ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (പൂർവ്വാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 പൂർവ്വാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 1

← സ്കന്ധം 9 : അദ്ധ്യായം 24

സ്കന്ധം 10 പൂർവ്വാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 2 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (പൂർവ്വാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 പൂർവ്വാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 1

രാജോവാച

കഥിതോ വംശവിസ്താരോ ഭവതാ സോമസൂര്യയോഃ ।
രാജ്ഞാം ചോഭയവംശ്യാനാം ചരിതം പരമാദ്ഭുതം ॥ 1 ॥

യദോശ്ച ധർമ്മശീലസ്യ നിതരാം മുനിസത്തമ ।
തത്രാംശേനാവതീർണ്ണസ്യ വിഷ്ണോർവ്വീര്യാണി ശംസ നഃ ॥ 2 ॥

അവതീര്യ യദോർവ്വംശേ ഭഗവാൻ ഭൂതഭാവനഃ ।
കൃതവാൻ യാനി വിശ്വാത്മാ താനി നോ വദ വിസ്തരാത് ॥ 3 ॥

     നിവൃത്തതർഷൈരുപഗീയമാനാദ്-
          ഭവൌഷധാച്ഛ്രോത്രമനോഭിരാമാത് ।
     ക ഉത്തമശ്ലോകഗുണാനുവാദാത്-
          പുമാൻ വിരജ്യേത വിനാ പശുഘ്നാത് ॥ 4 ॥

     പിതാമഹാ മേ സമരേഽമരഞ്ജയൈർ-
          ദ്ദേവവ്രതാദ്യാതിരഥൈസ്തിമിംഗിലൈഃ ।
     ദുരത്യയം കൌരവസൈന്യസാഗരം
          കൃത്വാതരൻ വത്സപദം സ്മ യത്പ്ലവാഃ ॥ 5 ॥

     ദ്രൌണ്യസ്ത്രവിപ്ലുഷ്ടമിദം മദംഗം
          സന്താനബീജം കുരുപാണ്ഡവാനാം ।
     ജുഗോപ കുക്ഷിം ഗത ആത്തചക്രോ
          മാതുശ്ച മേ യഃ ശരണം ഗതായാഃ ॥ 6 ॥

     വീര്യാണി തസ്യാഖിലദേഹഭാജാ-
          മന്തർബഹിഃ പൂരുഷകാലരൂപൈഃ ।
     പ്രയച്ഛതോ മൃത്യുമുതാമൃതം ച
          മായാമനുഷ്യസ്യ വദസ്വ വിദ്വൻ ॥ 7 ॥

രോഹിണ്യാസ്തനയഃ പ്രോക്തോ രാമഃ സങ്കർഷണസ്ത്വയാ ।
ദേവക്യാ ഗർഭസംബന്ധഃ കുതോ ദേഹാന്തരം വിനാ ॥ 8 ॥

കസ്മാൻമുകുന്ദോ ഭഗവാൻ പിതുർഗ്ഗേഹാദ് വ്രജം ഗതഃ ।
ക്വ വാസം ജ്ഞാതിഭിഃ സാർദ്ധം കൃതവാൻ സാത്വതാംപതിഃ ॥ 9 ॥

വ്രജേ വസൻ കിമകരോൻമധുപുര്യാം ച കേശവഃ ।
ഭ്രാതരം ചാവധീത്കംസം മാതുരദ്ധാതദർഹണം ॥ 10 ॥

ദേഹം മാനുഷമാശ്രിത്യ കതി വർഷാണി വൃഷ്ണിഭിഃ ।
യദുപുര്യാം സഹാവാത്സീത്പത്ന്യഃ കത്യഭവൻ പ്രഭോഃ ॥ 11 ॥

ഏതദന്യച്ച സർവ്വം മേ മുനേ കൃഷ്ണവിചേഷ്ടിതം ।
വക്തുമർഹസി സർവ്വജ്ഞ ശ്രദ്ദധാനായ വിസ്തൃതം ॥ 12 ॥

നൈഷാതിദുഃസഹാ ക്ഷുൻമാം ത്യക്തോദമപി ബാധതേ ।
പിബന്തം ത്വൻമുഖാംഭോജച്യുതം ഹരികഥാമൃതം ॥ 13 ॥

സൂത ഉവാച

     ഏവം നിശമ്യ ഭൃഗുനന്ദന സാധുവാദം
          വൈയാസകിഃ സ ഭഗവാനഥ വിഷ്ണുരാതം ,
     പ്രത്യർച്ച്യ കൃഷ്ണചരിതം കലികൽമഷഘ്നം
          വ്യാഹർത്തുമാരഭത ഭാഗവതപ്രധാനഃ ॥ 14 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

സമ്യഗ് വ്യവസിതാ ബുദ്ധിസ്തവ രാജർഷിസത്തമ ।
വാസുദേവകഥായാം തേ യജ്ജാതാ നൈഷ്ഠികീ രതിഃ ॥ 15 ॥

വാസുദേവകഥാപ്രശ്നഃ പുരുഷാംസ്ത്രീൻ പുനാതി ഹി ।
വക്താരം പൃച്ഛകം ശ്രോതൄംസ്തത്പാദസലിലം യഥാ ॥ 16 ॥

ഭൂമിർദൃപ്തനൃപവ്യാജദൈത്യാനീകശതായുതൈഃ ।
ആക്രാന്താ ഭൂരിഭാരേണ ബ്രഹ്മാണം ശരണം യയൌ ॥ 17 ॥

ഗൌർഭൂത്വാശ്രുമുഖീ ഖിന്നാ ക്രന്ദന്തീ കരുണം വിഭോഃ ।
ഉപസ്ഥിതാന്തികേ തസ്മൈ വ്യസനം സ്വമവോചത ॥ 18 ॥

ബ്രഹ്മാ തദുപധാര്യാഥ സഹ ദേവൈസ്തയാ സഹ ।
ജഗാമ സത്രിനയനസ്തീരം ക്ഷീരപയോനിധേഃ ॥ 19 ॥

തത്ര ഗത്വാ ജഗന്നാഥം ദേവദേവം വൃഷാകപിം ।
പുരുഷം പുരുഷസൂക്തേന ഉപതസ്ഥേ സമാഹിതഃ ॥ 20 ॥

     ഗിരം സമാധൌ ഗഗനേ സമീരിതാം
          നിശമ്യ വേധാസ്ത്രിദശാനുവാച ഹ ।
     ഗാം പൌരുഷീം മേ ശൃണുതാമരാഃ
          പുനർവ്വിധീയതാമാശു തഥൈവ മാ ചിരം ॥ 21 ॥

     പുരൈവ പുംസാവധൃതോ ധരാജ്വരോ
          ഭവദ്ഭിരംശൈര്യദുഷൂപജന്യതാം ।
     സ യാവദുർവ്യാ ഭരമീശ്വരേശ്വരഃ
          സ്വകാലശക്ത്യാ ക്ഷപയംശ്ചരേദ്ഭുവി ॥ 22 ॥

വസുദേവഗൃഹേ സാക്ഷാദ്ഭഗവാൻ പുരുഷഃ പരഃ ।
ജനിഷ്യതേ തത്പ്രിയാർത്ഥം സംഭവന്തു സുരസ്ത്രിയഃ ॥ 23 ॥

വാസുദേവകലാനന്തഃ സഹസ്രവദനഃ സ്വരാട് ।
അഗ്രതോ ഭവിതാ ദേവോ ഹരേഃ പ്രിയചികീർഷയാ ॥ 24 ॥

വിഷ്ണോർമ്മായാ ഭഗവതീ യയാ സമ്മോഹിതം ജഗത് ।
ആദിഷ്ടാ പ്രഭുണാംശേന കാര്യാർത്ഥേ സംഭവിഷ്യതി ॥ 25 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

ഇത്യാദിശ്യാമരഗണാൻ പ്രജാപതിപതിർവ്വിഭുഃ ।
ആശ്വാസ്യ ച മഹീം ഗീർഭിഃ സ്വധാമ പരമം യയൌ ॥ 26 ॥

ശൂരസേനോ യദുപതിർമ്മഥുരാമാവസൻ പുരീം ।
മാഥുരാഞ്ഛൂരസേനാംശ്ച വിഷയാൻ ബുഭുജേ പുരാ ॥ 27 ॥

രാജധാനീ തതഃ സാഭൂത് സർവ്വയാദവഭൂഭുജാം ।
മഥുരാ ഭഗവാൻ യത്ര നിത്യം സന്നിഹിതോ ഹരിഃ ॥ 28 ॥

തസ്യാം തു കർഹിചിച്ഛൌരിർവ്വസുദേവഃ കൃതോദ്വഹഃ ।
ദേവക്യാ സൂര്യയാ സാർദ്ധം പ്രയാണേ രഥമാരുഹത് ॥ 29 ॥

ഉഗ്രസേനസുതഃ കംസഃ സ്വസുഃ പ്രിയചികീർഷയാ ।
രശ്മീൻ ഹയാനാം ജഗ്രാഹ രൌക്മൈ രഥശതൈർവൃതഃ ॥ 30 ॥

ചതുഃശതം പാരിബർഹം ഗജാനാം ഹേമമാലിനാം ।
അശ്വാനാമയുതം സാർദ്ധം രഥാനാം ച ത്രിഷട്ശതം ॥ 31 ॥

ദാസീനാം സുകുമാരീണാം ദ്വേ ശതേ സമലങ്കൃതേ ।
ദുഹിത്രേ ദേവകഃ പ്രാദാദ്യാനേ ദുഹിതൃവത്സലഃ ॥ 32 ॥

ശംഖതൂര്യമൃദംഗാശ്ച നേദുർദ്ദുന്ദുഭയഃ സമം ।
പ്രയാണപ്രക്രമേ താവദ് വരവധ്വോഃ സുമംഗളം ॥ 33 ॥

പഥി പ്രഗ്രഹിണം കംസമാഭാഷ്യാഹാശരീരവാക് ।
അസ്യാസ്ത്വാമഷ്ടമോ ഗർഭോ ഹന്താ യാം വഹസേഽബുധ ॥ 34 ॥

ഇത്യുക്തഃ സ ഖലഃ പാപോ ഭോജാനാം കുലപാംസനഃ ।
ഭഗിനീം ഹന്തുമാരബ്ധഃ ഖഡ്ഗപാണിഃ കചേഽഗ്രഹീത് ॥ 35 ॥

തം ജുഗുപ്സിതകർമ്മാണം നൃശംസം നിരപത്രപം ।
വസുദേവോ മഹാഭാഗ ഉവാച പരിസാന്ത്വയൻ ॥ 36 ॥

വസുദേവ ഉവാച

ശ്ലാഘനീയഗുണഃ ശൂരൈർഭവാൻ ഭോജയശസ്കരഃ ।
സ കഥം ഭഗിനീം ഹന്യാത്സ്ത്രിയമുദ്വാഹപർവ്വണി ॥ 37 ॥

മൃത്യുർജ്ജൻമവതാം വീര ദേഹേന സഹ ജായതേ ।
അദ്യ വാബ്ദശതാന്തേ വാ മൃത്യുർവ്വൈ പ്രാണിനാം ധ്രുവഃ ॥ 38 ॥

ദേഹേ പഞ്ചത്വമാപന്നേ ദേഹീ കർമ്മാനുഗോഽവശഃ ।
ദേഹാന്തരമനുപ്രാപ്യ പ്രാക്തനം ത്യജതേ വപുഃ ॥ 39 ॥

വ്രജംസ്തിഷ്ഠൻ പദൈകേന യഥൈവൈകേന ഗച്ഛതി ।
യഥാ തൃണജലൂകൈവം ദേഹീ കർമ്മഗതിം ഗതഃ ॥ 40 ॥

     സ്വപ്നേ യഥാ പശ്യതി ദേഹമീദൃശം
          മനോരഥേനാഭിനിവിഷ്ടചേതനഃ ।
     ദൃഷ്ടശ്രുതാഭ്യാം മനസാനുചിന്തയൻ
          പ്രപദ്യതേ തത്കിമപി ഹ്യപസ്മൃതിഃ ॥ 41 ॥

     യതോ യതോ ധാവതി ദൈവചോദിതം
          മനോ വികാരാത്മകമാപ പഞ്ചസു ।
     ഗുണേഷു മായാരചിതേഷു ദേഹ്യസൌ
          പ്രപദ്യമാനഃ സഹ തേന ജായതേ ॥ 42 ॥

     ജ്യോതിർ യഥൈവോദകപാർത്ഥിവേഷ്വദഃ
          സമീരവേഗാനുഗതം വിഭാവ്യതേ ।
     ഏവം സ്വമായാരചിതേഷ്വസൌ പുമാൻ
          ഗുണേഷു രാഗാനുഗതോ വിമുഹ്യതി ॥ 43 ॥

തസ്മാന്ന കസ്യചിദ് ദ്രോഹമാചരേത് സ തഥാവിധഃ ।
ആത്മനഃ ക്ഷേമമന്വിച്ഛൻ ദ്രോഗ്‌ദ്ധുർവ്വൈ പരതോ ഭയം ॥ 44 ॥

ഏഷാ തവാനുജാ ബാലാ കൃപണാ പുത്രികോപമാ ।
ഹന്തും നാർഹസി കല്യാണീമിമാം ത്വം ദീനവത്സലഃ ॥ 45 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

ഏവം സ സാമഭിർഭേദൈർബ്ബോധ്യമാനോഽപി ദാരുണഃ ।
ന ന്യവർത്തത കൌരവ്യ പുരുഷാദാനനുവ്രതഃ ॥ 46 ॥

നിർബന്ധം തസ്യ തം ജ്ഞാത്വാ വിചിന്ത്യാനകദുന്ദുഭിഃ ।
പ്രാപ്തം കാലം പ്രതിവ്യോഢുമിദം തത്രാന്വപദ്യത ॥ 47 ॥

മൃത്യുർബ്ബുദ്ധിമതാപോഹ്യോ യാവദ്ബുദ്ധിബലോദയം ।
യദ്യസൌ ന നിവർത്തേത നാപരാധോഽസ്തി ദേഹിനഃ ॥ 48 ॥

പ്രദായ മൃത്യവേ പുത്രാൻ മോചയേ കൃപണാമിമാം ।
സുതാ മേ യദി ജായേരൻ മൃത്യുർവ്വാ ന മ്രിയേത ചേത് ॥ 49 ॥

വിപര്യയോ വാ കിം ന സ്യാദ്ഗതിർദ്ധാതുർദ്ദുരത്യയാ ।
ഉപസ്ഥിതോ നിവർത്തേത നിവൃത്തഃ പുനരാപതേത് ॥ 50 ॥

     അഗ്നേർ യഥാ ദാരുവിയോഗയോഗയോ-
          രദൃഷ്ടതോഽന്യന്ന നിമിത്തമസ്തി ।
     ഏവം ഹി ജന്തോരപി ദുർവ്വിഭാവ്യഃ
          ശരീരസംയോഗവിയോഗഹേതുഃ ॥ 51 ॥

ഏവം വിമൃശ്യ തം പാപം യാവദാത്മനിദർശനം ।
പൂജയാമാസ വൈ ശൌരിർബ്ബഹുമാനപുരഃസരം ॥ 52 ॥

പ്രസന്നവദനാംഭോജോ നൃശംസം നിരപത്രപം ।
മനസാ ദൂയമാനേന വിഹസന്നിദമബ്രവീത് ॥ 53 ॥

വസുദേവ ഉവാച

ന ഹ്യസ്യാസ്തേ ഭയം സൗമ്യ യദ് വാഗാഹാശരീരിണീ ।
പുത്രാൻ സമർപ്പയിഷ്യേഽസ്യാ യതസ്തേ ഭയമുത്ഥിതം ॥ 54 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

സ്വസുർവ്വധാന്നിവവൃതേ കംസസ്തദ്വാക്യസാരവിത് ।
വസുദേവോഽപി തം പ്രീതഃ പ്രശസ്യ പ്രാവിശദ്ഗൃഹം ॥ 55 ॥

അഥ കാല ഉപാവൃത്തേ ദേവകീ സർവ്വദേവതാ ।
പുത്രാൻ പ്രസുഷുവേ ചാഷ്ടൌ കന്യാം ചൈവാനുവത്സരം ॥ 56 ॥

കീർത്തിമന്തം പ്രഥമജം കംസായാനകദുന്ദുഭിഃ ।
അർപ്പായാമാസ കൃച്ഛ്രേണ സോഽനൃതാദതിവിഹ്വലഃ ॥ 57 ॥

കിം ദുഃസഹം നു സാധൂനാം വിദുഷാം കിമപേക്ഷിതം ।
കിമകാര്യം കദര്യാണാം ദുസ്ത്യജം കിം ധൃതാത്മനാം ॥ 58 ॥

ദൃഷ്ട്വാ സമത്വം തച്ഛൌരേഃ സത്യേ ചൈവ വ്യവസ്ഥിതിം ।
കംസസ്തുഷ്ടമനാ രാജൻ പ്രഹസന്നിദമബ്രവീത് ॥ 59 ॥

പ്രതിയാതു കുമാരോഽയം ന ഹ്യസ്മാദസ്തി മേ ഭയം ।
അഷ്ടമാദ് യുവയോർഗ്ഗർഭാൻമൃത്യുർമ്മേ വിഹിതഃ കില ॥ 60 ॥

തഥേതി സുതമാദായ യയാവാനകദുന്ദുഭിഃ ।
നാഭ്യനന്ദത തദ്വാക്യമസതോഽവിജിതാത്മനഃ ॥ 61 ॥

നന്ദാദ്യാ യേ വ്രജേ ഗോപാ യാശ്ചാമീഷാം ച യോഷിതഃ ।
വൃഷ്ണയോ വസുദേവാദ്യാ ദേവക്യാദ്യാ യദുസ്ത്രിയഃ ॥ 62 ॥

സർവ്വേ വൈ ദേവതാപ്രായാ ഉഭയോരപി ഭാരത ।
ജ്ഞാതയോ ബന്ധുസുഹൃദോ യേ ച കംസമനുവ്രതാഃ ॥ 63 ॥

ഏതത്കംസായ ഭഗവാൻ ശശംസാഭ്യേത്യ നാരദഃ ।
ഭൂമേർഭാരായമാണാനാം ദൈത്യാനാം ച വധോദ്യമം ॥ 64 ॥

ഋഷേർവ്വിനിർഗ്ഗമേ കംസോ യദൂൻ മത്വാ സുരാനിതി ।
ദേവക്യാ ഗർഭസംഭൂതം വിഷ്ണും ച സ്വവധം പ്രതി ॥ 65 ॥

ദേവകീം വസുദേവം ച നിഗൃഹ്യ നിഗഡൈർഗൃഹേ ।
ജാതം ജാതമഹൻ പുത്രം തയോരജനശങ്കയാ ॥ 66 ॥

മാതരം പിതരം ഭ്രാതൄൻ സർവ്വാംശ്ച സുഹൃദസ്തഥാ ।
ഘ്നന്തി ഹ്യസുതൃപോ ലുബ്ധാ രാജാനഃ പ്രായശോ ഭുവി ॥ 67 ॥

ആത്മാനമിഹ സഞ്ജാതം ജാനൻ പ്രാഗ് വിഷ്ണുനാ ഹതം ।
മഹാസുരം കാലനേമിം യദുഭിഃ സ വ്യരുധ്യത ॥ 68 ॥

ഉഗ്രസേനം ച പിതരം യദുഭോജാന്ധകാധിപം ।
സ്വയം നിഗൃഹ്യ ബുഭുജേ ശൂരസേനാൻമഹാബലഃ ॥ 69 ॥