ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ചതുർത്ഥഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 4) / അദ്ധ്യായം 24

← സ്കന്ധം 4 : അദ്ധ്യായം 23

സ്കന്ധം 4 : അദ്ധ്യായം 25 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ചതുർത്ഥഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 4) / അദ്ധ്യായം 24

മൈത്രേയ ഉവാച

വിജിതാശ്വോഽധിരാജാഽഽസീത്പൃഥുപുത്രഃ പൃഥുശ്രവാഃ ।
യവീയോഭ്യോഽദദാത്കാഷ്ഠാ ഭ്രാതൃഭ്യോ ഭ്രാതൃവത്സലഃ ॥ 1 ॥

ഹര്യക്ഷായാദിശത്പ്രാചീം ധൂമ്രകേശായ ദക്ഷിണാം ।
പ്രതീചീം വൃകസംജ്ഞായ തുര്യാം ദ്രവിണസേ വിഭുഃ ॥ 2 ॥

അന്തർധാനഗതിം ശക്രാല്ലബ്ധ്വാന്തർദ്ധാനസംജ്ഞിതഃ ।
അപത്യത്രയമാധത്ത ശിഖണ്ഡിന്യാം സുസമ്മതം ॥ 3 ॥

പാവകഃ പവമാനശ്ച ശുചിരിത്യഗ്നയഃ പുരാ ।
വസിഷ്ഠശാപാദുത്പന്നാഃ പുനർ യോഗഗതിം ഗതാഃ ॥ 4 ॥

അന്തർദ്ധാനോ നഭസ്വത്യാം ഹവിർധാനമവിന്ദത ।
യ ഇന്ദ്രമശ്വഹർത്താരം വിദ്വാനപി ന ജഘ്നിവാൻ ॥ 5 ॥

രാജ്ഞാം വൃത്തിം കരാദാനദണ്ഡശുൽകാദിദാരുണാം ।
മന്യമാനോ ദീർഘസത്രവ്യാജേന വിസസർജ്ജ ഹ ॥ 6 ॥

തത്രാപി ഹംസം പുരുഷം പരമാത്മാനമാത്മദൃക് ।
യജംസ്തല്ലോകതാമാപ കുശലേന സമാധിനാ ॥ 7 ॥

ഹവിർധാനാദ്ധവിർധാനീ വിദുരാസൂത ഷട് സുതാൻ ।
ബർഹിഷദം ഗയം ശുക്ലം കൃഷ്ണം സത്യം ജിതവ്രതം ॥ 8 ॥

ബർഹിഷത് സുമഹാഭാഗോ ഹാവിർദ്ധാനിഃ പ്രജാപതിഃ ।
ക്രിയാകാണ്ഡേഷു നിഷ്ണാതോ യോഗേഷു ച കുരൂദ്വഹ ॥ 9 ॥

യസ്യേദം ദേവയജനമനുയജ്ഞം വിതന്വതഃ ।
പ്രാചീനാഗ്രൈഃ കുശൈരാസീദാസ്തൃതം വസുധാതലം ॥ 10 ॥

സാമുദ്രീം ദേവദേവോക്താമുപയേമേ ശതദ്രുതിം ।
യാം വീക്ഷ്യ ചാരുസർവ്വാംഗീം കിശോരീം സുഷ്ഠ്വലങ്കൃതാം ।
പരിക്രമന്തീമുദ്വാഹേ ചകമേഽഗ്നിഃ ശുകീമിവ ॥ 11 ॥

വിബുധാസുരഗന്ധർവ്വമുനിസിദ്ധനരോരഗാഃ ।
വിജിതാഃ സൂര്യയാ ദിക്ഷു ക്വണയന്ത്യൈവ നൂപുരൈഃ ॥ 12 ॥

പ്രാചീനബർഹിഷഃ പുത്രാഃ ശതദ്രുത്യാം ദശാഭവൻ ।
തുല്യനാമവ്രതാഃ സർവ്വേ ധർമ്മസ്നാതാഃ പ്രചേതസഃ ॥ 13 ॥

പിത്രാഽഽദിഷ്ടാഃ പ്രജാസർഗ്ഗേ തപസേഽർണ്ണവമാവിശൻ ।
ദശവർഷസഹസ്രാണി തപസാർച്ചംസ്തപസ്പതിം ॥ 14 ॥

യദുക്തം പഥി ദൃഷ്ടേന ഗിരിശേന പ്രസീദതാ ।
തദ്ധ്യായന്തോ ജപന്തശ്ച പൂജയന്തശ്ച സംയതാഃ ॥ 15 ॥

വിദുര ഉവാച

പ്രചേതസാം ഗിരിത്രേണ യഥാഽഽസീത്പഥി സംഗമഃ ।
യദുതാഹ ഹരഃ പ്രീതസ്തന്നോ ബ്രഹ്മൻ വദാർത്ഥവത് ॥ 16 ॥

സംഗമഃ ഖലു വിപ്രർഷേ ശിവേനേഹ ശരീരിണാം ।
ദുർല്ലഭോ മുനയോ ദധ്യുരസംഗാദ്‌യമഭീപ്സിതം ॥ 17 ॥

ആത്മാരാമോഽപി യസ്ത്വസ്യ ലോകകൽപസ്യ രാധസേ ।
ശക്ത്യാ യുക്തോ വിചരതി ഘോരയാ ഭഗവാൻ ഭവഃ ॥ 18 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

പ്രചേതസഃ പിതുർവ്വാക്യം ശിരസാഽഽദായ സാധവഃ ।
ദിശം പ്രതീചീം പ്രയയുസ്തപസ്യാദൃതചേതസഃ ॥ 19 ॥

സമുദ്രമുപ വിസ്തീർണ്ണമപശ്യൻ സുമഹത്സരഃ ।
മഹൻമന ഇവ സ്വച്ഛം പ്രസന്നസലിലാശയം ॥ 20 ॥

നീലരക്തോത്പലാംഭോജകഹ്ലാരേന്ദീവരാകരം ।
ഹംസസാരസചക്രാഹ്വകാരണ്ഡവനികൂജിതം ॥ 21 ॥

മത്തഭ്രമരസൌസ്വര്യഹൃഷ്ടരോമലതാങ്ഘ്രിപം ।
പദ്മകോശരജോ ദിക്ഷു വിക്ഷിപത്പവനോത്സവം ॥ 22 ॥

തത്ര ഗാന്ധർവമാകർണ്യ ദിവ്യമാർഗ്ഗമനോഹരം ।
വിസിസ്മ്യൂ രാജപുത്രാസ്തേ മൃദംഗപണവാദ്യനു ॥ 23 ॥

തർഹ്യേവ സരസസ്തസ്മാന്നിഷ്ക്രാമന്തം സഹാനുഗം ।
ഉപഗീയമാനമമരപ്രവരം വിബുധാനുഗൈഃ ॥ 24 ॥

തപ്തഹേമനികായാഭം ശിതികണ്ഠം ത്രിലോചനം ।
പ്രസാദസുമുഖം വീക്ഷ്യ പ്രണേമുർജ്ജാതകൌതുകാഃ ॥ 25 ॥

സ താൻ പ്രപന്നാർത്തിഹരോ ഭഗവാൻ ധർമ്മവത്സലഃ ।
ധർമ്മജ്ഞാൻ ശീലസമ്പന്നാൻ പ്രീതഃ പ്രീതാനുവാച ഹ ॥ 26 ॥

രുദ്ര ഉവാച

യൂയം വേദിഷദഃ പുത്രാ വിദിതം വശ്ചികീർഷിതം ।
അനുഗ്രഹായ ഭദ്രം വ ഏവം മേ ദർശനം കൃതം ॥ 27 ॥

യഃ പരം രംഹസഃ സാക്ഷാത് ത്രിഗുണാജ്ജീവസംജ്ഞിതാത് ।
ഭഗവന്തം വാസുദേവം പ്രപന്നഃ സ പ്രിയോ ഹി മേ ॥ 28 ॥

     സ്വധർമ്മനിഷ്ഠഃ ശതജൻമഭിഃ പുമാൻ
          വിരിഞ്ചതാമേതി തതഃ പരം ഹി മാം ।
     അവ്യാകൃതം ഭാഗവതോഽഥ വൈഷ്ണവം
          പദം യഥാഹം വിബുധാഃ കലാത്യയേ ॥ 29 ॥

അഥ ഭാഗവതാ യൂയം പ്രിയാഃ സ്ഥ ഭഗവാൻ യഥാ ।
ന മദ്ഭാഗവതാനാം ച പ്രേയാനന്യോഽസ്തി കർഹിചിത് ॥ 30 ॥

ഇദം വിവിക്തം ജപ്തവ്യം പവിത്രം മംഗളം പരം ।
നിഃശ്രേയസകരം ചാപി ശ്രൂയതാം തദ്വദാമി വഃ ॥ 31 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

ഇത്യനുക്രോശഹൃദയോ ഭഗവാനാഹ താൻ ശിവഃ ।
ബദ്ധാഞ്ജലീൻ രാജപുത്രാൻ നാരായണപരോ വചഃ ॥ 32 ॥

രുദ്ര ഉവാച

ജിതം ത ആത്മവിദ്ധുര്യസ്വസ്തയേ സ്വസ്തിരസ്തു മേ ।
ഭവതാ രാധസാ രാദ്ധം സർവസ്മാ ആത്മനേ നമഃ ॥ 33 ॥

നമഃ പങ്കജനാഭായ ഭൂതസൂക്ഷ്മേന്ദ്രിയാത്മനേ ।
വാസുദേവായ ശാന്തായ കൂടസ്ഥായ സ്വരോചിഷേ ॥ 34 ॥

സങ്കർഷണായ സൂക്ഷ്മായ ദുരന്തായാന്തകായ ച ।
നമോ വിശ്വപ്രബോധായ പ്രദ്യുമ്‌നായാന്തരാത്മനേ ॥ 35 ॥

നമോ നമോഽനിരുദ്ധായ ഹൃഷീകേശേന്ദ്രിയാത്മനേ ।
നമഃ പരമഹംസായ പൂർണ്ണായ നിഭൃതാത്മനേ ॥ 36 ॥

സ്വർഗ്ഗാപവർഗ്ഗദ്വാരായ നിത്യം ശുചിഷദേ നമഃ ।
നമോ ഹിരണ്യവീര്യായ ചാതുർഹോത്രായ തന്തവേ ॥ 37 ॥

നമ ഊർജ്ജ ഇഷേ ത്രയ്യാഃ പതയേ യജ്ഞരേതസേ ।
തൃപ്തിദായ ച ജീവാനാം നമഃ സർവ്വരസാത്മനേ ॥ 38 ॥

സർവ്വസത്ത്വാത്മദേഹായ വിശേഷായ സ്ഥവീയസേ ।
നമസ്ത്രൈലോക്യപാലായ സഹ ഓജോ ബലായ ച ॥ 39 ॥

അർഥലിംഗായ നഭസേ നമോഽന്തർബ്ബഹിരാത്മനേ ।
നമഃ പുണ്യായ ലോകായ അമുഷ്മൈ ഭൂരിവർച്ചസേ ॥ 40 ॥

പ്രവൃത്തായ നിവൃത്തായ പിതൃദേവായ കർമ്മണേ ।
നമോഽധർമ്മവിപാകായ മൃത്യവേ ദുഃഖദായ ച ॥ 41 ॥

നമസ്ത ആശിഷാമീശ മനവേ കാരണാത്മനേ ।
നമോ ധർമ്മായ ബൃഹതേ കൃഷ്ണായാകുണ്ഠമേധസേ ।
പുരുഷായ പുരാണായ സാംഖ്യയോഗേശ്വരായ ച ॥ 42 ॥

ശക്തിത്രയസമേതായ മീഢുഷേഽഹംകൃതാത്മനേ ।
ചേത ആകൂതിരൂപായ നമോ വാചോ വിഭൂതയേ ॥ 43 ॥

ദർശനം നോ ദിദൃക്ഷൂണാം ദേഹി ഭാഗവതാർച്ചിതം ।
രൂപം പ്രിയതമം സ്വാനാം സർവേന്ദ്രിയഗുണാഞ്ജനം ॥ 44 ॥

സ്നിഗ്‌ദ്ധപ്രാവൃഡ്ഘനശ്യാമം സർവ്വസൌന്ദര്യസംഗ്രഹം ।
ചാർവായതചതുർബ്ബാഹും സുജാതരുചിരാനനം ॥ 45 ॥

പദ്മകോശപലാശാക്ഷം സുന്ദരഭ്രൂ സുനാസികം ।
സുദ്വിജം സുകപോലാസ്യം സമകർണ്ണവിഭൂഷണം ॥ 46 ॥

പ്രീതിപ്രഹസിതാപാംഗമളകൈരുപശോഭിതം ।
ലസത്പങ്കജകിഞ്ജൽകദുകൂലം മൃഷ്ടകുണ്ഡലം ॥ 47 ॥

സ്ഫുരത്കിരീടവലയഹാരനൂപുരമേഖലം ।
ശംഖചക്രഗദാപദ്മമാലാമണ്യുത്തമർദ്ധിമത് ॥ 48 ॥

സിംഹസ്കന്ധത്വിഷോ ബിഭ്രത്സൌഭഗഗ്രീവകൌസ്തുഭം ।
ശ്രിയാനപായിന്യാ ക്ഷിപ്തനികഷാശ്മോരസോല്ലസത് ॥ 49 ॥

പൂരരേചകസംവിഗ്നവലിവൽഗുദളോദരം ।
പ്രതിസംക്രാമയദ്വിശ്വം നാഭ്യാഽഽവർത്തഗഭീരയാ ॥ 50 ॥

ശ്യാമശ്രോണ്യധിരോചിഷ്ണു ദുകൂലസ്വർണ്ണമേഖലം ।
സമചാർവ്വംഘ്രിജംഘോരുനിമ്‌നാജാനുസുദർശനം ॥ 51 ॥

     പദാ ശരത്പദ്മപലാശരോചിഷാ
          നഖദ്യുഭിർന്നോഽന്തരഘം വിധുന്വതാ ।
     പ്രദർശയ സ്വീയമപാസ്തസാധ്വസം
          പദം ഗുരോ മാർഗ്ഗഗുരുസ്തമോജുഷാം ॥ 52 ॥

ഏതദ്രൂപമനുധ്യേയമാത്മശുദ്ധിമഭീപ്സതാം ।
യദ്ഭക്തിയോഗോഭയദഃ സ്വധർമ്മമനുതിഷ്ഠതാം ॥ 53 ॥

ഭവാൻ ഭക്തിമതാ ലഭ്യോ ദുർല്ലഭഃ സർവദേഹിനാം ।
സ്വാരാജ്യസ്യാപ്യഭിമത ഏകാന്തേനാത്മവിദ്ഗതിഃ ॥ 54 ॥

തം ദുരാരാധ്യമാരാധ്യ സതാമപി ദുരാപയാ ।
ഏകാന്തഭക്ത്യാ കോ വാഞ്ഛേത്പാദമൂലം വിനാ ബഹിഃ ॥ 55 ॥

യത്ര നിർവിഷ്ടമരണം കൃതാന്തോ നാഭിമന്യതേ ।
വിശ്വം വിധ്വംസയൻ വീര്യശൌര്യവിസ്ഫൂർജ്ജിതഭ്രുവാ ॥ 56 ॥

ക്ഷണാർദ്ധേനാപി തുലയേ ന സ്വർഗ്ഗം നാപുനർഭവം ।
ഭഗവത്സംഗിസംഗസ്യ മർത്ത്യാനാം കിമുതാശിഷഃ ॥ 57 ॥

     അഥാനഘാംഘ്രേസ്തവ കീർത്തിതീർത്ഥയോ-
          രന്തർബ്ബഹിഃ സ്നാനവിധൂതപാപ്‌മനാം ।
     ഭൂതേഷ്വനുക്രോശസുസത്ത്വശീലിനാം
          സ്യാത്സംഗമോഽനുഗ്രഹ ഏഷ നസ്തവ ॥ 58 ॥

     ന യസ്യ ചിത്തം ബഹിരർത്ഥവിഭ്രമം
          തമോഗുഹായാം ച വിശുദ്ധമാവിശത് ।
     യദ്ഭക്തിയോഗാനുഗൃഹീതമഞ്ജസാ
          മുനിർവ്വിചഷ്ടേ നനു തത്ര തേ ഗതിം ॥ 59 ॥

യത്രേദം വ്യജ്യതേ വിശ്വം വിശ്വസ്മിന്നവഭാതി യത് ।
തത്ത്വം ബ്രഹ്മ പരംജ്യോതിരാകാശമിവ വിസ്തൃതം ॥ 60 ॥

     യോ മായയേദം പുരുരൂപയാസൃജത്-
          ബിഭർത്തി ഭൂയഃ ക്ഷപയത്യവിക്രിയഃ ।
     യദ്ഭേദബുദ്ധിഃ സദിവാത്മദുഃസ്ഥയാ
          തമാത്മതന്ത്രം ഭഗവൻ പ്രതീമഹി ॥ 61 ॥

     ക്രിയാകലാപൈരിദമേവ യോഗിനഃ
          ശ്രദ്ധാന്വിതാഃ സാധു യജന്തി സിദ്ധയേ ।
     ഭൂതേന്ദ്രിയാന്തഃകരണോപലക്ഷിതം
          വേദേ ച തന്ത്രേ ച ത ഏവ കോവിദാഃ ॥ 62 ॥

     ത്വമേക ആദ്യഃ പുരുഷഃ സുപ്തശക്തി-
          സ്തയാ രജഃസത്ത്വതമോ വിഭിദ്യതേ ।
     മഹാനഹം ഖം മരുദഗ്നിവാർദ്ധരാഃ
          സുരർഷയോ ഭൂതഗണാ ഇദം യതഃ ॥ 63 ॥

     സൃഷ്ടം സ്വശക്ത്യേദമനുപ്രവിഷ്ട-
          ശ്ചതുർവിധം പുരമാത്മാംശകേന ।
     അഥോ വിദുസ്തം പുരുഷം സന്തമന്തർ-
          ഭുങ്‌ക്തേ ഹൃഷീകൈർമ്മധു സാരഘം യഃ ॥ 64 ॥

     സ ഏഷ ലോകാനതിചണ്ഡവേഗോ
          വികർഷസി ത്വം ഖലു കാലയാനഃ ।
     ഭൂതാനി ഭൂതൈരനുമേയതത്ത്വോ
          ഘനാവലീർവ്വായുരിവാവിഷഹ്യഃ ॥ 65 ॥

     പ്രമത്തമുച്ചൈരിതികൃത്യചിന്തയാ
          പ്രവൃദ്ധലോഭം വിഷയേഷു ലാലസം ।
     ത്വമപ്രമത്തഃ സഹസാഭിപദ്യസേ
          ക്ഷുല്ലേലിഹാനോഽഹിരിവാഖുമന്തകഃ ॥ 66 ॥

     കസ്ത്വത്പദാബ്ജം വിജഹാതി പണ്ഡിതോ
          യസ്തേഽവമാനവ്യയമാനകേതനഃ ।
     വിശങ്കയാസ്മദ്ഗുരുരർച്ചതി സ്മ യദ്-
          വിനോപപത്തിം മനവശ്ചതുർദ്ദശ ॥ 67 ॥

അഥ ത്വമസി നോ ബ്രഹ്മൻ പരമാത്മൻ വിപശ്ചിതാം ।
വിശ്വം രുദ്രഭയധ്വസ്തമകുതശ്ചിദ്ഭയാ ഗതിഃ ॥ 68 ॥

ഇദം ജപത ഭദ്രം വോ വിശുദ്ധാ നൃപനന്ദനാഃ ।
സ്വധർമ്മമനുതിഷ്ഠന്തോ ഭഗവത്യർപ്പിതാശയാഃ ॥ 69 ॥

തമേവാത്മാനമാത്മസ്ഥം സർവ്വഭൂതേഷ്വവസ്ഥിതം ।
പൂജയധ്വം ഗൃണന്തശ്ച ധ്യായന്തശ്ചാസകൃദ്ധരിം ॥ 70 ॥

യോഗാദേശമുപാസാദ്യ ധാരയന്തോ മുനിവ്രതാഃ ।
സമാഹിതധിയഃ സർവ്വ ഏതദഭ്യസതാദൃതാഃ ॥ 71 ॥

ഇദമാഹ പുരാസ്മാകം ഭഗവാൻ വിശ്വസൃക്‌പതിഃ ।
ഭൃഗ്വാദീനാമാത്മജാനാം സിസൃക്ഷുഃ സംസിസൃക്ഷതാം ॥ 72 ॥

തേ വയം നോദിതാഃ സർവ്വേ പ്രജാസർഗ്ഗേ പ്രജേശ്വരാഃ ।
അനേന ധ്വസ്തതമസഃ സിസൃക്ഷ്മോ വിവിധാഃ പ്രജാഃ ॥ 73 ॥

അഥേദം നിത്യദാ യുക്തോ ജപന്നവഹിതഃ പുമാൻ ।
അചിരാച്ഛ്രേയ ആപ്നോതി വാസുദേവപരായണഃ ॥ 74 ॥

ശ്രേയസാമിഹ സർവ്വേഷാം ജ്ഞാനം നിഃശ്രേയസം പരം ।
സുഖം തരതി ദുഷ്പാരം ജ്ഞാനനൌർവ്യസനാർണ്ണവം ॥ 75 ॥

യ ഇമം ശ്രദ്ധയാ യുക്തോ മദ്ഗീതം ഭഗവത് സ്തവം ।
അധീയാനോ ദുരാരാധ്യം ഹരിമാരാധയത്യസൌ ॥ 76 ॥

വിന്ദതേ പുരുഷോഽമുഷ്മാദ് യദ് യദിച്ഛത്യസത്വരം ।
മദ്ഗീതഗീതാത് സുപ്രീതാച്ഛ്രേയസാമേകവല്ലഭാത് ॥ 77 ॥

ഇദം യഃ കല്യ ഉത്ഥായ പ്രാഞ്ജലിഃ ശ്രദ്ധയാന്വിതഃ ।
ശൃണുയാച്ഛ്രാവയേൻമർത്ത്യോ മുച്യതേ കർമ്മബന്ധനൈഃ ॥ 78 ॥

     ഗീതം മയേദം നരദേവനന്ദനാഃ
          പരസ്യ പുംസഃ പരമാത്മനഃ സ്തവം ।
     ജപന്ത ഏകാഗ്രധിയസ്തപോ മഹച്ചരധ്വമന്തേ
          തത ആപ്സ്യഥേപ്സിതം ॥ 79 ॥