ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 1
| ← സ്കന്ധം 2 : അദ്ധ്യായം 10 | സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 2 → |
ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ത്രിതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 1[തിരുത്തുക]
ശ്രീശുക ഉവാച
ഏവമേതത്പുരാ പൃഷ്ടോ മൈത്രേയോ ഭഗവാൻ കില ।
ക്ഷത്രാ വനം പ്രവിഷ്ടേന ത്യക്ത്വാ സ്വഗൃഹമൃദ്ധിമത് ॥ 1 ॥
യദ്‌വാ അയം മന്ത്രകൃദ്വോ ഭഗവാനഖിലേശ്വരഃ ।
പൌരവേന്ദ്രഗൃഹം ഹിത്വാ പ്രവിവേശാത്മസാത്കൃതം ॥ 2 ॥
രാജോവാച
കുത്ര ക്ഷത്തുർഭഗവതാ മൈത്രേയേണാസ സംഗമഃ ।
കദാ വാ സഹ സംവാദ ഏതദ്വർണ്ണയ നഃ പ്രഭോ ॥ 3 ॥
ന ഹ്യൽപാർത്ഥോദയസ്തസ്യ വിദുരസ്യാമലാത്മനഃ ।
തസ്മിൻ വരീയസി പ്രശ്നഃ സാധുവാദോപബൃംഹിതഃ ॥ 4 ॥
സൂത ഉവാച
സ ഏവമൃഷിവര്യോഽയം പൃഷ്ടോ രാജ്ഞാ പരീക്ഷിതാ ।
പ്രത്യാഹ തം സുബഹുവിത്പ്രീതാത്മാ ശ്രൂയതാമിതി ॥ 5 ॥
ശ്രീശുക ഉവാച
യദാ തു രാജാ സ്വസുതാനസാധൂൻ
പുഷ്ണന്നധർമ്മേണ വിനഷ്ടദൃഷ്ടിഃ ।
ഭ്രാതുർ യവിഷ്ഠസ്യ സുതാൻ വിബന്ധൂൻ
പ്രവേശ്യ ലാക്ഷാഭവനേ ദദാഹ ॥ 6 ॥
യദാ സഭായാം കുരുദേവദേവ്യാഃ
കേശാഭിമർശം സുതകർമ്മ ഗർഹ്യം ।
ന വാരയാമാസ നൃപഃ സ്നുഷായാഃ
സ്വാസ്രൈർഹരന്ത്യാഃ കുചകുങ്കുമാനി ॥ 7 ॥
ദ്യൂതേ ത്വധർമ്മേണ ജിതസ്യ സാധോഃ
സത്യാവലംബസ്യ വനാഗതസ്യ ।
ന യാചതോഽദാത്‌സമയേന ദായം
തമോ ജുഷാണോ യദജാതശത്രോഃ ॥ 8 ॥
യദാ ച പാർത്ഥപ്രഹിതഃ സഭായാം
ജഗദ്ഗുരുര്യാനി ജഗാദ കൃഷ്ണഃ ।
ന താനി പുംസാമമൃതായനാനി
രാജോരു മേനേ ക്ഷതപുണ്യലേശഃ ॥ 9 ॥
യദോപഹൂതോ ഭവനം പ്രവിഷ്ടോ
മന്ത്രായ പൃഷ്ടഃ കില പൂർവജേന ।
അഥാഹ തൻമന്ത്രദൃശാം വരീയാൻ
യൻമന്ത്രിണോ വൈദുരികം വദന്തി ॥ 10 ॥
അജാതശത്രോഃ പ്രതിയച്ഛ ദായം
തിതിക്ഷതോ ദുർവിഷഹം തവാഗഃ ।
സഹാനുജോ യത്ര വൃകോദരാഹിഃ
ശ്വസൻ രുഷാ യത്ത്വമലം ബിഭേഷി ॥ 11 ॥
പാർത്ഥാംസ്തു ദേവോ ഭഗവാൻമുകുന്ദോ
ഗൃഹീതവാൻ സക്ഷിതിദേവദേവഃ ।
ആസ്തേ സ്വപുര്യാം യദുദേവദേവോ
വിനിർജ്ജിതാശേഷനൃദേവദേവഃ ॥ 12 ॥
സ ഏഷ ദോഷഃ പുരുഷദ്വിഡാസ്തേ
ഗൃഹാൻ പ്രവിഷ്ടോ യമപത്യമത്യാ ।
പുഷ്ണാസി കൃഷ്ണാദ്‌വിമുഖോ ഗതശ്രീഃ
ത്യജാശ്വശൈവം കുലകൌശലായ ॥ 13 ॥
ഇത്യൂചിവാംസ്തത്ര സുയോധനേന
പ്രവൃദ്ധകോപസ്ഫുരിതാധരേണ ।
അസത്കൃതഃ സത്സ്പൃഹണീയശീലഃ
ക്ഷത്താ സകർണ്ണാനുജസൌബലേന ॥ 14 ॥
ക ഏനമത്രോപജുഹാവ ജിഹ്മം
ദാസ്യാഃ സുതം യദ്ബലിനൈവ പുഷ്ടഃ ।
തസ്മിൻ പ്രതീപഃ പരകൃത്യ ആസ്തേ
നിർവ്വാസ്യതാമാശു പുരാച്ഛ്വസാനഃ ॥ 15 ॥
സ ഇത്ഥമത്യുൽബണകർണ്ണബാണൈഃ
ഭ്രാതുഃ പുരോ മർമ്മസു താഡിതോഽപി ।
സ്വയം ധനുർദ്വാരി നിധായ മായാം
ഗതവ്യഥോഽയാദുരുമാനയാനഃ ॥ 16 ॥
സ നിർഗ്ഗതഃ കൌരവപുണ്യലബ്ധോ
ഗജാഹ്വയാത്തീർത്ഥഃപദഃ പദാനി ।
അന്വാക്രമത്പുണ്യചികീർഷയോർവ്യാം
സ്വധിഷ്ഠിതോ യാനി സഹസ്രമൂർത്തിഃ ॥ 17 ॥
പുരേഷു പുണ്യോപവനാദ്രികുഞ്ജേ-
ഷ്വപങ്കതോയേഷു സരിത്സരഃസു ।
അനന്തലിംഗൈഃ സമലംകൃതേഷു
ചചാര തീർത്ഥായതനേഷ്വനന്യഃ ॥ 18 ॥
ഗാം പര്യടൻമേധ്യവിവിക്തവൃത്തിഃ
സദാഽഽപ്ലുതോഽധഃ ശയനോഽവധൂതഃ ।
അലക്ഷിതഃ സ്വൈരവധൂതവേഷോ
വ്രതാനി ചേരേ ഹരിതോഷണാനി ॥ 19 ॥
ഇത്ഥം വ്രജൻഭാരതമേവ വർഷം
കാലേന യാവദ്ഗതവാൻപ്രഭാസം ।
താവച്ഛശാസ ക്ഷിതിമേകചക്രാ-
മേകാതപത്രാമജിതേന പാർത്ഥഃ ॥ 20 ॥
തത്രാഥ ശുശ്രാവ സുഹൃദ്വിനഷ്ടിം
വനം യഥാ വേണുജവഹ്നിസംശ്രയം ।
സംസ്പർധയാ ദഗ്ദ്ധമഥാനുശോചൻ
സരസ്വതീം പ്രത്യഗിയായ തൂഷ്ണീം ॥ 21 ॥
തസ്യാം ത്രിതസ്യോശനസോ മനോശ്ച
പൃഥോരഥാഗ്നേരസിതസ്യ വായോഃ ।
തീർത്ഥം സുദാസസ്യ ഗവാം ഗുഹസ്യ
യച്ഛ്രാദ്ധദേവസ്യ സ ആസിഷേവേ ॥ 22 ॥
അന്യാനി ചേഹ ദ്വിജദേവദേവൈഃ
കൃതാനി നാനാഽഽയതനാനി വിഷ്ണോഃ ।
പ്രത്യംഗമുഖ്യാങ്കിതമന്ദിരാണി
യദ്ദർശനാത്കൃഷ്ണമനുസ്മരന്തി ॥ 23 ॥
തതസ്ത്വതിവ്രജ്യ സുരാഷ്ട്രമൃദ്ധം
സൌവീരമത്സ്യാൻ കുരുജാംഗലാംശ്ച ।
കാലേന താവദ്യമുനാമുപേത്യ
തത്രോദ്ധവം ഭാഗവതം ദദർശ ॥ 24 ॥
സ വാസുദേവാനുചരം പ്രശാന്തം
ബൃഹസ്പതേഃ പ്രാക്തനയം പ്രതീതം ।
ആലിംഗ്യ ഗാഢം പ്രണയേന ഭദ്രം
സ്വാനാമപൃച്ഛദ്ഭഗവത്പ്രജാനാം ॥ 25 ॥
കച്ചിത്പുരാണൌ പുരുഷൌ സ്വനാഭ്യ-
പാദ്മാനുവൃത്ത്യേഹ കിലാവതീർണ്ണൗ ।
ആസാത ഉർവ്യാഃ കുശലം വിധായ
കൃതക്ഷണൌ കുശലം ശൂരഗേഹേ ॥ 26 ॥
കച്ചിത്കുരൂണാം പരമഃ സുഹൃന്നോ
ഭാമഃ സ ആസ്തേ സുഖമംഗ ശൌരിഃ ।
യോ വൈ സ്വസൄണാം പിതൃവദ്ദദാതി
വരാൻ വദാന്യോ വരതർപ്പണേന ॥ 27 ॥
കച്ചിദ് വരൂഥാധിപതിര്യദൂനാം
പ്രദ്യുമ്ന ആസ്തേ സുഖമംഗ വീരഃ ।
യം രുക്മിണീ ഭഗവതോഽഭിലേഭേ
ആരാധ്യ വിപ്രാൻ സ്മരമാദിസർഗ്ഗേ ॥ 28 ॥
കച്ചിത് സുഖം സാത്വതവൃഷ്ണിഭോജ-
ദാശാർഹകാണാമധിപഃ സ ആസ്തേ ।
യമഭ്യഷിഞ്ചച്ഛതപത്രനേത്രോ
നൃപാസനാശാം പരിഹൃത്യ ദൂരാത് ॥ 29 ॥
കച്ചിദ്ധരേഃ സൗമ്യ സുതഃ സദൃക്ഷ
ആസ്തേഽഗ്രണീ രഥിനാം സാധു സാംബഃ ।
അസൂത യം ജാംബവതീ വ്രതാഢ്യാ
ദേവം ഗുഹം യോംഽബികയാ ധൃതോഽഗ്രേ ॥ 30 ॥
ക്ഷേമം സ കച്ചിദ്‌യുയുധാന ആസ്തേ
യഃ ഫാൽഗുനാല്ലബ്ധധനൂരഹസ്യഃ ।
ലേഭേഽഞ്ജസാധോക്ഷജസേവയൈവ
ഗതിം തദീയാം യതിഭിർദുരാപാം ॥ 31 ॥
കച്ചിദ്ബുധഃ സ്വസ്ത്യനമീവ ആസ്തേ
ശ്വഫൽക്കപുത്രോ ഭഗവത്പ്രപന്നഃ ।
യഃ കൃഷ്ണപാദാങ്കിതമാർഗ്ഗപാംസു-
ഷ്വചേഷ്ടത പ്രേമവിഭിന്നധൈര്യഃ ॥ 32 ॥
കച്ചിച്ഛിവം ദേവകഭോജപുത്ര്യാ
വിഷ്ണുപ്രജായാ ഇവ ദേവമാതുഃ ।
യാ വൈ സ്വഗർഭേണ ദധാര ദേവം
ത്രയീ യഥാ യജ്ഞവിതാനമർത്ഥം ॥ 33 ॥
അപിസ്വിദാസ്തേ ഭഗവാൻസുഖം വോ
യഃ സാത്വതാം കാമദുഘോഽനിരുദ്ധഃ ।
യമാമനന്തി സ്മ ഹ ശബ്ദയോനിം
മനോമയം സത്ത്വതുരീയതത്ത്വം ॥ 34 ॥
അപിസ്വിദന്യേ ച നിജാത്മദൈവ-
മനന്യവൃത്ത്യാ സമനുവ്രതാ യേ ।
ഹൃദീകസത്യാത്മജചാരുദേഷ്ണ-
ഗദാദയഃ സ്വസ്തി ചരന്തി സൗമ്യ ॥ 35 ॥
അപി സ്വദോർഭ്യാം വിജയാച്യുതാഭ്യാം
ധർമ്മേണ ധർമ്മഃ പരിപാതി സേതും ।
ദുര്യോധനോഽതപ്യത യത്സഭായാം
സാമ്രാജ്യലക്ഷ്മ്യാ വിജയാനുവൃത്യാ ॥ 36 ॥
കിം വാ കൃതാഘേഷ്വഘമത്യമർഷീ
ഭീമോഽഹിവദ്ദീർഘതമം വ്യമുഞ്ചത് ।
യസ്യാംഘ്രിപാതം രണഭൂർന്ന സേഹേ
മാർഗ്ഗം ഗദായാശ്ചരതോ വിചിത്രം ॥ 37 ॥
കച്ചിദ് യശോധാ രഥയൂഥപാനാം
ഗാണ്ഡീവധന്വോപരതാരിരാസ്തേ ।
അലക്ഷിതോ യച്ഛരകൂടഗൂഢോ
മായാകിരാതോ ഗിരിശസ്തുതോഷ ॥ 38 ॥
യമാവുതസ്വിത്തനയൌ പൃഥായാഃ
പാർത്ഥൈർവൃതൌ പക്ഷ്മഭിരക്ഷിണീവ ।
രേമാത ഉദ്ദായ മൃധേ സ്വരിക്ഥം
പരാത്സുപർണ്ണാവിവ വജ്രിവക്ത്രാത് ॥ 39 ॥
അഹോ പൃഥാപി ധ്രിയതേഽർഭകാർത്ഥേ
രാജർഷിവര്യേണ വിനാപി തേന ।
യസ്ത്വേകവീരോഽധിരഥോ വിജിഗ്യേ
ധനുർദ്വിതീയഃ കകുഭശ്ചതസ്രഃ ॥ 40 ॥
സൗമ്യാനുശോചേ തമധഃപതന്തം
ഭ്രാത്രേ പരേതായ വിദുദ്രുഹേ യഃ ।
നിര്യാപിതോ യേന സുഹൃത്സ്വപുര്യാ
അഹം സ്വപുത്രാൻസമനുവ്രതേന ॥ 41 ॥
സോഽഹം ഹരേർമ്മർത്ത്യവിഡംബനേന
ദൃശോ നൃണാം ചാലയതോ വിധാതുഃ ।
നാന്യോപലക്ഷ്യഃ പദവീം പ്രസാദാച്ചരാമി
പശ്യൻ ഗതവിസ്മയോഽത്ര ॥ 42 ॥
നൂനം നൃപാണാം ത്രിമദോത്പഥാനാം
മഹീം മുഹുശ്ചാലയതാം ചമൂഭിഃ ।
വധാത്പ്രപന്നാർത്തിജിഹീർഷയേശോ-
പ്യുപൈക്ഷതാഘം ഭഗവാൻകുരൂണാം ॥ 43 ॥
അജസ്യ ജൻമോത്പഥനാശനായ
കർമ്മാണ്യകർത്തുർഗ്രഹണായ പുംസാം ।
നന്വന്യഥാ കോഽർഹതി ദേഹയോഗം
പരോ ഗുണാനാമുത കർമ്മതന്ത്രം ॥ 44 ॥
തസ്യ പ്രപന്നാഖിലലോകപാനാ-
മവസ്ഥിതാനാമനുശാസനേ സ്വേ ।
അർത്ഥായ ജാതസ്യ യദുഷ്വജസ്യ
വാർത്താം സഖേ കീർത്തയ തീർത്ഥകീർത്തേഃ ॥ 45 ॥