ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / നവമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 9) / അദ്ധ്യായം 10

← സ്കന്ധം 9 : അദ്ധ്യായം 9

സ്കന്ധം 9 : അദ്ധ്യായം 11 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / നവമഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 9) / അദ്ധ്യായം 10

ശ്രീശുക ഉവാച

ഖട്വാംഗാദ്ദീർഘബാഹുശ്ച രഘുസ്തസ്മാത്പൃഥുശ്രവാഃ ।
അജസ്തതോ മഹാരാജസ്തസ്മാദ്ദശരഥോഽഭവത് ॥ 1 ॥

തസ്യാപി ഭഗവാനേഷ സാക്ഷാദ്ബ്രഹ്മമയോ ഹരിഃ ।
അംശാംശേന ചതുർദ്ധാഗാത്പുത്രത്വം പ്രാർത്ഥിതഃ സുരൈഃ ।
രാമലക്ഷ്മണഭരതശത്രുഘ്നാ ഇതി സംജ്ഞയാ ॥ 2 ॥

തസ്യാനുചരിതം രാജന്നൃഷിഭിസ്തത്ത്വദർശിഭിഃ ।
ശ്രുതം ഹി വർണ്ണിതം ഭൂരി ത്വയാ സീതാപതേർമ്മുഹുഃ ॥ 3 ॥

     ഗുർവർത്ഥേ ത്യക്തരാജ്യോ വ്യചരദനുവനം
          പദ്മപദ്ഭ്യാം പ്രിയായാഃ
     പാണിസ്പർശാക്ഷമാഭ്യാം മൃജിതപഥരുജോ
          യോ ഹരീന്ദ്രാനുജാഭ്യാം ।
     വൈരൂപ്യാച്ഛൂർപ്പണഖ്യാഃ പ്രിയവിരഹരുഷാഽഽ-
          രോപിതഭ്രൂവിജൃംഭ-
     ത്രസ്താബ്ധിർബ്ബദ്ധസേതുഃ ഖലദവദഹനഃ
          കോസലേന്ദ്രോഽവതാന്നഃ ॥ 4 ॥

വിശ്വാമിത്രാധ്വരേ യേന മാരീചാദ്യാ നിശാചരാഃ ।
പശ്യതോ ലക്ഷ്മണസ്യൈവ ഹതാ നൈരൃതപുംഗവാഃ ॥ 5 ॥

     യോ ലോകവീരസമിതൌ ധനുരൈശമുഗ്രം
          സീതാസ്വയംവരഗൃഹേ ത്രിശതോപനീതം ।
     ആദായ ബാലഗജലീല ഇവേക്ഷുയഷ്ടിം
          സജ്ജീകൃതം നൃപ വികൃഷ്യ ബഭഞ്ജ മധ്യേ ॥ 6 ॥

     ജിത്വാനുരൂപഗുണശീലവയോഽങ്ഗരൂപാം
          സീതാഭിധാം ശ്രിയമുരസ്യഭിലബ്ധമാനാം ।
     മാർഗ്ഗേ വ്രജൻ ഭൃഗുപതേർവ്യനയത്പ്രരൂഢം
          ദർപ്പം മഹീമകൃത യസ്ത്രിരരാജബീജാം ॥ 7 ॥

     യഃ സത്യപാശപരിവീതപിതുർന്നിദേശം
          സ്ത്രൈണസ്യ ചാപി ശിരസാ ജഗൃഹേ സഭാര്യഃ ।
     രാജ്യം ശ്രിയം പ്രണയിനഃ സുഹൃദോ നിവാസം
          ത്യക്ത്വാ യയൌ വനമസൂനിവ മുക്തസംഗഃ ॥ 8 ॥

     രക്ഷഃസ്വസുർവ്യകൃത രൂപമശുദ്ധബുദ്ധേസ്തസ്യാഃ
          ഖരത്രിശിരദൂഷണമുഖ്യബന്ധൂൻ ।
     ജഘ്നേ ചതുർദ്ദശസഹസ്രമപാരണീയ-
          കോദണ്ഡപാണിരടമാന ഉവാസ കൃച്ഛ്രം ॥ 9 ॥

     സീതാകഥാശ്രവണദീപിതഹൃച്ഛയേന
          സൃഷ്ടം വിലോക്യ നൃപതേ ദശകന്ധരേണ ।
     ജഘ്നേഽദ്ഭുതൈണവപുഷാഽഽശ്രമതോഽപകൃഷ്ടോ
          മാരീചമാശു വിശിഖേന യഥാ കമുഗ്രഃ ॥ 10 ॥

     രക്ഷോഽധമേന വൃകവദ്‌വിപിനേഽസമക്ഷം
          വൈദേഹരാജദുഹിതര്യപയാപിതായാം ।
     ഭ്രാത്രാ വനേ കൃപണവത്പ്രിയയാ വിയുക്തഃ
          സ്ത്രീസംഗിനാം ഗതിമിതി പ്രഥയംശ്ചചാര ॥ 11 ॥

     ദഗ്ദ്ധ്വാഽഽത്മകൃത്യഹതകൃത്യമഹൻ കബന്ധം
          സഖ്യം വിധായ കപിഭിർദ്ദയിതാഗതിം തൈഃ ।
     ബുദ്ധ്വാഥ ബാലിനി ഹതേ പ്ലവഗേന്ദ്രസൈന്യൈർ-
          വ്വേലാമഗാത്‌ സ മനുജോഽജഭവാർചിതാങ്ഘ്രിഃ ॥ 12 ॥

     യദ്രോഷവിഭ്രമവിവൃത്തകടാക്ഷപാത-
          സംഭ്രാന്തനക്രമകരോ ഭയഗീർണ്ണഘോഷഃ ।
     സിന്ധുഃ ശിരസ്യർഹണം പരിഗൃഹ്യ രൂപീ
          പാദാരവിന്ദമുപഗമ്യ ബഭാഷ ഏതത് ॥ 13 ॥

     ന ത്വാം വയം ജഡധിയോ നു വിദാമ ഭൂമൻ
          കൂടസ്ഥമാദിപുരുഷം ജഗതാമധീശം ।
     യത്‌സത്ത്വതഃ സുരഗണാ രജസഃ പ്രജേശാ
          മന്യോശ്ച ഭൂതപതയഃ സ ഭവാൻ ഗുണേശഃ ॥ 14 ॥

     കാമം പ്രയാഹി ജഹി വിശ്രവസോഽവമേഹം
          ത്രൈലോക്യരാവണമവാപ്നുഹി വീര പത്നീം ।
     ബധ്നീഹി സേതുമിഹ തേ യശസോ വിതത്യൈ
          ഗായന്തി ദിഗ്വിജയിനോ യമുപേത്യ ഭൂപാഃ ॥ 15 ॥

     ബദ്ധ്വോദധൌ രഘുപതിർവ്വിവിധാദ്രികൂടൈഃ
          സേതും കപീന്ദ്രകരകമ്പിതഭൂരുഹാംഗൈഃ ।
     സുഗ്രീവനീലഹനുമത്പ്രമുഖൈരനീകൈർ-
          ല്ലങ്കാം വിഭീഷണദൃശാഽഽവിശദഗ്രദഗ്ദ്ധാം ॥ 16 ॥

     സാ വാനരേന്ദ്രബലരുദ്ധവിഹാരകോഷ്ഠ-
          ശ്രീദ്വാരഗോപുരസദോവളഭീവിടങ്കാ ।
     നിർഭജ്യമാനധിഷണധ്വജഹേമകുംഭ-
          ശൃംഗാടകാ ഗജകുലൈർഹ്രദിനീവ ഘൂർണ്ണാ ॥ 17 ॥

     രക്ഷഃപതിസ്തദവലോക്യ നികുംഭകുംഭ-
          ധൂമ്രാക്ഷദുർമ്മുഖസുരാന്തകനരാന്തകാദീൻ ।
     പുത്രം പ്രഹസ്തമതികായവികമ്പനാദീൻ
          സർവ്വാനുഗാൻ സമഹിനോദഥ കുംഭകർണ്ണം ॥ 18 ॥

     താം യാതുധാനപൃതനാമസിശൂലചാപ-
          പ്രാസർഷ്ടിശക്തിശരതോമരഖഡ്ഗദുർഗ്ഗാം ।
     സുഗ്രീവലക്ഷ്മണമരുത്‌സുതഗന്ധമാദ-
          നീലാംഗദർക്ഷപനസാദിഭിരന്വിതോഽഗാത് ॥ 19 ॥

     തേഽനീകപാ രഘുപതേരഭിപത്യ സർവ്വേ
          ദ്വന്ദ്വം വരൂഥമിഭപത്തിരഥാശ്വയോധൈഃ ।
     ജഘ്നുർദ്രുമൈർഗ്ഗിരിഗദേഷുഭിരംഗദാദ്യാഃ
          സീതാഭിമർശഹതമംഗളരാവണേശാൻ ॥ 20 ॥

     രക്ഷഃപതിഃ സ്വബലനഷ്ടിമവേക്ഷ്യ രുഷ്ട
          ആരുഹ്യ യാനകമഥാഭിസസാര രാമം ।
     സ്വഃസ്യന്ദനേ ദ്യുമതി മാതലിനോപനീതേ
          വിഭ്രാജമാനമഹനന്നിശിതൈഃ ക്ഷുരപ്രൈഃ ॥ 21 ॥

     രാമസ്തമാഹ പുരുഷാദപുരീഷ യന്നഃ
          കാന്താസമക്ഷമസതാപഹൃതാ ശ്വവത്തേ ।
     ത്യക്തത്രപസ്യ ഫലമദ്യ ജുഗുപ്സിതസ്യ
          യച്ഛാമി കാല ഇവ കർത്തുരലംഘ്യവീര്യഃ ॥ 22 ॥

     ഏവം ക്ഷിപൻ ധനുഷി സന്ധിതമുത്സസർജ്ജ
          ബാണം സ വജ്രമിവ തദ്ധൃദയം ബിഭേദ ।
     സോഽസൃഗ്വമൻ ദശമുഖൈർന്നൃപതദ്വിമാനാ-
          ദ്ധാഹേതി ജൽപതി ജനേ സുകൃതീവ രിക്തഃ ॥ 23 ॥

തതോ നിഷ്ക്രമ്യ ലങ്കായാ യാതുധാന്യഃ സഹസ്രശഃ ।
മന്ദോദര്യാ സമം തസ്മിൻ പ്രരുദത്യ ഉപാദ്രവൻ ॥ 24 ॥

സ്വാൻ സ്വാൻ ബന്ധൂൻ പരിഷ്വജ്യ ലക്ഷ്മണേഷുഭിരർദ്ദിതാൻ ।
രുരുദുഃ സുസ്വരം ദീനാ ഘ്നന്ത്യ ആത്മാനമാത്മനാ ॥ 25 ॥

ഹാ ഹതാഃ സ്മ വയം നാഥ ലോകരാവണ രാവണ ।
കം യായാച്ഛരണം ലങ്കാ ത്വദ്വിഹീനാ പരാർദ്ദിതാ ॥ 26 ॥

നൈവം വേദ മഹാഭാഗ ഭവാൻ കാമവശം ഗതഃ ।
തേജോഽനുഭാവം സീതായാ യേന നീതോ ദശാമിമാം ॥ 27 ॥

കൃതൈഷാ വിധവാ ലങ്കാ വയം ച കുലനന്ദന ।
ദേഹഃ കൃതോഽന്നം ഗൃധ്രാണാമാത്മാ നരകഹേതവേ ॥ 28 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

സ്വാനാം വിഭീഷണശ്ചക്രേ കോസലേന്ദ്രാനുമോദിതഃ ।
പിതൃമേധവിധാനേന യദുക്തം സാംപരായികം ॥ 29 ॥

തതോ ദദർശ ഭഗവാനശോകവനികാശ്രമേ ।
ക്ഷാമാം സ്വവിരഹവ്യാധിം ശിംശപാമൂലമാസ്ഥിതാം ॥ 30 ॥

രാമഃ പ്രിയതമാം ഭാര്യാം ദീനാം വീക്ഷ്യാന്വകമ്പത ।
ആത്മസന്ദർശനാഹ്ളാദവികസൻമുഖപങ്കജാം ॥ 31 ॥

ആരോപ്യാരുരുഹേ യാനം ഭ്രാതൃഭ്യാം ഹനുമദ്യുതഃ ।
വിഭീഷണായ ഭഗവാൻ ദത്ത്വാ രക്ഷോഗണേശതാം ॥ 32 ॥

ലങ്കാമായുശ്ച കൽപാന്തം യയൌ ചീർണ്ണവ്രതഃ പുരീം ।
അവകീര്യമാണഃ സുകുസുമൈർല്ലോകപാലാർപ്പിതൈഃ പഥി ॥ 33 ॥

ഉപഗീയമാനചരിതഃ ശതധൃത്യാദിഭിർമ്മുദാ ।
ഗോമൂത്രയാവകം ശ്രുത്വാ ഭ്രാതരം വൽകലാംബരം ॥ 34 ॥

മഹാകാരുണികോഽതപ്യജ്ജടിലം സ്ഥണ്ഡിലേശയം ।
ഭരതഃ പ്രാപ്തമാകർണ്ണ്യ പൌരാമാത്യപുരോഹിതൈഃ ॥ 35 ॥

പാദുകേ ശിരസി ന്യസ്യ രാമം പ്രത്യുദ്യതോഽഗ്രജം ।
നന്ദിഗ്രാമാത്‌സ്വശിബിരാദ്ഗീതവാദിത്രനിഃസ്വനൈഃ ॥ 36 ॥

ബ്രഹ്മഘോഷേണ ച മുഹുഃ പഠദ്ഭിർബ്രഹ്മവാദിഭിഃ ।
സ്വർണ്ണകക്ഷപതാകാഭിർഹൈമൈശ്ചിത്രധ്വജൈ രഥൈഃ ॥ 37 ॥

സദശ്വൈ രുക്മസന്നാഹൈർഭടൈഃ പുരടവർമഭിഃ ।
ശ്രേണീഭിർവാരമുഖ്യാഭിർഭൃത്യൈശ്ചൈവ പദാനുഗൈഃ ॥ 38 ॥

പാരമേഷ്ഠ്യാന്യുപാദായ പണ്യാന്യുച്ചാവചാനി ച ।
പാദയോർന്നൃപതത്‌പ്രേമ്ണാ പ്രക്ലിന്നഹൃദയേക്ഷണഃ ॥ 39 ॥

പാദുകേ ന്യസ്യ പുരതഃ പ്രാഞ്ജലിർബ്ബഷ്പലോചനഃ ।
തമാശ്ലിഷ്യ ചിരം ദോർഭ്യാം സ്നാപയൻ നേത്രജൈർജ്ജലൈഃ ॥ 40 ॥

രാമോ ലക്ഷ്മണസീതാഭ്യാം വിപ്രേഭ്യോ യേഽർഹസത്തമാഃ ।
തേഭ്യഃ സ്വയം നമശ്ചക്രേ പ്രജാഭിശ്ച നമസ്കൃതഃ ॥ 41 ॥

ധുന്വന്ത ഉത്തരാസംഗാൻ പതിം വീക്ഷ്യ ചിരാഗതം ।
ഉത്തരാഃ കോസലാ മാല്യൈഃ കിരന്തോ നനൃതുർമ്മുദാ ॥ 42 ॥

പാദുകേ ഭരതോഽഗൃഹ്ണാച്ചാമരവ്യജനോത്തമേ ।
വിഭീഷണഃ സസുഗ്രീവഃ ശ്വേതച്ഛത്രം മരുത്സുതഃ ॥ 43 ॥

ധനുർന്നിഷംഗാൻ ശത്രുഘ്നഃ സീതാ തീർത്ഥകമണ്ഡലും ।
അബിഭ്രംഗങ്ഗദഃ ഖഡ്ഗം ഹൈമം ചർമ്മർക്ഷരാൺനൃപ ॥ 44 ॥

പുഷ്പകസ്ഥോഽന്വിതഃ സ്ത്രീഭിഃ സ്തൂയമാനശ്ച വന്ദിഭിഃ ।
വിരേജേ ഭഗവാൻ രാജൻ ഗ്രഹൈശ്ചന്ദ്ര ഇവോദിതഃ ॥ 45 ॥

ഭ്രാതൃഭിർന്നന്ദിതഃ സോഽപി സോത്സവാം പ്രാവിശത്പുരീം ।
പ്രവിശ്യ രാജഭവനം ഗുരുപത്നീഃ സ്വമാതരം ॥ 46 ॥

ഗുരൂൻ വയസ്യാവരജാൻ പൂജിതഃ പ്രത്യപൂജയത് ।
വൈദേഹീ ലക്ഷ്മണശ്ചൈവ യഥാവത്സമുപേയതുഃ ॥ 47 ॥

പുത്രാൻ സ്വമാതരസ്താസ്തു പ്രാണാംസ്തന്വ ഇവോത്ഥിതാഃ ।
ആരോപ്യാങ്കേഽഭിഷിഞ്ചന്ത്യോ ബാഷ്പൌഘൈർവ്വിജഹുഃ ശുചഃ ॥ 48 ॥

ജടാ നിർമ്മുച്യ വിധിവത്കുലവൃദ്ധൈഃ സമം ഗുരുഃ ।
അഭ്യഷിഞ്ചദ് യഥൈവേന്ദ്രം ചതുഃസിന്ധുജലാദിഭിഃ ॥ 49 ॥

ഏവം കൃതശിരഃസ്നാനഃ സുവാസാഃ സ്രഗ്വ്യലങ്കൃതഃ ।
സ്വലങ്കൃതൈഃ സുവാസോഭിർഭ്രാതൃഭിർഭാര്യയാ ബഭൌ ॥ 50 ॥

അഗ്രഹീദാസനം ഭ്രാത്രാ പ്രണിപത്യ പ്രസാദിതഃ ।
പ്രജാഃ സ്വധർമ്മനിരതാ വർണ്ണാശ്രമഗുണാന്വിതാഃ ।
ജുഗോപ പിതൃവദ്‌രാമോ മേനിരേ പിതരം ച തം ॥ 51 ॥

ത്രേതായാം വർത്തമാനായാം കാലഃ കൃതസമോഽഭവത് ।
രാമേ രാജനി ധർമ്മജ്ഞേ സർവ്വഭൂതസുഖാവഹേ ॥ 52 ॥

വനാനി നദ്യോ ഗിരയോ വർഷാണി ദ്വീപസിന്ധവഃ ।
സർവ്വേ കാമദുഘാ ആസൻ പ്രജാനാം ഭരതർഷഭ ॥ 53 ॥

നാധിവ്യാധിജരാഗ്ലാനിദുഃഖശോകഭയക്ലമാഃ ।
മൃത്യുശ്ചാനിച്ഛതാം നാസീദ് രാമേ രാജന്യധോക്ഷജേ ॥ 54 ॥

ഏകപത്നീവ്രതധരോ രാജർഷിചരിതഃ ശുചിഃ ।
സ്വധർമ്മം ഗൃഹമേധീയം ശിക്ഷയൻ സ്വയമാചരത് ॥ 55 ॥

പ്രേമ്ണാനുവൃത്ത്യാ ശീലേന പ്രശ്രയാവനതാ സതീ ।
ഭിയാ ഹ്രിയാ ച ഭാവജ്ഞാ ഭർത്തുഃ സീതാഹരൻമനഃ ॥ 56 ॥