ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദ്വിതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 2) / അദ്ധ്യായം 7

← സ്കന്ധം 2 : അദ്ധ്യായം 6

സ്കന്ധം 2 : അദ്ധ്യായം 8 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദ്വിതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 2) / അദ്ധ്യായം 7

ബ്രഹ്മോവാച

     യത്രോദ്യതഃ ക്ഷിതിതലോദ്ധരണായ ബിഭ്രത്-
          ക്രൗഡീം തനും സകലയജ്ഞമയീമനന്തഃ ।
     അന്തർമ്മഹാർണ്ണവ ഉപാഗതമാദിദൈത്യം
          തം ദംഷ്ട്രയാദ്രിമിവ വജ്രധരോ ദദാര ॥ 1 ॥

     ജാതോ രുചേരജനയത് സുയമാൻ സുയജ്ഞ
          ആകൂതിസൂനുരമരാനഥ ദക്ഷിണായാം ।
     ലോകത്രയസ്യ മഹതീമഹരദ് യദാർത്തിം
          സ്വായംഭുവേന മനുനാ ഹരിരിത്യനൂക്തഃ ॥ 2 ॥

     ജജ്ഞേ ച കർദമഗൃഹേ ദ്വിജ ദേവഹൂത്യാം
          സ്ത്രീഭിഃ സമം നവഭിരാത്മഗതിം സ്വമാത്രേ ।
     ഊചേ യയാഽഽത്മശമലം ഗുണസങ്ഗപങ്ക
          മസ്മിൻ വിധൂയ കപിലസ്യ ഗതിം പ്രപേദേ ॥ 3 ॥

     അത്രേരപത്യമഭികാങ്ക്ഷത ആഹ തുഷ്ടോ
          ദത്തോ മയാഹമിതി യദ്ഭഗവാൻ സ ദത്തഃ ।
     യത്പാദപങ്കജപരാഗപവിത്രദേഹാ
          യോഗർദ്ധിമാപുരുഭയീം യദുഹൈഹയാദ്യാഃ ॥ 4 ॥

     തപ്തം തപോ വിവിധലോകസിസൃക്ഷയാ മേ
          ആദൌ സനാത് സ്വതപസഃ സ ചതുഃസനോഽഭൂത് ।
     പ്രാക്കൽപസംപ്ളവവിനഷ്ടമിഹാത്മതത്ത്വം
          സമ്യഗ് ജഗാദ മുനയോ യദചക്ഷതാത്മൻ ॥ 5 ॥

     ധർമ്മസ്യ ദക്ഷദുഹിതര്യജനിഷ്ട മൂർത്ത്യാം
          നാരായണോ നര ഇതി സ്വതപഃപ്രഭാവഃ ।
     ദൃഷ്ട്വാഽഽത്മനോ ഭഗവതോ നിയമാവലോപം
          ദേവ്യസ്ത്വനംഗപൃതനാ ഘടിതും ന ശേകുഃ ॥ 6 ॥

     കാമം ദഹന്തി കൃതിനോ നനു രോഷദൃഷ്ട്യാ
          രോഷം ദഹന്തമുത തേ ന ദഹന്ത്യസഹ്യം ।
     സോഽയം യദന്തരമലം പ്രവിശൻ ബിഭേതി
          കാമഃ കഥം നു പുനരസ്യ മനഃ ശ്രയേത ॥ 7 ॥

     വിദ്ധഃ സപത്ന്യുദിതപത്രിഭിരന്തി രാജ്ഞോ
          ബാലോഽപി സന്നുപഗതസ്തപസേ വനാനി ।
     തസ്മാ അദാദ് ധ്രുവഗതിം ഗൃണതേ പ്രസന്നോ
          ദിവ്യാഃ സ്തുവന്തി മുനയോ യദുപര്യധസ്താത് ॥ 8 ॥

     യദ് വേനമുത്പഥഗതം ദ്വിജവാക്യവജ്ര-
          വിപ്ലുഷ്ടപൌരുഷഭഗം നിരയേ പതന്തം ।
     ത്രാത്വാർത്ഥിതോ ജഗതി പുത്രപദം ച ലേഭേ
          ദുഗ്ദ്ധാ വസൂനി വസുധാ സകലാനി യേന ॥ 9 ॥

     നാഭേരസാവൃഷഭ ആസ സുദേവിസൂനുർ-
          യോ വൈ ചചാര സമദൃഗ്‌ജഡയോഗചര്യാം ।
     യത്പാരമഹംസ്യമൃഷയഃ പദമാമനന്തി
          സ്വസ്ഥഃ പ്രശാന്തകരണഃ പരിമുക്തസങ്ഗഃ ॥ 10 ॥

     സത്രേ മമാസ ഭഗവാൻ ഹയശീരഷാഥോ
          സാക്ഷാത് സ യജ്ഞപുരുഷസ്തപനീയവർണ്ണഃ ।
     ഛന്ദോമയോ മഖമയോഽഖിലദേവതാത്മാ
          വാചോ ബഭൂവുരുശതീഃ ശ്വസതോഽസ്യ നസ്തഃ ॥ 11 ॥

     മത്സ്യോ യുഗാന്തസമയേ മനുനോപലബ്ധഃ
          ക്ഷോണീമയോ നിഖിലജീവനികായകേതഃ ।
     വിസ്രംസിതാനുരുഭയേ സലിലേ മുഖാൻമേ
          ആദായ തത്ര വിജഹാര ഹ വേദമാർഗ്ഗാൻ ॥ 12 ॥

     ക്ഷീരോദധാവമരദാനവയൂഥപാനാ-
          മുൻമഥ്നതാമമൃതലബ്ധയ ആദിദേവഃ ।
     പൃഷ്ഠേന കച്ഛപവപുർവ്വിദധാര ഗോത്രം
          നിദ്രാക്ഷണോഽദ്രിപരിവർത്തകഷാണകണ്ഡൂഃ ॥ 13 ॥

     ത്രൈവിഷ്ടപോരുഭയഹാ സ നൃസിംഹരൂപം
          കൃത്വാ ഭ്രമദ്ഭ്രുകുടിദംഷ്ട്രകരാളവക്ത്രം ।
     ദൈത്യേന്ദ്രമാശു ഗദയാഭിപതന്തമാരാ-
          ദൂരൌ നിപാത്യ വിദദാര നഖൈഃ സ്ഫുരന്തം ॥ 14 ॥

     അന്തഃസരസ്യുരുബലേന പദേ ഗൃഹീതോ
          ഗ്രാഹേണ യൂഥപതിരംബുജഹസ്ത ആർത്തഃ ।
     ആഹേദമാദിപുരുഷാഖിലലോകനാഥ
          തീർത്ഥശ്രവഃ ശ്രവണമംഗളനാമധേയ ॥ 15 ॥

     ശ്രുത്വാ ഹരിസ്തമരണാർത്ഥിനമപ്രമേയ-
          ശ്ചക്രായുധഃ പതഗരാജഭുജാധിരൂഢഃ ।
     ചക്രേണ നക്രവദനം വിനിപാട്യ തസ്മാ-
          ദ്ധസ്തേ പ്രഗൃഹ്യ ഭഗവാൻ കൃപയോജ്ജഹാര ॥ 16 ॥

     ജ്യായാൻ ഗുണൈരവരജോഽപ്യദിതേഃ സുതാനാം
          ലോകാൻ വിചക്രമ ഇമാൻ യദഥാധിയജ്ഞഃ ।
     ക്ഷ്മാം വാമനേന ജഗൃഹേ ത്രിപദച്ഛലേന
          യാച്ഞാമൃതേ പഥി ചരൻ പ്രഭുഭിർന്ന ചാല്യഃ ॥ 17 ॥

     നാർത്ഥോ ബലേരയമുരുക്രമപാദശൌച
          മാപഃ ശിഖാധൃതവതോ വിബുധാധിപത്യം ।
     യോ വൈ പ്രതിശ്രുതമൃതേ ന ചികീർഷദന്യ-
          ദാത്മാനമങ്ഗ സ ശിരസാ ഹരയേഽഭിമേനേ ॥ 18 ॥

     തുഭ്യം ച നാരദ ഭൃശം ഭഗവാൻ വിവൃദ്ധ-
          ഭാവേന സാധു പരിതുഷ്ട ഉവാച യോഗം ।
     ജ്ഞാനം ച ഭാഗവതമാത്മസതത്ത്വദീപം
          യദ് വാസുദേവശരണാ വിദുരഞ്ജസൈവ ॥ 19 ॥

     ചക്രം ച ദിക്ഷ്വവിഹതം ദശസു സ്വതേജോ
          മന്വന്തരേഷു മനുവംശധരോ ബിഭർത്തി ।
     ദുഷ്ടേഷു രാജസു ദമം വ്യദധാത് സ്വകീർത്തിം
          സത്യേ ത്രിപൃഷ്ഠ ഉശതീം പ്രഥയംശ്ചരിത്രൈഃ ॥ 20 ॥

     ധന്വന്തരിശ്ച ഭഗവാൻ സ്വയമേവ കീർത്തിർ
          ന്നാമ്‌നാ നൃണാം പുരുരുജാം രുജ ആശു ഹന്തി ।
     യജ്ഞേ ച ഭാഗമമൃതായുരവാവരുന്ധ
          ആയുഷ്യവേദമനുശാസ്ത്യവതീര്യ ലോകേ ॥ 21 ॥

     ക്ഷത്രം ക്ഷയായ വിധിനോപഭൃതം മഹാത്മാ
          ബ്രഹ്മധ്രുഗുജ്ഝിതപഥം നരകാർത്തിലിപ്സു ।
     ഉദ്ധന്ത്യസാവവനികണ്ടകമുഗ്രവീര്യഃ
          ത്രിഃസപ്തകൃത്വ ഉരുധാരപരശ്വധേന ॥ 22 ॥

     അസ്മത്പ്രസാദസുമുഖഃ കലയാ കലേശ
          ഇക്ഷ്വാകുവംശ അവതീര്യ ഗുരോർനിദേശേ ।
     തിഷ്ഠൻ വനം സദയിതാനുജ ആവിവേശ
          യസ്മിൻ വിരുദ്ധ്യ ദശകന്ധര ആർത്തിമാർച്ഛത് ॥ 23 ॥

     യസ്മാ അദാദുദധിരൂഢഭയാങ്ഗവേപോ
          മാർഗ്ഗം സപദ്യരിപുരം ഹരവദ്ദിധക്ഷോഃ ।
     ദൂരേ സുഹൃൻമഥിതരോഷസുശോണദൃഷ്ട്യാ
          താതപ്യമാനമകരോരഗനക്രചക്രഃ ॥ 24 ॥

     വക്ഷഃസ്ഥലസ്പർശരുഗ്ണമഹേന്ദ്രവാഹ-
          ദന്തൈർവ്വിഡംബിതകകുബ്ജുഷ ഊഢഹാസം ।
     സദ്യോഽസുഭിഃ സഹ വിനേഷ്യതി ദാരഹർത്തുഃ
          വിസ്ഫൂർജിതൈർധനുഷ ഉച്ചരതോഽധിസൈന്യേ ॥ 25 ॥

     ഭൂമേഃ സുരേതരവരൂഥവിമർദ്ദിതായാഃ
          ക്ലേശവ്യയായ കലയാ സിതകൃഷ്ണകേശഃ ।
     ജാതഃ കരിഷ്യതി ജനാനുപലക്ഷ്യമാർഗ്ഗഃ
          കർമ്മാണി ചാത്മമഹിമോപനിബന്ധനാനി ॥ 26 ॥

     തോകേന ജീവഹരണം യദുലൂകികായാഃ
          ത്രൈമാസികസ്യ ച പദാ ശകടോഽപവൃത്തഃ ।
     യദ്രിങ്ഗതാന്തരഗതേന ദിവിസ്പൃശോർവ്വാ
          ഉൻമൂലനം ത്വിതരഥാർജ്ജുനയോർന്ന ഭാവ്യം ॥ 27 ॥

     യദ്വൈ വ്രജേ വ്രജപശൂൻ വിഷതോയപീതാൻ
          പാലാംസ്ത്വജീവയദനുഗ്രഹദൃഷ്ടിവൃഷ്ട്യാ ।
     തച്ഛുദ്ധയേഽതിവിഷവീര്യവിലോലജിഹ്വ-
          മുച്ചാടയിഷ്യദുരഗം വിഹരൻ ഹ്രദിന്യാം ॥ 28 ॥

     തത്കർമ്മ ദിവ്യമിവ യന്നിശി നിഃശയാനം
          ദാവാഗ്നിനാ ശുചിവനേ പരിദഹ്യമാനേ ।
     ഉന്നേഷ്യതി വ്രജമതോഽവസിതാന്തകാലം
          നേത്രേ പിധായ്യ സബലോഽനധിഗമ്യവീര്യഃ ॥ 29 ॥

     ഗൃഹ്ണീത യദ്യദുപബന്ധമമുഷ്യ മാതാ
          ശുൽബം സുതസ്യ ന തു തത്തദമുഷ്യ മാതി ।
     യജ്ജൃംഭതോഽസ്യ വദനേ ഭുവനാനി ഗോപീ
          സംവീക്ഷ്യ ശങ്കിതമനാഃ പ്രതിബോധിതാഽഽസീത് ॥ 30 ॥

     നന്ദം ച മോക്ഷ്യതി ഭയാദ്വരുണസ്യ പാശാദ്-
          ഗോപാൻ ബിലേഷു പിഹിതാൻ മയസൂനുനാ ച ।
     അഹ്ന്യാപൃതം നിശി ശയാനമതിശ്രമേണ
          ലോകം വികുണ്ഠമുപനേഷ്യതി ഗോകുലം സ്മ ॥ 31 ॥

     ഗോപൈർമ്മഖേ പ്രതിഹതേ വ്രജവിപ്ലവായ
          ദേവേഽഭിവർഷതി പശൂൻ കൃപയാ രിരക്ഷുഃ ।
     ധർത്തോച്ഛിലീന്ധ്രമിവ സപ്തദിനാനി സപ്ത-
          വർഷോ മഹീധ്രമനഘൈകകരേ സലീലം ॥ 32 ॥

     ക്രീഡൻ വനേ നിശി നിശാകരരശ്മിഗൌര്യാം
          രാസോൻമുഖഃ കളപദായതമൂർച്ഛിതേന ।
     ഉദ്ദീപിതസ്മരരുജാം വ്രജഭൃദ് വധൂനാം
          ഹർത്തുർഹരിഷ്യതി ശിരോ ധനദാനുഗസ്യ ॥ 33 ॥

     യേ ച പ്രലംബഖരദർദ്ദുരകേശ്യരിഷ്ട-
          മല്ലേഭകംസയവനാഃ കുജപൌണ്ഡ്രകാദ്യാഃ ।
     അന്യേ ച ശാല്വകപിബല്വലദന്തവക്ത്ര-
          സപ്തോക്ഷശംബരവിദൂരഥരുക്മിമുഖ്യാഃ ॥ 34 ॥

     യേ വാ മൃധേ സമിതിശാലിന ആത്തചാപാഃ
          കാംബോജമത്സ്യകുരുസൃഞ്ജയകൈകയാദ്യാഃ ।
     യാസ്യന്ത്യദർശനമലം ബലപാർത്ഥഭീമ-
          വ്യാജാഹ്വയേന ഹരിണാ നിലയം തദീയം ॥ 35 ॥

     കാലേന മീലിതധിയാമവമൃശ്യ നൄണാം
          സ്തോകായുഷാം സ്വനിഗമോ ബത ദൂരപാരഃ ।
     ആവിർഹിതസ്ത്വനുയുഗം സ ഹി സത്യവത്യാം
          വേദദ്രുമം വിടപശോ വിഭജിഷ്യതി സ്മ ॥ 36 ॥

     ദേവദ്വിഷാം നിഗമവർത്മനി നിഷ്ഠിതാനാം
          പൂർഭിർമയേന വിഹിതാഭിരദൃശ്യതൂർഭിഃ ।
     ലോകാൻ ഘ്നതാം മതിവിമോഹമതിപ്രലോഭം
          വേഷം വിധായ ബഹു ഭാഷ്യത ഔപധർമ്മ്യം ॥ 37 ॥

     യർഹ്യാലയേഷ്വപി സതാം ന ഹരേഃ കഥാഃ സ്യുഃ
          പാഖണ്ഡിനോ ദ്വിജജനാ വൃഷളാ നൃദേവാഃ ।
     സ്വാഹാ സ്വധാ വഷഡിതി സ്മ ഗിരോ ന യത്ര
          ശാസ്താ ഭവിഷ്യതി കലേർഭഗവാൻ യുഗാന്തേ ॥ 38 ॥

     സർഗ്ഗേ തപോഽഹമൃഷയോ നവ യേ പ്രജേശാഃ
          സ്ഥാനേ ച ധർമ്മമഖമന്വമരാവനീശാഃ ।
     അന്തേ ത്വധർമ്മഹരമന്യുവശാസുരാദ്യാ
          മായാവിഭൂതയ ഇമാഃ പുരുശക്തിഭാജഃ ॥ 39 ॥

     വിഷ്ണോർനു വീര്യഗണനാം കതമോഽർഹതീഹ
          യഃ പാർത്ഥിവാന്യപി കവിർവിമമേ രജാംസി ।
     ചസ്കംഭ യഃ സ്വരഹസാസ്ഖലതാ ത്രിപൃഷ്ഠം
          യസ്മാത്ത്രിസാമ്യസദനാദുരുകമ്പയാനം ॥ 40 ॥

     നാന്തം വിദാമ്യഹമമീ മുനയോഽഗ്രജാസ്തേ
          മായാബലസ്യ പുരുഷസ്യ കുതോഽപരേ യേ ।
     ഗായൻ ഗുണാൻ ദശശതാനന ആദിദേവഃ
          ശേഷോഽധുനാപി സമവസ്യതി നാസ്യ പാരം ॥ 41 ॥

     യേഷാം സ ഏവ ഭഗവാൻ ദയയേദനന്തഃ
          സർവ്വാത്മനാഽഽശ്രിതപദോ യദി നിർവ്യളീകം ।
     തേ ദുസ്തരാമതിതരന്തി ച ദേവമായാം
          നൈഷാം മമാഹമിതി ധീഃ ശ്വശൃഗാലഭക്ഷ്യേ ॥ 42 ॥

     വേദാഹമങ്ഗ പരമസ്യ ഹി യോഗമായാം
          യൂയം ഭവശ്ച ഭഗവാനഥ ദൈത്യവര്യഃ ।
     പത്നീ മനോഃ സ ച മനുശ്ച തദാത്മജാശ്ച
          പ്രാചീനബർഹിർഋഭുരംഗ ഉത ധ്രുവശ്ച ॥ 43 ॥

     ഇക്ഷ്വാകുരൈളമുചുകുന്ദവിദേഹഗാധി-
          രഘ്വംബരീഷസഗരാ ഗയനാഹുഷാദ്യാഃ ।
     മാന്ധാത്രലർക്കശതധന്വനുരന്തിദേവാ
          ദേവവ്രതോ ബലിരമൂർത്തരയോ ദിലീപഃ ॥ 44 ॥

     സൌഭര്യുതങ്കശിബിദേവലപിപ്പലാദ-
          സാരസ്വതോദ്ധവപരാശരഭൂരിഷേണാഃ ।
     യേഽന്യേ വിഭീഷണഹനൂമദുപേന്ദ്രദത്ത-
          പാർത്ഥാർഷ്ടിഷേണവിദുരശ്രുതദേവവര്യാഃ ॥ 45 ॥

     തേ വൈ വിദന്ത്യതിതരന്തി ച ദേവമായാം
          സ്ത്രീശൂദ്രഹൂണശബരാ അപി പാപജീവാഃ ।
     യദ്യദ്ഭുതക്രമപരായണശീലശിക്ഷാ-
          സ്തിര്യഗ് ജനാ അപി കിമു ശ്രുതധാരണാ യേ ॥ 46 ॥

     ശശ്വത്പ്രശാന്തമഭയം പ്രതിബോധമാത്രം
          ശുദ്ധം സമം സദസതഃ പരമാത്മതത്ത്വം ।
     ശബ്ദോ ന യത്ര പുരുകാരകവാൻ ക്രിയാർത്ഥോ
          മായാ പരൈത്യഭിമുഖേ ച വിലജ്ജമാനാ ॥ 47 ॥

     തദ് വൈ പദം ഭഗവതഃ പരമസ്യ പുംസോ
          ബ്രഹ്മേതി യദ്വിദുരജസ്രസുഖം വിശോകം ।
     സധ്ര്യങ് നിയമ്യ യതയോ യമകർത്തഹേതിം
          ജഹ്യുഃ സ്വരാഡിവ നിപാനഖനിത്രമിന്ദ്രഃ ॥ 48 ॥

     സ ശ്രേയസാമപി വിഭുർഭഗവാൻ യതോഽസ്യ
          ഭാവസ്വഭാവവിഹിതസ്യ സതഃ പ്രസിദ്ധിഃ ।
     ദേഹേ സ്വധാതുവിഗമേഽനുവിശീര്യമാണേ
          വ്യോമേവ തത്ര പുരുഷോ ന വിശീര്യതേഽജഃ ॥ 49 ॥

സോഽയം തേഽഭിഹിതസ്താത ഭഗവാൻ വിശ്വഭാവനഃ ।
സമാസേന ഹരേർന്നാന്യദന്യസ്മാത് സദസച്ച യത് ॥ 50 ॥

ഇദം ഭാഗവതം നാമ യൻമേ ഭഗവതോദിതം ।
സംഗ്രഹോഽയം വിഭൂതീനാം ത്വമേതദ്വിപുലീകുരു ॥ 51 ॥

യഥാ ഹരൌ ഭഗവതി നൃണാം ഭക്തിർഭവിഷ്യതി ।
സർവ്വാത്മന്യഖിലാധാരേ ഇതി സങ്കൽപ്യ വർണ്ണയ ॥ 52 ॥

മായാം വർണ്ണയതോഽമുഷ്യ ഈശ്വരസ്യാനുമോദതഃ ।
ശൃണ്വതഃ ശ്രദ്ധയാ നിത്യം മായയാഽഽത്മാ ന മുഹ്യതി ॥ 53 ॥