രാമായണം/അയോദ്ധ്യാകാണ്ഡം/അധ്യായം23
| ←അധ്യായം22 | രാമായണം/അയോദ്ധ്യാകാണ്ഡം രചന: അധ്യായം23 |
അധ്യായം24→ |
1 അഭിവാദ്യ തു കൗസല്യാം രാമഃ സമ്പ്രസ്ഥിതോ വനം
കൃതസ്വസ്ത്യയനോ മാത്രാ ധർമിഷ്ഠേ വർത്മനി സ്ഥിതഃ
2 വിരാജയൻ രാജസുതോ രാജമാർഗം നരൈർ വൃതം
ഹൃദയാന്യ് ആമമന്ഥേവ ജനസ്യ ഗുണവത്തയാ
3 വൈദേഹീ ചാപി തത് സർവം ന ശുശ്രാവ തപസ്വിനീ
തദ് ഏവ ഹൃദി തസ്യാശ് ച യൗവരാജ്യാഭിഷേചനം
4 ദേവകാര്യം സ്മ സാ കൃത്വാ കൃതജ്ഞാ ഹൃഷ്ടചേതനാ
അഭിജ്ഞാ രാജധർമാണാം രാജപുത്രം പ്രതീക്ഷതേ
5 പ്രവിവേശാഥ രാമസ് തു സ്വവേശ്മ സുവിഭൂഷിതം
പ്രഹൃഷ്ടജനസമ്പൂർണം ഹ്രിയാ കിം ചിദ് അവാങ്മുഖഃ
6 അഥ സീതാ സമുത്പത്യ വേപമാനാ ച തം പതിം
അപശ്യച് ഛോകസന്തപ്തം ചിന്താവ്യാകുലിലേന്ദ്രിയം
7 വിവർണവദനം ദൃഷ്ട്വാ തം പ്രസ്വിന്നം അമർഷണം
ആഹ ദുഃഖാഭിസന്തപ്താ കിം ഇദാനീം ഇദം പ്രഭോ
8 അദ്യ ബാർഹസ്പതഃ ശ്രീമാൻ യുക്തഃ പുഷ്യോ ന രാഘവ
പ്രോച്യതേ ബ്രാഹ്മണൈഃ പ്രാജ്ഞൈഃ കേന ത്വം അസി ദുർമനാഃ
9 ന തേ ശതശലാകേന ജലഫേനനിഭേന ച
ആവൃതം വദനം വൽഗു ഛത്രേണാഭിവിരാജതേ
10 വ്യജനാഭ്യാം ച മുഖ്യാഭ്യാം ശതപത്രനിഭേക്ഷണം
ചന്ദ്രഹംസപ്രകാശാഭ്യാം വീജ്യതേ ന തവാനനം
11 വാഗ്മിനോ ബന്ദിനശ് ചാപി പ്രഹൃഷ്ടാസ് ത്വം നരർഷഭ
സ്തുവന്തോ നാദ്യ ദൃശ്യന്തേ മംഗലൈഃ സൂതമാഗധാഃ
12 ന തേ ക്ഷൗദ്രം ച ദധി ച ബ്രാഹ്മണാ വേദപാരഗാഃ
മൂർധ്നി മൂർധാവസിക്തസ്യ ദധതി സ്മ വിധാനതഃ
13 ന ത്വാം പ്രകൃതയഃ സർവാ ശ്രേണീമുഖ്യാശ് ച ഭൂഷിതാഃ
അനുവ്രജിതും ഇച്ഛന്തി പൗരജാപപദാസ് തഥാ
14 ചതുർഭിർ വേഗസമ്പന്നൈർ ഹയൈഃ കാഞ്ചനഭൂഷണൈഃ
മുഖ്യഃ പുഷ്യരഥോ യുക്തഃ കിം ന ഗച്ഛതി തേ ഽഗ്രതഃ
15 ന ഹസ്തീ ചാഗ്രതഃ ശ്രീമാംസ് തവ ലക്ഷണപൂജിതഃ
പ്രയാണേ ലക്ഷ്യതേ വീര കൃഷ്ണമേഘഗിരി പ്രഭഃ
16 ന ച കാഞ്ചനചിത്രം തേ പശ്യാമി പ്രിയദർശന
ഭദ്രാസനം പുരസ്കൃത്യ യാന്തം വീരപുരഃസരം
17 അഭിഷേകോ യദാ സജ്ജഃ കിം ഇദാനീം ഇദം തവ
അപൂർവോ മുഖവർണശ് ച ന പ്രഹർഷശ് ച ലക്ഷ്യതേ
18 ഇതീവ വിലപന്തീം താം പ്രോവാച രഘുനന്ദനഃ
സീതേ തത്രഭവാംസ് താത പ്രവ്രാജയതി മാം വനം
19 കുലേ മഹതി സംഭൂതേ ധർമജ്ഞേ ധർമചാരിണി
ശൃണു ജാനകി യേനേദം ക്രമേണാഭ്യാഗതം മമ
20 രാജ്ഞാ സത്യപ്രതിജ്ഞേന പിത്രാ ദശരഥേന മേ
കൈകേയ്യൈ പ്രീതമനസാ പുരാ ദത്തൗ മഹാവരൗ
21 തയാദ്യ മമ സജ്ജേ ഽസ്മിന്ന് അഭിഷേകേ നൃപോദ്യതേ
പ്രചോദിതഃ സ സമയോ ധർമേണ പ്രതിനിർജിതഃ
22 ചതുർദശ ഹി വർഷാണി വസ്തവ്യം ദണ്ഡകേ മയാ
പിത്രാ മേ ഭരതശ് ചാപി യൗവരാജ്യേ നിയോജിതഃ
സോ ഽഹം ത്വാം ആഗതോ ദ്രഷ്ടും പ്രസ്ഥിതോ വിജനം വനം
23 ഭരതസ്യ സമീപേ തേ നാഹം കഥ്യഃ കദാ ചന
ഋദ്ധിയുക്താ ഹി പുരുഷാ ന സഹന്തേ പരസ്തവം
തസ്മാൻ ന തേ ഗുണാഃ കഥ്യാ ഭരതസ്യാഗ്രതോ മമ
24 നാപി ത്വം തേന ഭർതവ്യാ വിശേഷേണ കദാ ചന
അനുകൂലതയാ ശക്യം സമീപേ തസ്യ വർതിതും
25 അഹം ചാപി പ്രതിജ്ഞാം താം ഗുരോഃ സമനുപാലയൻ
വനം അദ്യൈവ യാസ്യാമി സ്ഥിരാ ഭവ മനസ്വിനി
26 യാതേ ച മയി കല്യാണി വനം മുനിനിഷേവിതം
വ്രതോപവാസരതയാ ഭവിതവ്യം ത്വയാനഘേ
27 കാല്യം ഉത്ഥായ ദേവാനാം കൃത്വാ പൂജാം യഥാവിധി
വന്ദിതവ്യോ ദശരഥഃ പിതാ മമ നരേശ്വരഃ
28 മാതാ ച മമ കൗസല്യാ വൃദ്ധാ സന്താപകർശിതാ
ധർമം ഏവാഗ്രതഃ കൃത്വാ ത്വത്തഃ സംമാനം അർഹതി
29 വന്ദിതവ്യാശ് ച തേ നിത്യം യാഃ ശേഷാ മമ മാതരഃ
സ്നേഹപ്രണയസംഭോഗൈഃ സമാ ഹി മമ മാതരഃ
30 ഭ്രാതൃപുത്രസമൗ ചാപി ദ്രഷ്ടവ്യൗ ച വിശേഷതഃ
ത്വയാ ലക്ഷ്മണശത്രുഘ്നൗ പ്രാണൈഃ പ്രിയതരൗ മമ
31 വിപ്രിയം ന ച കർതവ്യം ഭരതസ്യ കദാ ചന
സ ഹി രാജാ പ്രഭുശ് ചൈവ ദേശസ്യ ച കുലസ്യ ച
32 ആരാധിതാ ഹി ശീലേന പ്രയത്നൈശ് ചോപസേവിതാഃ
രാജാനഃ സമ്പ്രസീദന്തി പ്രകുപ്യന്തി വിപര്യയേ
33 ഔരസാൻ അപി പുത്രാൻ ഹി ത്യജന്ത്യ് അഹിതകാരിണഃ
സമർഥാൻ സമ്പ്രഗൃഹ്ണന്തി ജനാൻ അപി നരാധിപാഃ
34 അഹം ഗമിഷ്യാമി മഹാവനം പ്രിയേ; ത്വയാ ഹി വസ്തവ്യം ഇഹൈവ ഭാമിനി
യഥാ വ്യലീകം കുരുഷേ ന കസ്യ ചിത്; തഥാ ത്വയാ കാര്യം ഇദം വചോ മമ