ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (പൂർവ്വാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 പൂർവ്വാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 13

← സ്കന്ധം 10 പൂർവ്വാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 12

സ്കന്ധം 10 പൂർവ്വാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 14 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (പൂർവ്വാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 പൂർവ്വാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 13

ശ്രീശുക ഉവാച

സാധു പൃഷ്ടം മഹാഭാഗ ത്വയാ ഭാഗവതോത്തമ ।
യന്നൂതനയസീശസ്യ ശൃണ്വന്നപി കഥാം മുഹുഃ ॥ 1 ॥

     സതാമയം സാരഭൃതാം നിസർഗ്ഗോ
          യദർത്ഥവാണീശ്രുതിചേതസാമപി ।
     പ്രതിക്ഷണം നവ്യവദച്യുതസ്യ യത്-
          സ്ത്രിയാ വിടാനാമിവ സാധുവാർത്താ ॥ 2 ॥

ശൃണുഷ്വാവഹിതോ രാജന്നപി ഗുഹ്യം വദാമി തേ ।
ബ്രൂയുഃ സ്നിഗ്ദ്ധസ്യ ശിഷ്യസ്യ ഗുരവോ ഗുഹ്യമപ്യുത ॥ 3 ॥

തഥാഘവദനാൻമൃത്യോ രക്ഷിത്വാ വത്സപാലകാൻ ।
സരിത്പുളിനമാനീയ ഭഗവാനിദമബ്രവീത് ॥ 4 ॥

     അഹോഽതിരമ്യം പുളിനം വയസ്യാഃ
          സ്വകേളിസമ്പൻമൃദുലാച്ഛവാലുകം ।
     സ്ഫുടത്സരോഗന്ധഹൃതാളിപത്രിക-
          ധ്വനിപ്രതിധ്വാനലസദ്‌ദ്രുമാകുലം ॥ 5 ॥

അത്ര ഭോക്തവ്യമസ്മാഭിർദ്ദിവാ രൂഢം ക്ഷുധാർദ്ദിതാഃ ।
വത്സാഃ സമീപേഽപഃ പീത്വാ ചരന്തു ശനകൈസ്തൃണം ॥ 6 ॥

തഥേതി പായയിത്വാർഭാ വത്സാനാരുധ്യ ശാദ്വലേ ।
മുക്ത്വാ ശിക്യാനി ബുഭുജുഃ സമം ഭഗവതാ മുദാ ॥ 7 ॥

     കൃഷ്ണസ്യ വിഷ്വക്‌പുരുരാജിമണ്ഡലൈ-
          രഭ്യാനനാഃ ഫുല്ലദൃശോ വ്രജാർഭകാഃ ।
     സഹോപവിഷ്ടാ വിപിനേ വിരേജു-
          ശ്ഛദാ യഥാംഭോരുഹകർണ്ണികായാഃ ॥ 8 ॥

കേചിത്പുഷ്പൈർദ്ദളൈഃ കേചിത്പല്ലവൈരങ്കുരൈഃ ഫലൈഃ ।
ശിഗ്ഭിസ്ത്വഗ്ഭിർദൃഷദ്ഭിശ്ച ബുഭുജുഃ കൃതഭാജനാഃ ॥ 9 ॥

സർവ്വേ മിഥോ ദർശയന്തഃ സ്വസ്വഭോജ്യരുചിം പൃഥക് ।
ഹസന്തോ ഹാസയന്തശ്ചാഭ്യവജഹ്രുഃ സഹേശ്വരാഃ ॥ 10 ॥

     ബിഭ്രദ്‌വേണും ജഠരപടയോഃ
          ശൃംഗവേത്രേ ച കക്ഷേ
     വാമേ പാണൌ മസൃണകബളം
          തത്ഫലാന്യംഗുലീഷു ।
     തിഷ്ഠൻമധ്യേ സ്വപരിസുഹൃദോ
          ഹാസയൻ നർമ്മഭിഃ സ്വൈഃ
     സ്വർഗ്ഗേ ലോകേ മിഷതി ബുഭുജേ
          യജ്ഞഭുഗ്ബാലകേളിഃ ॥ 11 ॥
 
ഭാരതൈവം വത്സപേഷു ഭുഞ്ജാനേഷ്വച്യുതാത്മസു ।
വത്സാസ്ത്വന്തർവ്വനേ ദൂരം വിവിശുസ്തൃണലോഭിതാഃ ॥ 12 ॥

താൻ ദൃഷ്ട്വാ ഭയസന്ത്രസ്താനൂചേ കൃഷ്ണോഽസ്യ ഭീഭയം ।
മിത്രാണ്യാശാൻമാ വിരമതേഹാനേഷ്യേ വത്സകാനഹം ॥ 13 ॥

ഇത്യുക്ത്വാദ്രിദരീകുഞ്ജഗഹ്വരേഷ്വാത്മവത്സകാൻ ।
വിചിന്വൻ ഭഗവാൻ കൃഷ്ണഃ സപാണികബളോലോ യയൌ ॥ 14 ॥

     അംഭോജൻമജനിസ്തദന്തരഗതോ
          മായാർഭകസ്യേശിതുഃ
     ദ്രഷ്ടും മഞ്ജു മഹിത്വമന്യദപി ത-
          ദ്വത്സാനിതോ വത്സപാൻ ।
     നീത്വാന്യത്ര കുരൂദ്വഹാന്തരദധാത്-
          ഖേഽവസ്ഥിതോ യഃ പുരാ
     ദൃഷ്ട്വാഘാസുരമോക്ഷണം
          പ്രഭവതഃ പ്രാപ്തഃ പരം വിസ്മയം ॥ 15 ॥

തതോ വത്സാനദൃഷ്ട്വൈത്യ പുളിനേഽപി ച വത്സപാൻ ।
ഉഭാവപി വനേ കൃഷ്ണോ വിചികായ സമന്തതഃ ॥ 16 ॥

ക്വാപ്യദൃഷ്ട്വാന്തർവ്വിപിനേ വത്സാൻ പാലാംശ്ച വിശ്വവിത് ।
സർവ്വം വിധികൃതം കൃഷ്ണഃ സഹസാവജഗാമ ഹ ॥ 17 ॥

തതഃ കൃഷ്ണോ മുദം കർത്തും തൻമാതൄണാം ച കസ്യ ച ।
ഉഭയായിതമാത്മാനം ചക്രേ വിശ്വകൃദീശ്വരഃ ॥ 18 ॥

     യാവദ്‌വത്സപവത്സകാൽപകവപുർ-
          യാവത്കരാംഘ്ര്യാദികം
     യാവദ്യഷ്ടിവിഷാണവേണുദലശിഗ്-
          യാവദ്‌വിഭൂഷാംബരം ।
     യാവച്ഛീലഗുണാഭിധാകൃതിവയോ
          യാവദ്‌വിഹാരാദികം
     സർവ്വം വിഷ്ണുമയം ഗിരോഽങ്ഗവദജഃ
          സർവ്വസ്വരൂപോ ബഭൌ ॥ 19 ॥

സ്വയമാത്മാഽഽത്മഗോവത്സാൻ പ്രതിവാര്യാത്മവത്സപൈഃ ।
ക്രീഡന്നാത്മവിഹാരൈശ്ച സർവ്വാത്മാ പ്രാവിശദ് വ്രജം ॥ 20 ॥

തത്തദ്വത്സാൻ പൃഥങ്നീത്വാ തത്തദ്ഗോഷ്ഠേ നിവേശ്യ സഃ ।
തത്തദാത്മാഭവദ്‌രാജംസ്തത്തത്സദ്മ പ്രവിഷ്ടവാൻ ॥ 21 ॥

     തൻമാതരോ വേണുരവത്വരോത്ഥിതാ
          ഉത്ഥാപ്യ ദോർഭിഃ പരിരഭ്യ നിർഭരം ।
     സ്നേഹസ്നുതസ്തന്യപയഃസുധാസവം
          മത്വാ പരം ബ്രഹ്മ സുതാനപായയൻ ॥ 22 ॥

     തതോ നൃപോൻമർദ്ദനമജ്ജലേപനാ-
          ലങ്കാരരക്ഷാതിലകാശനാദിഭിഃ ।
     സംലാളിതഃ സ്വാചരിതൈഃ പ്രഹർഷയൻ
          സായം ഗതോ യാമയമേന മാധവഃ ॥ 23 ॥

     ഗാവസ്തതോ ഗോഷ്ഠമുപേത്യ സത്വരം
          ഹുങ്കാരഘോഷൈഃ പരിഹൂതസംഗതാൻ ।
     സ്വകാൻസ്വകാൻ വത്സതരാനപായയൻ-
          മുഹുർലിഹന്ത്യഃ സ്രവദൌധസം പയഃ ॥ 24 ॥

ഗോഗോപീനാം മാതൃതാസ്മിൻ സർവ്വാ സ്നേഹർദ്ധികാം വിനാ ।
പുരോവദാസ്വപി ഹരേസ്തോകതാ മായയാ വിനാ ॥ 25 ॥

വ്രജൌകസാം സ്വതോകേഷു സ്നേഹവല്ല്യാബ്ദമന്വഹം ।
ശനൈർന്നിസ്സീമ വവൃധേ യഥാ കൃഷ്ണേ ത്വപൂർവ്വവത് ॥ 26 ॥

ഇത്ഥമാത്മാഽഽത്മനാഽഽത്മാനം വത്സപാലമിഷേണ സഃ ।
പാലയൻ വത്സപോ വർഷം ചിക്രീഡേ വനഗോഷ്ഠയോഃ ॥ 27 ॥

ഏകദാ ചാരയൻ വത്സാൻ സരാമോ വനമാവിശത് ।
പഞ്ചഷാസു ത്രിയാമാസു ഹായനാപൂരണീഷ്വജഃ ॥ 28 ॥

തതോ വിദൂരാച്ചരതോ ഗാവോ വത്സാനുപവ്രജം ।
ഗോവർദ്ധനാദ്രിശിരസി ചരന്ത്യോ ദദൃശുസ്തൃണം ॥ 29 ॥

     ദൃഷ്ട്വാഥ തത്സ്നേഹവശോഽസ്മൃതാത്മാ
          സ ഗോവ്രജോഽത്യാത്മപദുർഗ്ഗമാർഗ്ഗഃ ।
     ദ്വിപാത്കകുദ്ഗ്രീവ ഉദാസ്യപുച്ഛോഽ-
          ഗാദ്ധുംകൃതൈരാസ്രുപയാ ജവേന ॥ 30 ॥

സമേത്യ ഗാവോഽധോ വത്സാൻ വത്സവത്യോഽപ്യപായയൻ ।
ഗിലന്ത്യ ഇവ ചാംഗാനി ലിഹന്ത്യഃ സ്വൌധസം പയഃ ॥ 31 ॥

ഗോപാസ്തദ്രോധനായാസമൌഘ്യലജ്ജോരുമന്യുനാ ।
ദുർഗ്ഗാധ്വകൃച്ഛ്രതോഽഭ്യേത്യ ഗോവത്സൈർദ്ദദൃശുഃ സുതാൻ ॥ 32 ॥

     തദീക്ഷണോത്പ്രേമരസാപ്ലുതാശയാ
          ജാതാനുരാഗാ ഗതമന്യവോഽർഭകാൻ ।
     ഉദുഹ്യ ദോർഭിഃ പരിരഭ്യ മൂർദ്ധനി
          ഘ്രാണൈരവാപുഃ പരമാം മുദം തേ ॥ 33 ॥

തതഃ പ്രവയസോ ഗോപാസ്തോകാശ്ലേഷസുനിർവൃതാഃ ।
കൃച്ഛ്രാച്ഛനൈരപഗതാസ്തദനുസ്മൃത്യുദശ്രവഃ ॥ 34 ॥

വ്രജസ്യ രാമഃ പ്രേമർദ്ധേർവ്വീക്ഷ്യൌത്കണ്ഠ്യമനുക്ഷണം ।
മുക്തസ്തനേഷ്വപത്യേഷ്വപ്യഹേതുവിദചിന്തയത് ॥ 35 ॥

കിമേതദദ്ഭുതമിവ വാസുദേവേഽഖിലാത്മനി ।
വ്രജസ്യ സാത്മനസ്തോകേഷ്വപൂർവ്വം പ്രേമ വർദ്ധതേ ॥ 36 ॥

കേയം വാ കുത ആയാതാ ദൈവീ വാ നാര്യുതാസുരീ ।
പ്രായോ മായാസ്തു മേ ഭർത്തുർന്നാന്യാ മേഽപി വിമോഹിനീ ॥ 37 ॥

ഇതി സഞ്ചിന്ത്യ ദാശാർഹോ വത്സാൻ സവയസാനപി ।
സർവ്വാനാചഷ്ട വൈകുണ്ഠം ചക്ഷുഷാ വയുനേന സഃ ॥ 38 ॥

     നൈതേ സുരേശാ ഋഷയോ ന ചൈതേ
          ത്വമേവ ഭാസീശ ഭിദാശ്രയേഽപി ।
     സർവ്വം പൃഥക്ത്വം നിഗമാത്കഥം വദേ-
          ത്യുക്തേന വൃത്തം പ്രഭുണാ ബലോഽവൈത് ॥ 39 ॥

താവദേത്യാത്മഭൂരാത്മമാനേന ത്രുട്യനേഹസാ ।
പുരോവദബ്ദം ക്രീഡന്തം ദദൃശേ സകലം ഹരിം ॥ 40 ॥

യാവന്തോ ഗോകുലേ ബാലാഃ സവത്സാഃ സർവ്വ ഏവ ഹി ।
മായാശയേ ശയാനാ മേ നാദ്യാപി പുനരുത്ഥിതാഃ ॥ 41 ॥

ഇത ഏതേഽത്ര കുത്രത്യാ മൻമായാമോഹിതേതരേ ।
താവന്ത ഏവ തത്രാബ്ദം ക്രീഡന്തോ വിഷ്ണുനാ സമം ॥ 42 ॥

ഏവമേതേഷു ഭേദേഷു ചിരം ധ്യാത്വാ സ ആത്മഭൂഃ ।
സത്യാഃ കേ കതരേ നേതി ജ്ഞാതും നേഷ്ടേ കഥഞ്ചന ॥ 43 ॥

ഏവം സമ്മോഹയൻ വിഷ്ണും വിമോഹം വിശ്വമോഹനം ।
സ്വയൈവ മായയാജോഽപി സ്വയമേവ വിമോഹിതഃ ॥ 44 ॥

തമ്യാം തമോവന്നൈഹാരം ഖദ്യോതാർച്ചിരിവാഹനി ।
മഹതീതരമായൈശ്യം നിഹന്ത്യാത്മനി യുഞ്ജതഃ ॥ 45 ॥

താവത്സർവ്വേ വത്സപാലാഃ പശ്യതോഽജസ്യ തത്ക്ഷണാത് ।
വ്യദൃശ്യന്ത ഘനശ്യാമാഃ പീതകൌശേയവാസസഃ ॥ 46 ॥

ചതുർഭുജാഃ ശംഖചക്രഗദാരാജീവപാണയഃ ।
കിരീടിനഃ കുണ്ഡലിനോ ഹാരിണോ വനമാലിനഃ ॥ 47 ॥

ശ്രീവത്സാംഗദദോരത്നകംബുകങ്കണപാണയഃ ।
നൂപുരൈഃ കടകൈർഭാതാഃ കടിസൂത്രാംഗുലീയകൈഃ ॥ 48 ॥

ആംഘ്രിമസ്തകമാപൂർണ്ണാസ്തുലസീനവദാമഭിഃ ।
കോമളൈഃ സർവ്വഗാത്രേഷു ഭൂരി പുണ്യവദർപ്പിതൈഃ ॥ 49 ॥

ചന്ദ്രികാവിശദസ്മേരൈഃ സാരുണാപാങ്ഗവീക്ഷിതൈഃ ।
സ്വകാർത്ഥാനാമിവ രജഃസത്വാഭ്യാം സ്രഷ്ടൃപാലകാഃ ॥ 50 ॥

ആത്മാദിസ്തംബപര്യന്തൈർമ്മൂർത്തിമദ്ഭിശ്ചരാചരൈഃ ।
നൃത്യഗീതാദ്യനേകാർഹൈഃ പൃഥക്‌പൃഥഗുപാസിതാഃ ॥ 51 ॥

അണിമാദ്യൈർമ്മഹിമഭിരജാദ്യാഭിർവ്വിഭൂതിഭിഃ ।
ചതുർവ്വിംശതിഭിസ്തത്ത്വൈഃ പരീതാ മഹദാദിഭിഃ ॥ 52 ॥

കാലസ്വഭാവസംസ്കാരകാമകർമ്മഗുണാദിഭിഃ ।
സ്വമഹിധ്വസ്തമഹിഭിർമ്മൂർത്തിമദ്ഭിരുപാസിതാഃ ॥ 53 ॥

സത്യജ്ഞാനാനന്താനന്ദമാത്രൈകരസമൂർത്തയഃ ।
അസ്പൃഷ്ടഭൂരിമാഹാത്മ്യാ അപി ഹ്യുപനിഷദ്‌ദൃശാം ॥ 54 ॥

ഏവം സകൃദ് ദദർശാജഃ പരബ്രഹ്മാത്മനോഽഖിലാൻ ।
യസ്യ ഭാസാ സർവ്വമിദം വിഭാതി സചരാചരം ॥ 55 ॥

തതോഽതികുതുകോദ്‌വൃത്യ സ്തിമിതൈകാദശേന്ദ്രിയഃ ।
തദ്ധാംനാഭൂദജസ്തൂഷ്ണീം പൂർദ്ദേവ്യന്തീവ പുത്രികാ ॥ 56 ॥

     ഇതീരേശേഽതർക്ക്യേ നിജമഹിമനി സ്വപ്രമിതികേ
          പരത്രാജാതോഽതന്നിരസനമുഖബ്രഹ്മകമിതൌ ।
     അനീശേഽപി ദ്രഷ്ടും കിമിദമിതി വാ മുഹ്യതി സതി
          ചച്ഛാദാജോ ജ്ഞാത്വാ സപദി പരമോഽജാജവനികാം ॥ 57 ॥

തതോഽർവ്വാക്പ്രതിലബ്ധാക്ഷഃ കഃ പരേതവദുത്ഥിതഃ ।
കൃച്ഛ്രാദുൻമീല്യ വൈ ദൃഷ്ടീരാചഷ്ടേദം സഹാത്മനാ ॥ 58 ॥

സപദ്യേവാഭിതഃ പശ്യൻ ദിശോഽപശ്യത്പുരഃ സ്ഥിതം ।
വൃന്ദാവനം ജനാജീവ്യദ്രുമാകീർണ്ണം സമാപ്രിയം ॥ 59 ॥

യത്ര നൈസർർഗ്ഗദുർവ്വൈരാഃ സഹാസൻ നൃമൃഗാദയഃ ।
മിത്രാണീവാജിതാവാസദ്രുതരുട്തർഷകാദികം ॥ 60 ॥

     തത്രോദ്വഹത്പശുപവംശശിശുത്വനാട്യം
          ബ്രഹ്മാദ്വയം പരമനന്തമഗാധബോധം ।
     വത്സാൻ സഖീനിവ പുരാ പരിതോ വിചിന്വ-
          ദേകം സപാണികബളം പരമേഷ്ഠ്യചഷ്ട ॥ 61 ॥

     ദൃഷ്ട്വാ ത്വരേണ നിജധോരണതോഽവതീര്യ
          പൃഥ്വ്യാം വപുഃ കനകദണ്ഡമിവാഭിപാത്യ ।
     സ്പൃഷ്ട്വാ ചതുർമ്മുകുടകോടിഭിരംഘ്രിയുഗ്മം
          നത്വാ മുദശ്രുസുജലൈരകൃതാഭിഷേകം ॥ 62 ॥

ഉത്ഥായോത്ഥായ കൃഷ്ണസ്യ ചിരസ്യ പാദയോഃ പതൻ ।
ആസ്തേ മഹിത്വം പ്രാഗ്‌ദൃഷ്ടം സ്മൃത്വാ സ്മൃത്വാ പുനഃ പുനഃ ॥ 63 ॥

     ശനൈരഥോത്ഥായ വിമൃജ്യ ലോചനേ
          മുകുന്ദമുദ്വീക്ഷ്യ വിനംരകന്ധരഃ ।
     കൃതാഞ്ജലിഃ പ്രശ്രയവാൻ സമാഹിതഃ
          സവേപഥുർഗ്ഗദ്ഗദയൈളതേളയാ ॥ 64 ॥