദ്‌വാക്യതോ ധർമ്മ ഇതീതരഃ സ്ഥിതോ
          ന മന്യതേ തസ്യ നിവാരണം ജനഃ ॥ 15 ॥

     വിചക്ഷണോഽസ്യാർഹതി വേദിതും വിഭോ-
          രനന്തപാരസ്യ നിവൃത്തിതസ്സുഖം ।
     പ്രവർത്തമാനസ്യ ഗുണൈരനാത്മന-
          സ്തതോ ഭവാൻ ദർശയ ചേഷ്ടിതം വിഭോഃ ॥ 16 ॥

     ത്യക്ത്വാ സ്വധർമ്മം ചരണാംബുജം ഹരേർ-
          ഭജന്നപക്വോഽഥ പതേത്തതോ യദി ।
     യത്ര ക്വ വാഭദ്രമഭൂദമുഷ്യ കിം
          കോ വാർത്ഥ ആപ്തോഽഭജതാം സ്വധർമ്മതഃ ॥ 17 ॥

     തസ്യൈവ ഹേതോഃ പ്രയതേത കോവിദോ
          ന ലഭ്യതേ യദ്ഭ്രമതാമുപര്യധഃ ।
     തല്ലഭ്യതേ ദുഃഖവദന്യതഃ സുഖം
          കാലേന സർവത്ര ഗഭീരരംഹസാ ॥ 18 ॥

     ന വൈ ജനോ ജാതു കഥഞ്ചനാവ്രജേ-
          ന്മുകുന്ദസേവ്യന്യവദങ്ഗ! സംസൃതിം ।
     സ്മരൻ മുകുന്ദാംഘ്ര്യുപഗൂഹനം പുനർ-
          വിഹാതുമിച്ഛേന്ന രസഗ്രഹോ യതഃ ॥ 19 ॥

     ഇദം ഹി വിശ്വം ഭഗവാനിവേതരോ
          യതോ ജഗത്‌സ്ഥാനനിരോധസംഭവാഃ ।
     തദ്ധി സ്വയം വേദ ഭവാംസ്തഥാപി വൈ
          പ്രാദേശമാത്രം ഭവതഃ പ്രദർശിതം ॥ 20 ॥

     ത്വമാത്മനാഽഽത്മാനമവേഹ്യമോഘദൃക്‌-
          പരസ്യ പുംസഃ പരമാത്മനഃ കലാം ।
     അജം പ്രജാതം ജഗതഃ ശിവായ ത-
          ന്മഹാനുഭാവാഭ്യുദയോഽധിഗണ്യതാം ॥ 21 ॥

     ഇദം ഹി പുംസസ്തപസഃ ശ്രുതസ്യ വാ
          സ്വിഷ്ടസ്യ സൂക്തസ്യ ച ബുദ്ധിദത്തയോഃ ।
     അവിച്യുതോഽർത്ഥഃ കവിഭിർന്നിരൂപിതോ
          യദുത്തമശ്ലോകഗുണാനുവർണ്ണനം ॥ 22 ॥

     അഹം പുരാതീതഭവേഽഭവം മുനേ
          ദാസ്യാസ്തു കസ്യാശ്ചന വേദവാദിനാം ।
     നിരൂപിതോ ബാലക ഏവ യോഗിനാം
          ശുശ്രൂഷണേ പ്രാവൃഷി നിർവ്വിവിക്ഷതാം ॥ 23 ॥

     തേ മയ്യപേതാഖിലചാപലേഽർഭകേ
          ദാന്തേഽധൃതക്രീഡനകേഽനുവർത്തിനി ।
     ചക്രുഃ കൃപാം യദ്യപി തുല്യദർശനാഃ
          ശുശ്രൂഷമാണേ മുനയോഽല്പഭാഷിണി ॥ 24 ॥

     ഉച്ഛിഷ്ടലേപാനനുമോദിതോ ദ്വിജൈഃ
          സകൃത്‌ സ്മ ഭുഞ്ജേ തദപാസ്തകിൽബിഷഃ ।
     ഏവം പ്രവൃത്തസ്യ വിശുദ്ധചേതസ-
          സ്തദ്ധർമ്മ ഏവാത്മരുചിഃ പ്രജായതേ ॥ 25 ॥

     തത്രാന്വഹം കൃഷ്ണകഥാഃ പ്രഗായതാ-
          മനുഗ്രഹേണാശൃണവം മനോഹരാഃ ।
     താഃ ശ്രദ്ധയാ മേഽനുപദം വിശൃണ്വതഃ
          പ്രിയശ്രവസ്യങ്ഗ! മമാഭവദ്രുചിഃ ॥ 26 ॥

     തസ്മിംസ്തദാ ലബ്ധരുചേർമ്മഹാമുനേ
          പ്രിയശ്രവസ്യാസ്ഖലിതാ മതിർമ്മമ ।
     യയാഹമേതത്‌സദസത്‌സ്വമായയാ
          പശ്യേ മയി ബ്രഹ്മണി കല്പിതം പരേ ॥ 27 ॥

     ഇത്ഥം ശരത്പ്രാവൃഷികാവൃതൂ ഹരേർ-
          വിശൃണ്വതോ മേഽനുസവം യശോഽമലം ।
     സങ്കീർത്ത്യമാനം മുനിഭിർമ്മഹാത്മഭിർ-
          ഭക്തിഃ പ്രവൃത്താഽഽത്മരജസ്തമോഽപഹാ ॥ 28 ॥

തസ്യൈവം മേഽനുരക്തസ്യ പ്രശ്രിതസ്യ ഹതൈനസഃ ।
ശ്രദ്ദധാനസ്യ ബാലസ്യ ദാന്തസ്യാനുചരസ്യ ച ॥ 29 ॥

ജ്ഞാനം ഗുഹ്യതമം യത്തത്‌സാക്ഷാദ്ഭഗവതോദിതം ।
അന്വവോചൻ ഗമിഷ്യന്തഃ കൃപയാ ദീനവത്സലാഃ ॥ 30 ॥

യേനൈവാഹം ഭഗവതോ വാസുദേവസ്യ വേധസഃ ।
മായാനുഭാവമവിദം യേന ഗച്ഛന്തി തത്പദം ॥ 31 ॥

ഏതത്സംസൂചിതം ബ്രഹ്മംസ്താപത്രയചികിത്സിതം ।
യദീശ്വരേ ഭഗവതി കർമ്മ ബ്രഹ്മണി ഭാവിതം ॥ 32 ॥

ആമയോ യശ്ച ഭൂതാനാം ജായതേ യേന സുവ്രത ।
തദേവ ഹ്യാമയം ദ്രവ്യം ന പുനാതി ചികിത്സിതം ॥ 33 ॥

ഏവം നൃണാം ക്രിയായോഗാസ്സർവേ സംസൃതിഹേതവഃ ।
ത ഏവാത്മവിനാശായ കല്പന്തേ കല്പിതാഃ പരേ ॥ 34 ॥

യദത്ര ക്രിയതേ കർമ്മ ഭഗവത്പരിതോഷണം ।
ജ്ഞാനം യത്തദധീനം ഹി ഭക്തിയോഗസമന്വിതം ॥ 35 ॥

കുർവ്വാണാ യത്ര കർമ്മാണി ഭഗവച്ഛിക്ഷയാസകൃത് ।
ഗൃണന്തി ഗുണനാമാനി കൃഷ്ണസ്യാനുസ്മരന്തി ച ॥ 36 ॥

നമോ ഭഗവതേ തുഭ്യം വാസുദേവായ ധീമഹി ।
പ്രദ്യുമ്നായാനിരുദ്ധായ നമഃ സങ്കർഷണായ ച ॥ 37 ॥

ഇതി മൂർത്ത്യഭിധാനേന മന്ത്രമൂർത്തിമമൂർത്തികം ।
യജതേ യജ്ഞപുരുഷം സ സമ്യഗ്‌ദർശനഃ പുമാൻ ॥ 38 ॥

ഇമം സ്വനിഗമം ബ്രഹ്മന്നവേത്യ മദനുഷ്ഠിതം ।
അദാന്മേ ജ്ഞാനമൈശ്വര്യം സ്വസ്മിൻ ഭാവം ച കേശവഃ ॥ 39 ॥

     ത്വമപ്യദഭ്രശ്രുത! വിശ്രുതം വിഭോഃ
          സമാപ്യതേ യേന വിദാം ബുഭുത്സിതം ।
     പ്രഖ്യാഹി ദുഃഖൈർമ്മുഹുരർദ്ദിതാത്മനാം
          സംക്ലേശനിർവാണമുശന്തി നാന്യഥാ ॥ 40 ॥