ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (ഉത്തരാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 84

← സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 83

സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 85 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (പൂർവ്വാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 84

ശ്രീശുക ഉവാച

     ശ്രുത്വാ പൃഥാ സുബലപുത്ര്യഥ യാജ്ഞസേനീ
          മാധവ്യഥ ക്ഷിതിപപത്ന്യ ഉത സ്വഗോപ്യഃ ।
     കൃഷ്ണേഽഖിലാത്മനി ഹരൌ പ്രണയാനുബന്ധം
          സർവ്വാ വിസിസ്മ്യുരലമശ്രുകലാകുലാക്ഷ്യഃ ॥ 1 ॥

ഇതി സംഭാഷമാണാസു സ്ത്രീഭിഃ സ്ത്രീഷു നൃഭിർന്നൃഷു ।
ആയയുർമ്മുനയസ്തത്ര കൃഷ്ണരാമദിദൃക്ഷയാ ॥ 2 ॥

ദ്വൈപായനോ നാരദശ്ച ച്യവനോ ദേവലോഽസിതഃ ।
വിശ്വാമിത്രഃ ശതാനന്ദോ ഭരദ്വാജോഽഥ ഗൌതമഃ ॥ 3 ॥

രാമഃ സശിഷ്യോ ഭഗവാൻ വസിഷ്ഠോ ഗാലവോ ഭൃഗുഃ ।
പുലസ്ത്യഃ കശ്യപോഽത്രിശ്ചമാർക്കണ്ഡേയോ ബൃഹസ്പതിഃ ॥ 4 ॥

ദ്വിതസ്ത്രിതശ്ചൈകതശ്ച ബ്രഹ്മപുത്രാസ്തഥാംഗിരാഃ ।
അഗസ്ത്യോ യാജ്ഞവൽക്യശ്ച വാമദേവാദയോഽപരേ ॥ 5 ॥

താൻ ദൃഷ്ട്വാ സഹസോത്ഥായ പ്രാഗാസീനാ നൃപാദയഃ ।
പാണ്ഡവാഃ കൃഷ്ണരാമൌ ച പ്രണേമുർവ്വിശ്വവന്ദിതാൻ ॥ 6 ॥

താനാനർച്ച്യുർ യഥാ സർവ്വേ സഹരാമോഽച്യുതോഽർച്ചയത് ।
സ്വാഗതാസനപാദ്യാർഘ്യമാല്യധൂപാനുലേപനൈഃ ॥ 7 ॥

ഉവാച സുഖമാസീനാൻ ഭഗവാൻ ധർമ്മഗുപ്തനുഃ ।
സദസസ്തസ്യ മഹതോ യതവാചോഽനുശൃണ്വതഃ ॥ 8 ॥

ശ്രീഭഗവാനുവാച

അഹോ വയം ജൻമഭൃതോ ലബ്ധം കാർത്സ്ന്യേന തത്ഫലം ।
ദേവാനാമപി ദുഷ്പ്രാപം യദ്യോഗേശ്വരദർശനം ॥ 9 ॥

കിം സ്വൽപതപസാം നൄണാമർച്ചായാം ദേവചക്ഷുഷാം ।
ദർശനസ്പർശനപ്രശ്നപ്രഹ്വപാദാർച്ചനാദികം ॥ 10 ॥

ന ഹ്യമ്മയാനി തീർത്ഥാനി ന ദേവാ മൃച്ഛിലാമയാഃ ।
തേ പുനന്ത്യുരുകാലേന ദർശനാദേവ സാധവഃ ॥ 11 ॥

     നാഗ്നിർന്ന സൂര്യോ ന ച ചന്ദ്രതാരകാ
          ന ഭൂർജ്ജലം ഖം ശ്വസനോഽഥ വാങ്മനഃ ।
     ഉപാസിതാ ഭേദകൃതോ ഹരന്ത്യഘം
          വിപശ്ചിതോ ഘ്നന്തി മുഹൂർത്തസേവയാ ॥ 12 ॥

     യസ്യാത്മബുദ്ധിഃ കുണപേ ത്രിധാതുകേ
          സ്വധീഃ കളത്രാദിഷു ഭൌമ ഇജ്യധീഃ ।
     യത്തീർത്ഥബുദ്ധിഃ സലിലേ ന കർഹിചി-
          ജ്ജനേഷ്വഭിജ്ഞേഷു സ ഏവ ഗോഖരഃ ॥ 13 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

നിശമ്യേത്ഥം ഭഗവതഃ കൃഷ്ണസ്യാകുണ്ഠമേധസഃ ।
വചോ ദുരന്വയം വിപ്രാസ്തൂഷ്ണീമാസൻ ഭ്രമദ്ധിയഃ ॥ 14 ॥

ചിരം വിമൃശ്യ മുനയ ഈശ്വരസ്യേശിതവ്യതാം ।
ജനസങ്ഗ്രഹ ഇത്യൂചുഃ സ്മയന്തസ്തം ജഗദ്ഗുരും ॥ 15 ॥

മുനയ ഊചുഃ

     യൻമായയാ തത്ത്വവിദുത്തമാ വയം
          വിമോഹിതാ വിശ്വസൃജാമധീശ്വരാഃ ।
     യദീശിതവ്യായതി ഗൂഢ ഈഹയാ
          അഹോ വിചിത്രം ഭഗവദ്വിചേഷ്ടിതം ॥ 16 ॥

     അനീഹ ഏതദ്ബഹുധൈക ആത്മനാ
          സൃജത്യവത്യത്തി ന ബധ്യതേ യഥാ ।
     ഭൌമൈർഹി ഭൂമിർബ്ബഹുനാമരൂപിണീ
          അഹോ വിഭൂമ്നശ്ചരിതം വിഡംബനം ॥ 17 ॥

     അഥാപി കാലേ സ്വജനാഭിഗുപ്തയേ
          ബിഭർഷി സത്ത്വം ഖലനിഗ്രഹായ ച ।
     സ്വലീലയാ വേദപഥം സനാതനം
          വർണ്ണാശ്രമാത്മാ പുരുഷഃ പരോ ഭവാൻ ॥ 18 ॥

ബ്രഹ്മ തേ ഹൃദയം ശുക്ലം തപഃസ്വാധ്യായസംയമൈഃ ।
യത്രോപലബ്ധം സദ് വ്യക്തമവ്യക്തം ച തതഃ പരം ॥ 19 ॥

തസ്മാദ്ബ്രഹ്മകുലം ബ്രഹ്മൻ ശാസ്ത്രയോനേസ്ത്വമാത്മനഃ ।
സഭാജയസി സദ്ധാമ തദ്ബ്രഹ്മണ്യാഗ്രണീർഭവാൻ ॥ 20 ॥

അദ്യ നോ ജൻമസാഫല്യം വിദ്യായാസ്തപസോ ദൃശഃ ।
ത്വയാ സംഗമ്യ സദ്ഗത്യാ യദന്തഃ ശ്രേയസാം പരഃ ॥ 21 ॥

നമസ്തസ്മൈ ഭഗവതേ കൃഷ്ണായാകുണ്ഠമേധസേ ।
സ്വയോഗമായയാച്ഛന്നമഹിമ്നേ പരമാത്മനേ ॥ 22 ॥

ന യം വിദന്ത്യമീ ഭൂപാ ഏകാരാമാശ്ച വൃഷ്ണയഃ ।
മായാജവനികാച്ഛന്നമാത്മാനം കാലമീശ്വരം ॥ 23 ॥

യഥാ ശയാനഃ പുരുഷ ആത്മാനം ഗുണതത്ത്വദൃക് ।
നാമമാത്രേന്ദ്രിയാഭാതം ന വേദ രഹിതം പരം ॥ 24 ॥

ഏവം ത്വാ നാമമാത്രേഷു വിഷയേഷ്വിന്ദ്രിയേഹയാ ।
മായയാ വിഭ്രമച്ചിത്തോ ന വേദ സ്മൃത്യുപപ്ലവാത് ॥ 25 ॥

     തസ്യാദ്യ തേ ദദൃശിമാങ്ഘ്രിമഘൌഘമർഷ-
          തീർത്ഥാസ്പദം ഹൃദി കൃതം സുവിപക്വയോഗൈഃ ।
     ഉത്സിക്തഭക്ത്യുപഹതാശയജീവകോശാ
          ആപുർഭവദ്ഗതിമഥോഽനുഗൃഹാണ ഭക്താൻ ॥ 26 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

ഇത്യനുജ്ഞാപ്യ ദാശാർഹം ധൃതരാഷ്ട്രം യുധിഷ്ഠിരം ।
രാജർഷേ സ്വാശ്രമാൻ ഗന്തും മുനയോ ദധിരേ മനഃ ॥ 27 ॥

തദ്വീക്ഷ്യ താനുപവ്രജ്യ വസുദേവോ മഹായശാഃ ।
പ്രണമ്യ ചോപസംഗൃഹ്യ ബഭാഷേദം സുയന്ത്രിതഃ ॥ 28 ॥

വസുദേവ ഉവാച

നമോ വഃ സർവ്വദേവേഭ്യ ഋഷയഃ ശ്രോതുമർഹഥ ।
കർമ്മണാ കർമ്മനിർഹാരോ യഥാ സ്യാന്നസ്തദുച്യതാം ॥ 29 ॥

നാരദ ഉവാച

നാതി ചിത്രമിദം വിപ്രാ വസുദേവോ ബുഭുത്സയാ ।
കൃഷ്ണം മത്വാർഭകം യന്നഃ പൃച്ഛതി ശ്രേയ ആത്മനഃ ॥ 30 ॥

സന്നികർഷോ ഹി മർത്ത്യാനാമനാദരണകാരണം ।
ഗാംഗം ഹിത്വാ യഥാന്യാംഭസ്തത്രത്യോ യാതി ശുദ്ധയേ ॥ 31 ॥

യസ്യാനുഭൂതിഃ കാലേന ലയോത്പത്ത്യാദിനാസ്യ വൈ ।
സ്വതോഽന്യസ്മാച്ച ഗുണതോ ന കുതശ്ചന രിഷ്യതി ॥ 32 ॥

     തം ക്ലേശകർമ്മപരിപാകഗുണപ്രവാഹൈ-
          രവ്യാഹതാനുഭവമീശ്വരമദ്വിതീയം ।
     പ്രാണാദിഭിഃ സ്വവിഭവൈരുപഗൂഢമന്യോ
          മന്യേത സൂര്യമിവ മേഘഹിമോപരാഗൈഃ ॥ 33 ॥

അഥോചുർമ്മുനയോ രാജന്നാഭാഷ്യാനകദുന്ദഭിം ।
സർവ്വേഷാം ശൃണ്വതാം രാജ്ഞാം തഥൈവാച്യുതരാമയോഃ ॥ 34 ॥

കർമ്മണാ കർമ്മനിർഹാര ഏഷ സാധു നിരൂപിതഃ ।
യച്ഛ്രദ്ധയാ യജേദ് വിഷ്ണും സർവ്വയജ്ഞേശ്വരം മഖൈഃ ॥ 35 ॥

ചിത്തസ്യോപശമോഽയം വൈ കവിഭിഃ ശാസ്ത്രചക്ഷഷാ ।
ദർശിതഃ സുഗമോ യോഗോ ധർമ്മശ്ചാത്മമുദാവഹഃ ॥ 36 ॥

അയം സ്വസ്ത്യയനഃ പന്ഥാ ദ്വിജാതേർഗൃഹമേധിനഃ ।
യച്ഛ്രദ്ധയാഽഽപ്തവിത്തേന ശുക്ലേനേജ്യേത പൂരുഷഃ ॥ 37 ॥

വിത്തൈഷണാം യജ്ഞദാനൈർഗൃഹൈർദ്ദാരസുതൈഷണാം ।
ആത്മലോകൈഷണാം ദേവ കാലേന വിസൃജേദ്ബുധഃ ।
ഗ്രാമേ ത്യക്തൈഷണാഃ സർവ്വേ യയുർധീരാസ്തപോവനം ॥ 38 ॥

ഋണൈസ്ത്രിഭിർദ്വിജോ ജാതോ ദേവർഷിപിതൄണാം പ്രഭോ ।
യജ്ഞാധ്യയനപുത്രൈസ്താന്യനിസ്തീര്യ ത്യജൻ പതേത് ॥ 39 ॥

ത്വം ത്വദ്യ മുക്തോ ദ്വാഭ്യാം വൈ ഋഷിപിത്രോർമഹാമതേ ।
യജ്ഞൈർദ്ദേവർണ്ണമുൻമുച്യ നിരൃണോഽശരണോ ഭവ ॥ 40 ॥

വസുദേവ ഭവാന്നൂനം ഭക്ത്യാ പരമയാ ഹരിം ।
ജഗതാമീശ്വരം പ്രാർച്ചഃ സ യദ്വാം പുത്രതാം ഗതഃ ॥ 41 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

ഇതി തദ്വചനം ശ്രുത്വാ വസുദേവോ മഹാമനാഃ ।
താൻ ഋഷീൻ ഋത്വിജോ വവ്രേ മൂർദ്ധ്നാനമ്യ പ്രസാദ്യ ച ॥ 42 ॥

ത ഏനമൃഷയോ രാജൻ വൃതാ ധർമ്മേണ ധാർമ്മികം ।
തസ്മിന്നയാജയൻ ക്ഷേത്രേ മഖൈരുത്തമകൽപകൈഃ ॥ 43 ॥

തദ്ദീക്ഷായാം പ്രവൃത്തായാം വൃഷ്ണയഃ പുഷ്കരസ്രജഃ ।
സ്നാതാഃ സുവാസസോ രാജൻ രാജാനഃ സുഷ്ഠ്വലംകൃതാഃ ॥ 44 ॥

തൻമഹിഷ്യശ്ച മുദിതാ നിഷ്കകണ്ഠ്യഃ സുവാസസഃ ।
ദീക്ഷാശാലാമുപാജഗ്മുരാലിപ്താ വസ്തുപാണയഃ ॥ 45 ॥

നേദുർമൃദംഗപടഹശംഖഭേര്യാനകാദയഃ ।
നനൃതുർന്നടനർത്തക്യസ്തുഷ്ടുവുഃ സൂതമാഗധാഃ ।
ജഗുഃ സുകണ്ഠ്യോ ഗന്ധർവ്യഃ സംഗീതം സഹഭർത്തൃകാഃ ॥ 46 ॥

തമഭ്യഷിഞ്ചൻ വിധിവദക്തമഭ്യക്തമൃത്വിജഃ ।
പത്നീഭിരഷ്ടാദശഭിഃ സോമരാജമിവോഡുഭിഃ ॥ 47 ॥

താഭിർദ്ദുകൂലവലയൈർഹാരനൂപുരകുണ്ഡലൈഃ ।
സ്വലംകൃതാഭിർവ്വിബഭൌ ദീക്ഷിതോഽജിനസംവൃതഃ ॥ 48 ॥

തസ്യർത്വിജോ മഹാരാജ രത്നകൌശേയവാസസഃ ।
സസദസ്യാ വിരേജുസ്തേ യഥാ വൃത്രഹണോഽധ്വരേ ॥ 49 ॥

തദാ രാമശ്ചകൃഷ്ണശ്ച സ്വൈഃ സ്വൈർബ്ബന്ധുഭിരന്വിതൌ ।
രേജതുഃ സ്വസുതൈർദ്ദാരൈർജ്ജീവേശൌ സ്വവിഭൂതിഭിഃ ॥ 50 ॥

ഈജേഽനുയജ്ഞം വിധിനാ അഗ്നിഹോത്രാദിലക്ഷണൈഃ ।
പ്രാകൃതൈർവ്വൈകൃതൈർ യജ്ഞൈർദ്രവ്യജ്ഞാനക്രിയേശ്വരം ॥ 51 ॥

അഥർത്വിഗ്ഭ്യോഽദദാത്കാലേ യതാമ്നാതം സ ദക്ഷിണാഃ ।
സ്വലംകൃതേഭ്യോഽലംകൃത്യ ഗോഭൂകന്യാ മഹാധനാഃ ॥ 52 ॥

പത്നീസംയാജാവഭൃഥ്യൈശ്ചരിത്വാ തേ മഹർഷയഃ ।
സസ്നൂ രാമഹ്രദേ വിപ്രാ യജമാനപുരഃസരാഃ ॥ 53 ॥

സ്നാതോഽലങ്കാരവാസാംസി വന്ദിഭ്യോഽദാത്തഥാ സ്ത്രിയഃ ।
തതഃ സ്വലംകൃതോ വർണ്ണാനാശ്വഭ്യോഽന്നേന പൂജയത് ॥ 54 ॥

ബന്ധൂൻ സദാരാൻ സസുതാൻ പാരിബർഹേണ ഭൂയസാ ।
വിദർഭകോസലകുരൂൻ കാശികേകയസൃഞ്ജയാൻ ॥ 55 ॥

സദസ്യർത്ത്വിക് സുരഗണാൻ നൃഭൂതപിതൃചാരണാൻ ।
ശ്രീനികേതമനുജ്ഞാപ്യ ശംസന്തഃ പ്രയയുഃ ക്രതും ॥ 56 ॥

ധൃതരാഷ്ട്രോഽനുജഃ പാർത്ഥാ ഭീഷ്മോ ദ്രോണഃ പൃഥാ യമൌ ।
നാരദോ ഭഗവാൻ വ്യാസഃ സുഹൃത്സംബന്ധിബാന്ധവാഃ ॥ 57 ॥

ബന്ധൂൻ പരിഷ്വജ്യ യദൂൻ സൌഹൃദാത്ക്ലിന്നചേതസഃ ।
യയുർവിരഹകൃച്ഛ്രേണ സ്വദേശാംശ്ചാപരേ ജനാഃ ॥ 58 ॥

നന്ദസ്തു സഹ ഗോപാലൈർബൃഹത്യാ പൂജയാർച്ചിതഃ ।
കൃഷ്ണരാമോഗ്രസേനാദ്യൈർന്ന്യവാത്സീദ്ബന്ധുവത്സലഃ ॥ 59 ॥

വസുദേവോഽഞ്ജസോത്തീര്യ മനോരഥമഹാർണ്ണവം ।
സുഹൃദ്വൃതഃ പ്രീതമനാ നന്ദമാഹ കരേ സ്പൃശൻ ॥ 60 ॥

വസുദേവ ഉവാച

ഭ്രാതരീശകൃതഃ പാശോ നൃണാമ്യഃ സ്നേഹസംജ്ഞിതഃ ।
തം ദുസ്ത്യജമഹം മന്യേ ശൂരാണാമപി യോഗിനാം ॥ 61 ॥

അസ്മാസ്വപ്രതികൽപേയം യത്കൃതാജ്ഞേഷു സത്തമൈഃ ।
മൈത്ര്യർപ്പിതാഫലാ വാപി ന നിവർത്തേത കർഹിചിത് ॥ 62 ॥

പ്രാഗകൽപാച്ച കുശലം ഭ്രാതർവ്വോ നാചരാമ ഹി ।
അധുനാ ശ്രീമദാന്ധാക്ഷാ ന പശ്യാമഃ പുരഃ സതഃ ॥ 63 ॥

മാ രാജ്യശ്രീരഭൂത്പുംസഃ ശ്രേയസ്കാമസ്യ മാനദ ।
സ്വജനാനുത ബന്ധൂൻ വാ ന പശ്യതി യയാന്ധദൃക് ॥ 64 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

ഏവം സൌഹൃദശൈഥില്യചിത്ത ആനകദുന്ദുഭിഃ ।
രുരോദ തത്കൃതാം മൈത്രീം സ്മരന്നശ്രുവിലോചനഃ ॥ 65 ॥

നന്ദസ്തു സഖ്യുഃ പ്രിയകൃത്‌പ്രേമ്‌ണാ ഗോവിന്ദരാമയോഃ ।
അദ്യ ശ്വ ഇതി മാസാംസ്ത്രീൻ യദുഭിർമ്മാനിതോഽവസത് ॥ 66 ॥

തതഃ കാമൈഃ പൂര്യമാണഃ സവ്രജഃ സഹബാന്ധവഃ ।
പരാർദ്ധ്യാഭരണക്ഷൌമനാനാനർഘ്യപരിച്ഛദൈഃ ॥ 67 ॥

വസുദേവോഗ്രസേനാഭ്യാം കൃഷ്ണോദ്ധവബലാദിഭിഃ ।
ദത്തമാദായ പാരിബർഹം യാപിതോ യദുഭിർ യയൌ ॥ 68 ॥

നന്ദോ ഗോപാശ്ച ഗോപ്യശ്ച ഗോവിന്ദചരണാംബുജേ ।
മനഃ ക്ഷിപ്തം പുനർഹർത്തുമനീശാ മഥുരാം യയുഃ ॥ 69 ॥

ബന്ധുഷു പ്രതിയാതേഷു വൃഷ്ണയഃ കൃഷ്ണദേവതാഃ ।
വീക്ഷ്യ പ്രാവൃഷമാസന്നാം യയുർദ്വാരവതീം പുനഃ ॥ 70 ॥

ജനേഭ്യഃ കഥയാംചക്രുർ യദുദേവമഹോത്സവം ।
യദാസീത്തീർത്ഥയാത്രായാം സുഹൃത്സന്ദർശനാദികം ॥ 71 ॥