ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഏകാദശഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 11) / അദ്ധ്യായം 29

← സ്കന്ധം 11 : അദ്ധ്യായം 28

സ്കന്ധം 11 : അദ്ധ്യായം 30 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഏകാദശഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 11) / അദ്ധ്യായം 29

ഉദ്ധവ ഉവാച

സുദുശ്ചരാമിമാം മന്യേ യോഗചര്യാമനാത്മനഃ ।
യഥാഞ്ജസാ പുമാൻ സിദ്ധ്യേത്തൻമേ ബ്രൂഹ്യഞ്ജസാച്യുത ॥ 1 ॥

പ്രായശഃ പുണ്ഡരീകാക്ഷ യുഞ്ജന്തോ യോഗിനോ മനഃ ।
വിഷീദന്ത്യസമാധാനാൻമനോനിഗ്രഹകർശിതാഃ ॥ 2 ॥

     അഥാത ആനന്ദദുഘം പദാംബുജം
          ഹംസാഃ ശ്രയേരന്നരവിന്ദലോചന ।
     സുഖം നു വിശ്വേശ്വര യോഗകർമ്മഭി-
          സ്ത്വൻമായയാമീ വിഹതാ ന മാനിനഃ ॥ 3 ॥

     കിം ചിത്രമച്യുത തവൈതദശേഷബന്ധോ
          ദാസേഷ്വനന്യശരണേഷു യദാത്മസാത്ത്വം ।
     യോഽരോചയത് സഹ മൃഗൈഃ സ്വയമീശ്വരാണാം
          ശ്രീമത്കിരീടതടപീഡിതപാദപീഠഃ ॥ 4 ॥

     തം ത്വാഖിലാത്മദയിതേശ്വരമാശ്രിതാനാം
          സർവ്വാർത്ഥദം സ്വകൃതവിദ്വിസൃജേത കോ നു ।
     കോ വാ ഭജേത്കിമപി വിസ്മൃതയേഽനുഭൂത്യൈ
          കിം വാ ഭവേന്ന തവ പാദരജോജുഷാം നഃ ॥ 5 ॥

     നൈവോപയന്ത്യപചിതിം കവയസ്തവേശ
          ബ്രഹ്മായുഷാപി കൃതമൃദ്ധമുദഃ സ്മരന്തഃ ।
     യോഽന്തർബഹിസ്തനുഭൃതാമശുഭം വിധുന്വ-
          ന്നാചാര്യചൈത്ത്യവപുഷാ സ്വഗതിം വ്യനക്തി ॥ 6 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

     ഇത്യുദ്ധവേനാത്യനുരക്തചേതസാ
          പൃഷ്ടോ ജഗത്ക്രീഡനകഃ സ്വശക്തിഭിഃ ।
     ഗൃഹീതമൂർത്തിത്രയ ഈശ്വരേശ്വരോ
          ജഗാദ സപ്രേമമനോഹരസ്മിതഃ ॥ 7 ॥

ശ്രീഭഗവാനുവാച

ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി മമ ധർമ്മാൻ സുമംഗളാൻ ।
യാൻ ശ്രദ്ധയാഽഽചരൻ മർത്ത്യോ മൃത്യും ജയതി ദുർജ്ജയം ॥ 8 ॥

കുര്യാത് സർവ്വാണി കർമ്മാണി മദർത്ഥം ശനകൈഃ സ്മരൻ ।
മയ്യർപ്പിതമനശ്ചിത്തോ മദ്ധർമ്മാത്മമനോരതിഃ ॥ 9 ॥

ദേശാൻ പുണ്യാനാശ്രയേത മദ്ഭക്തൈഃ സാധുഭിഃ ശ്രിതാൻ ।
ദേവാസുരമനുഷ്യേഷു മദ്ഭക്താചരിതാനി ച ॥ 10 ॥

പൃഥക് സത്രേണ വാ മഹ്യം പർവ്വയാത്രാമഹോത്സവാൻ ।
കാരയേദ്ഗീതനൃത്യാദ്യൈർമ്മഹാരാജവിഭൂതിഭിഃ ॥ 11 ॥

മാമേവ സർവ്വഭൂതേഷു ബഹിരന്തരപാവൃതം ।
ഈക്ഷേതാത്മനി ചാത്മാനം യഥാ ഖമമലാശയഃ ॥ 12 ॥

ഇതി സർവ്വാണി ഭൂതാനി മദ്ഭാവേന മഹാദ്യുതേ ।
സഭാജയൻ മന്യമാനോ ജ്ഞാനം കേവലമാശ്രിതഃ ॥ 13 ॥

ബ്രാഹ്മണേ പുൽകസേ സ്തേനേ ബ്രഹ്മണ്യേഽർക്കേ സ്ഫുലിംഗകേ ।
അക്രൂരേ ക്രൂരകേ ചൈവ സമദൃക് പണ്ഡിതോ മതഃ ॥ 14 ॥

നരേഷ്വഭീക്ഷ്ണം മദ്ഭാവം പുംസോ ഭാവയതോഽചിരാത് ।
സ്പർദ്ധാസൂയാതിരസ്കാരാഃ സാഹങ്കാരാ വിയന്തി ഹി ॥ 15 ॥

വിസൃജ്യ സ്മയമാനാൻ സ്വാൻ ദൃശം വ്രീഡാം ച ദൈഹികീം ।
പ്രണമേദ്ദണ്ഡവദ്ഭൂമാവാശ്വചാണ്ഡാളഗോഖരം ॥ 16 ॥

യാവത് സർവ്വേഷു ഭൂതേഷു മദ്ഭാവോ നോപജായതേ ।
താവദേവമുപാസീത വാങ് മനഃകായവൃത്തിഭിഃ ॥ 17 ॥

സർവ്വം ബ്രഹ്മാത്മകം തസ്യ വിദ്യയാത്മമനീഷയാ ।
പരിപശ്യന്നുപരമേത് സർവ്വതോ മുക്തസംശയഃ ॥ 18 ॥

അയം ഹി സർവ്വകൽപാനാം സധ്രീചീനോ മതോ മമ ।
മദ്ഭാവഃ സർവ്വഭൂതേഷു മനോവാക്കായവൃത്തിഭിഃ ॥ 19 ॥

ന ഹ്യംഗോപക്രമേ ധ്വംസോ മദ്ധർമ്മസ്യോദ്ധവാണ്വപി ।
മയാ വ്യവസിതഃ സമ്യങ് നിർഗ്ഗുണത്വാദനാശിഷഃ ॥ 20 ॥

യോ യോ മയി പരേ ധർമ്മഃ കൽപ്യതേ നിഷ്ഫലായ ചേത് ।
തദായാസോ നിരർത്ഥഃ സ്യാദ്ഭയാദേരിവ സത്തമ ॥ 21 ॥

ഏഷാ ബുദ്ധിമതാം ബുദ്ധിർമ്മനീഷാ ച മനീഷിണാം ।
യത് സത്യമനൃതേനേഹ മർത്ത്യോനാപ്നോതി മാമൃതം ॥ 22 ॥

ഏഷ തേഽഭിഹിതഃ കൃത്സ്നോ ബ്രഹ്മവാദസ്യ സങ്ഗ്രഹഃ ।
സമാസവ്യാസവിധിനാ ദേവാനാമപി ദുർഗ്ഗമഃ ॥ 23 ॥

അഭീക്ഷ്ണശസ്തേ ഗദിതം ജ്ഞാനം വിസ്പഷ്ടയുക്തിമത് ।
ഏതദ്വിജ്ഞായ മുച്യേത പുരുഷോ നഷ്ടസംശയഃ ॥ 24 ॥

സുവിവിക്തം തവ പ്രശ്നം മയൈതദപി ധാരയേത് ।
സനാതനം ബ്രഹ്മഗുഹ്യം പരം ബ്രഹ്മാധിഗച്ഛതി ॥ 25 ॥

യ ഏതൻമമ ഭക്തേഷു സംപ്രദദ്യാത് സുപുഷ്കലം ।
തസ്യാഹം ബ്രഹ്മദായസ്യ ദദാമ്യാത്മാനമാത്മനാ ॥ 26 ॥

യ ഏതത് സമധീയീത പവിത്രം പരമം ശുചി ।
സ പൂയേതാഹരഹർമ്മാം ജ്ഞാനദീപേന ദർശയൻ ॥ 27 ॥

യ ഏതച്ഛ്രദ്ധയാ നിത്യമവ്യഗ്രഃ ശൃണുയാന്നരഃ ।
മയി ഭക്തിം പരാം കുർവ്വൻ കർമ്മഭിർന്ന സ ബധ്യതേ ॥ 28 ॥

അപ്യുദ്ധവ ത്വയാ ബ്രഹ്മ സഖേ സമവധാരിതം ।
അപി തേ വിഗതോ മോഹഃ ശോകശ്ചാസൌ മനോഭവഃ ॥ 29 ॥

നൈതത്ത്വയാ ദാംഭികായ നാസ്തികായ ശഠായ ച ।
അശുശ്രൂഷോരഭക്തായ ദുർവ്വിനീതായ ദീയതാം ॥ 30 ॥

ഏതൈർദ്ദോഷൈർവ്വിഹീനായ ബ്രഹ്മണ്യായ പ്രിയായ ച ।
സാധവേ ശുചയേ ബ്രൂയാദ്ഭക്തിഃ സ്യാച്ഛൂദ്രയോഷിതാം ॥ 31 ॥

നൈതദ് വിജ്ഞായ ജിജ്ഞാസോർജ്ഞാതവ്യമവശിഷ്യതേ ।
പീത്വാ പീയൂഷമമൃതം പാതവ്യം നാവശിഷ്യതേ ॥ 32 ॥

ജ്ഞാനേ കർമ്മണി യോഗേ ച വാർത്തായാം ദണ്ഡധാരണേ ।
യാവാനർത്ഥോ നൃണാം താത താവാംസ്തേഽഹം ചതുർവ്വിധഃ ॥ 33 ॥

     മർത്ത്യോ യദാ ത്യക്തസമസ്തകർമ്മാ
          നിവേദിതാത്മാ വിചികീർഷിതോ മേ ।
     തദാമൃതത്വം പ്രതിപദ്യമാനോ
          മയാത്മഭൂയായ ച കൽപതേ വൈ ॥ 34 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

     സ ഏവമാദർശിതയോഗമാർഗ്ഗ-
          സ്തദോത്തമശ്ലോകവചോ നിശമ്യ ।
     ബദ്ധാഞ്ജലിഃ പ്രീത്യുപരുദ്ധകണ്ഠോ
          ന കിഞ്ചിദൂചേഽശ്രുപരിപ്ലുതാക്ഷഃ ॥ 35 ॥

     വിഷ്ടഭ്യ ചിത്തം പ്രണയാവഘൂർണ്ണം
          ധൈര്യേണ രാജൻ ബഹുമന്യമാനഃ ।
     കൃതാഞ്ജലിഃ പ്രാഹ യദുപ്രവീരം
          ശീർഷ്ണാ സ്പൃശംസ്തച്ചരണാരവിന്ദം ॥ 36 ॥

ഉദ്ധവ ഉവാച

     വിദ്രാവിതോ മോഹമഹാന്ധകാരോ
          യ ആശ്രിതോ മേ തവ സന്നിധാനാത് ।
     വിഭാവസോഃ കിം നു സമീപഗസ്യ
          ശീതം തമോ ഭീഃ പ്രഭവന്ത്യജാദ്യ ॥ 37 ॥

     പ്രത്യർപ്പിതോ മേ ഭവതാനുകമ്പിനാ
          ഭൃത്യായ വിജ്ഞാനമയഃ പ്രദീപഃ ।
     ഹിത്വാ കൃതജ്ഞസ്തവ പാദമൂലം
          കോഽന്യം സമീയാച്ഛരണം ത്വദീയം ॥ 38 ॥

     വൃക്ണശ്ച മേ സുദൃഢഃ സ്നേഹപാശോ
          ദാശാർഹവൃഷ്ണ്യന്ധകസാത്വതേഷു ।
     പ്രസാരിതഃ സൃഷ്ടിവിവൃദ്ധയേ ത്വയാ
          സ്വമായയാ ഹ്യാത്മസുബോധഹേതിനാ ॥ 39 ॥

നമോഽസ്തു തേ മഹായോഗിൻ പ്രപന്നമനുശാധി മാം ।
യഥാ ത്വച്ചരണാംഭോജേ രതിഃ സ്യാദനപായിനീ ॥ 40 ॥

ശ്രീഭഗവാനുവാച

ഗച്ഛോദ്ധവ മയാദിഷ്ടോ ബദര്യാഖ്യം മമാശ്രമം ।
തത്ര മത്പാദതീർത്ഥേദേ സ്നാനോപസ്പർശനൈഃ ശുചിഃ ॥ 41 ॥

ഈക്ഷയാളകനന്ദായാ വിധൂതാശേഷകൽമഷഃ ।
വസാനോ വൽകലാന്യംഗ വന്യഭുക് സുഖനിഃസ്പൃഹഃ ॥ 42 ॥

തിതിക്ഷുർദ്വന്ദ്വമാത്രാണാം സുശീലഃ സംയതേന്ദ്രിയഃ ।
ശാന്തഃ സമാഹിതധിയാ ജ്ഞാനവിജ്ഞാനസംയുതഃ ॥ 43 ॥

മത്തോഽനുശിക്ഷിതം യത്തേ വിവിക്തമനുഭാവയൻ ।
മയ്യാവേശിതവാക് ചിത്തോ മദ്ധർമ്മനിരതോ ഭവ ।
അതിവ്രജ്യ ഗതീസ്തിസ്രോ മാമേഷ്യസി തതഃ പരം ॥ 44 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

     സ ഏവമുക്തോ ഹരിമേധസോദ്ധവഃ
          പ്രദക്ഷിണം തം പരിസൃത്യ പാദയോഃ ।
     ശിരോ നിധായാശ്രുകലാഭിരാർദ്രധീർ-
          നൃഷിഞ്ചദദ്വന്ദ്വപരോഽപ്യപക്രമേ ॥ 45 ॥

     സുദുസ്ത്യജസ്നേഹവിയോഗകാതരോ
          ന ശക്നുവംസ്തം പരിഹാതുമാതുരഃ ।
     കൃച്ഛ്രം യയൌ മൂർദ്ധനി ഭർത്തൃപാദുകേ
          ബിഭ്രന്നമസ്കൃത്യ യയൌ പുനഃ പുനഃ ॥ 46 ॥

     തതസ്തമന്തർഹൃദി സന്നിവേശ്യ
          ഗതോ മഹാഭാഗവതോ വിശാലാം ।
     യഥോപദിഷ്ടാം ജഗദേകബന്ധുനാ
          തപഃ സമാസ്ഥായ ഹരേരഗാദ്ഗതിം ॥ 47 ॥

     യ ഏതദാനന്ദസമുദ്രസംഭൃതം
          ജ്ഞാനാമൃതം ഭാഗവതായ ഭാഷിതം ।
     കൃഷ്ണേന യോഗേശ്വരസേവിതാങ്ഘ്രിണാ
          സച്ഛ്രദ്ധയാസേവ്യ ജഗദ്വിമുച്യതേ ॥ 48 ॥

     ഭവഭയമപഹന്തും ജ്ഞാനവിജ്ഞാനസാരം
          നിഗമകൃദുപജഹ്രേ ഭൃംഗവദ് വേദസാരം ।
     അമൃതമുദധിതശ്ചാപായയദ്ഭൃത്യവർഗ്ഗാൻ
          പുരുഷമൃഷഭമാദ്യം കൃഷ്ണസംജ്ഞം നതോഽസ്മി ॥ 49 ॥