ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (ഉത്തരാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 51

← സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 50

സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം : അദ്ധ്യായം 52 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ദശമഃ സ്കന്ധഃ (പൂർവ്വാർദ്ധഃ) (സ്കന്ധം 10 ഉത്തരാർദ്ധം) / അദ്ധ്യായം 51

ശ്രീശുകഉവാച

തം വിലോക്യ വിനിഷ്ക്രാന്തമുജ്ജിഹാനമിവോഡുപം ।
ദർശനീയതമം ശ്യാമം പീതകൌശേയവാസസം ॥ 1 ॥

ശ്രീവത്സവക്ഷസം ഭ്രാജത്കൌസ്തുഭാമുക്തകന്ധരം ।
പൃഥുദീർഘചതുർബ്ബാഹും നവകഞ്ജാരുണേക്ഷണം ॥ 2 ॥

നിത്യപ്രമുദിതം ശ്രീമത്സുകപോലം ശുചിസ്മിതം ।
മുഖാരവിന്ദം ബിഭ്രാണം സ്ഫുരൻമകരകുണ്ഡലം ॥ 3 ॥

വാസുദേവോ ഹ്യയമിതി പുമാൻ ശ്രീവത്സലാഞ്ഛനഃ ।
ചതുർഭുജോഽരവിന്ദാക്ഷോ വനമാല്യതിസുന്ദരഃ ॥ 4 ॥

ലക്ഷണൈർന്നാരദപ്രോക്തൈർന്നാന്യോ ഭവിതുമർഹതി ।
നിരായുധശ്ചലൻ പദ്ഭ്യാം യോത്സ്യേഽനേന നിരായുധഃ ॥ 5 ॥

ഇതി നിശ്ചിത്യ യവനഃപ്രാദ്രവന്തം പരാങ്മുഖം ।
അന്വധാവജ്ജിഘൃക്ഷുസ്തം ദുരാപമപി യോഗിനാം ॥ 6 ॥

ഹസ്തപ്രാപ്തമിവാത്മാനം ഹരിണാ സ പദേ പദേ ।
നീതോ ദർശയതാ ദൂരം യവനേശോഽദ്രികന്ദരം ॥ 7 ॥

പലായനം യദുകുലേ ജാതസ്യ തവ നോചിതം ।
ഇതി ക്ഷിപന്നനുഗതോ നൈനം പ്രാപാഹതാശുഭഃ ॥ 8 ॥

ഏവം ക്ഷിപ്തോഽപി ഭഗവാൻ പ്രാവിശദ്ഗിരികന്ദരം ।
സോഽപി പ്രവിഷ്ടസ്തത്രാന്യം ശയാനം ദദൃശേ നരം ॥ 9 ॥

നന്വസൌ ദൂരമാനീയ ശേതേ മാമിഹ സാധുവത് ।
ഇതി മത്വാച്യുതം മൂഢസ്തം പദാ സമതാഡയത് ॥ 10 ॥

സ ഉത്ഥായ ചിരം സുപ്തഃ ശനൈരുൻമീല്യ ലോചനേ ।
ദിശോ വിലോകയൻ പാർശ്വേ തമദ്രാക്ഷീദവസ്ഥിതം ॥ 11 ॥

സ താവത്തസ്യ രുഷ്ടസ്യ ദൃഷ്ടിപാതേന ഭാരത ।
ദേഹജേനാഗ്നിനാ ദഗ്ദ്ധോ ഭസ്മസാദഭവത്ക്ഷണാത് ॥ 12 ॥

രാജോവാച

കോ നാമ സ പുമാൻ ബ്രഹ്മൻ കസ്യ കിംവീര്യ ഏവ ച ।
കസ്മാദ്ഗുഹാം ഗതഃ ശിശ്യേ കിംതേജോ യവനാർദ്ദനഃ ॥ 13 ॥

ശ്രീശുകഉവാച

സ ഇക്ഷ്വാകുകുലേ ജാതോ മാന്ധാതൃതനയോ മഹാൻ ।
മുചുകുന്ദ ഇതി ഖ്യാതോ ബ്രഹ്മണ്യഃ സത്യസംഗരഃ ॥ 14 ॥

സ യാചിതഃ സുരഗണൈരിന്ദ്രാദ്യൈരാത്മരക്ഷണേ ।
അസുരേഭ്യഃ പരിത്രസ്തൈസ്തദ്രക്ഷാം സോഽകരോച്ചിരം ॥ 15 ॥

ലബ്ധ്വാ ഗുഹം തേ സ്വഃപാലം മുചുകുന്ദമഥാബ്രുവൻ ।
രാജൻ വിരമതാം കൃച്ഛ്രാദ്ഭവാന്നഃ പരിപാലനാത് ॥ 16 ॥

നരലോകേ പരിത്യജ്യ രാജ്യം നിഹതകണ്ടകം ।
അസ്മാൻ പാലയതോ വീര കാമാസ്തേ സർവ്വ ഉജ്ഝിതാഃ ॥ 17 ॥

സുതാ മഹിഷ്യോ ഭവതോ ജ്ഞാതയോഽമാത്യമന്ത്രിണഃ ।
പ്രജാശ്ച തുല്യകാലീയാ നാധുനാ സന്തി കാലിതാഃ ॥ 18 ॥

കാലോ ബലീയാൻ ബലിനാം ഭഗവാനീശ്വരോഽവ്യയഃ ।
പ്രജാഃ കാലയതേ ക്രീഡൻ പശുപാലോ യഥാ പശൂൻ ॥ 19 ॥

വരം വൃണീഷ്വ ഭദ്രം തേ ഋതേ കൈവല്യമദ്യ നഃ ।
ഏക ഏവേശ്വരസ്തസ്യ ഭഗവാൻ വിഷ്ണുരവ്യയഃ ॥ 20 ॥

ഏവമുക്തഃ സ വൈ ദേവാനഭിവന്ദ്യ മഹായശാഃ ।
അശയിഷ്ട ഗുഹാവിഷ്ടോ നിദ്രയാ ദേവദത്തയാ ॥ 21 ॥

സ്വാപം യാതം യസ്തു മധ്യേ ബോധയേത്ത്വാത്മചേതനഃ ।
സ ത്വയാ ദൃഷ്ടമാത്രസ്തു ഭസ്മീഭവതു തത്ക്ഷ്ണാത് ॥ 22 ॥

യവനേ ഭസ്മസാന്നീതേ ഭഗവാൻ സാത്വതർഷഭഃ ।
ആത്മാനം ദർശയാമാസ മുചുകുന്ദായ ധീമതേ ॥ 23 ॥

തമാലോക്യ ഘനശ്യാമം പീതകൌശേയവാസസം ।
ശ്രീവത്സവക്ഷസം ഭ്രാജത്കൌസ്തുഭേന വിരാജിതം ॥ 24 ॥

ചതുർഭുജം രോചമാനം വൈജയന്ത്യാ ച മാലയാ ।
ചാരുപ്രസന്നവദനം സ്ഫുരൻമകരകുണ്ഡലം ॥ 25 ॥

പ്രേക്ഷണീയം നൃലോകസ്യ സാനുരാഗസ്മിതേക്ഷണം ।
അപീച്യവയസം മത്തമൃഗേന്ദ്രോദാരവിക്രമം ॥ 26 ॥

പര്യപൃച്ഛൻമഹാബുദ്ധിസ്തേജസാ തസ്യ ധർഷിതഃ ।
ശങ്കിതഃ ശനകൈ രാജാ ദുർദ്ധർഷമിവ തേജസാ ॥ 27 ॥

മുചുകുന്ദഉവാച

കോ ഭവാനിഹ സംപ്രാപ്തോ വിപിനേ ഗിരിഗഹ്വരേ ।
പദ്ഭ്യാം പദ്മപലാശാഭ്യാം വിചരസ്യുരുകണ്ടകേ ॥ 28 ॥

കിംസ്വിത്തേജസ്വിനാം തേജോ ഭഗവാൻ വാ വിഭാവസുഃ ।
സൂര്യഃ സോമോ മഹേന്ദ്രോ വാ ലോകപാലോഽപരോഽപി വാ ॥ 29 ॥

മന്യേ ത്വാം ദേവദേവാനാം ത്രയാണാം പുരുഷർഷഭം ।
യദ്ബാധസേ ഗുഹാധ്വാന്തം പ്രദീപഃ പ്രഭയാ യഥാ ॥ 30 ॥

ശുശ്രൂഷതാമവ്യലീകമസ്മാകം നരപുംഗവ ।
സ്വജൻമ കർമ്മ ഗോത്രം വാ കഥ്യതാം യദി രോചതേ ॥ 31 ॥

വയം തു പുരുഷവ്യാഘ്ര ഐക്ഷ്വാകാഃ ക്ഷത്രബന്ധവഃ ।
മുചുകുന്ദ ഇതി പ്രോക്തോ യൌവനാശ്വാത്മജഃ പ്രഭോ ॥ 32 ॥

ചിരപ്രജാഗരശ്രാന്തോ നിദ്രയോപഹതേന്ദ്രിയഃ ।
ശയേഽസ്മിൻ വിജനേ കാമം കേനാപ്യുത്ഥാപിതോഽധുനാ ॥ 33 ॥

സോഽപി ഭസ്മീകൃതോ നൂനമാത്മീയേനൈവ പാപ്മനാ ।
അനന്തരം ഭവാൻ ശ്രീമാൻ ലക്ഷിതോഽമിത്രശാതനഃ ॥ 34 ॥

തേജസാ തേഽവിഷഹ്യേണ ഭൂരി ദ്രഷ്ടും ന ശക്നുമഃ ।
ഹതൌജസോ മഹാഭാഗ മാനനീയോഽസി ദേഹിനാം ॥ 35 ॥

ഏവം സംഭാഷിതോ രാജ്ഞാ ഭഗവാൻ ഭൂതഭാവനഃ ।
പ്രത്യാഹ പ്രഹസൻ വാണ്യാ മേഘനാദഗഭീരയാ ॥ 36 ॥

ശ്രീഭഗവാനുവാച

ജൻമകർമ്മാഭിധാനാനി സന്തി മേഽങ്ഗ സഹസ്രശഃ ।
ന ശക്യന്തേഽനുസങ്ഖ്യാതുമനന്തത്വാൻമയാപി ഹി ॥ 37 ॥

ക്വചിദ് രജാംസി വിമമേ പാർത്ഥിവാന്യുരുജന്മഭിഃ ।
ഗുണകർമ്മാഭിധാനാനി ന മേ ജന്മാനി കർഹിചിത് ॥ 38 ॥

കാലത്രയോപപന്നാനി ജന്മകർമ്മാണി മേ നൃപ ।
അനുക്രമന്തോ നൈവാന്തം ഗച്ഛന്തി പരമർഷയഃ ॥ 39 ॥

തഥാപ്യദ്യതനാന്യംഗ ശൃണുഷ്വ ഗദതോ മമ ।
വിജ്ഞാപിതോ വിരിഞ്ചേന പുരാഹം ധർമ്മഗുപ്തയേ ।
ഭൂമേർഭാരായമാണാനാമസുരാണാം ക്ഷയായച ॥ 40 ॥

അവതീർണ്ണോ യദുകുലേ ഗൃഹ ആനകദുന്ദുഭേഃ ।
വദന്തി വാസുദേവേതി വസുദേവസുതം ഹി മാം ॥ 41 ॥

കാലനേമിർഹതഃ കംസഃ പ്രലംബാദ്യാശ്ച സദ്ദ്വിഷഃ ।
അയം ച യവനോ ദഗ്ദ്ധോ രാജംസ്തേ തിഗ്മചക്ഷുഷാ ॥ 42 ॥

സോഽഹം തവാനുഗ്രഹാർത്ഥം ഗുഹാമേതാമുപാഗതഃ ।
പ്രാർത്ഥിതഃ പ്രചുരം പൂർവ്വം ത്വയാഹം ഭക്തവത്സലഃ ॥ 43 ॥

വരാൻ വൃണീഷ്വ രാജർഷേ സർവ്വാൻ കാമാൻ ദദാമി തേ ।
മാം പ്രസന്നോ ജനഃ കശ്ചിന്ന ഭൂയോഽർഹതി ശോചിതും ॥ 44 ॥

ശ്രീശുകഉവാച

ഇത്യുക്തസ്തം പ്രണമ്യാഹ മുചുകുന്ദോ മുദാന്വിതഃ ।
ജ്ഞാത്വാ നാരായണം ദേവം ഗർഗ്ഗവാക്യമനുസ്മരൻ ॥ 45 ॥

മുചുകുന്ദ ഉവാച

     വിമോഹിതോഽയം ജന ഈശമായയാ
          ത്വദീയയാ ത്വാം ന ഭജത്യനർത്ഥദൃക് ।
     സുഖായ ദുഃഖപ്രഭവേഷു സജ്ജതേ
          ഗൃഹേഷു യോഷിത്പുരുഷശ്ച വഞ്ചിതഃ ॥ 46 ॥

     ലബ്ധ്വാ ജനോ ദുർലഭമത്ര മാനുഷം
          കഥഞ്ചിദവ്യംഗമയത്നതോഽനഘ ।
     പാദാരവിന്ദം ന ഭജത്യസൻമതിർ-
          ഗൃഹാന്ധകൂപേ പതിതോ യഥാ പശുഃ ॥ 47 ॥

     മമൈഷ കാലോഽജിത നിഷ്ഫലോ ഗതോ
          രാജ്യശ്രിയോന്നദ്ധമദസ്യ ഭൂപതേഃ ।
     മർത്ത്യാത്മബുദ്ധേഃ സുതദാരകോശഭൂ-
          ഷ്വാസജ്ജമാനസ്യ ദുരന്തചിന്തയാ ॥ 48 ॥

     കളേബരേഽസ്മിൻ ഘടകുഡ്യസന്നിഭേ
          നിരൂഢമാനോ നരദേവ ഇത്യഹം ।
     വൃതോ രഥേഭാശ്വപദാത്യനീകപൈർ-
          ഗാം പര്യടംസ്ത്വാഗണയൻ സുദുർമ്മദഃ ॥ 49 ॥

     പ്രമത്തമുച്ചൈരിതികൃത്യചിന്തയാ
          പ്രവൃദ്ധലോഭം വിഷയേഷു ലാലസം ।
     ത്വമപ്രമത്തഃ സഹസാഭിപദ്യസേ
          ക്ഷുല്ലേലിഹാനോഽഹിരിവാഖുമന്തകഃ ॥ 50 ॥

     പുരാ രഥൈർഹേമപരിഷ്കൃതൈശ്ചരൻ
          മതംഗജൈർവ്വ നരദേവസംജ്ഞിതഃ ।
     സ ഏവ കാലേന ദുരത്യയേന തേ
          കളേബരോ വിട് കൃമിഭസ്മസംജ്ഞിതഃ ॥ 51 ॥

     നിർജ്ജിത്യ ദിക് ചക്രമഭൂതവിഗ്രഹോ
          വരാസനസ്ഥഃ സമരാജവന്ദിതഃ ।
     ഗൃഹേഷു മൈഥുന്യസുഖേഷു യോഷിതാം
          ക്രീഡാമൃഗഃ പൂരുഷ ഈശ നീയതേ ॥ 52 ॥

     കരോതി കർമ്മാണി തപഃസുനിഷ്ഠിതോ
          നിവൃത്തഭോഗസ്തദപേക്ഷയാ ദദത് ।
     പുനശ്ച ഭൂയേയമഹം സ്വരാഡിതി
          പ്രവൃദ്ധതർഷോ ന സുഖായ കൽപതേ ॥ 53 ॥

     ഭവാപവർഗ്ഗോ ഭ്രമതോ യദാ ഭവേ-
          ജ്ജനസ്യ തർഹ്യച്യുത സത്സമാഗമഃ ।
     സത്സംഗമോ യർഹി തദൈവ സദ്ഗതൌ
          പരാവരേശേ ത്വയി ജായതേമതിഃ ॥ 54 ॥

     മന്യേ മമാനുഗ്രഹ ഈശ തേ കൃതോ
          രാജ്യാനുബന്ധാപഗമോ യദൃച്ഛയാ ।
     യഃ പ്രാർത്ഥ്യതേ സാധുഭിരേകചര്യയാ
          വനം വിവിക്ഷദ്ഭിരഖണ്ഡഭൂമിപൈഃ ॥ 55 ॥

     ന കാമയേഽന്യം തവ പാദസേവനാ-
          ദകിഞ്ചനപ്രാർത്ഥ്യതമാദ്വരം വിഭോ ।
     ആരാധ്യ കസ്ത്വാം ഹ്യപവർഗ്ഗദം ഹരേ
          വൃണീത ആര്യോ വരമാത്മബന്ധനം ॥ 56 ॥

     തസ്മാദ്വിസൃജ്യാശിഷ ഈശ സർവ്വതോ
          രജസ്തമഃസത്ത്വഗുണാനുബന്ധനാഃ ।
     നിരഞ്ജനം നിർഗ്ഗുണമദ്വയം പരം
          ത്വാം ജ്ഞപ്തിമാത്രം പുരുഷം വ്രജാമ്യഹം ॥ 57 ॥

     ചിരമിഹ വൃജിനാർത്തസ്തപ്യമാനോഽനുതാപൈ-
          രവിതൃഷഷഡമിത്രോഽലബ്ധശാന്തിഃ കഥഞ്ചിത് ।
     ശരണദ സമുപേതസ്ത്വത്പദാബ്ജം പരാത്മൻ
          അഭയമൃതമശോകം പാഹി മാഽഽപന്നമീശ ॥ 58 ॥

ശ്രീഭഗവാനുവാച

സാർവ്വഭൌമ മഹാരാജ മതിസ്തേ വിമലോർജ്ജിതാ ।
വരൈഃ പ്രലോഭിതസ്യാപി ന കാമൈർവ്വിഹതാ യതഃ ॥ 59 ॥

പ്രലോഭിതോ വരൈർ യത്ത്വമപ്രമാദായ വിദ്ധി തത് ।
ന ധീരേകാന്തഭക്താനാമാശീർഭിർഭിദ്യതേ ക്വചിത് ॥ 60 ॥

യുഞ്ജാനാനാമഭക്താനാം പ്രാണായാമാദിഭിർമ്മനഃ ।
അക്ഷീണവാസനം രാജൻ ദൃശ്യതേ പുനരുത്ഥിതം ॥ 61 ॥

വിചരസ്വ മഹീം കാമം മയ്യാവേശിതമാനസഃ ।
അസ്ത്വേവ നിത്യദാ തുഭ്യം ഭക്തിർമ്മയ്യനപായിനീ ॥ 62 ॥

ക്ഷാത്രധർമ്മസ്ഥിതോ ജന്തൂൻ ന്യവധീർമൃഗയാദിഭിഃ ।
സമാഹിതസ്തത്തപസാ ജഹ്യഘം മദുപാശ്രിതഃ ॥ 63 ॥

ജന്മന്യനന്തരേ രാജൻ സർവ്വഭൂതസുഹൃത്തമഃ ।
ഭൂത്വാ ദ്വിജവരസ്ത്വം വൈ മാമുപൈഷ്യസി കേവലം ॥ 64 ॥