ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (പൂർവ്വാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 പൂർവ്വാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 16
| ← സ്കന്ധം 10 പൂർവ്വാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 15 | സ്കന്ധം 10 പൂർവ്വാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 17 → |
ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (പൂർവ്വാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 പൂർവ്വാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 16[തിരുത്തുക]
ശ്രീശുക ഉവാച
വിലോക്യ ദൂഷിതാം കൃഷ്ണാം കൃഷ്ണഃ കൃഷ്ണാഹിനാ വിഭുഃ ।
തസ്യാ വിശുദ്ധിമന്വിച്ഛൻ സർപ്പം തമുദവാസയത് ॥ 1 ॥
രാജോവാച
കഥമന്തർജ്ജലേഽഗാധേ ന്യഗൃഹ്ണാദ്ഭഗവാനഹിം ।
സ വൈ ബഹുയുഗാവാസം യഥാഽഽസീദ് വിപ്ര കഥ്യതാം ॥ 2 ॥
ബ്രഹ്മൻ ഭഗവതസ്തസ്യ ഭൂമ്നഃ സ്വച്ഛന്ദവർത്തിനഃ ।
ഗോപാലോദാരചരിതം കസ്തൃപ്യേതാമൃതം ജുഷൻ ॥ 3 ॥
ശ്രീശുക ഉവാച
കാളിന്ദ്യാം കാളിയസ്യാസീദ് ഹ്രദഃ കശ്ചിദ് വിഷാഗ്നിനാ ।
ശ്രപ്യമാണപയാ യസ്മിൻ പതന്ത്യുപരിഗാഃ ഖഗാഃ ॥ 4 ॥
വിപ്രുഷ്മതാ വിഷോദോർമ്മിമാരുതേനാഭിമർശിതാഃ ।
മ്രിയന്തേ തീരഗാ യസ്യ പ്രാണിനഃ സ്ഥിരജംഗമാഃ ॥ 5 ॥
തം ചണ്ഡവേഗവിഷവീര്യമവേക്ഷ്യ തേന
ദുഷ്ടാം നദീം ച ഖലസംയമനാവതാരഃ ।
കൃഷ്ണഃ കദംബമധിരുഹ്യ തതോഽതിതുങ്ഗ-
മാസ്ഫോട്യ ഗാഢരശനോ ന്യപതദ് വിഷോദേ ॥ 6 ॥
സർപ്പഹ്രദഃ പുരുഷസാരനിപാതവേഗ-
സംക്ഷോഭിതോരഗവിഷോച്ഛ്വസിതാംബുരാശിഃ ।
പര്യക്പ്ലുതോ വിഷകഷായവിഭീഷണോർമ്മിർദ്ധാവൻ
ധനുഃശതകമനന്തബലസ്യ കിം തത് ॥ 7 ॥
തസ്യ ഹ്രദേ വിഹരതോ ഭുജദണ്ഡഘൂർണ്ണ-
വാർഘോഷമംഗ വരവാരണവിക്രമസ്യ ।
ആശ്രുത്യ തത് സ്വസദനാഭിഭവം നിരീക്ഷ്യ
ചക്ഷുഃശ്രവാഃ സമസരത്തദമൃഷ്യമാണഃ ॥ 8 ॥
തം പ്രേക്ഷണീയസുകുമാരഘനാവദാതം
ശ്രീവത്സപീതവസനം സ്മിതസുന്ദരാസ്യം ।
ക്രീഡന്തമപ്രതിഭയം കമലോദരാംഘ്രിം
സന്ദശ്യ മർമ്മസു രുഷാ ഭുജയാ ചഛാദ ॥ 9 ॥
തം നാഗഭോഗപരിവീതമദൃഷ്ടചേഷ്ട-
മാലോക്യ തത്പ്രിയസഖാഃ പശുപാ ഭൃശാർത്താഃ ।
കൃഷ്ണേഽർപ്പിതാത്മസുഹൃദർത്ഥകളത്രകാമാ
ദുഃഖാനുശോകഭയമൂഢധിയോ നിപേതുഃ ॥ 10 ॥
ഗാവോ വൃഷാ വത്സതര്യഃ ക്രന്ദമാനാഃ സുദുഃഖിതാഃ ।
കൃഷ്ണേ ന്യസ്തേക്ഷണാ ഭീതാ രുദന്ത്യ ഇവ തസ്ഥിരേ ॥ 11 ॥
അഥ വ്രജേ മഹോത്പാതാസ്ത്രിവിധാ ഹ്യതിദാരുണാഃ ।
ഉത്പേതുർഭുവി ദിവ്യാത്മന്യാസന്നഭയശംസിനഃ ॥ 12 ॥
താനാലക്ഷ്യ ഭയോദ്വിഗ്നാ ഗോപാ നന്ദപുരോഗമാഃ ।
വിനാ രാമേണ ഗാഃ കൃഷ്ണം ജ്ഞാത്വാ ചാരയിതും ഗതം ॥ 13 ॥
തൈർദ്ദുർന്നിമിത്തൈർന്നിധനം മത്വാ പ്രാപ്തമതദ്വിദഃ ।
തത്പ്രാണാസ്തൻമനസ്കാസ്തേ ദുഃഖശോകഭയാതുരാഃ ॥ 14 ॥
ആബാലവൃദ്ധവനിതാഃ സർവ്വേഽങ്‌ഗ പശുവൃത്തയഃ ।
നിർജ്ജഗ്മുർഗ്ഗോകുലാദ് ദീനാഃ കൃഷ്ണദർശനലാലസാഃ ॥ 15 ॥
താംസ്തഥാ കാതരാൻ വീക്ഷ്യ ഭഗവാൻ മാധവോ ബലഃ ।
പ്രഹസ്യ കിഞ്ചിന്നോവാച പ്രഭാവജ്ഞോഽനുജസ്യ സഃ ॥ 16 ॥
തേഽന്വേഷമാണാ ദയിതം കൃഷ്ണം സൂചിതയാ പദൈഃ ।
ഭഗവല്ലക്ഷണൈർജ്ജഗ്മുഃ പദവ്യാ യമുനാതടം ॥ 17 ॥
തേ തത്ര തത്രാബ്ജയവാങ്കുശാശനി-
ധ്വജോപപന്നാനി പദാനി വിശ്പതേഃ ।
മാർഗ്ഗേ ഗവാമന്യപദാന്തരാന്തരേ
നിരീക്ഷമാണാ യയുരംഗ സത്വരാഃ ॥ 18 ॥
അന്തർഹ്രദേ ഭുജഗഭോഗപരീതമാരാത്-
കൃഷ്ണം നിരീഹമുപലഭ്യ ജലാശയാന്തേ ।
ഗോപാംശ്ച മൂഢധിഷണാൻ പരിതഃ പശൂംശ്ച
സംക്രന്ദതഃ പരമകശ്മലമാപുരാർത്താഃ ॥ 19 ॥
ഗോപ്യോഽനുരക്തമനസോ ഭഗവത്യനന്തേ
തത്സൌഹൃദസ്മിതവിലോകഗിരഃ സ്മരന്ത്യഃ ।
ഗ്രസ്തേഽഹിനാ പ്രിയതമേ ഭൃശദുഃഖതപ്താഃ
ശൂന്യം പ്രിയവ്യതിഹൃതം ദദൃശുസ്ത്രിലോകം ॥ 20 ॥
താഃ കൃഷ്ണമാതരമപത്യമനുപ്രവിഷ്ടാം
തുല്യവ്യഥാഃ സമനുഗൃഹ്യ ശുചഃ സ്രവന്ത്യഃ ।
താസ്താ വ്രജപ്രിയകഥാഃ കഥയന്ത്യ ആസൻ
കൃഷ്ണാനനേഽർപ്പിതദൃശോ മൃതകപ്രതീകാഃ ॥ 21 ॥
കൃഷ്ണപ്രാണാന്നിർവ്വിശതോ നന്ദാദീൻ വീക്ഷ്യ തം ഹ്രദം ।
പ്രത്യഷേധത് സ ഭഗവാൻ രാമഃ കൃഷ്ണാനുഭാവവിത് ॥ 22 ॥
ഇത്ഥം സ്വഗോകുലമനന്യഗതിം നിരീക്ഷ്യ
സസ്ത്രീകുമാരമതിദുഃഖിതമാത്മഹേതോഃ ।
ആജ്ഞായ മർത്ത്യപദവീമനുവർത്തമാനഃ
സ്ഥിത്വാ മുഹൂർത്തമുദതിഷ്ഠദുരംഗബന്ധാത് ॥ 23 ॥
തത്പ്രഥ്യമാനവപുഷാ വ്യഥിതാത്മഭോഗ-
സ്ത്യക്ത്വോന്നമയ്യ കുപിതഃ സ്വഫണാൻ ഭുജംഗഃ ।
തസ്ഥൌ ശ്വസഞ്ഛ്വസനരന്ധ്രവിഷാംബരീഷ-
സ്തബ്ധേക്ഷണോൽമുകമുഖോ ഹരിമീക്ഷമാണഃ ॥ 24 ॥
തം ജിഹ്വയാ ദ്വിശിഖയാ പരിലേലിഹാനം
ദ്വേ സൃക്കിണീ ഹ്യതികരാളവിഷാഗ്നിദൃഷ്ടിം ।
ക്രീഡന്നമും പരിസസാര യഥാ ഖഗേന്ദ്രോ
ബഭ്രാമ സോഽപ്യവസരം പ്രസമീക്ഷമാണഃ ॥ 25 ॥
ഏവം പരിഭ്രമഹതൌജസമുന്നതാംസ-
മാനമ്യ തത്പൃഥുശിരഃസ്വധിരൂഢ ആദ്യഃ ।
തൻമൂർദ്ധരത്നനികരസ്പർശാതിതാമ്ര-
പാദാംബുജോഽഖിലകലാദിഗുരുർന്നനർത്ത ॥ 26 ॥
തം നർത്തുമുദ്യതമവേക്ഷ്യ തദാ തദീയ-
ഗന്ധർവ്വസിദ്ധസുരചാരണദേവവധ്വഃ ।
പ്രീത്യാ മൃദംഗപണവാനകവാദ്യഗീത-
പുഷ്പോപഹാരനുതിഭിഃ സഹസോപസേദുഃ ॥ 27 ॥
യദ് യച്ഛിരോ ന നമതേഽങ്ഗ ശതൈകശീർഷ്ണ-
സ്തത്തൻമമർദ്ദ ഖരദണ്ഡധരോഽങ്ഘ്രിപാതൈഃ ।
ക്ഷീണായുഷോ ഭ്രമത ഉൽബണമാസ്യതോഽസൃങ്-
നസ്തോ വമൻ പരമകശ്മലമാപ നാഗഃ ॥ 28 ॥
തസ്യാക്ഷിഭിർഗ്ഗരളമുദ്വമതഃ ശിരസ്സു
യദ് യത് സമുന്നമതി നിഃശ്വസതോ രുഷോച്ചൈഃ ।
നൃത്യൻ പദാനുനമയൻ ദമയാംബഭൂവ
പുഷ്പൈഃ പ്രപൂജിത ഇവേഹ പുമാൻ പുരാണഃ ॥ 29 ॥
തച്ചിത്രതാണ്ഡവവിരുഗ്ണഫണാതപത്രോ
രക്തം മുഖൈരുരു വമൻ നൃപ ഭഗ്നഗാത്രഃ ।
സ്മൃത്വാ ചരാചരഗുരും പുരുഷം പുരാണം
നാരായണം തമരണം മനസാ ജഗാമ ॥ 30 ॥
കൃഷ്ണസ്യ ഗർഭജഗതോഽതിഭരാവസന്നം
പാർഷ്ണിപ്രഹാരപരിരുഗ്ണഫണാതപത്രം ।
ദൃഷ്ട്വാഹിമാദ്യമുപസേദുരമുഷ്യ പത്ന്യ
ആർത്താഃ ശ്ലഥദ്വസനഭൂഷണകേശബന്ധാഃ ॥ 31 ॥
താസ്തം സുവിഗ്നമനസോഽഥ പുരസ്കൃതാർഭാഃ
കായം നിധായ ഭുവി ഭൂതപതിം പ്രണേമുഃ ।
സാധ്വ്യഃ കൃതാഞ്ജലിപുടാഃ ശമലസ്യ ഭർത്തുർ-
മ്മോക്ഷേപ്സവഃ ശരണദം ശരണം പ്രപന്നാഃ ॥ 32 ॥
നാഗപത്ന്യ ഊചുഃ
ന്യായ്യോ ഹി ദണ്ഡഃ കൃതകിൽബിഷേഽസ്മിം-
സ്തവാവതാരഃ ഖലനിഗ്രഹായ ।
രിപോഃ സുതാനാമപി തുല്യദൃഷ്ടേർ-
ദ്ധത്സേ ദമം ഫലമേവാനുശംസൻ ॥ 33 ॥
അനുഗ്രഹോഽയം ഭവതഃ കൃതോ ഹി നോ
ദണ്ഡോഽസതാം തേ ഖലു കൽമഷാപഹഃ ।
യദ്ദന്ദശൂകത്വമമുഷ്യ ദേഹിനഃ
ക്രോധോഽപി തേഽനുഗ്രഹ ഏവ സമ്മതഃ ॥ 34 ॥
തപഃ സുതപ്തം കിമനേന പൂർവ്വം
നിരസ്തമാനേന ച മാനദേന ।
ധർമ്മോഽഥ വാ സർവ്വജനാനുകമ്പയാ
യതോ ഭവാംസ്തുഷ്യതി സർവ്വജീവഃ ॥ 35 ॥
കസ്യാനുഭാവോഽസ്യ ന ദേവ വിദ്മഹേ
തവാംഘ്രിരേണുസ്പർശാധികാരഃ ।
യദ്വാഞ്ഛയാ ശ്രീർല്ലലനാചരത്തപോ
വിഹായ കാമാൻ സുചിരം ധൃതവ്രതാ ॥ 36 ॥
ന നാകപൃഷ്ഠം ന ച സാർവ്വഭൌമം
ന പാരമേഷ്ഠ്യം ന രസാധിപത്യം ।
ന യോഗസിദ്ധീരപുനർഭവം വാ
വാഞ്ഛന്തി യത്പാദരജഃപ്രപന്നാഃ ॥ 37 ॥
തദേഷ നാഥാപ ദുരാപമന്യൈ-
സ്തമോജനിഃ ക്രോധവശോഽപ്യഹീശഃ ।
സംസാരചക്രേ ഭ്രമതഃ ശരീരിണോ
യദിച്ഛതഃ സ്യാദ് വിഭവഃ സമക്ഷഃ ॥ 38 ॥
നമസ്തുഭ്യം ഭഗവതേ പുരുഷായ മഹാത്മനേ ।
ഭൂതാവാസായ ഭൂതായ പരായ പരമാത്മനേ ॥ 39 ॥
ജ്ഞാനവിജ്ഞാനനിധയേ ബ്രഹ്മണേഽനന്തശക്തയേ ।
അഗുണായാവികാരായ നമസ്തേ പ്രാകൃതായ ച ॥ 40 ॥
കാലായ കാലനാഭായ കാലാവയവസാക്ഷിണേ ।
വിശ്വായ തദുപദ്രഷ്ട്രേ തത്കർത്രേ വിശ്വഹേതവേ ॥ 41 ॥
ഭൂതമാത്രേന്ദ്രിയപ്രാണമനോബുദ്ധ്യാശയാത്മനേ ।
ത്രിഗുണേനാഭിമാനേന ഗൂഢസ്വാത്മാനുഭൂതയേ ॥ 42 ॥
നമോഽനന്തായ സൂക്ഷ്മായ കൂടസ്ഥായ വിപശ്ചിതേ ।
നാനാവാദാനുരോധായ വാച്യവാചകശക്തയേ ॥ 43 ॥
നമഃ പ്രമാണമൂലായ കവയേ ശാസ്ത്രയോനയേ ।
പ്രവൃത്തായ നിവൃത്തായ നിഗമായ നമോ നമഃ ॥ 44 ॥
നമഃ കൃഷ്ണായ രാമായ വസുദേവസുതായ ച ।
പ്രദ്യുമ്നായാനിരുദ്ധായ സാത്വതാം പതയേ നമഃ ॥ 45 ॥
നമോ ഗുണപ്രദീപായ ഗുണാത്മച്ഛാദനായ ച ।
ഗുണവൃത്ത്യുപലക്ഷ്യായ ഗുണദ്രഷ്ട്രേ സ്വസംവിദേ ॥ 46 ॥
അവ്യാകൃതവിഹാരായ സർവ്വവ്യാകൃതസിദ്ധയേ ।
ഹൃഷീകേശ നമസ്തേഽസ്തു മുനയേ മൌനശീലിനേ ॥ 47 ॥
പരാവരഗതിജ്ഞായ സർവ്വാധ്യക്ഷായ തേ നമഃ ।
അവിശ്വായ ച വിശ്വായ തദ് ദ്രഷ്ട്രേഽസ്യ ച ഹേതവേ ॥ 48 ॥
ത്വം ഹ്യസ്യ ജൻമസ്ഥിതിസംയമാൻ പ്രഭോ
ഗുണൈരനീഹോഽകൃതകാലശക്തിധൃക് ।
തത്തത്സ്വഭാവാൻ പ്രതിബോധയൻ സതഃ
സമീക്ഷയാമോഘവിഹാര ഈഹസേ ॥ 49 ॥
തസ്യൈവ തേഽമൂസ്തനവസ്ത്രിലോക്യാം
ശാന്താ അശാന്താ ഉത മൂഢയോനയഃ ।
ശാന്താഃ പ്രിയാസ്തേ ഹ്യധുനാവിതും സതാം
സ്ഥാതുശ്ച തേ ധർമ്മപരീപ്സയേഹതഃ ॥ 50 ॥
അപരാധഃ സകൃദ്ഭർത്രാ സോഢവ്യഃ സ്വപ്രജാകൃതഃ ।
ക്ഷന്തുമർഹസി ശാന്താത്മൻ മൂഢസ്യ ത്വാമജാനതഃ ॥ 51 ॥
അനുഗൃഹ്ണീഷ്വ ഭഗവൻ പ്രാണാംസ്ത്യജതി പന്നഗഃ ।
സ്ത്രീണാം നഃ സാധുശോച്യാനാം പതിഃ പ്രാണഃ പ്രദീയതാം ॥ 52 ॥
വിധേഹി തേ കിങ്കരീണാമനുഷ്ഠേയം തവാജ്ഞയാ ।
യച്ഛ്രദ്ധയാനുതിഷ്ഠൻ വൈ മുച്യതേ സർവ്വതോഭയാത് ॥ 53 ॥
ശ്രീശുക ഉവാച
ഇത്ഥം സ നാഗപത്നീഭിർഭഗവാൻ സമഭിഷ്ടുതഃ ।
മൂർച്ഛിതം ഭഗ്നശിരസം വിസസർജ്ജംഘ്രികുട്ടനൈഃ ॥ 54 ॥
പ്രതിലബ്ധേന്ദ്രിയപ്രാണഃ കാളിയഃ ശനകൈർഹരിം ।
കൃച്ഛ്രാത് സമുച്ഛ്വസൻ ദീനഃ കൃഷ്ണം പ്രാഹ കൃതാഞ്ജലിഃ ॥ 55 ॥
കാളിയ ഉവാച
വയം ഖലാഃ സഹോത്പത്ത്യാ താമസാ ദീർഘമന്യവഃ ।
സ്വഭാവോ ദുസ്ത്യജോ നാഥ ലോകാനാം യദസദ്ഗ്രഹഃ ॥ 56 ॥
ത്വയാ സൃഷ്ടമിദം വിശ്വം ധാതർഗ്ഗുണവിസർജ്ജനം ।
നാനാസ്വഭാവവീര്യൌജോയോനിബീജാശയാകൃതി ॥ 57 ॥
വയം ച തത്ര ഭഗവൻ സർപ്പാ ജാത്യുരുമന്യവഃ ।
കഥം ത്യജാമസ്ത്വൻമായാം ദുസ്ത്യജാം മോഹിതാഃ സ്വയം ॥ 58 ॥
ഭവാൻ ഹി കാരണം തത്ര സർവ്വജ്ഞോ ജഗദീശ്വരഃ ।
അനുഗ്രഹം നിഗ്രഹം വാ മന്യസേ തദ്വിധേഹി നഃ ॥ 59 ॥
ശ്രീശുക ഉവാച
ഇത്യാകർണ്യ വചഃ പ്രാഹ ഭഗവാൻ കാര്യമാനുഷഃ ।
നാത്ര സ്ഥേയം ത്വയാ സർപ്പ സമുദ്രം യാഹി മാ ചിരം ।
സ്വജ്ഞാത്യപത്യദാരാഢ്യോ ഗോനൃഭിർഭുജ്യതാം നദീ ॥ 60 ॥
യ ഏതത് സംസ്മരേൻമർത്ത്യ സ്തുഭ്യം മദനുശാസനം ।
കീർത്തയന്നുഭയോഃ സന്ധ്യോർന്ന യുഷ്മദ്ഭയമാപ്നുയാത് ॥ 61 ॥
യോഽസ്മിൻ സ്നാത്വാ മദാക്രീഡേ ദേവാദീംസ്തർപ്പയേജ്ജലൈഃ ।
ഉപോഷ്യ മാം സ്മരന്നർച്ചേത് സർവ്വപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ ॥ 62 ॥
ദ്വീപം രമണകം ഹിത്വാ ഹ്രദമേതമുപാശ്രിതഃ ।
യദ്ഭയാത് സ സുപർണ്ണസ്ത്വാം നാദ്യാൻമത്പാദലാഞ്ഛിതം ॥ 63 ॥
ശ്രീശുക ഉവാച
ഏവമുക്തോ ഭഗവതാ കൃഷ്ണേനാദ്ഭുതകർമ്മണാ ।
തം പൂജയാമാസ മുദാ നാഗപത്ന്യശ്ച സാദരം ॥ 64 ॥
ദിവ്യാംബരസ്രങ്മണിഭിഃ പരാർദ്ധ്യൈരപി ഭൂഷണൈഃ ।
ദിവ്യഗന്ധാനുലേപൈശ്ച മഹത്യോത്പലമാലയാ ॥ 65 ॥
പൂജയിത്വാ ജഗന്നാഥം പ്രസാദ്യ ഗരുഡധ്വജം ।
തതഃ പ്രീതോഽഭ്യനുജ്ഞാതഃ പരിക്രമ്യാഭിവന്ദ്യ തം ॥ 66 ॥
സകളത്രസുഹൃത്പുത്രോ ദ്വീപമബ്ധേർജ്ജഗാമ ഹ ।
തദൈവ സാമൃതജലാ യമുനാ നിർവിഷാഭവത് ।
അനുഗ്രഹാദ്ഭഗവതഃ ക്രീഡാമാനുഷരൂപിണഃ ॥ 67 ॥