ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ചതുർത്ഥഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 4) / അദ്ധ്യായം 1

← സ്കന്ധം 3 : അദ്ധ്യായം 33

സ്കന്ധം 4 : അദ്ധ്യായം 2 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ചതുർത്ഥഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 4) / അദ്ധ്യായം 1

മൈത്രേയ ഉവാച

മനോസ്തു ശതരൂപായാം തിസ്രഃ കന്യാശ്ച ജജ്ഞിരേ ।
ആകൂതിർദ്ദേവഹൂതിശ്ച പ്രസൂതിരിതി വിശ്രുതാഃ ॥ 1 ॥

ആകൂതിം രുചയേ പ്രാദാദപി ഭ്രാതൃമതീം നൃപഃ ।
പുത്രികാധർമ്മമാശ്രിത്യ ശതരൂപാനുമോദിതഃ ॥ 2 ॥

പ്രജാപതിഃ സ ഭഗവാൻ രുചിസ്തസ്യാമജീജനത് ।
മിഥുനം ബ്രഹ്മവർച്ചസ്വീ പരമേണ സമാധിനാ ॥ 3 ॥

യസ്തയോഃ പുരുഷഃ സാക്ഷാദ് വിഷ്ണുർ യജ്ഞസ്വരൂപധൃക് ।
യാ സ്ത്രീ സാ ദക്ഷിണാ ഭൂതേരംശഭൂതാനപായിനീ ॥ 4 ॥

ആനിന്യേ സ്വഗൃഹം പുത്ര്യാഃ പുത്രം വിതതരോചിഷം ।
സ്വായംഭുവോ മുദാ യുക്തോ രുചിർജ്ജഗ്രാഹ ദക്ഷിണാം ॥ 5 ॥

താം കാമയാനാം ഭഗവാനുവാഹ യജുഷാം പതിഃ ।
തുഷ്ടായാം തോഷമാപന്നോഽജനയദ്ദ്വാദശാത്മജാൻ ॥ 6 ॥

തോഷഃ പ്രതോഷഃ സന്തോഷോ ഭദ്രഃ ശാന്തിരിഡസ്പതിഃ ।
ഇദ്ധ്മഃ കവിർവ്വിഭുഃ സ്വഹ്നഃ സുദേവോ രോചനോ ദ്വിഷട് ॥ 7 ॥

തുഷിതാ നാമ തേ ദേവാ ആസൻ സ്വായംഭുവാന്തരേ ।
മരീചിമിശ്രാ ഋഷയോ യജ്ഞഃ സുരഗണേശ്വരഃ ॥ 8 ॥

പ്രിയവ്രതോത്താനപാദൌ മനുപുത്രൌ മഹൌജസൌ ।
തത്പുത്രപൌത്രനപ്തൄണാമനുവൃത്തം തദന്തരം ॥ 9 ॥

ദേവഹൂതിമദാത്താത കർദ്ദമായാത്മജാം മനുഃ ।
തത്‌സംബന്ധി ശ്രുതപ്രായം ഭവതാ ഗദതോ മമ ॥ 10 ॥

ദക്ഷായ ബ്രഹ്മപുത്രായ പ്രസൂതിം ഭഗവാൻ മനുഃ ।
പ്രായച്ഛദ്യത്കൃതഃ സർഗ്ഗസ്ത്രിലോക്യാം വിതതോ മഹാൻ ॥ 11 ॥

യാഃ കർദ്ദമസുതാഃ പ്രോക്താ നവ ബ്രഹ്മർഷിപത്നയഃ ।
താസാം പ്രസൂതിപ്രസവം പ്രോച്യമാനം നിബോധ മേ ॥ 12 ॥

പത്നീ മരീചേസ്തു കലാ സുഷുവേ കർദ്ദമാത്മജാ ।
കശ്യപം പൂർണ്ണിമാനം ച യയോരാപൂരിതം ജഗത് ॥ 13 ॥

പൂർണ്ണിമാസൂത വിരജം വിശ്വഗം ച പരന്തപ ।
ദേവകുല്യാം ഹരേഃ പാദശൌചാദ് യാഭൂത്‌സരിദ്ദിവഃ ॥ 14 ॥

അത്രേഃ പത്ന്യനസൂയാ ത്രീഞ്ജജ്ഞേ സുയശസഃ സുതാൻ ।
ദത്തം ദുർവ്വാസസം സോമമാത്മേശബ്രഹ്മസംഭവാൻ ॥ 15 ॥

വിദുര ഉവാച

അത്രേർഗൃഹേ സുരശ്രേഷ്ഠാഃ സ്ഥിത്യുത്പത്ത്യന്തഹേതവഃ ।
കിഞ്ചിച്ചികീർഷവോ ജാതാ ഏതദാഖ്യാഹി മേ ഗുരോ ॥ 16 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

ബ്രഹ്മണാ നോദിതഃ സൃഷ്ടാവത്രിർബ്രഹ്മവിദാം വരഃ ।
സഹ പത്ന്യാ യയാവൃക്ഷം കുലാദ്രിം തപസി സ്ഥിതഃ ॥ 17 ॥

തസ്മിൻ പ്രസൂനസ്തബകപലാശാശോകകാനനേ ।
വാർഭിഃ സ്രവദ്ഭിരുദ്ഘുഷ്ടേ നിർവ്വിന്ധ്യായാഃ സമന്തതഃ ॥ 18 ॥

പ്രാണായാമേന സംയമ്യ മനോ വർഷശതം മുനിഃ ।
അതിഷ്ഠദേകപാദേന നിർദ്വന്ദ്വോഽനിലഭോജനഃ ॥ 19 ॥

ശരണം തം പ്രപദ്യേഽഹം യ ഏവ ജഗദീശ്വരഃ ।
പ്രജാമാത്മസമാം മഹ്യം പ്രയച്ഛത്വിതി ചിന്തയൻ ॥ 20 ॥

തപ്യമാനം ത്രിഭുവനം പ്രാണായാമൈധസാഗ്നിനാ ।
നിർഗ്ഗതേന മുനേർമ്മൂർദ്ധ്നഃ സമീക്ഷ്യ പ്രഭവസ്ത്രയഃ ॥ 21 ॥

അപ്സരോമുനിഗന്ധർവ്വസിദ്ധവിദ്യാധരോരഗൈഃ ।
വിതായമാനയശസസ്തദാശ്രമപദം യയുഃ ॥ 22 ॥

തത്പ്രാദുർഭാവസംയോഗവിദ്യോതിതമനാ മുനിഃ ।
ഉത്തിഷ്ഠന്നേകപാദേന ദദർശ വിബുധർഷഭാൻ ॥ 23 ॥

പ്രണമ്യ ദണ്ഡവദ്ഭൂമാവപതസ്ഥേഽർഹണാഞ്ജലിഃ ।
വൃഷഹംസസുപർണ്ണാസ്ഥാൻ സ്വൈഃ സ്വൈശ്ചിഹ്നൈശ്ച ചിഹ്നിതാൻ ॥ 24 ॥

കൃപാവലോകേന ഹസദ്വദനേനോപലംഭിതാൻ ।
തദ്രോചിഷാ പ്രതിഹതേ നിമീല്യ മുനിരക്ഷിണീ ॥ 25 ॥

ചേതസ്തത്പ്രവണം യുഞ്ജന്നസ്താവീത്സംഹതാഞ്ജലിഃ ।
ശ്ലക്ഷ്ണയാ സൂക്തയാ വാചാ സർവ്വലോകഗരീയസഃ ॥ 26 ॥

അത്രിരുവാച

     വിശ്വോദ്ഭവസ്ഥിതിലയേഷു വിഭജ്യമാനൈർ-
          മ്മായാഗുണൈരനുയുഗം വിഗൃഹീതദേഹാഃ ।
     തേ ബ്രഹ്മവിഷ്ണുഗിരിശാഃ പ്രണതോഽസ്മ്യഹം വഃ
          തേഭ്യഃ ക ഏവ ഭവതാം മ ഇഹോപഹൂതഃ ॥ 27 ॥

     ഏകോ മയേഹ ഭഗവാൻ വിവിധപ്രധാനൈ-
          ശ്ചിത്തീകൃതഃ പ്രജനനായ കഥം നു യൂയം ।
     അത്രാഗതാസ്തനുഭൃതാം മനസോഽപി ദൂരാദ്-
          ബ്രൂത പ്രസീദത മഹാനിഹ വിസ്മയോ മേ ॥ 28 ॥

മൈത്രേയ ഉവാച

ഇതി തസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ ത്രയസ്തേ വിബുധർഷഭാഃ ।
പ്രത്യാഹുഃ ശ്ലക്ഷ്ണയാ വാചാ പ്രഹസ്യ തമൃഷിം പ്രഭോ ॥ 29 ॥

ദേവാ ഊചുഃ

യഥാ കൃതസ്തേ സങ്കൽപോ ഭാവ്യം തേനൈവ നാന്യഥാ ।
സത്സങ്കൽപസ്യ തേ ബ്രഹ്മൻ യദ്വൈ ധ്യായതി തേ വയം ॥ 30 ॥

അഥാസ്മദംശഭൂതാസ്തേ ആത്മജാ ലോകവിശ്രുതാഃ ।
ഭവിതാരോഽങ്ഗ ഭദ്രം തേ വിസ്രപ്സ്യന്തി ച തേ യശഃ ॥ 31 ॥

ഏവം കാമവരം ദത്ത്വാ പ്രതിജഗ്മുഃ സുരേശ്വരാഃ ।
സഭാജിതാസ്തയോഃ സമ്യഗ്‌ദമ്പത്യോർമ്മിഷതോസ്തതഃ ॥ 32 ॥

സോമോഽഭൂദ്ബ്രഹ്മണോഽമ്ശേന ദത്തോ വിഷ്ണോസ്തു യോഗവിത് ।
ദുർവ്വാസാഃ ശങ്കരസ്യാംശോ നിബോധാങ്ഗിരസഃ പ്രജാഃ ॥ 33 ॥

ശ്രദ്ധാ ത്വംഗിരസഃ പത്നീ ചതസ്രോഽസൂത കന്യകാഃ ।
സിനീവാലീ കുഹൂ രാകാ ചതുർത്ഥ്യാനുമതിസ്തഥാ ॥ 34 ॥

തത്പുത്രാവപരാവാസ്താം ഖ്യാതൌ സ്വാരോചിഷേഽന്തരേ ।
ഉതഥ്യോ ഭഗവാൻ സാക്ഷാദ്ബ്രഹ്മിഷ്ഠശ്ച ബൃഹസ്പതിഃ ॥ 35 ॥

പുലസ്ത്യോഽജനയത്പത്ന്യാമഗസ്ത്യം ച ഹവിർഭുവി ।
സോഽന്യജൻമനി ദഹ്രാഗ്നിർവ്വിശ്രവാശ്ച മഹാതപാഃ ॥ 36 ॥

തസ്യ യക്ഷപതിർദ്ദേവഃ കുബേരസ്ത്വിഡവിഡാ സുതഃ ।
രാവണഃ കുംഭകർണ്ണശ്ച തഥാന്യസ്യാം വിഭീഷണഃ ॥ 37 ॥

പുലഹസ്യ ഗതിർഭാര്യാ ത്രീനസൂത സതീ സുതാൻ ।
കർമ്മശ്രേഷ്ഠം വരീയാംസം സഹിഷ്ണും ച മഹാമതേ ॥ 38 ॥

ക്രതോരപി ക്രിയാ ഭാര്യാ വാലഖില്യാനസൂയത ।
ഋഷീൻ ഷഷ്ടിസഹസ്രാണി ജ്വലതോ ബ്രഹ്മതേജസാ ॥ 39 ॥

ഊർജ്ജായാം ജജ്ഞിരേ പുത്രാ വസിഷ്ഠസ്യ പരംതപ ।
ചിത്രകേതുപ്രധാനാസ്തേ സപ്ത ബ്രഹ്മർഷയോഽമലാഃ ॥ 40 ॥

ചിത്രകേതുഃ സുരോചിശ്ച വിരജാ മിത്ര ഏവ ച ।
ഉൽബണോ വസുഭൃദ്യാനോ ദ്യുമാൻ ശക്ത്യാദയോഽപരേ ॥ 41 ॥

ചിത്തിസ്ത്വഥർവ്വണഃ പത്നീ ലേഭേ പുത്രം ധൃതവ്രതം ।
ദധ്യഞ്ചമശ്വശിരസം ഭൃഗോർവ്വംശം നിബോധ മേ ॥ 42 ॥

ഭൃഗുഃ ഖ്യാത്യാം മഹാഭാഗഃ പത്ന്യാം പുത്രാനജീജനത് ।
ധാതാരം ച വിധാതാരം ശ്രിയം ച ഭഗവത്പരാം ॥ 43 ॥

ആയതിം നിയതിം ചൈവ സുതേ മേരുസ്തയോരദാത് ।
താഭ്യാം തയോരഭവതാം മൃകണ്ഡഃ പ്രാണ ഏവ ച ॥ 44 ॥

മാർകണ്ഡേയോ മൃകണ്ഡസ്യ പ്രാണാദ്‌വേദശിരാ മുനിഃ ।
കവിശ്ച ഭാർഗ്ഗവോ യസ്യ ഭഗവാനുശനാ സുതഃ ॥ 45 ॥

ത ഏതേ മുനയഃ ക്ഷത്തർല്ലോകാൻ സർഗ്ഗൈരഭാവയൻ ।
ഏഷ കർദ്ദമദൌഹിത്രസന്താനഃ കഥിതസ്തവ ।
ശൃണ്വതഃ ശ്രദ്ദധാനസ്യ സദ്യഃ പാപഹരഃ പരഃ ॥ 46 ॥

പ്രസൂതിം മാനവീം ദക്ഷ ഉപയേമേ ഹ്യജാത്മജഃ ।
തസ്യാം സസർജ്ജ ദുഹിതൄഃ ഷോഡശാമലലോചനാഃ ॥ 47 ॥

ത്രയോദശാദാദ്ധർമ്മായ തഥൈകാമഗ്നയേ വിഭുഃ ।
പിതൃഭ്യ ഏകാം യുക്തേഭ്യോ ഭവായൈകാം ഭവച്ഛിദേ ॥ 48 ॥

ശ്രദ്ധാ മൈത്രീ ദയാ ശാന്തിസ്തുഷ്ടിഃ പുഷ്ടിഃ ക്രിയോന്നതിഃ ।
ബുദ്ധിർമ്മേധാ തിതിക്ഷാ ഹ്രീർമൂർത്തിർദ്ധർമ്മസ്യ പത്നയഃ ॥ 49 ॥

ശ്രദ്ധാസൂത ശുഭം മൈത്രീ പ്രസാദമഭയം ദയാ ।
ശാന്തിഃ സുഖം മുദം തുഷ്ടിഃ സ്മയം പുഷ്ടിരസൂയത ॥ 50 ॥

യോഗം ക്രിയോന്നതിർദ്ദർപ്പമർത്ഥം ബുദ്ധിരസൂയത ।
മേധാ സ്മൃതിം തിതിക്ഷാ തു ക്ഷേമം ഹ്രീഃ പ്രശ്രയം സുതം ॥ 51 ॥

മൂർത്തിഃ സർവ്വഗുണോത്പത്തിർന്നരനാരായണാവൃഷീ ॥ 52 ॥

യയോർജ്ജൻമന്യദോ വിശ്വമഭ്യനന്ദത്സുനിർവൃതം ।
മനാംസി കകുഭോ വാതാഃ പ്രസേദുഃ സരിതോഽദ്രയഃ ॥ 53 ॥

ദിവ്യവാദ്യന്ത തൂര്യാണി പേതുഃ കുസുമവൃഷ്ടയഃ ।
മുനയസ്തുഷ്ടുവുസ്തുഷ്ടാ ജഗുർഗ്ഗന്ധർവ്വകിന്നരാഃ ॥ 54 ॥

നൃത്യന്തി സ്മ സ്ത്രിയോ ദേവ്യ ആസീത്പരമമംഗളം ।
ദേവാ ബ്രഹ്മാദയഃ സർവ്വേ ഉപതസ്ഥുരഭിഷ്ടവൈഃ ॥ 55 ॥

ദേവാ ഊചുഃ

     യോ മായയാ വിരചിതം നിജയാഽഽത്മനീദം
          ഖേ രൂപഭേദമിവ തത്പ്രതിചക്ഷണായ ।
     ഏതേന ധർമ്മസദനേ ഋഷിമൂർത്തിനാദ്യ
          പ്രാദുശ്ചകാര പുരുഷായ നമഃ പരസ്മൈ ॥ 56 ॥

     സോഽയം സ്ഥിതിവ്യതികരോപശമായ സൃഷ്ടാൻ
          സത്ത്വേന നഃ സുരഗണാനനുമേയതത്ത്വഃ ।
     ദൃശ്യാദദഭ്രകരുണേന വിലോകനേന
          യച്ഛ്രീനികേതമമലം ക്ഷിപതാരവിന്ദം ॥ 57 ॥

ഏവം സുരഗണൈസ്താത ഭഗവന്താവഭിഷ്ടുതൌ ।
ലബ്ധാവലോകൈർ യയതുരർച്ചിതൌ ഗന്ധമാദനം ॥ 58 ॥

താവിമൌ വൈ ഭഗവതോ ഹരേരംശാവിഹാഗതൌ ।
ഭാരവ്യയായ ച ഭുവഃ കൃഷ്ണൌ യദുകുരൂദ്വഹൌ ॥ 59 ॥

സ്വാഹാഭിമാനിനശ്ചാഗ്നേരാത്മജാംസ്ത്രീനജീജനത് ।
പാവകം പവമാനം ച ശുചിം ച ഹുതഭോജനം ॥ 60 ॥

തേഭ്യോഽഗ്നയഃ സമഭവൻ ചത്വാരിംശച്ച പഞ്ച ച ।
ത ഏവൈകോനപഞ്ചാശത് സാകം പിതൃപിതാമഹൈഃ ॥ 61 ॥

വൈതാനികേ കർമ്മണി യന്നാമഭിർബ്രഹ്മവാദിഭിഃ ।
ആഗ്നേയ്യ ഇഷ്ടയോ യജ്ഞേ നിരൂപ്യന്തേഽഗ്നയസ്തു തേ ॥ 62 ॥

അഗ്നിഷ്വാത്താ ബർഹിഷദഃ സൗമ്യാഃ പിതര ആജ്യപാഃ ।
സാഗ്നയോഽനഗ്നയസ്തേഷാം പത്നീ ദാക്ഷായണീ സ്വധാ ॥ 63 ॥

തേഭ്യോ ദധാര കന്യേ ദ്വേ വയുനാം ധാരിണീം സ്വധാ ।
ഉഭേ തേ ബ്രഹ്മവാദിന്യൌ ജ്ഞാനവിജ്ഞാനപാരഗേ ॥ 64 ॥

ഭവസ്യ പത്നീ തു സതീ ഭവം ദേവമനുവ്രതാ ।
ആത്മനഃ സദൃശം പുത്രം ന ലേഭേ ഗുണശീലതഃ ॥ 65 ॥

പിതര്യപ്രതിരൂപേ സ്വേ ഭവായാനാഗസേ രുഷാ ।
അപ്രൌഢൈവാത്മനാഽഽത്മാനമജഹാദ്യോഗസംയുതാ ॥ 66 ॥