ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ചതുർത്ഥഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 4) / അദ്ധ്യായം 17
| ← സ്കന്ധം 4 : അദ്ധ്യായം 16 | സ്കന്ധം 4 : അദ്ധ്യായം 18 → |
ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ചതുർത്ഥഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 4) / അദ്ധ്യായം 17
[തിരുത്തുക]
മൈത്രേയ ഉവാച
ഏവം സ ഭഗവാൻ വൈന്യഃ ഖ്യാപിതോ ഗുണകർമ്മഭിഃ ।
ഛന്ദയാമാസ താൻ കാമൈഃ പ്രതിപൂജ്യാഭിനന്ദ്യ ച ॥ 1 ॥
ബ്രാഹ്മണപ്രമുഖാൻ വർണ്ണാൻ ഭൃത്യാമാത്യപുരോധസഃ ।
പൌരാൻ ജാനപദാൻ ശ്രേണീഃ പ്രകൃതീഃ സമപൂജയത് ॥ 2 ॥
വിദുര ഉവാച
കസ്മാദ് ദധാര ഗോരൂപം ധരിത്രീ ബഹുരൂപിണീ ।
യാം ദുദോഹ പൃഥുസ്തത്ര കോ വത്സോ ദോഹനം ച കിം ॥ 3 ॥
പ്രകൃത്യാ വിഷമാ ദേവീ കൃതാ തേന സമാ കഥം ।
തസ്യ മേധ്യം ഹയം ദേവഃ കസ്യ ഹേതോരപാഹരത് ॥ 4 ॥
സനത്കുമാരാദ്ഭഗവതോ ബ്രഹ്മൻ ബ്രഹ്മവിദുത്തമാത് ।
ലബ്ധ്വാ ജ്ഞാനം സവിജ്ഞാനം രാജർഷിഃ കാം ഗതിം ഗതഃ ॥ 5 ॥
യച്ചാന്യദപി കൃഷ്ണസ്യ ഭവാൻ ഭഗവതഃ പ്രഭോഃ ।
ശ്രവഃ സുശ്രവസഃ പുണ്യം പൂർവദേഹകഥാശ്രയം ॥ 6 ॥
ഭക്തായ മേഽനുരക്തായ തവ ചാധോക്ഷജസ്യ ച ।
വക്തുർമ്മർഹസി യോഽദുഹ്യദ്വൈന്യരൂപേണ ഗാമിമാം ॥ 7 ॥
സൂത ഉവാച
ചോദിതോ വിദുരേണൈവം വാസുദേവകഥാം പ്രതി ।
പ്രശസ്യ തം പ്രീതമനാ മൈത്രേയഃ പ്രത്യഭാഷത ॥ 8 ॥
മൈത്രേയ ഉവാച
യദാഭിഷിക്തഃ പൃഥുരംഗ വിപ്രൈ-
രാമന്ത്രിതോ ജനതായാശ്ച പാലഃ ।
പ്രജാ നിരന്നേ ക്ഷിതിപൃഷ്ഠ ഏത്യ
ക്ഷുത്ക്ഷാമദേഹാഃ പതിമഭ്യവോചൻ ॥ 9 ॥
വയം രാജൻ ജാഠരേണാഭിതപ്താ
യഥാഗ്നിനാ കോടരസ്ഥേന വൃക്ഷാഃ ।
ത്വാമദ്യ യാതാഃ ശരണം ശരണ്യം
യഃ സാധിതോ വൃത്തികരഃ പതിർന്നഃ ॥ 10 ॥
തന്നോ ഭവാനീഹതു രാതവേഽന്നം
ക്ഷുധാർദ്ദിതാനാം നരദേവദേവ ।
യാവന്ന നങ്ക്ഷ്യാമഹ ഉജ്ഝിതോർജ്ജാ
വാർത്താപതിസ്ത്വം കില ലോകപാലഃ ॥ 11 ॥
മൈത്രേയ ഉവാച
പൃഥുഃ പ്രജാനാം കരുണം നിശമ്യ പരിദേവിതം ।
ദീർഘം ദധ്യൌ കുരുശ്രേഷ്ഠ നിമിത്തം സോഽന്വപദ്യത ॥ 12 ॥
ഇതി വ്യവസിതോ ബുദ്ധ്യാ പ്രഗൃഹീതശരാസനഃ ।
സന്ദധേ വിശിഖം ഭൂമേഃ ക്രുദ്ധസ്ത്രിപുരഹാ യഥാ ॥ 13 ॥
പ്രവേപമാനാ ധരണീ നിശാമ്യോദായുധം ച തം ।
ഗൌഃ സത്യപാദ്രവദ്ഭീതാ മൃഗീവ മൃഗയുദ്രുതാ ॥ 14 ॥
താമന്വധാവത്തദ് വൈന്യഃ കുപിതോഽത്യരുണേക്ഷണഃ ।
ശരം ധനുഷി സന്ധായ യത്ര യത്ര പലായതേ ॥ 15 ॥
സാ ദിശോ വിദിശോ ദേവീ രോദസീ ചാന്തരം തയോഃ ।
ധാവന്തീ തത്ര തത്രൈനം ദദർശാനൂദ്യതായുധം ॥ 16 ॥
ലോകേ നാവിന്ദത ത്രാണം വൈന്യാൻമൃത്യോരിവ പ്രജാഃ ।
ത്രസ്താ തദാ നിവവൃതേ ഹൃദയേന വിദൂയതാ ॥ 17 ॥
ഉവാച ച മഹാഭാഗം ധർമ്മജ്ഞാഽഽപന്നവത്സല ।
ത്രാഹി മാമപി ഭൂതാനാം പാലനേഽവസ്ഥിതോ ഭവാൻ ॥ 18 ॥
സ ത്വം ജിഘാംസസേ കസ്മാദ് ദീനാമകൃതകിൽബിഷാം ।
അഹനിഷ്യത്കഥം യോഷാം ധർമ്മജ്ഞ ഇതി യോ മതഃ ॥ 19 ॥
പ്രഹരന്തി ന വൈ സ്ത്രീഷു കൃതാഗഃസ്വപി ജന്തവഃ ।
കിമുത ത്വദ്വിധാ രാജൻ കരുണാ ദീനവത്സലാഃ ॥ 20 ॥
മാം വിപാട്യാജരാം നാവം യത്ര വിശ്വം പ്രതിഷ്ഠിതം ।
ആത്മാനം ച പ്രജാശ്ചേമാഃ കഥമംഭസി ധാസ്യസി ॥ 21 ॥
പൃഥുരുവാച
വസുധേ ത്വാം വധിഷ്യാമി മച്ഛാസനപരാങ്മുഖീം ।
ഭാഗം ബർഹിഷി യാ വൃങ് ക്തേ ന തനോതി ച നോ വസു ॥ 22 ॥
യവസം ജഗ്ദ്ധ്യാനുദിനം നൈവ ദോഗ്ദ്ധ്യൗധസം പയഃ ।
തസ്യാമേവം ഹി ദുഷ്ടായാം ദണ്ഡോ നാത്ര ന ശസ്യതേ ॥ 23 ॥
ത്വം ഖല്വോഷധിബീജാനി പ്രാക് സൃഷ്ടാനി സ്വയംഭുവാ ।
ന മുഞ്ചസ്യാത്മരുദ്ധാനി മാമവജ്ഞായ മന്ദധീഃ ॥ 24 ॥
അമൂഷാം ക്ഷുത്പരീതാനാമാർത്താനാം പരിദേവിതം ।
ശമയിഷ്യാമി മദ്ബാണൈർഭിന്നായാസ്തവ മേദസാ ॥ 25 ॥
പുമാൻ യോഷിദുത ക്ലീബ ആത്മസംഭാവനോഽധമഃ ।
ഭൂതേഷു നിരനുക്രോശോ നൃപാണാം തദ്വധോഽവധഃ ॥ 26 ॥
ത്വാം സ്തബ്ധാം ദുർമ്മദാം നീത്വാ മായാഗാം തിലശഃ ശരൈഃ ।
ആത്മയോഗബലേനേമാ ധാരയിഷ്യാമ്യഹം പ്രജാഃ ॥ 27 ॥
ഏവം മന്യുമയീം മൂർത്തിം കൃതാന്തമിവ ബിഭ്രതം ।
പ്രണതാ പ്രാഞ്ജലിഃ പ്രാഹ മഹീ സഞ്ജാതവേപഥുഃ ॥ 28 ॥
ധരോവാച
നമഃ പരസ്മൈ പുരുഷായ മായയാ
വിന്യസ്തനാനാതനവേ ഗുണാത്മനേ ।
നമഃ സ്വരൂപാനുഭവേന നിർധുത-
ദ്രവ്യക്രിയാകാരകവിഭ്രമോർമ്മയേ ॥ 29 ॥
യേനാഹമാത്മാഽഽയതനം വിനിർമ്മിതാ
ധാത്രാ യതോഽയം ഗുണസർഗ്ഗസംഗ്രഹഃ ।
സ ഏവ മാം ഹന്തുമുദായുധഃ സ്വരാ-
ഡുപസ്ഥിതോഽന്യം ശരണം കമാശ്രയേ ॥ 30 ॥
യ ഏതദാദാവസൃജച്ചരാചരം
സ്വമായയാഽഽത്മാശ്രയയാവിതർക്ക്യയാ ।
തയൈവ സോഽയം കില ഗോപ്തുമുദ്യതഃ
കഥം നു മാം ധർമ്മപരോ ജിഘാംസതി ॥ 31 ॥
നൂനം ബതേശസ്യ സമീഹിതം ജനൈ-
സ്തൻമായയാ ദുർജ്ജയയാകൃതാത്മഭിഃ ।
ന ലക്ഷ്യതേ യസ്ത്വകരോദകാരയദ്-
യോഽനേക ഏകഃ പരതശ്ച ഈശ്വരഃ ॥ 32 ॥
സർഗ്ഗാദി യോഽസ്യാനുരുണദ്ധി ശക്തിഭിർ-
ദ്രവ്യക്രിയാകാരകചേതനാത്മഭിഃ ।
തസ്മൈ സമുന്നദ്ധനിരുദ്ധശക്തയേ
നമഃ പരസ്മൈ പുരുഷായ വേധസേ ॥ 33 ॥
സ വൈ ഭവാനാത്മവിനിർമ്മിതം ജഗദ്-
ഭൂതേന്ദ്രിയാന്തഃകരണാത്മകം വിഭോ ।
സംസ്ഥാപയിഷ്യന്നജ മാം രസാതലാ-
ദഭ്യുജ്ജഹാരാംഭസ ആദിസൂകരഃ ॥ 34 ॥
അപാമുപസ്ഥേ മയി നാവ്യവസ്ഥിതാഃ
പ്രജാ ഭവാനദ്യ രിരക്ഷിഷുഃ കില ।
സ വീരമൂർത്തിഃ സമഭൂദ്ധരാധരോ
യോ മാം പയസ്യുഗ്രശരോ ജിഘാംസസി ॥ 35 ॥
നൂനം ജനൈരീഹിതമീശ്വരാണാ-
മസ്മദ്വിധൈസ്തദ്ഗുണസർഗ്ഗമായയാ ।
ന ജ്ഞായതേ മോഹിതചിത്തവർത്മഭി-
സ്തേഭ്യോ നമോ വീരയശസ്കരേഭ്യഃ ॥ 36 ॥