ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / തൃതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 1

← സ്കന്ധം 2 : അദ്ധ്യായം 10

സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 2 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ത്രിതീയഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 3) / അദ്ധ്യായം 1

ശ്രീശുക ഉവാച

ഏവമേതത്പുരാ പൃഷ്ടോ മൈത്രേയോ ഭഗവാൻ കില ।
ക്ഷത്രാ വനം പ്രവിഷ്ടേന ത്യക്ത്വാ സ്വഗൃഹമൃദ്ധിമത് ॥ 1 ॥

യദ്‌വാ അയം മന്ത്രകൃദ്വോ ഭഗവാനഖിലേശ്വരഃ ।
പൌരവേന്ദ്രഗൃഹം ഹിത്വാ പ്രവിവേശാത്മസാത്കൃതം ॥ 2 ॥

രാജോവാച

കുത്ര ക്ഷത്തുർഭഗവതാ മൈത്രേയേണാസ സംഗമഃ ।
കദാ വാ സഹ സംവാദ ഏതദ്വർണ്ണയ നഃ പ്രഭോ ॥ 3 ॥

ന ഹ്യൽപാർത്ഥോദയസ്തസ്യ വിദുരസ്യാമലാത്മനഃ ।
തസ്മിൻ വരീയസി പ്രശ്നഃ സാധുവാദോപബൃംഹിതഃ ॥ 4 ॥

സൂത ഉവാച

സ ഏവമൃഷിവര്യോഽയം പൃഷ്ടോ രാജ്ഞാ പരീക്ഷിതാ ।
പ്രത്യാഹ തം സുബഹുവിത്പ്രീതാത്മാ ശ്രൂയതാമിതി ॥ 5 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

     യദാ തു രാജാ സ്വസുതാനസാധൂൻ
          പുഷ്ണന്നധർമ്മേണ വിനഷ്ടദൃഷ്ടിഃ ।
     ഭ്രാതുർ യവിഷ്ഠസ്യ സുതാൻ വിബന്ധൂൻ
          പ്രവേശ്യ ലാക്ഷാഭവനേ ദദാഹ ॥ 6 ॥

     യദാ സഭായാം കുരുദേവദേവ്യാഃ
          കേശാഭിമർശം സുതകർമ്മ ഗർഹ്യം ।
     ന വാരയാമാസ നൃപഃ സ്നുഷായാഃ
          സ്വാസ്രൈർഹരന്ത്യാഃ കുചകുങ്കുമാനി ॥ 7 ॥

     ദ്യൂതേ ത്വധർമ്മേണ ജിതസ്യ സാധോഃ
          സത്യാവലംബസ്യ വനാഗതസ്യ ।
     ന യാചതോഽദാത്‌സമയേന ദായം
          തമോ ജുഷാണോ യദജാതശത്രോഃ ॥ 8 ॥

     യദാ ച പാർത്ഥപ്രഹിതഃ സഭായാം
          ജഗദ്ഗുരുര്യാനി ജഗാദ കൃഷ്ണഃ ।
     ന താനി പുംസാമമൃതായനാനി
          രാജോരു മേനേ ക്ഷതപുണ്യലേശഃ ॥ 9 ॥

     യദോപഹൂതോ ഭവനം പ്രവിഷ്ടോ
          മന്ത്രായ പൃഷ്ടഃ കില പൂർവജേന ।
     അഥാഹ തൻമന്ത്രദൃശാം വരീയാൻ
          യൻമന്ത്രിണോ വൈദുരികം വദന്തി ॥ 10 ॥

     അജാതശത്രോഃ പ്രതിയച്ഛ ദായം
          തിതിക്ഷതോ ദുർവിഷഹം തവാഗഃ ।
     സഹാനുജോ യത്ര വൃകോദരാഹിഃ
          ശ്വസൻ രുഷാ യത്ത്വമലം ബിഭേഷി ॥ 11 ॥

     പാർത്ഥാംസ്തു ദേവോ ഭഗവാൻമുകുന്ദോ
          ഗൃഹീതവാൻ സക്ഷിതിദേവദേവഃ ।
     ആസ്തേ സ്വപുര്യാം യദുദേവദേവോ
          വിനിർജ്ജിതാശേഷനൃദേവദേവഃ ॥ 12 ॥

     സ ഏഷ ദോഷഃ പുരുഷദ്വിഡാസ്തേ
          ഗൃഹാൻ പ്രവിഷ്ടോ യമപത്യമത്യാ ।
     പുഷ്ണാസി കൃഷ്ണാദ്‌വിമുഖോ ഗതശ്രീഃ
          ത്യജാശ്വശൈവം കുലകൌശലായ ॥ 13 ॥

     ഇത്യൂചിവാംസ്തത്ര സുയോധനേന
          പ്രവൃദ്ധകോപസ്ഫുരിതാധരേണ ।
     അസത്കൃതഃ സത്സ്പൃഹണീയശീലഃ
          ക്ഷത്താ സകർണ്ണാനുജസൌബലേന ॥ 14 ॥

     ക ഏനമത്രോപജുഹാവ ജിഹ്മം
          ദാസ്യാഃ സുതം യദ്ബലിനൈവ പുഷ്ടഃ ।
     തസ്മിൻ പ്രതീപഃ പരകൃത്യ ആസ്തേ
          നിർവ്വാസ്യതാമാശു പുരാച്ഛ്വസാനഃ ॥ 15 ॥

     സ ഇത്ഥമത്യുൽബണകർണ്ണബാണൈഃ
          ഭ്രാതുഃ പുരോ മർമ്മസു താഡിതോഽപി ।
     സ്വയം ധനുർദ്വാരി നിധായ മായാം
          ഗതവ്യഥോഽയാദുരുമാനയാനഃ ॥ 16 ॥

     സ നിർഗ്ഗതഃ കൌരവപുണ്യലബ്ധോ
          ഗജാഹ്വയാത്തീർത്ഥഃപദഃ പദാനി ।
     അന്വാക്രമത്പുണ്യചികീർഷയോർവ്യാം
          സ്വധിഷ്ഠിതോ യാനി സഹസ്രമൂർത്തിഃ ॥ 17 ॥

     പുരേഷു പുണ്യോപവനാദ്രികുഞ്ജേ-
          ഷ്വപങ്കതോയേഷു സരിത്സരഃസു ।
     അനന്തലിംഗൈഃ സമലംകൃതേഷു
          ചചാര തീർത്ഥായതനേഷ്വനന്യഃ ॥ 18 ॥

     ഗാം പര്യടൻമേധ്യവിവിക്തവൃത്തിഃ
          സദാഽഽപ്ലുതോഽധഃ ശയനോഽവധൂതഃ ।
     അലക്ഷിതഃ സ്വൈരവധൂതവേഷോ
          വ്രതാനി ചേരേ ഹരിതോഷണാനി ॥ 19 ॥

     ഇത്ഥം വ്രജൻഭാരതമേവ വർഷം
          കാലേന യാവദ്ഗതവാൻപ്രഭാസം ।
     താവച്ഛശാസ ക്ഷിതിമേകചക്രാ-
          മേകാതപത്രാമജിതേന പാർത്ഥഃ ॥ 20 ॥

     തത്രാഥ ശുശ്രാവ സുഹൃദ്വിനഷ്ടിം
          വനം യഥാ വേണുജവഹ്നിസംശ്രയം ।
     സംസ്പർധയാ ദഗ്ദ്ധമഥാനുശോചൻ
          സരസ്വതീം പ്രത്യഗിയായ തൂഷ്ണീം ॥ 21 ॥

     തസ്യാം ത്രിതസ്യോശനസോ മനോശ്ച
          പൃഥോരഥാഗ്നേരസിതസ്യ വായോഃ ।
     തീർത്ഥം സുദാസസ്യ ഗവാം ഗുഹസ്യ
          യച്ഛ്രാദ്ധദേവസ്യ സ ആസിഷേവേ ॥ 22 ॥

     അന്യാനി ചേഹ ദ്വിജദേവദേവൈഃ
          കൃതാനി നാനാഽഽയതനാനി വിഷ്ണോഃ ।
     പ്രത്യംഗമുഖ്യാങ്കിതമന്ദിരാണി
          യദ്ദർശനാത്കൃഷ്ണമനുസ്മരന്തി ॥ 23 ॥

     തതസ്ത്വതിവ്രജ്യ സുരാഷ്ട്രമൃദ്ധം
          സൌവീരമത്സ്യാൻ കുരുജാംഗലാംശ്ച ।
     കാലേന താവദ്യമുനാമുപേത്യ
          തത്രോദ്ധവം ഭാഗവതം ദദർശ ॥ 24 ॥

     സ വാസുദേവാനുചരം പ്രശാന്തം
          ബൃഹസ്പതേഃ പ്രാക്തനയം പ്രതീതം ।
     ആലിംഗ്യ ഗാഢം പ്രണയേന ഭദ്രം
          സ്വാനാമപൃച്ഛദ്ഭഗവത്പ്രജാനാം ॥ 25 ॥

     കച്ചിത്പുരാണൌ പുരുഷൌ സ്വനാഭ്യ-
          പാദ്മാനുവൃത്ത്യേഹ കിലാവതീർണ്ണൗ ।
     ആസാത ഉർവ്യാഃ കുശലം വിധായ
          കൃതക്ഷണൌ കുശലം ശൂരഗേഹേ ॥ 26 ॥

     കച്ചിത്കുരൂണാം പരമഃ സുഹൃന്നോ
          ഭാമഃ സ ആസ്തേ സുഖമംഗ ശൌരിഃ ।
     യോ വൈ സ്വസൄണാം പിതൃവദ്ദദാതി
          വരാൻ വദാന്യോ വരതർപ്പണേന ॥ 27 ॥

     കച്ചിദ് വരൂഥാധിപതിര്യദൂനാം
          പ്രദ്യുമ്ന ആസ്തേ സുഖമംഗ വീരഃ ।
     യം രുക്മിണീ ഭഗവതോഽഭിലേഭേ
          ആരാധ്യ വിപ്രാൻ സ്മരമാദിസർഗ്ഗേ ॥ 28 ॥

     കച്ചിത് സുഖം സാത്വതവൃഷ്ണിഭോജ-
          ദാശാർഹകാണാമധിപഃ സ ആസ്തേ ।
     യമഭ്യഷിഞ്ചച്ഛതപത്രനേത്രോ
          നൃപാസനാശാം പരിഹൃത്യ ദൂരാത് ॥ 29 ॥

     കച്ചിദ്ധരേഃ സൗമ്യ സുതഃ സദൃക്ഷ
          ആസ്തേഽഗ്രണീ രഥിനാം സാധു സാംബഃ ।
     അസൂത യം ജാംബവതീ വ്രതാഢ്യാ
          ദേവം ഗുഹം യോംഽബികയാ ധൃതോഽഗ്രേ ॥ 30 ॥

     ക്ഷേമം സ കച്ചിദ്‌യുയുധാന ആസ്തേ
          യഃ ഫാൽഗുനാല്ലബ്ധധനൂരഹസ്യഃ ।
     ലേഭേഽഞ്ജസാധോക്ഷജസേവയൈവ
          ഗതിം തദീയാം യതിഭിർദുരാപാം ॥ 31 ॥

     കച്ചിദ്ബുധഃ സ്വസ്ത്യനമീവ ആസ്തേ
          ശ്വഫൽക്കപുത്രോ ഭഗവത്പ്രപന്നഃ ।
     യഃ കൃഷ്ണപാദാങ്കിതമാർഗ്ഗപാംസു-
          ഷ്വചേഷ്ടത പ്രേമവിഭിന്നധൈര്യഃ ॥ 32 ॥

     കച്ചിച്ഛിവം ദേവകഭോജപുത്ര്യാ
          വിഷ്ണുപ്രജായാ ഇവ ദേവമാതുഃ ।
     യാ വൈ സ്വഗർഭേണ ദധാര ദേവം
          ത്രയീ യഥാ യജ്ഞവിതാനമർത്ഥം ॥ 33 ॥

     അപിസ്വിദാസ്തേ ഭഗവാൻസുഖം വോ
          യഃ സാത്വതാം കാമദുഘോഽനിരുദ്ധഃ ।
     യമാമനന്തി സ്മ ഹ ശബ്ദയോനിം
          മനോമയം സത്ത്വതുരീയതത്ത്വം ॥ 34 ॥

     അപിസ്വിദന്യേ ച നിജാത്മദൈവ-
          മനന്യവൃത്ത്യാ സമനുവ്രതാ യേ ।
     ഹൃദീകസത്യാത്മജചാരുദേഷ്ണ-
          ഗദാദയഃ സ്വസ്തി ചരന്തി സൗമ്യ ॥ 35 ॥

     അപി സ്വദോർഭ്യാം വിജയാച്യുതാഭ്യാം
          ധർമ്മേണ ധർമ്മഃ പരിപാതി സേതും ।
     ദുര്യോധനോഽതപ്യത യത്സഭായാം
          സാമ്രാജ്യലക്ഷ്മ്യാ വിജയാനുവൃത്യാ ॥ 36 ॥

     കിം വാ കൃതാഘേഷ്വഘമത്യമർഷീ
          ഭീമോഽഹിവദ്ദീർഘതമം വ്യമുഞ്ചത് ।
     യസ്യാംഘ്രിപാതം രണഭൂർന്ന സേഹേ
          മാർഗ്ഗം ഗദായാശ്ചരതോ വിചിത്രം ॥ 37 ॥

     കച്ചിദ് യശോധാ രഥയൂഥപാനാം
          ഗാണ്ഡീവധന്വോപരതാരിരാസ്തേ ।
     അലക്ഷിതോ യച്ഛരകൂടഗൂഢോ
          മായാകിരാതോ ഗിരിശസ്തുതോഷ ॥ 38 ॥

     യമാവുതസ്വിത്തനയൌ പൃഥായാഃ
          പാർത്ഥൈർവൃതൌ പക്ഷ്മഭിരക്ഷിണീവ ।
     രേമാത ഉദ്ദായ മൃധേ സ്വരിക്ഥം
          പരാത്സുപർണ്ണാവിവ വജ്രിവക്ത്രാത് ॥ 39 ॥

     അഹോ പൃഥാപി ധ്രിയതേഽർഭകാർത്ഥേ
          രാജർഷിവര്യേണ വിനാപി തേന ।
     യസ്ത്വേകവീരോഽധിരഥോ വിജിഗ്യേ
          ധനുർദ്വിതീയഃ കകുഭശ്ചതസ്രഃ ॥ 40 ॥

     സൗമ്യാനുശോചേ തമധഃപതന്തം
          ഭ്രാത്രേ പരേതായ വിദുദ്രുഹേ യഃ ।
     നിര്യാപിതോ യേന സുഹൃത്സ്വപുര്യാ
          അഹം സ്വപുത്രാൻസമനുവ്രതേന ॥ 41 ॥

     സോഽഹം ഹരേർമ്മർത്ത്യവിഡംബനേന
          ദൃശോ നൃണാം ചാലയതോ വിധാതുഃ ।
     നാന്യോപലക്ഷ്യഃ പദവീം പ്രസാദാച്ചരാമി
          പശ്യൻ ഗതവിസ്മയോഽത്ര ॥ 42 ॥

     നൂനം നൃപാണാം ത്രിമദോത്പഥാനാം
          മഹീം മുഹുശ്ചാലയതാം ചമൂഭിഃ ।
     വധാത്പ്രപന്നാർത്തിജിഹീർഷയേശോ-
          പ്യുപൈക്ഷതാഘം ഭഗവാൻകുരൂണാം ॥ 43 ॥

     അജസ്യ ജൻമോത്പഥനാശനായ
          കർമ്മാണ്യകർത്തുർഗ്രഹണായ പുംസാം ।
     നന്വന്യഥാ കോഽർഹതി ദേഹയോഗം
          പരോ ഗുണാനാമുത കർമ്മതന്ത്രം ॥ 44 ॥

     തസ്യ പ്രപന്നാഖിലലോകപാനാ-
          മവസ്ഥിതാനാമനുശാസനേ സ്വേ ।
     അർത്ഥായ ജാതസ്യ യദുഷ്വജസ്യ
          വാർത്താം സഖേ കീർത്തയ തീർത്ഥകീർത്തേഃ ॥ 45 ॥