മഹാഭാരതം മൂലം/ശല്യപർവം/അധ്യായം40

മഹാഭാരതം മൂലം/ശല്യപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം40

1 [വൈ]
     ബ്രഹ്മയോനിഭിർ ആകീർണം ജഗാമ യദുനന്ദനഃ
     യത്ര ദാൽഭ്യോ ബകോ രാജൻ പശ്വർഥസുമഹാ തപാഃ
     ജുഹാവ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ രാഷ്ട്രം വൈചിത്രവീര്യിണഃ
2 തപസാ ഘോരരൂപേണകർശയൻ ദേഹം ആത്മനഃ
     ക്രോധേന മഹതാവിഷ്ടോ ധർമാത്മാ വൈ പ്രതാപവാൻ
3 പുരാ ഹി നൈമിഷേയാണാം സത്രേ ദ്വാദശ വാർഷികേ
     വൃത്തേ വിശ്വജിതോ ഽന്തേ വൈ പാഞ്ചാലാൻ ഋഷയോ ഽഗമൻ
4 തത്രേശ്വരം അയാചന്ത ദക്ഷിണാർഥം മനീഷിണഃ
     ബലാന്വിതാൻ വത്സതരാൻ നിർവ്യാധീൻ ഏകവിംശതിം
5 താൻ അബ്രവീദ് ബകോ വൃദ്ധോ വിഭജധ്വം പശൂൻ ഇതി
     പശൂൻ ഏതാൻ അഹം ത്യക്ത്വാ ഭിക്ഷിഷ്യേ രാജസത്തമം
6 ഏവം ഉക്ത്വാ തതോ രാജന്ന് ഋഷീൻ സർവാൻ പ്രതാപവാൻ
     ജഗാമ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ഭവനം ബ്രാഹ്മണോത്തമഃ
7 സ സമീപഗതോ ഭൂത്വാ ധൃതരാഷ്ട്രം ജനേശ്വരം
     അയാചത പശൂൻ ദാൽഭ്യഃ സ ചൈനം രുഷിതോ ഽബ്രവീത്
8 യദൃച്ഛയാ മൃതാ ദൃഷ്ട്വാ ഗാസ് തദാ നൃപസത്തമ
     ഏതാൻ പശൂൻ നയക്ഷിപ്രം ബ്രഹ്മ ബന്ധോ യദീച്ഛസി
9 ഋഷിസ് ത്വ് അഥ വചഃ ശ്രുത്വാ ചിന്തയാം ആസ ധർമവിത്
     അഹോ ബത നൃശംസം വൈ വാക്യം ഉക്തോ ഽസ്മി സംസദി
10 ചിന്തയിത്വാ മുഹൂർതം ച രോഷാവിഷ്ടോ ദ്വിജോത്തമഃ
    മതിം ചക്രേ വിനാശായ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ഭൂപതേഃ
11 സ ഉത്കൃത്യ മൃതാനാം വൈ മാംസാനി ദ്വിജസത്തമഃ
    ജുഹാവ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ രാഷ്ട്രം നരപതേഃ പുരാ
12 അവകീർണേ സരസ്വത്യാസ് തീർഥേ പ്രജ്വാല്യ പാവകം
    ബകോ ദാൽഭ്യോ മഹാരാജ നിയമം പരം ആസ്ഥിതഃ
    സ തൈർ ഏവ ജുഹാവാസ്യ രാഷ്ട്രം മാംസൈർ മഹാതപാഃ
13 തസ്മിംസ് തു വിധിവത് സത്രേ സമ്പ്രവൃത്തേ സുദാരുണേ
    അക്ഷീയത തതോ രാഷ്ട്രം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പാർഥിവ
14 ഛിദ്യമാന യഥാനന്തം വനം പരശുനാ വിഭോ
    ബഭൂവാപഹതം തച് ചാപ്യ് അവകീർണം അചേതനം
15 ദൃട്വാ തദ് അവകീർണം തു രാഷ്ട്രം സ മനുജാധിപഃ
    ബഭൂവ ദുർമനാ രാജംശ് ചിന്തയാം ആസ ച പ്രഭുഃ
16 മോക്ഷാർഥം അകരോദ് യത്നം ബ്രാഹ്മണൈഃ സഹിതഃ പുരാ
    അഥാസൗ പാർഥിവഃ ഖിന്നസ് തേ ച വിപ്രാസ് തദാ നൃപ
17 യദാ ചാപി ന ശക്നോതി രാഷ്ട്രം മോചയിതും നൃപ
    അഥ വൈപ്രാശ്നികാംസ് തത്ര പപ്രച്ഛ ജനമേജയ
18 തതോ വൈപ്രാശ്നികാഃ പ്രാഹുഃ പശുവിപ്രകൃതസ് ത്വയാ
    മാംസൈർ അഭിജുഹോതീതി തവ രാഷ്ട്രം മുനിർ ബകഃ
19 തേന തേ ഹൂയമാനസ്യ രാഷ്ട്രസ്യാസ്യ ക്ഷയോ മഹാൻ
    തസ്യൈതത് തപസഃ കർമ യേന തേ ഹ്യ് അനയോ മഹാൻ
    അപാം കുഞ്ജേ സരസ്വത്യാസ് തം പ്രസാദയ പാർഥിവ
20 സരസ്വതീം തതോ ഗത്വാ സ രാജാ ബകം അബ്രവീത്
    നിപത്യ ശിരസാ ഭൂമൗ പ്രാഞ്ജലിർ ഭരതർഷഭ
21 പ്രസാദയേ ത്വാ ഭഗവന്ന് അപരാധം ക്ഷമസ്വ മേ
    മമ ദീനസ്യ ലുബ്ധസ്യ മൗർഖ്യേണ ഹതചേതസഃ
    ത്വം ഗതിസ് ത്വം ച മേ നാഥഃ പ്രസാദം കർതും അർഹസി
22 തം തഥാ വിലപന്തം തു ശോകോപഹതചേതസം
    ദൃഷ്ട്വാ തസ്യ കൃപാ ജജ്ഞേ രാഷ്ട്രം തച് ച വ്യമോചയത്
23 ഋഷിഃ പ്രസന്നസ് തസ്യാഭൂത് സംരംഭം ച വിഹായ സഃ
    മോക്ഷാർഥം തസ്യ രാഷ്ട്രസ്യ ജുഹാവ പുനർ ആഹുതിം
24 മോക്ഷയിത്വാ തതോ രാഷ്ട്രം പ്രതിഗൃഹ്യ പശൂൻ ബഹൂൻ
    ഹൃഷ്ടാത്മാ നൈമിഷാരണ്യം ജഗാമ പുനർ ഏവ ഹി
25 ധൃതരാഷ്ട്രോ ഽപി ധർമാത്മാ സ്വസ്ഥചേതാ മഹാമനാഃ
    സ്വം ഏവ നഗരം രാജാ പ്രതിപേദേ മഹർദ്ധിമത്
26 തത്ര തീർഥേ മഹാരാജ ബൃഹസ്പതിർ ഉദാരധീഃ
    അസുരാണാം അഭാവായ ഭാവായ ച ദിവൗകസാം
27 മാംസൈർ അപി ജുഹാവേഷ്ടിം അക്ഷീയന്ത തതോ ഽസുരാഃ
    ദൈവതൈർ അപി സംഭഗ്നാ ജിതകാശിഭിർ ആഹവേ
28 തത്രാപി വിധിവദ് ദത്ത്വാ ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ മഹായശാഃ
    വാജിനഃ കുഞ്ജരാംശ് ചൈവ രഥാംശ് ചാശ്വതരീ യുതാൻ
29 രത്നാനി ച മഹാർഹാണി ധനം ധാന്യം ച പുഷ്കലം
    യയൗ തീർഥം മഹാബാഹുർ യായാതം പൃഥിവീപതേ
30 യത്ര യജ്ഞേ യയാതേസ് തു മഹാരാജ സരസ്വതീ
    സർപിഃ പയശ് ച സുസ്രാവ നാഹുഷസ്യ മഹാത്മനഃ
31 തത്രേഷ്ട്വാ പുരുഷവ്യാഘ്രോ യയാതിഃ പൃഥിവീപതിഃ
    ആക്രാമദ് ഊർധ്വം മുദിതോ ലേഭേ ലോകാംശ് ച പുഷ്കലാൻ
32 യയാതേർ യജമാനസ്യ യത്ര രാജൻ സരസ്വതീ
    പ്രസൃതാ പ്രദദൗ കാമാൻ ബ്രാഹ്മണാനാം മഹാത്മനാം
33 യത്ര യത്ര ഹി യോ വിപ്രോ യാൻ യാൻ കാമാൻ അഭീപ്സതി
    തത്ര തത്ര സരിച്ഛ്രേഷ്ഠാ സസർജ സുബഹൂൻ രസാൻ
34 തത്ര ദേവാഃ സഗന്ധർവാഃ പ്രീതാ യജ്ഞസ്യ സമ്പദാ
    വിസ്മിതാ മാനുഷാശ് ചാസൻ ദൃഷ്ട്വാ താം യജ്ഞസമ്പദം
35 തതസ് താലകേതുർ മഹാധർമസേതുർ; മഹാത്മാ കൃതാത്മാ മഹാദാനനിത്യഃ
    വസിഷ്ഠാപവാഹം മഹാഭീമ വേഗം; ധൃതാത്മാ ജിതാത്മാ സമഭ്യാജഗാമ