ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഏകാദശഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 11) / അദ്ധ്യായം 2

← സ്കന്ധം 11 : അദ്ധ്യായം 1

സ്കന്ധം 11 : അദ്ധ്യായം 3 →

ശ്രീമദ് ഭാഗവതം (മൂലം) / ഏകാദശഃ സ്കന്ധഃ (സ്കന്ധം 11) / അദ്ധ്യായം 2

ശ്രീശുക ഉവാച

ഗോവിന്ദഭുജഗുപ്തായാം ദ്വാരവത്യാം കുരൂദ്വഹ ।
അവാത്സീന്നാരദോഽഭീക്ഷ്ണം കൃഷ്ണോപാസനലാലസഃ ॥ 1 ॥

കോ നു രാജന്നിന്ദ്രിയവാൻ മുകുന്ദചരണാംബുജം ।
ന ഭജേത് സർവ്വതോ മൃത്യുരുപാസ്യമമരോത്തമൈഃ ॥ 2 ॥

തമേകദാ തു ദേവർഷിം വസുദേവോ ഗൃഹാഗതം ।
അർച്ചിതം സുഖമാസീനമഭിവാദ്യേദമബ്രവീത് ॥ 3 ॥

വസുദേവ ഉവാച

ഭഗവൻ ഭവതോ യാത്രാ സ്വസ്തയേ സർവ്വദേഹിനാം ।
കൃപണാനാം യഥാ പിത്രോരുത്തമശ്ലോകവർത്മനാം ॥ 4 ॥

ഭൂതാനാം ദേവചരിതം ദുഃഖായ ച സുഖായ ച ।
സുഖായൈവ ഹി സാധൂനാം ത്വാദൃശാമച്യുതാത്മനാം ॥ 5 ॥

ഭജന്തി യേ യഥാ ദേവാൻ ദേവാ അപി തഥൈവ താൻ ।
ഛായേവ കർമ്മസചിവാഃ സാധവോ ദീനവത്സലാഃ ॥ 6 ॥

ബ്രഹ്മംസ്തഥാപി പൃച്ഛാമോ ധർമ്മാൻ ഭാഗവതാംസ്തവ ।
യാൻ ശ്രുത്വാ ശ്രദ്ധയാ മർത്ത്യോ മുച്യതേ സർവ്വതോഭയാത് ॥ 7 ॥

അഹം കില പുരാനന്തം പ്രജാർത്ഥോ ഭുവി മുക്തിദം ।
അപൂജയം ന മോക്ഷായ മോഹിതോ ദേവമായയാ ॥ 8 ॥

യഥാ വിചിത്രവ്യസനാദ്ഭവദ്ഭിർവ്വിശ്വതോഭയാത് ।
മുച്യേമ ഹ്യഞ്ജസൈവാദ്ധാ തഥാ നഃ ശാധി സുവ്രത ॥ 9 ॥

ശ്രീശുക ഉവാച

രാജന്നേവം കൃതപ്രശ്നോ വസുദേവേന ധീമതാ ।
പ്രീതസ്തമാഹ ദേവർഷിർഹരേഃ സംസ്മാരിതോ ഗുണൈഃ ॥ 10 ॥

നാരദ ഉവാച

സമ്യഗേതദ് വ്യവസിതം ഭവതാ സാത്വതർഷഭ ।
യത്പൃച്ഛസേ ഭാഗവതാൻ ധർമ്മാംസ്ത്വം വിശ്വഭാവനാൻ ॥ 11 ॥

ശ്രുതോഽനുപഠിതോ ധ്യാത ആദൃതോ വാനുമോദിതഃ ।
സദ്യഃ പുനാതി സദ്ധർമ്മോ ദേവവിശ്വദ്രുഹോഽപി ഹി ॥ 12 ॥

ത്വയാ പരമകല്യാണഃ പുണ്യശ്രവണകീർത്തനഃ ।
സ്മാരിതോ ഭഗവാനദ്യ ദേവോ നാരായണോ മമ ॥ 13 ॥

അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
ആർഷഭാണാം ച സംവാദം വിദേഹസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 14 ॥

പ്രിയവ്രതോ നാമ സുതോ മനോഃ സ്വായംഭുവസ്യ യഃ ।
തസ്യാഗ്നീധ്രസ്തതോ നാഭിർ ഋഷഭസ്തത്സുതഃ സ്മൃതഃ ॥ 15 ॥

തമാഹുർവ്വാസുദേവാംശം മോക്ഷധർമ്മവിവക്ഷയാ ।
അവതീർണ്ണം സുതശതം തസ്യാസീദ്ബ്രഹ്മപാരഗം ॥ 16 ॥

തേഷാം വൈ ഭരതോ ജ്യേഷ്ഠോ നാരായണപരായണഃ ।
വിഖ്യാതം വർഷമേതദ്യന്നാമ്നാ ഭാരതമദ്ഭുതം ॥ 17 ॥

സ ഭുക്തഭോഗാം ത്യക്ത്വേമാം നിർഗ്ഗതസ്തപസാ ഹരിം ।
ഉപാസീനസ്തത്പദവീം ലേഭേ വൈ ജൻമഭിസ്ത്രിഭിഃ ॥ 18 ॥

തേഷാം നവ നവദ്വീപപതയോഽസ്യ സമന്തതഃ ।
കർമ്മതന്ത്രപ്രണേതാര ഏകാശീതിർദ്വിജാതയഃ ॥ 19 ॥

നവാഭവൻ മഹാഭാഗാ മുനയോ ഹ്യർത്ഥശംസിനഃ ।
ശ്രമണാ വാതരശനാ ആത്മവിദ്യാവിശാരദാഃ ॥ 20 ॥

കവിർഹരിരന്തരിക്ഷഃ പ്രബുദ്ധഃ പിപ്പലായനഃ ।
ആവിർഹോത്രോഽഥ ദ്രുമിളശ്ചമസഃ കരഭാജനഃ ॥ 21 ॥

ത ഏതേ ഭഗവദ് രൂപം വിശ്വം സദസദാത്മകം ।
ആത്മനോഽവ്യതിരേകേണ പശ്യന്തോ വ്യചരൻമഹീം ॥ 22 ॥

     അവ്യാഹതേഷ്ടഗതയഃ സുരസിദ്ധസാധ്യ-
          ഗന്ധർവ്വയക്ഷനരകിന്നരനാഗലോകാൻ ।
     മുക്താശ്ചരന്തി മുനിചാരണഭൂതനാഥ-
          വിദ്യാധരദ്വിജഗവാം ഭുവനാനി കാമം ॥ 23 ॥

ത ഏകദാ നിമേഃ സത്രമുപജഗ്മുർ യദൃച്ഛയാ ।
വിതായമാനമൃഷിഭിരജനാഭേ മഹാത്മനഃ ॥ 24 ॥

താൻ ദൃഷ്ട്വാ സൂര്യസങ്കാശാൻ മഹാഭാഗവതാൻ നൃപ ।
യജമാനോഽഗ്നയോ വിപ്രാഃ സർവ്വ ഏവോപതസ്ഥിരേ ॥ 25 ॥

വിദേഹസ്താനഭിപ്രേത്യ നാരായണപരായണാൻ ।
പ്രീതഃ സമ്പൂജയാംചക്രേ ആസനസ്ഥാൻ യഥാർഹതഃ ॥ 26 ॥

താൻ രോചമാനാൻ സ്വരുചാ ബ്രഹ്മപുത്രോപമാൻ നവ ।
പപ്രച്ഛ പരമപ്രീതഃ പ്രശ്രയാവനതോ നൃപഃ ॥ 27 ॥

വിദേഹ ഉവാച

മന്യേ ഭഗവതഃ സാക്ഷാത്പാർഷദാൻ വോ മധുദ്വിഷഃ ।
വിഷ്ണോർഭൂതാനി ലോകാനാം പാവനായ ചരന്തി ഹി ॥ 28 ॥

ദുർല്ലഭോ മാനുഷോ ദേഹോ ദേഹിനാം ക്ഷണഭംഗുരഃ ।
തത്രാപി ദുർല്ലഭം മന്യേ വൈകുണ്ഠപ്രിയദർശനം ॥ 29 ॥

അത ആത്യന്തികം ക്ഷേമം പൃച്ഛാമോ ഭവതോഽനഘാഃ ।
സംസാരേഽസ്മിൻ ക്ഷണാർദ്ധോഽപി സത്സംഗഃ ശേവധിർന്നൃണാം ॥ 30 ॥

ധർമ്മാൻ ഭാഗവതാൻ ബ്രൂത യദി നഃ ശ്രുതയേ ക്ഷമം ।
യൈഃ പ്രസന്നഃ പ്രപന്നായ ദാസ്യത്യാത്മാനമപ്യജഃ ॥ 31 ॥

ശ്രീനാരദ ഉവാച

ഏവം തേ നിമിനാ പൃഷ്ടാ വസുദേവ മഹത്തമാഃ ।
പ്രതിപൂജ്യാബ്രുവൻ പ്രീത്യാ സസദസ്യർത്ത്വിജം നൃപം ॥ 32 ॥

കവിരുവാച

     മന്യേഽകുതശ്ചിദ്ഭയമച്യുതസ്യ
          പാദാംബുജോപാസനമത്ര നിത്യം ।
     ഉദ്വിഗ്നബുദ്ധേരസദാത്മഭാവാദ്-
          വിശ്വാത്മനാ യത്ര നിവർത്തതേ ഭീഃ ॥ 33 ॥

യേ വൈ ഭഗവതാ പ്രോക്താ ഉപായാ ഹ്യാത്മലബ്ധയേ ।
അഞ്ജഃ പുംസാമവിദുഷാം വിദ്ധി ഭാഗവതാൻ ഹി താൻ ॥ 34 ॥

യാനാസ്ഥായ നരോ രാജൻ പ്രമാദ്യേത കർഹിചിത് ।
ധാവൻ നിമീല്യ വാ നേത്രേ ന സ്ഖലേന്ന പതേദിഹ ॥ 35 ॥

     കായേന വാചാ മനസേന്ദ്രിയൈർവ്വാ
          ബുദ്ധ്യാത്മനാ വാനുസൃതസ്വഭാവാത് ।
     കരോതി യദ് യത് സകലം പരസ്മൈ
          നാരായണായേതി സമർപ്പയേത്തത് ॥ 36 ॥

     ഭയം ദ്വിതീയാഭിനിവേശതഃ സ്യാ-
          ദീശാദപേതസ്യ വിപര്യയോഽസ്മൃതിഃ ।
     തൻമായയാതോ ബുധ ആഭജേത്തം
          ഭക്ത്യൈകയേശം ഗുരുദേവതാത്മാ ॥ 37 ॥

     അവിദ്യമാനോഽപ്യവഭാതി ഹി ദ്വയോ
          ധ്യാതുർദ്ധിയാ സ്വപ്നമനോരഥൌ യഥാ ।
     തത്കർമ്മസങ്കൽപവികൽപകം മനോ
          ബുധോ നിരുന്ധ്യാദഭയം തതഃ സ്യാത് ॥ 38 ॥

     ശൃണ്വൻ സുഭദ്രാണി രഥാങ്ഗപാണേർ-
          ജൻമാനി കർമ്മാണി ച യാനി ലോകേ ।
     ഗീതാനി നാമാനി തദർത്ഥകാനി
          ഗായൻ വിലജ്ജോ വിചരേദസംഗഃ ॥ 39 ॥

     ഏവംവ്രതഃ സ്വപ്രിയനാമകീർത്ത്യാ
          ജാതാനുരാഗോ ദ്രുതചിത്ത ഉച്ചൈഃ ।
     ഹസത്യഥോ രോദിതി രൌതി ഗായ-
          ത്യുൻമാദവന്നൃത്യതി ലോകബാഹ്യഃ ॥ 40 ॥

     ഖം വായുമഗ്നിം സലിലം മഹീം ച
          ജ്യോതീംഷി സത്ത്വാനി ദിശോ ദ്രുമാദീൻ ।
     സരിത് സമുദ്രാംശ്ച ഹരേഃ ശരീരം
          യത്കിം ച ഭൂതം പ്രണമേദനന്യഃ ॥ 41 ॥

     ഭക്തിഃ പരേശാനുഭവോ വിരക്തി-
          രന്യത്ര ചൈഷ ത്രിക ഏകകാലഃ ।
     പ്രപദ്യമാനസ്യ യഥാശ്നതഃ സ്യു-
          സ്തുഷ്ടിഃ പുഷ്ടിഃ ക്ഷുദപായോഽനുഘാസം ॥ 42 ॥

     ഇത്യച്യുതാങ്ഘ്രിം ഭജതോഽനുവൃത്ത്യാ
          ഭക്തിർവ്വിരക്തിർഭഗവത്പ്രബോധഃ ।
     ഭവന്തി വൈ ഭാഗവതസ്യ രാജം-
          സ്തതഃ പരാം ശാന്തിമുപൈതി സാക്ഷാത് ॥ 43 ॥

രാജോവാച

അഥ ഭാഗവതം ബ്രൂത യദ്ധർമ്മോ യാദൃശോ നൃണാം ।
യഥാചരതി യദ്ബ്രൂതേ യൈർലിംഗൈർഭഗവത്പ്രിയഃ ॥ 44 ॥

ഹരിരുവാച

സർവ്വഭൂതേഷു യഃ പശ്യേദ്ഭഗവദ്ഭാവമാത്മനഃ ।
ഭൂതാനി ഭഗവത്യാത്മന്യേഷ ഭാഗവതോത്തമഃ ॥ 45 ॥

ഈശ്വരേ തദധീനേഷു ബാലിശേഷു ദ്വിഷത്സു ച ।
പ്രേമമൈത്രീകൃപോപേക്ഷാ യഃ കരോതി സ മധ്യമഃ ॥ 46 ॥

അർച്ചായാമേവ ഹരയേ പൂജാം യഃ ശ്രദ്ധയേഹതേ ।
ന തദ്ഭക്തേഷു ചാന്യേഷു സ ഭക്തഃ പ്രാകൃതഃ സ്മൃതഃ ॥ 47 ॥

ഗൃഹീത്വാപീന്ദ്രിയൈരർത്ഥാൻ യോ ന ദ്വേഷ്ടി ന ഹൃഷ്യതി ।
വിഷ്ണോർമ്മായാമിദം പശ്യൻ സ വൈ ഭാഗവതോത്തമഃ ॥ 48 ॥

     ദേഹേന്ദ്രിയപ്രാണമനോധിയാം യോ
          ജൻമാപ്യയക്ഷുദ്ഭയതർഷകൃച്ഛ്രൈഃ ।
     സംസാരധർമ്മൈരവിമുഹ്യമാനഃ
          സ്മൃത്യാ ഹരേർഭാഗവതപ്രധാനഃ ॥ 49 ॥

ന കാമകർമ്മബീജാനാം യസ്യ ചേതസി സംഭവഃ ।
വാസുദേവൈകനിലയഃ സ വൈ ഭാഗവതോത്തമഃ ॥ 50 ॥

ന യസ്യ ജൻമകർമ്മഭ്യാം ന വർണ്ണാശ്രമജാതിഭിഃ ।
സജ്ജതേഽസ്മിന്നഹംഭാവോ ദേഹേ വൈ സ ഹരേഃ പ്രിയഃ ॥ 51 ॥

ന യസ്യ സ്വഃ പര ഇതി വിത്തേഷ്വാത്മനി വാ ഭിദാ ।
സർവ്വഭൂതസമഃ ശാന്തഃ സ വൈ ഭാഗവതോത്തമഃ ॥ 52 ॥

     ത്രിഭുവനവിഭവഹേതവേഽപ്യകുണ്ഠ-
          സ്മൃതിരജിതാത്മസുരാദിഭിർവ്വിമൃഗ്യാത് ।
     ന ചലതി ഭഗവത്പദാരവിന്ദാ-
          ല്ലവനിമിഷാർദ്ധമപി യഃ സ വൈഷ്ണവാഗ്ര്യഃ ॥ 53 ॥

     ഭഗവത ഉരുവിക്രമാങ്ഘ്രിശാഖാ-
          നഖമണിചന്ദ്രികയാ നിരസ്തതാപേ ।
     ഹൃദി കഥമുപസീദതാം പുനഃ സ
          പ്രഭവതി ചന്ദ്ര ഇവോദിതേഽർക്കതാപഃ ॥ 54 ॥

     വിസൃജതി ഹൃദയം ന യസ്യ സാക്ഷാ-
          ദ്ധരിരവശാഭിഹിതോഽപ്യഘൌഘനാശഃ ।
     പ്രണയരശനയാ ധൃതാങ്ഘ്രിപദ്മഃ
          സ ഭവതി ഭാഗവതപ്രധാന ഉക്തഃ ॥ 55 ॥