ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഏകാദശഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 11) / അദ്ധ്യായം 21

← സ്കന്ധം 11 : അദ്ധ്യായം 20

സ്കന്ധം 11 : അദ്ധ്യായം 22 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഏകാദശഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 11) / അദ്ധ്യായം 21

ശ്രീഭഗവാനുവാച

യ ഏതാൻ മത്പഥോ ഹിത്വാ ഭക്തിജ്ഞാനക്രിയാത്മകാൻ ।
ക്ഷുദ്രാൻ കാമാംശ്ചലൈഃ പ്രാണൈർജ്ജുഷന്തഃ സംസരന്തി തേ ॥ 1 ॥

സ്വേ സ്വേഽധികാരേ യാ നിഷ്ഠാ സ ഗുണഃ പരികീർത്തിതഃ ।
വിപര്യയസ്തു ദോഷഃ സ്യാദുഭയോരേഷ നിശ്ചയഃ ॥ 2 ॥

ശുദ്ധ്യശുദ്ധീ വിധീയേതേ സമാനേഷ്വപി വസ്തുഷു ।
ദ്രവ്യസ്യ വിചികിത്സാർത്ഥം ഗുണദോഷൌ ശുഭാശുഭൌ ॥ 3 ॥

ധർമ്മാർത്ഥം വ്യവഹാരാർത്ഥം യാത്രാർത്ഥമിതി ചാനഘ ।
ദർശിതോഽയം മയാഽഽചാരോ ധർമ്മമുദ്വഹതാം ധുരം ॥ 4 ॥

ഭൂമ്യംബ്വഗ്ന്യനിലാകാശാ ഭൂതാനാം പഞ്ചധാതവഃ ।
ആബ്രഹ്മസ്ഥാവരാദീനാം ശാരീരാ ആത്മസംയുതാഃ ॥ 5 ॥

വേദേന നാമ രൂപാണി വിഷമാണി സമേഷ്വപി ।
ധാതുഷൂദ്ധവ കൽപ്യന്ത ഏതേഷാം സ്വാർത്ഥസിദ്ധയേ ॥ 6 ॥

ദേശകാലാദിഭാവാനാം വസ്തൂനാം മമ സത്തമ ।
ഗുണദോഷൌ വിധീയേതേ നിയമാർത്ഥം ഹി കർമ്മണാം ॥ 7 ॥

അകൃഷ്ണസാരോ ദേശാനാമബ്രഹ്മണ്യോഽശുചിർഭവേത് ।
കൃഷ്ണസാരോഽപ്യസൌവീരകീകടാസംസ്കൃതേരിണം ॥ 8 ॥

കർമ്മണ്യോ ഗുണവാൻ കാലോ ദ്രവ്യതഃ സ്വത ഏവ വാ ।
യതോ നിവർത്തതേ കർമ്മ സ ദോഷോഽകർമ്മകഃ സ്മൃതഃ ॥ 9 ॥

ദ്രവ്യസ്യ ശുദ്ധ്യശുദ്ധീ ച ദ്രവ്യേണ വചനേന ച ।
സംസ്കാരേണാഥ കാലേന മഹത്വാൽപതയാഥ വാ ॥ 10 ॥

ശക്ത്യാശക്ത്യാഥ വാ ബുദ്ധ്യാ സമൃദ്ധ്യാ ച യദാത്മനേ ।
അഘം കുർവ്വന്തി ഹി യഥാ ദേശാവസ്ഥാനുസാരതഃ ॥ 11 ॥

ധാന്യദാർവ്വസ്ഥിതന്തൂനാം രസതൈജസചർമ്മണാം ।
കാലവായ്വഗ്നിമൃത്തോയൈഃ പാർത്ഥിവാനാം യുതായുതൈഃ ॥ 12 ॥

അമേധ്യലിപ്തം യദ്യേന ഗന്ധലേപം വ്യപോഹതി ।
ഭജതേ പ്രകൃതിം തസ്യ തച്ഛൌചം താവദിഷ്യതേ ॥ 13 ॥

സ്നാനദാനതപോഽവസ്ഥാ വീര്യസംസ്കാരകർമ്മഭിഃ ।
മത്‌സ്മൃത്യാ ചാത്മനഃ ശൌചം ശുദ്ധഃ കർമ്മാചരേദ്ദ്വിജഃ ॥ 14 ॥

മന്ത്രസ്യ ച പരിജ്ഞാനം കർമ്മശുദ്ധിർമദർപ്പണം ।
ധർമ്മഃ സമ്പദ്യതേ ഷഡ്ഭിരധർമ്മസ്തു വിപര്യയഃ ॥ 15 ॥

ക്വചിദ്ഗുണോഽപി ദോഷഃ സ്യാദ് ദോഷോഽപി വിധിനാ ഗുണഃ ।
ഗുണദോഷാർത്ഥനിയമസ്തദ്ഭിദാമേവ ബാധതേ ॥ 16 ॥

സമാനകർമ്മാചരണം പതിതാനാം ന പാതകം ।
ഔത്പത്തികോ ഗുണഃ സംഗോ ന ശയാനഃ പതത്യധഃ ॥ 17 ॥

യതോ യതോ നിവർത്തേത വിമുച്യേത തതസ്തതഃ ।
ഏഷ ധർമ്മോ നൃണാം ക്ഷേമഃ ശോകമോഹഭയാപഹഃ ॥ 18 ॥

വിഷയേഷു ഗുണാധ്യാസാത്പുംസഃ സംഗസ്തതോ ഭവേത് ।
സംഗാത്തത്ര ഭവേത്കാമഃ കാമാദേവ കലിർനൃണാം ॥ 19 ॥

കലേർദുർവ്വിഷഹഃ ക്രോധസ്തമസ്തനുവർത്തതേ ।
തമസാ ഗ്രസ്യതേ പുംസശ്ചേതനാ വ്യാപിനീ ദ്രുതം ॥ 20 ॥

തയാ വിരഹിതഃ സാധോ ജന്തുഃ ശൂന്യായ കൽപതേ ।
തതോഽസ്യ സ്വാർത്ഥവിഭ്രംശോ മൂർച്ഛിതസ്യ മൃതസ്യ ച ॥ 21 ॥

വിഷയാഭിനിവേശേന നാത്മാനം വേദ നാപരം ।
വൃക്ഷജീവികയാ ജീവൻ വ്യർത്ഥം ഭസ്ത്രേവ യഃ ശ്വസൻ ॥ 22 ॥

ഫലശ്രുതിരിയം നൄണാം ന ശ്രേയോ രോചനം പരം ।
ശ്രേയോ വിവക്ഷയാ പ്രോക്തം യഥാ ഭൈഷജ്യരോചനം ॥ 23 ॥

ഉത്പത്ത്യൈവ ഹി കാമേഷു പ്രാണേഷു സ്വജനേഷു ച ।
ആസക്തമനസോ മർത്ത്യാ ആത്മനോഽനർത്ഥഹേതുഷു ॥ 24 ॥

ന താനവിദുഷഃ സ്വാർത്ഥം ഭ്രാമ്യതോ വൃജിനാധ്വനി ।
കഥം യുഞ്ജ്യാത്പുനസ്തേഷു താംസ്തമോ വിശതോ ബുധഃ ॥ 25 ॥

ഏവം വ്യവസിതം കേചിദവിജ്ഞായ കുബുദ്ധയഃ ।
ഫലശ്രുതിം കുസുമിതാം ന വേദജ്ഞാ വദന്തി ഹി ॥ 26 ॥

കാമിനഃ കൃപണാ ലുബ്ധാഃ പുഷ്പേഷു ഫലബുദ്ധയഃ ।
അഗ്നിമുഗ്ദ്ധാ ധൂമതാന്താഃ സ്വം ലോകം ന വിദന്തി തേ ॥ 27 ॥

ന തേ മാമംഗ ജാനന്തി ഹൃദിസ്ഥം യ ഇദം യതഃ ।
ഉക്ഥശസ്ത്രാ ഹ്യസുതൃപോ യഥാ നീഹാരചക്ഷുഷഃ ॥ 28 ॥

തേ മേ മതമവിജ്ഞായ പരോക്ഷം വിഷയാത്മകാഃ ।
ഹിംസായാം യദി രാഗഃ സ്യാദ് യജ്ഞ ഏവ ന ചോദനാ ॥ 29 ॥

ഹിംസാവിഹാരാ ഹ്യാലബ്ധൈഃ പശുഭിഃ സ്വസുഖേച്ഛയാ ।
യജന്തേ ദേവതാ യജ്ഞൈഃ പിതൃഭൂതപതീൻ ഖലാഃ ॥ 30 ॥

സ്വപ്നോപമമമും ലോകമസന്തം ശ്രവണപ്രിയം ।
ആശിഷോ ഹൃദി സങ്കൽപ്യ ത്യജന്ത്യർത്ഥാൻ യഥാ വണിക് ॥ 31 ॥

രജഃസത്ത്വതമോനിഷ്ഠാ രജഃസത്ത്വതമോജുഷഃ ।
ഉപാസത ഇന്ദ്രമുഖ്യാൻ ദേവാദീൻ ന യഥൈവ മാം ॥ 32 ॥

ഇഷ്ട്വേഹ ദേവതാ യജ്ഞൈർഗ്ഗത്വാ രംസ്യാമഹേ ദിവി ।
തസ്യാന്ത ഇഹ ഭൂയാസ്മ മഹാശാലാ മഹാകുലാഃ ॥ 33 ॥

ഏവം പുഷ്പിതയാ വാചാ വ്യാക്ഷിപ്തമനസാം നൃണാം ।
മാനിനാം ചാതിസ്തബ്ധാനാം മദ്വാർത്താപി ന രോചതേ ॥ 34 ॥

വേദാ ബ്രഹ്മാത്മവിഷയാസ്ത്രികാണ്ഡവിഷയാ ഇമേ ।
പരോക്ഷവാദാ ഋഷയഃ പരോക്ഷം മമ ച പ്രിയം ॥ 35 ॥

ശബ്ദബ്രഹ്മ സുദുർബ്ബോധം പ്രാണേന്ദ്രിയമനോമയം ।
അനന്തപാരം ഗംഭീരം ദുർവ്വിഗാഹ്യം സമുദ്രവത് ॥ 36 ॥

മയോപബൃംഹിതം ഭൂമ്നാ ബ്രഹ്മണാനന്തശക്തിനാ ।
ഭൂതേഷു ഘോഷരൂപേണ ബിസേഷൂർണ്ണേവ ലക്ഷ്യതേ ॥ 37 ॥

യഥോർണ്ണനാഭിർഹൃദയാദൂർണ്ണാമുദ്വമതേ മുഖാത് ।
ആകാശാദ്ഘോഷവാൻ പ്രാണോ മനസാ സ്പർശരൂപിണാ ॥ 38 ॥

ഛന്ദോമയോഽമൃതമയഃ സഹസ്രപദവീം പ്രഭുഃ ।
ഓംകാരാദ് വ്യഞ്ജിതസ്പർശസ്വരോഷ്മാന്തസ്ഥഭൂഷിതാം ॥ 39 ॥

വിചിത്രഭാഷാവിതതാം ഛന്ദോഭിശ്ചതുരുത്തരൈഃ ।
അനന്തപാരാം ബൃഹതീം സൃജത്യാക്ഷിപതേ സ്വയം ॥ 40 ॥

ഗായത്ര്യുഷ്ണിഗനുഷ്ടുപ് ച ബൃഹതീ പങ്ക്തിരേവ ച ।
ത്രിഷ്ടുബ്ജഗത്യതിച്ഛന്ദോ ഹ്യത്യഷ്ട്യതിജഗദ്വിരാട് ॥ 41 ॥

കിം വിധത്തേ കിമാചഷ്ടേ കിമനൂദ്യ വികൽപയേത് ।
ഇത്യസ്യാ ഹൃദയം ലോകേ നാന്യോ മദ്വേദ കശ്ചന ॥ 42 ॥

മാം വിധത്തേഽഭിധത്തേ മാം വികൽപ്യാപോഹ്യതേ ത്വഹം ।
ഏതാവാൻ സർവ്വവേദാർത്ഥഃ ശബ്ദ ആസ്ഥായ മാം ഭിദാം ।
മായാമാത്രമനൂദ്യാന്തേ പ്രതിഷിധ്യ പ്രസീദതി ॥ 43 ॥