ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (പൂർവ്വാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 പൂർവ്വാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 14

← സ്കന്ധം 10 പൂർവ്വാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 13

സ്കന്ധം 10 പൂർവ്വാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 15 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (പൂർവ്വാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 പൂർവ്വാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 14

ബ്രഹ്മോവാച

     നൌമീഡ്യ തേഽഭ്രവപുഷേ തഡിദംബരായ
          ഗുഞ്ജാവതംസപരിപിച്ഛലസൻമുഖായ ।
     വന്യസ്രജേ കവലവേത്രവിഷാണവേണു-
          ലക്ഷ്മശ്രിയേ മൃദുപദേ പശുപാംഗജായ ॥ 1 ॥

     അസ്യാപി ദേവ വപുഷോ മദനുഗ്രഹസ്യ
          സ്വേച്ഛാമയസ്യ ന തു ഭൂതമയസ്യ കോഽപി ।
     നേശേ മഹി ത്വവസിതും മനസാഽഽന്തരേണ
          സാക്ഷാത്തവൈവ കിമുതാത്മസുഖാനുഭൂതേഃ ॥ 2 ॥

     ജ്ഞാനേ പ്രയാസമുദപാസ്യ നമന്ത ഏവ
          ജീവന്തി സൻമുഖരിതാം ഭവദീയവാർത്താം ।
     സ്ഥാനേ സ്ഥിതാഃ ശ്രുതിഗതാം തനുവാങ്മനോഭിർ-
          യേ പ്രായശോഽജിത ജിതോഽപ്യസി തൈസ്ത്രിലോക്യാം ॥ 3 ॥

     ശ്രേയഃസ്രുതിം ഭക്തിമുദസ്യ തേ വിഭോ
          ക്ലിശ്യന്തി യേ കേവലബോധലബ്ധയേ ।
     തേഷാമസൌ ക്ലേശല ഏവ ശിഷ്യതേ
          നാന്യദ്‌യഥാ സ്ഥൂലതുഷാവഘാതിനാം ॥ 4 ॥

     പുരേഹ ഭൂമൻ ബഹവോഽപി യോഗിന-
          സ്ത്വദർപ്പിതേഹാ നിജകർമ്മലബ്ധയാ ।
     വിബുധ്യ ഭക്ത്യൈവ കഥോപനീതയാ
          പ്രപേദിരേഽഞ്ജോഽച്യുത തേ ഗതിം പരാം ॥ 5 ॥

     തഥാപി ഭൂമൻ മഹിമാഗുണസ്യ തേ
          വിബോദ്ധുമർഹത്യമലാന്തരാത്മഭിഃ ।
     അവിക്രിയാത്സ്വാനുഭവാദരൂപതോ
          ഹ്യനന്യബോധ്യാത്മതയാ ന ചാന്യഥാ ॥ 6 ॥

     ഗുണാത്മനസ്തേഽപി ഗുണാൻ വിമാതും
          ഹിതാവതീർണ്ണസ്യ ക ഈശിരേഽസ്യ ।
     കാലേന യൈർവ്വാ വിമിതാഃ സുകൽപൈർ-
          ഭൂപാംസവഃ ഖേ മിഹികാ ദ്യുഭാസാഃ ॥ 7 ॥

     തത്തേഽനുകമ്പാം സുസമീക്ഷമാണോ
          ഭുഞ്ജാന ഏവാത്മകൃതം വിപാകം ।
     ഹൃദ്വാഗ്വപുർഭിർവിദധന്നമസ്തേ
          ജീവേത യോ മുക്തിപദേ സ ദായഭാക് ॥ 8 ॥

     പശ്യേശ മേഽനാര്യമനന്ത ആദ്യേ
          പരാത്മനി ത്വയ്യപി മായിമായിനി ।
     മായാം വിതത്യേക്ഷിതുമാത്മവൈഭവം
          ഹ്യഹം കിയാനൈച്ഛമിവാർച്ചിരഗ്നൌ ॥ 9 ॥

     അതഃ ക്ഷമസ്വാച്യുത മേ രജോഭുവോ
          ഹ്യജാനതസ്ത്വത്പൃഥഗീശമാനിനഃ ।
     അജാവലേപാന്ധതമോഽന്ധചക്ഷുഷ
          ഏഷോഽനുകമ്പ്യോ മയി നാഥവാനിതി ॥ 10 ॥

     ക്വാഹം തമോമഹദഹംഖചരാഗ്നിവാർഭൂ-
          സംവേഷ്ടിതാണ്ഡഘടസപ്തവിതസ്തികായാഃ ।
     ക്വേദൃഗ്‌വിധാവിഗണിതാണ്ഡപരാണുചര്യാ-
          വാതാധ്വരോമവിവരസ്യ ച തേ മഹിത്വം ॥ 11 ॥

     ഉത്ക്ഷേപണം ഗർഭഗതസ്യ പാദയോഃ
          കിം കൽപതേ മാതുരധോക്ഷജാഗസേ ।
     കിമസ്തിനാസ്തിവ്യപദേശഭൂഷിതം
          തവാസ്തി കുക്ഷേഃ കിയദപ്യനന്തഃ ॥ 12 ॥

     ജഗത്ത്രയാന്തോദധിസമ്പ്ലവോദേ
          നാരായണസ്യോദരനാഭിനാളാത് ।
     വിനിർഗ്ഗതോഽജസ്ത്വിതി വാങ്ന വൈ മൃഷാ
          കിന്ത്വീശ്വര ത്വന്ന വിനിർഗ്ഗതോഽസ്മി ॥ 13 ॥

     നാരായണസ്ത്വം ന ഹി സർവ്വദേഹിനാ-
          മാത്മാസ്യധീശാഖിലലോകസാക്ഷീ ।
     നാരായണോഽങ്ഗം നരഭൂജലായനാ-
          ത്തച്ചാപി സത്യം ന തവൈവ മായാ ॥ 14 ॥

     തച്ചേജ്ജലസ്ഥം തവ സജ്ജഗദ്വപുഃ
          കിം മേ ന ദൃഷ്ടം ഭഗവംസ്തദൈവ ।
     കിം വാ സുദൃഷ്ടം ഹൃദി മേ തദൈവ
          കിം നോ സപദ്യേവ പുനർവ്യദർശി ॥ 15 ॥

     അത്രൈവ മായാധമനാവതാരേ
          ഹ്യസ്യ പ്രപഞ്ചസ്യ ബഹിഃ സ്ഫുടസ്യ ।
     കൃത്സ്നസ്യ ചാന്തർജ്ജഠരേ ജനന്യാ
          മായാത്വമേവ പ്രകടീകൃതം തേ ॥ 16 ॥

യസ്യ കുക്ഷാവിദം സർവ്വം സാത്മം ഭാതി യഥാ തഥാ ।
തത്ത്വയ്യപീഹ തത്സർവ്വം കിമിദം മായയാ വിനാ ॥ 17 ॥

     അദ്യൈവ ത്വദൃതേഽസ്യ കിം മമ ന തേ
          മായാത്വമാദർശിത-
     മേകോഽസി പ്രഥമം തതോ വ്രജസുഹൃദ്-
          വത്സാഃ സമസ്താ അപി ।
     താവന്തോഽസി ചതുർഭുജാസ്തദഖിലൈഃ
          സാകം മയോപാസിതാ-
     സ്താവന്ത്യേവ ജഗന്ത്യഭൂസ്തദമിതം
          ബ്രഹ്മാദ്വയം ശിഷ്യതേ ॥ 18 ॥

     അജാനതാം ത്വത്പദവീമനാത്മ-
          ന്യാത്മാഽഽത്മനാ ഭാസി വിതത്യ മായാം ।
     സൃഷ്ടാവിവാഹം ജഗതോ വിധാന
          ഇവ ത്വമേഷോഽന്ത ഇവ ത്രിനേത്രഃ ॥ 19 ॥

     സുരേഷ്വൃഷിഷ്വീശ തഥൈവ നൃഷ്വപി
          തിര്യക്ഷു യാദഃസ്വപി തേഽജനസ്യ ।
     ജൻമാസതാം ദുർമ്മദനിഗ്രഹായ
          പ്രഭോ വിധാതഃ സദനുഗ്രഹായ ച ॥ 20 ॥

     കോ വേത്തി ഭൂമൻ ഭഗവൻ പരാത്മൻ
          യോഗേശ്വരോതീർഭവതസ്ത്രിലോക്യാം ।
     ക്വ വാ കഥം വാ കതി വാ കദേതി
          വിസ്താരയൻ ക്രീഡസി യോഗമായാം ॥ 21 ॥

     തസ്മാദിദം ജഗദശേഷമസത്സ്വരൂപം
          സ്വപ്നാഭമസ്തധിഷണം പുരുദുഃഖദുഃഖം ।
     ത്വയ്യേവ നിത്യസുഖബോധതനാവനന്തേ
          മായാത ഉദ്യദപി യത് സദിവാവഭാതി ॥ 22 ॥

     ഏകസ്ത്വമാത്മാ പുരുഷഃ പുരാണഃ
          സത്യഃ സ്വയംജ്യോതിരനന്ത ആദ്യഃ ।
     നിത്യോഽക്ഷരോഽജസ്രസുഖോ നിരഞ്ജനഃ
          പൂർണ്ണോഽദ്വയോ മുക്ത ഉപാധിതോഽമൃതഃ ॥ 23 ॥

     ഏവം വിധം ത്വാം സകലാത്മനാമപി
          സ്വാത്മാനമാത്മാഽഽത്മതയാ വിചക്ഷതേ ।
     ഗുർവ്വർക്കലബ്ധോപനിഷത്സുചക്ഷുഷാ
          യേ തേ തരന്തീവ ഭവാനൃതാംബുധിം ॥ 24 ॥

     ആത്മാനമേവാത്മതയാവിജാനതാം
          തേനൈവ ജാതം നിഖിലം പ്രപഞ്ചിതം ।
     ജ്ഞാനേന ഭൂയോഽപി ച തത്പ്രലീയതേ
          രജ്ജ്വാമഹേർഭോഗഭവാഭവൌ യഥാ ॥ 25 ॥

     അജ്ഞാനസംജ്ഞൌ ഭവബന്ധമോക്ഷൌ
          ദ്വൌ നാമ നാന്യൌ സ്ത ഋതജ്ഞഭാവാത് ।
     അജസ്രചിത്യാഽഽത്മനി കേവലേ പരേ
          വിചാര്യമാണേ തരണാവിവാഹനീ ॥ 26 ॥

ത്വാമാത്മാനം പരം മത്വാ പരമാത്മാനമേവ ച ।
ആത്മാ പുനർബ്ബഹിർമ്മൃഗ്യ അഹോഽജ്ഞജനതാജ്ഞതാ ॥ 27 ॥

     അന്തർഭവേഽനന്ത ഭവന്തമേവ
          ഹ്യതത്ത്യജന്തോ മൃഗയന്തി സന്തഃ ।
     അസന്തമപ്യന്ത്യഹിമന്തരേണ
          സന്തം ഗുണം തം കിമു യന്തി സന്തഃ ॥ 28 ॥

     അഥാപി തേ ദേവ പദാംബുജദ്വയ-
          പ്രസാദലേശാനുഗൃഹീത ഏവ ഹി ।
     ജാനാതി തത്ത്വം ഭഗവൻ മഹിമ്നോ-
          ന ചാന്യ ഏകോഽപി ചിരം വിചിന്വൻ ॥ 29 ॥

     തദസ്തു മേ നാഥ സ ഭൂരിഭാഗോ
          ഭവേഽത്ര വാന്യത്ര തു വാ തിരശ്ചാം ।
     യേനാഹമേകോഽപി ഭവജ്ജനാനാം
          ഭൂത്വാ നിഷേവേ തവ പാദപല്ലവം ॥ 30 ॥

     അഹോഽതിധന്യാ വ്രജഗോരമണ്യഃ
          സ്തന്യാമൃതം പീതമതീവ തേ മുദാ ।
     യാസാം വിഭോ വത്സതരാത്മജാത്മനാ
          യത്തൃപ്തയേഽദ്യാപി ന ചാലമധ്വരാഃ ॥ 31 ॥

അഹോഭാഗ്യമഹോഭാഗ്യം നന്ദഗോപവ്രജൌകസാം ।
യൻമിത്രം പരമാനന്ദം പൂർണ്ണ ബ്രഹ്മ സനാതനം ॥ 32 ॥

     ഏഷാം തു ഭാഗ്യമഹിമാച്യുത താവദാസ്താ-
          മേകാദശൈവ ഹി വയം ബത ഭൂരിഭാഗാഃ ।
     ഏതദ്ധൃഷീകചഷകൈരസകൃത്പിബാമഃ
          ശർവ്വാദയോഽങ്ഘ്ര്യുദജമധ്വമൃതാസവം തേ ॥ 33 ॥

     തദ്ഭൂരിഭാഗ്യമിഹ ജൻമ കിമപ്യടവ്യാം
          യദ്ഗോകുലേഽപി കതമാങ്ഘ്രിരജോഽഭിഷേകം ।
     യജ്ജീവിതം തു നിഖിലം ഭഗവാൻ മുകുന്ദ-
          സ്ത്വദ്യാപി യത്പദരജഃ ശ്രുതിമൃഗ്യമേവ ॥ 34 ॥

     ഏഷാം ഘോഷനിവാസിനാമുത ഭവാൻ
          കിം ദേവ രാതേതി നഃ
     ചേതോ വിശ്വഫലാത്ഫലം ത്വദപരം
          കുത്രാപ്യയൻ മുഹ്യതി ।
     സദ്വേഷാദിവ പൂതനാപി സകുലാ
          ത്വാമേവ ദേവാപിതാ
     യദ്ധാമാർത്ഥസുഹൃത്പ്രിയാത്മതനയ-
          പ്രാണാശയാസ്ത്വത്കൃതേ ॥ 35 ॥

താവദ്‌രാഗാദയഃ സ്തേനാസ്താവത്കാരാഗൃഹം ഗൃഹം ।
താവൻമോഹോഽങ്ഘ്രിനിഗഡോ യാവത്കൃഷ്ണ ന തേ ജനാഃ ॥ 36 ॥

പ്രപഞ്ചം നിഷ്പ്രപഞ്ചോഽപി വിഡംബയസി ഭൂതലേ ।
പ്രപന്നജനതാനന്ദസന്ദോഹം പ്രഥിതും പ്രഭോ ॥ 37 ॥

ജാനന്ത ഏവ ജാനന്തു കിം ബഹൂക്ത്യാ ന മേ പ്രഭോ ।
മനസോ വപുഷോ വാചോ വൈഭവം തവ ഗോചരഃ ॥ 38 ॥

അനുജാനീഹി മാം കൃഷ്ണ സർവ്വം ത്വം വേത്സി സർവ്വദൃക് ।
ത്വമേവ ജഗതാം നാഥോ ജഗദേതത്തവാർപ്പിതം ॥ 39 ॥

     ശ്രീകൃഷ്ണ വൃഷ്ണികുലപുഷ്കരജോഷദായിൻ
          ക്ഷ്മാനിർജ്ജരദ്വിജപശൂദധിവൃദ്ധികാരിൻ ।
     ഉദ്ധർമ്മശാർവ്വരഹര ക്ഷിതിരാക്ഷസധ്രു-
          ഗാകൽപമാർക്കമർഹൻ ഭഗവൻ നമസ്തേ ॥ 40 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

ഇത്യഭിഷ്ടൂയ ഭൂമാനം ത്രിഃ പരിക്രമ്യ പാദയോഃ ।
നത്വാഭീഷ്ടം ജഗദ്ധാതാ സ്വധാമ പ്രത്യപദ്യത ॥ 41 ॥

തതോഽനുജ്ഞാപ്യ ഭഗവാൻ സ്വഭുവം പ്രാഗവസ്ഥിതാൻ ।
വത്സാൻ പുളിനമാനിന്യേ യഥാപൂർവ്വസഖം സ്വകം ॥ 42 ॥

ഏകസ്മിന്നപി യാതേഽബ്ദേ പ്രാണേശം ചാന്തരാത്മനഃ ।
കൃഷ്ണമായാഹതാ രാജൻ ക്ഷണാർദ്ധം മേനിരേഽർഭകാഃ ॥ 43 ॥

കിം കിം ന വിസ്മരന്തീഹ മായാമോഹിതചേതസഃ ।
യൻമോഹിതം ജഗത്‌സർവ്വമഭീക്ഷ്ണം വിസ്മൃതാത്മകം ॥ 44 ॥

ഊചുശ്ച സുഹൃദഃ കൃഷ്ണം സ്വാഗതം തേഽതിരംഹസാ ।
നൈകോഽപ്യഭോജി കവല ഏഹീതഃ സാധു ഭുജ്യതാം ॥ 45 ॥

തതോ ഹസൻ ഹൃഷീകേശോഽഭ്യവഹൃത്യ സഹാർഭകൈഃ ।
ദർശയംശ്ചർമ്മാജഗരം ന്യവർത്തത വനാദ് വ്രജം ॥ 46 ॥

     ബർഹപ്രസൂനനവധാതുവിചിത്രിതാംഗഃ
          പ്രോദ്ദാമവേണുദളശൃംഗരവോത്സവാഢ്യഃ ।
     വത്സാൻ ഗൃണന്നനുഗഗീതപവിത്രകീർത്തിർ-
          ഗ്ഗോപീദൃഗുത്സവദൃശിഃ പ്രവിവേശ ഗോഷ്ഠം ॥ 47 ॥

അദ്യാനേന മഹാവ്യാലോ യശോദാനന്ദസൂനുനാ ।
ഹതോഽവിതാ വയം ചാസ്മാദിതി ബാലാ വ്രജേ ജഗുഃ ॥ 48 ॥

രാജോവാച

ബ്രഹ്മൻ പരോദ്ഭവേ കൃഷ്ണേ ഇയാൻ പ്രേമാ കഥം ഭവേത് ।
യോഽഭൂതപൂർവ്വസ്തോകേഷു സ്വോദ്ഭവേഷ്വപി കഥ്യതാം ॥ 49 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

സർവ്വേഷാമപി ഭൂതാനാം നൃപ സ്വാത്മൈവ വല്ലഭഃ ।
ഇതരേഽപത്യവിത്താദ്യാസ്തദ്‌ ല്ലഭതയൈവ ഹി ॥ 50 ॥

തദ് രാജേന്ദ്ര യഥാ സ്നേഹഃ സ്വസ്വകാത്മനി ദേഹിനാം ।
ന തഥാ മമതാലംബിപുത്രവിത്തഗൃഹാദിഷു ॥ 51 ॥

ദേഹാത്മവാദിനാം പുംസാമപി രാജന്യസത്തമ ।
യഥാ ദേഹഃ പ്രിയതമസ്തഥാ ന ഹ്യനു യേ ച തം ॥ 52 ॥

ദേഹോഽപി മമതാഭാക്ചേത്തർഹ്യസൌ നാത്മവത്പ്രിയഃ ।
യജ്ജീര്യത്യപി ദേഹേഽസ്മിൻ ജീവിതാശാ ബലീയസീ ॥ 53 ॥

തസ്മാത്പ്രിയതമഃ സ്വാത്മാ സർവ്വേഷാമപി ദേഹിനാം ।
തദർത്ഥമേവ സകലം ജഗദേതച്ചരാചരം ॥ 54 ॥

കൃഷ്ണമേനമവേഹി ത്വമാത്മാനമഖിലാത്മനാം ।
ജഗദ്ധിതായ സോഽപ്യത്ര ദേഹീവാഭാതി മായയാ ॥ 55 ॥

വസ്തുതോ ജാനതാമത്ര കൃഷ്ണം സ്ഥാസ്നു ചരിഷ്ണു ച ।
ഭഗവദ്രൂപമഖിലം നാന്യദ് വസ്ത്വിഹ കിഞ്ചന ॥ 56 ॥

സർവ്വേഷാമപി വസ്തൂനാം ഭാവാർത്ഥോ ഭവതി സ്ഥിതഃ ।
തസ്യാപി ഭഗവാൻ കൃഷ്ണഃ കിമതദ്വസ്തു രൂപ്യതാം ॥ 57 ॥

     സമാശ്രിതാ യേ പദപല്ലവപ്ലവം
          മഹത്പദം പുണ്യയശോ മുരാരേഃ ।
     ഭവാംബുധിർവ്വത്സപദം പരം പദം
          പദം പദം യദ്വിപദാം ന തേഷാം ॥ 58 ॥

ഏതത്തേ സർവ്വമാഖ്യാതം യത്പൃഷ്ടോഽഹമിഹ ത്വയാ ।
യത്കൌമാരേ ഹരികൃതം പൌഗണ്ഡേ പരികീർത്തിതം ॥ 59 ॥

     ഏതത്സുഹൃദ്ഭിശ്ചരിതം മുരാരേ-
          രഘാർദ്ദനം ശാദ്വലജേമനം ച ।
     വ്യക്തേതരദ്രൂപമജോർവ്വഭിഷ്ടവം
          ശൃണ്വൻ ഗൃണന്നേതി നരോഽഖിലാർത്ഥാൻ ॥ 60 ॥

ഏവം വിഹാരൈഃ കൌമാരൈഃ കൌമാരം ജഹതുർവ്രജേ ।
നിലായനൈഃ സേതുബന്ധൈർമ്മർക്കടോത്പ്ലവനാദിഭിഃ ॥ 61 ॥