ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ചതുർത്ഥഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 4) / അദ്ധ്യായം 8

← സ്കന്ധം 4 : അദ്ധ്യായം 7

സ്കന്ധം 4 : അദ്ധ്യായം 9 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ചതുർത്ഥഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 4) / അദ്ധ്യായം 8

മൈത്രേയ ഉവാച

സനകാദ്യാ നാരദശ്ച ഋഭുർഹംസോഽരുണിർ യതിഃ ।
നൈതേ ഗൃഹാൻ ബ്രഹ്മസുതാ ഹ്യാവസന്നൂർദ്ധ്വരേതസഃ ॥ 1 ॥

മൃഷാധർമ്മസ്യ ഭാര്യാസീദ്ദംഭം മായാം ച ശത്രുഹൻ ।
അസൂത മിഥുനം തത്തു നിരൃതിർജഗൃഹേഽപ്രജഃ ॥ 2 ॥

തയോഃ സമഭവല്ലോഭോ നികൃതിശ്ച മഹാമതേ ।
താഭ്യാം ക്രോധശ്ച ഹിംസാ ച യദ്ദുരുക്തിഃ സ്വസാ കലിഃ ॥ 3 ॥

ദുരുക്തൌ കലിരാധത്ത ഭയം മൃത്യും ച സത്തമ ।
തയോശ്ച മിഥുനം ജജ്ഞേ യാതനാ നിരയസ്തഥാ ॥ 4 ॥

സംഗ്രഹേണ മയാഖ്യാതഃ പ്രതിസർഗ്ഗസ്തവാനഘ ।
ത്രിഃ ശ്രുത്വൈതത്പുമാൻ പുണ്യം വിധുനോത്യാത്മനോ മലം ॥ 5 ॥

അഥാതഃ കീർത്തയേ വംശം പുണ്യകീർത്തേഃ കുരൂദ്വഹ ।
സ്വായംഭുവസ്യാപി മനോർഹരേരംശാംശജൻമനഃ ॥ 6 ॥

പ്രിയവ്രതോത്താനപാദൌ ശതരൂപാപതേഃ സുതൌ ।
വാസുദേവസ്യ കലയാ രക്ഷായാം ജഗതഃ സ്ഥിതൌ ॥ 7 ॥

ജായേ ഉത്താനപാദസ്യ സുനീതിഃ സുരുചിസ്തയോഃ ।
സുരുചിഃ പ്രേയസീ പത്യുർന്നേതരാ യത്സുതോ ധ്രുവഃ ॥ 8 ॥

ഏകദാ സുരുചേഃ പുത്രമങ്‌കമാരോപ്യ ലാളയൻ ।
ഉത്തമം നാരുരുക്ഷന്തം ധ്രുവം രാജാഭ്യനന്ദത ॥ 9 ॥

തഥാ ചികീർഷമാണം തം സപത്ന്യാസ്തനയം ധ്രുവം ।
സുരുചിഃ ശൃണ്വതോ രാജ്ഞഃ സേർഷ്യമാഹാതിഗർവ്വിതാ ॥ 10 ॥

ന വത്സ നൃപതേർധിഷ്ണ്യം ഭവാനാരോഢുമർഹതി ।
ന ഗൃഹീതോ മയാ യത്ത്വം കുക്ഷാവപി നൃപാത്മജഃ ॥ 11 ॥

ബാലോഽസി ബത നാത്മാനമന്യസ്ത്രീഗർഭസംഭൃതം ।
നൂനം വേദ ഭവാൻ യസ്യ ദുർല്ലഭേഽർത്ഥേ മനോരഥഃ ॥ 12 ॥

തപസാഽഽരാധ്യ പുരുഷം തസ്യൈവാനുഗ്രഹേണ മേ ।
ഗർഭേ ത്വം സാധയാത്മാനം യദീച്ഛസി നൃപാസനം ॥ 13 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

     മാതുഃ സപത്ന്യാഃ സ ദുരുക്തിവിദ്ധഃ
          ശ്വസൻ രുഷാ ദണ്ഡഹതോ യഥാഹിഃ ।
     ഹിത്വാ മിഷന്തം പിതരം സന്നവാചം
          ജഗാമ മാതുഃ പ്രരുദൻ സകാശം ॥ 14 ॥

     തം നിഃശ്വസന്തം സ്ഫുരിതാധരോഷ്ഠം
          സുനീതിരുത്സംഗ ഉദൂഹ്യ ബാലം ।
     നിശമ്യ തത്പൌരമുഖാന്നിതാന്തം
          സാ വിവ്യഥേ യദ്ഗദിതം സപത്ന്യാ ॥ 15 ॥

     സോത്‌സൃജ്യ ധൈര്യം വിലലാപ ശോക-
          ദാവാഗ്നിനാ ദാവലതേവ ബാലാ ।
     വാക്യം സപത്ന്യാഃ സ്മരതീ സരോജ-
          ശ്രിയാ ദൃശാ ബാഷ്പകലാമുവാഹ ॥ 16 ॥

     ദീർഘം ശ്വസന്തീ വൃജിനസ്യ പാര-
          മപശ്യതീ ബാലകമാഹ ബാലാ ।
     മാമങ്ഗളം താത പരേഷു മംസ്ഥാ
          ഭുങ്‌ക്തേ ജനോ യത്പരദുഃഖദസ്തത് ॥ 17 ॥

     സത്യം സുരുച്യാഭിഹിതം ഭവാൻ മേ
          യദ്ദുർഭഗായാ ഉദരേ ഗൃഹീതഃ ।
     സ്തന്യേന വൃദ്ധശ്ച വിലജ്ജതേ യാം
          ഭാര്യേതി വാ വോഢുമിഡസ്പതിർമ്മാം ॥ 18 ॥

     ആതിഷ്ഠ തത്താത വിമത്സരസ്ത്വ-
          മുക്തം സമാത്രാപി യദവ്യളീകം ।
     ആരാധയാധോക്ഷജപാദപദ്മം
          യദീച്ഛസേഽധ്യാസനമുത്തമോ യഥാ ॥ 19 ॥

     യസ്യാംഘ്രിപദ്മം പരിചര്യ വിശ്വ-
          വിഭാവനായാത്തഗുണാഭിപത്തേഃ ।
     അജോഽധ്യതിഷ്ഠത്ഖലു പാരമേഷ്ഠ്യം
          പദം ജിതാത്മശ്വസനാഭിവന്ദ്യം ॥ 20 ॥

     തഥാ മനുർവ്വോ ഭഗവാൻ പിതാമഹോ
          യമേകമത്യാ പുരുദക്ഷിണൈർമ്മഖൈഃ ।
     ഇഷ്ട്വാഭിപേദേ ദുരവാപമന്യതോ
          ഭൌമം സുഖം ദിവ്യമഥാപവർഗ്യം ॥ 21 ॥

     തമേവ വത്സാശ്രയ ഭൃത്യവത്സലം
          മുമുക്ഷുഭിർമൃഗ്യപദാബ്ജപദ്ധതിം ।
     അനന്യഭാവേ നിജധർമ്മഭാവിതേ
          മനസ്യവസ്ഥാപ്യ ഭജസ്വ പൂരുഷം ॥ 22 ॥

     നാന്യം തതഃ പദ്മപലാശലോചനാ-
          ദ്ദുഃഖച്ഛിദം തേ മൃഗയാമി കഞ്ചന ।
     യോ മൃഗ്യതേ ഹസ്തഗൃഹീതപദ്മയാ
          ശ്രിയേതരൈരംഗ വിമൃഗ്യമാണയാ ॥ 23 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

ഏവം സംജൽപിതം മാതുരാകർണ്ണ്യാർത്ഥാഗമം വചഃ ।
സംനിയമ്യാത്മനാഽഽത്മാനം നിശ്ചക്രാമ പിതുഃ പുരാത് ॥ 24 ॥

നാരദസ്തദുപാകർണ്ണ്യ ജ്ഞാത്വാ തസ്യ ചികീർഷിതം ।
സ്പൃഷ്ട്വാ മൂർധന്യഘഘ്നേന പാണിനാ പ്രാഹ വിസ്മിതഃ ॥ 25 ॥

അഹോ തേജഃ ക്ഷത്രിയാണാം മാനഭംഗമമൃഷ്യതാം ।
ബാലോഽപ്യയം ഹൃദാ ധത്തേ യത്സമാതുരസദ്വചഃ ॥ 26 ॥

നാരദ ഉവാച

നാധുനാപ്യവമാനം തേ സമ്മാനം വാപി പുത്രക ।
ലക്ഷയാമഃ കുമാരസ്യ സക്തസ്യ ക്രീഡനാദിഷു ॥ 27 ॥

വികൽപേ വിദ്യമാനേഽപി ന ഹ്യസന്തോഷഹേതവഃ ।
പുംസോ മോഹമൃതേ ഭിന്നാ യല്ലോകേ നിജകർമ്മഭിഃ ॥ 28 ॥

പരിതുഷ്യേത്തതസ്താത താവൻമാത്രേണ പൂരുഷഃ ।
ദൈവോപസാദിതം യാവദ്വീക്ഷ്യേശ്വരഗതിം ബുധഃ ॥ 29 ॥

അഥ മാത്രോപദിഷ്ടേന യോഗേനാവരുരുത്സസി ।
യത്പ്രസാദം സ വൈ പുംസാം ദുരാരാധ്യോ മതോ മമ ॥ 30 ॥

മുനയഃ പദവീം യസ്യ നിഃസംഗേനോരുജൻമഭിഃ ।
ന വിദുർമൃഗയന്തോഽപി തീവ്രയോഗസമാധിനാ ॥ 31 ॥

അതോ നിവർത്തതാമേഷ നിർബ്ബന്ധസ്തവ നിഷ്ഫലഃ ।
യതിഷ്യതി ഭവാൻ കാലേ ശ്രേയസാം സമുപസ്ഥിതേ ॥ 32 ॥

യസ്യ യദ് ദൈവവിഹിതം സ തേന സുഖദുഃഖയോഃ ।
ആത്മാനം തോഷയൻ ദേഹീ തമസഃ പാരമൃച്ഛതി ॥ 33 ॥

ഗുണാധികാൻമുദം ലിപ്സേദനുക്രോശം ഗുണാധമാത് ।
മൈത്രീം സമാനാദന്വിച്ഛേന്ന താപൈരഭിഭൂയതേ ॥ 34 ॥

ധ്രുവ ഉവാച

സോഽയം ശമോ ഭഗവതാ സുഖദുഃഖഹതാത്മനാം ।
ദർശിതഃ കൃപയാ പുംസാം ദുർദർശോഽസ്മദ്വിധൈസ്തു യഃ ॥ 35 ॥

അഥാപി മേഽവിനീതസ്യ ക്ഷാത്രം ഘോരമുപേയുഷഃ ।
സുരുച്യാ ദുർവ്വചോ ബാണൈർന്നാ ഭിന്നേ ശ്രയതേ ഹൃദി ॥ 36 ॥

പദം ത്രിഭുവനോത്കൃഷ്ടം ജിഗീഷോഃ സാധു വർത്മ മേ ।
ബ്രൂഹ്യസ്മത്പിതൃഭിർബ്രഹ്മന്നന്യൈരപ്യനധിഷ്ഠിതം ॥ 37 ॥

നൂനം ഭവാൻ ഭഗവതോ യോഽങ്ഗജഃ പരമേഷ്ഠിനഃ ।
വിതുദന്നടതേ വീണാം ഹിതാർത്ഥം ജഗതോഽർക്കവത് ॥ 38 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

ഇത്യുദാഹൃതമാകർണ്ണ്യ ഭഗവാന്നാരദസ്തദാ ।
പ്രീതഃ പ്രത്യാഹ തം ബാലം സദ്വാക്യമനുകമ്പയാ ॥ 39 ॥

നാരദ ഉവാച

ജനന്യാഭിഹിതഃ പന്ഥാഃ സ വൈ നിഃശ്രേയസസ്യ തേ ।
ഭഗവാൻ വാസുദേവസ്തം ഭജ തത്പ്രവണാത്മനാ ॥ 40 ॥

ധർമ്മാർത്ഥകാമമോക്ഷാഖ്യം യ ഇച്ഛേച്ഛ്രേയ ആത്മനഃ ।
ഏകമേവ ഹരേസ്തത്ര കാരണം പാദസേവനം ॥ 41 ॥

തത്താത ഗച്ഛ ഭദ്രം തേ യമുനായാസ്തടം ശുചി ।
പുണ്യം മധുവനം യത്ര സാന്നിധ്യം നിത്യദാ ഹരേഃ ॥ 42 ॥

സ്നാത്വാനുസവനം തസ്മിൻ കാളിന്ദ്യാഃ സലിലേ ശിവേ ।
കൃത്വോചിതാനി നിവസന്നാത്മനഃ കൽപിതാസനഃ ॥ 43 ॥

പ്രാണായാമേന ത്രിവൃതാ പ്രാണേന്ദ്രിയമനോമലം ।
ശനൈർവ്യുദസ്യാഭിധ്യായേൻമനസാ ഗുരുണാ ഗുരും ॥ 44 ॥

പ്രസാദാഭിമുഖം ശശ്വത്പ്രസന്നവദനേക്ഷണം ।
സുനാസം സുഭ്രുവം ചാരുകപോലം സുരസുന്ദരം ॥ 45 ॥

തരുണം രമണീയാംഗമരുണോഷ്ഠേക്ഷണാധരം ।
പ്രണതാശ്രയണം നൃമ്‌ണം ശരണ്യം കരുണാർണ്ണവം ॥ 46 ॥

ശ്രീവത്സാങ്കം ഘനശ്യാമം പുരുഷം വനമാലിനം ।
ശംഖചക്രഗദാപദ്മൈരഭിവ്യക്തചതുർഭുജം ॥ 47 ॥

കിരീടിനം കുണ്ഡലിനം കേയൂരവലയാന്വിതം ।
കൌസ്തുഭാഭരണഗ്രീവം പീതകൌശേയവാസസം ॥ 48 ॥

കാഞ്ചീകലാപപര്യസ്തം ലസത്കാഞ്ചനനൂപുരം ।
ദർശനീയതമം ശാന്തം മനോനയനവർദ്ധനം ॥ 49 ॥

പദ്ഭ്യാം നഖമണിശ്രേണ്യാ വിലസദ്ഭ്യാം സമർച്ചതാം ।
ഹൃത്പദ്മകർണ്ണികാധിഷ്ണ്യമാക്രമ്യാത്മന്യവസ്ഥിതം ॥ 50 ॥

സ്മയമാനമഭിധ്യായേത് സാനുരാഗാവലോകനം ।
നിയതേനൈകഭൂതേന മനസാ വരദർഷഭം ॥ 51 ॥

ഏവം ഭഗവതോ രൂപം സുഭദ്രം ധ്യായതോ മനഃ ।
നിർവൃത്യാ പരയാ തൂർണ്ണം സമ്പന്നം ന നിവർത്തതേ ॥ 52 ॥

ജപ്യശ്ച പരമോ ഗുഹ്യഃ ശ്രൂയതാം മേ നൃപാത്മജ ।
യം സപ്തരാത്രം പ്രപഠൻ പുമാൻ പശ്യതി ഖേചരാൻ ॥ 53 ॥

“ഓം നമോ ഭഗവതേ വാസുദേവായ । “

മന്ത്രേണാനേന ദേവസ്യ കുര്യാദ് ദ്രവ്യമയീം ബുധഃ ।
സപര്യാം വിവിധൈർദ്രവ്യൈർദ്ദേശകാലവിഭാഗവിത് ॥ 54 ॥

സലിലൈഃ ശുചിഭിർമാല്യൈർവ്വന്യൈർമ്മൂലഫലാദിഭിഃ ।
ശസ്താങ്കുരാംശുകൈശ്ചാർച്ചേത്തുളസ്യാ പ്രിയയാ പ്രഭും ॥ 55 ॥

ലബ്ധ്വാ ദ്രവ്യമയീമർച്ചാം ക്ഷിത്യംബ്വാദിഷു വാർച്ചയേത് ।
ആഭൃതാത്മാ മുനിഃ ശാന്തോ യതവാങ്മിതവന്യഭുക് ॥ 56 ॥

സ്വേച്ഛാവതാരചരിതൈരചിന്ത്യനിജമായയാ ।
കരിഷ്യത്യുത്തമശ്ലോകസ്തദ് ധ്യായേദ്ധൃദയങ്ഗമം ॥ 57 ॥

പരിചര്യാ ഭഗവതോ യാവത്യഃ പൂർവ്വസേവിതാഃ ।
താ മന്ത്രഹൃദയേനൈവ പ്രയുഞ്ജ്യാൻമന്ത്രമൂർത്തയേ ॥ 58 ॥

ഏവം കായേന മനസാ വചസാ ച മനോഗതം ।
പരിചര്യമാണോ ഭഗവാൻ ഭക്തിമത്പരിചര്യയാ ॥ 59 ॥

പുംസാമമായിനാം സമ്യഗ്ഭജതാം ഭാവവർദ്ധനഃ ।
ശ്രേയോ ദിശത്യഭിമതം യദ്ധർമ്മാദിഷു ദേഹിനാം ॥ 60 ॥

വിരക്തശ്ചേന്ദ്രിയരതൌ ഭക്തിയോഗേന ഭൂയസാ ।
തം നിരന്തരഭാവേന ഭജേതാദ്ധാ വിമുക്തയേ ॥ 61 ॥

ഇത്യുക്തസ്തം പരിക്രമ്യ പ്രണമ്യ ച നൃപാർഭകഃ ।
യയൌ മധുവനം പുണ്യം ഹരേശ്ചരണചർച്ചിതം ॥ 62 ॥

തപോവനം ഗതേ തസ്മിൻ പ്രവിഷ്ടോഽന്തഃപുരം മുനിഃ ।
അർഹിതാർഹണകോ രാജ്ഞാ സുഖാസീന ഉവാച തം ॥ 63 ॥

നാരദ ഉവാച

രാജൻ കിം ധ്യായസേ ദീർഘം മുഖേന പരിശുഷ്യതാ ।
കിം വാ ന രിഷ്യതേ കാമോ ധർമ്മോ വാർത്ഥേന സംയുതഃ ॥ 64 ॥

രാജോവാച

സുതോ മേ ബാലകോ ബ്രഹ്മൻ സ്ത്രൈണേനാകരുണാത്മനാ ।
നിർവ്വാസിതഃ പഞ്ചവർഷഃ സഹ മാത്രാ മഹാൻ കവിഃ ॥ 65 ॥

അപ്യനാഥം വനേ ബ്രഹ്മൻ മാ സ്മാദന്ത്യർഭകം വൃകാഃ ।
ശ്രാന്തം ശയാനം ക്ഷുധിതം പരിമ്‌ളാനമുഖാംബുജം ॥ 66 ॥

അഹോ മേ ബത ദൌരാത്മ്യം സ്ത്രീജിതസ്യോപധാരയ ।
യോഽങ്കം പ്രേമ്‌ണാഽഽരുരുക്ഷന്തം നാഭ്യനന്ദമസത്തമഃ ॥ 67 ॥

നാരദ ഉവാച

മാ മാ ശുചഃ സ്വതനയം ദേവഗുപ്തം വിശാമ്പതേ ।
തത്പ്രഭാവമവിജ്ഞായ പ്രാവൃങ്‌ക്തേ യദ്യശോ ജഗത് ॥ 68 ॥

സുദുഷ്കരം കർമ്മ കൃത്വാ ലോകപാലൈരപി പ്രഭുഃ ।
ഏഷ്യത്യചിരതോ രാജൻ യശോ വിപുലയംസ്തവ ॥ 69 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

ഇതി ദേവർഷിണാ പ്രോക്തം വിശ്രുത്യ ജഗതീപതിഃ ।
രാജലക്ഷ്മീമനാദൃത്യ പുത്രമേവാന്വചിന്തയത് ॥ 70 ॥

തത്രാഭിഷിക്തഃ പ്രയതസ്താമുപോഷ്യ വിഭാവരീം ।
സമാഹിതഃ പര്യചരദൃഷ്യാദേശേന പൂരുഷം ॥ 71 ॥

ത്രിരാത്രാന്തേ ത്രിരാത്രാന്തേ കപിത്ഥബദരാശനഃ ।
ആത്മവൃത്ത്യനുസാരേണ മാസം നിന്യേഽർച്ചയൻ ഹരിം ॥ 72 ॥

ദ്വിതീയം ച തഥാ മാസം ഷഷ്ഠേ ഷഷ്ഠേഽർഭകോ ദിനേ ।
തൃണപർണ്ണാദിഭിഃ ശീർണ്ണൈഃ കൃതാന്നോഽഭ്യർച്ചയദ് വിഭും ॥ 73 ॥

തൃതീയം ചാനയൻമാസം നവമേ നവമേഽഹനി ।
അബ്ഭക്ഷ ഉത്തമശ്ലോകമുപാധാവത്‌സമാധിനാ ॥ 74 ॥

ചതുർത്ഥമപി വൈ മാസം ദ്വാദശേ ദ്വാദശേഽഹനി ।
വായുഭക്ഷോ ജിതശ്വാസോ ധ്യായൻ ദേവമധാരയത് ॥ 75 ॥

പഞ്ചമേ മാസ്യനുപ്രാപ്തേ ജിതശ്വാസോ നൃപാത്മജഃ ।
ധ്യായൻ ബ്രഹ്മ പദൈകേന തസ്ഥൌ സ്ഥാണുരിവാചലഃ ॥ 76 ॥

സർവ്വതോ മന ആകൃഷ്യ ഹൃദി ഭൂതേന്ദ്രിയാശയം ।
ധ്യായൻ ഭഗവതോ രൂപം നാദ്രാക്ഷീത്കിഞ്ചനാപരം ॥ 77 ॥

ആധാരം മഹദാദീനാം പ്രധാനപുരുഷേശ്വരം ।
ബ്രഹ്മ ധാരയമാണസ്യ ത്രയോ ലോകാശ്ചകമ്പിരേ ॥ 78 ॥

     യദൈകപാദേന സ പാർത്ഥിവാർഭക-
          സ്തസ്ഥൌ തദംഗുഷ്ഠനിപീഡിതാ മഹീ ।
     നനാമ തത്രാർദ്ധമിഭേന്ദ്രധിഷ്ഠിതാ
          തരീവ സവ്യേതരതഃ പദേ പദേ ॥ 79 ॥

     തസ്മിന്നഭിധ്യായതി വിശ്വമാത്മനോ
          ദ്വാരം നിരുധ്യാസുമനന്യയാ ധിയാ ।
     ലോകാ നിരുച്ഛ്വാസനിപീഡിതാ ഭൃശം
          സലോകപാലാഃ ശരണം യയുർഹരിം ॥ 80 ॥

ദേവാ ഊചുഃ

     നൈവം വിദാമോ ഭഗവൻ പ്രാണരോധം
          ചരാചരസ്യാഖിലസത്ത്വധാമ്‌നഃ ।
     വിധേഹി തന്നോ വൃജിനാദ് വിമോക്ഷം
          പ്രാപ്താ വയം ത്വാം ശരണം ശരണ്യം ॥ 81 ॥

ശ്രീഭഗവാനുവാച

     മാ ഭൈഷ്ട ബാലം തപസോ ദുരത്യയാ-
          ന്നിവർത്തയിഷ്യേ പ്രതിയാത സ്വധാമ ।
     യതോ ഹി വഃ പ്രാണനിരോധ ആസീ-
          ദൌത്താനപാദിർമ്മയി സംഗതാത്മാ ॥ 82 ॥