മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം/അധ്യായം202

മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം202

1 [മാർക്]
     ഏവം ഉക്തഃ സ വിപ്രസ് തു ധർമവ്യാധേന ഭാരത
     കഥാം അകഥയദ് ഭൂയോ മനസഃ പ്രീതിവർധനീം
2 [ബ്രാ]
     മഹാഭൂതാനി യാന്യ് ആഹുഃ പഞ്ച ധർമവിദാം വര
     ഏകൈകസ്യ ഗുണാൻ സമ്യക് പഞ്ചാനാം അപി മേ വദ
3 [വ്യധ]
     ഭൂമിർ ആപസ് തഥാ ജ്യോതിർ വായുർ ആകാശം ഏവ ച
     ഗുണോത്തരാണി സർവാണി തേഷാം വക്ഷ്യാമി തേ ഗുണാൻ
4 ഭൂമിഃ പഞ്ച ഗുണാ ബ്രഹ്മന്ന് ഉദകം ച ചതുർഗുണം
     ഗുണാസ് ത്രയസ് തേജസി ച ത്രയശ് ചാകാശവാതയോഃ
5 ശബ്ദഃ സ്പർശശ് ച രൂപം ച രസശ് ചാപി ദ്വിജോത്തമ
     ഏതേ ഗുണാഃ പഞ്ച ഭൂമേഃ സർവേഭ്യോ ഗുണവത്തരാഃ
6 ശബ്ദഃ സ്പർശശ് ച രൂപം ച തേജസോ ഽഥ ഗുണാസ് ത്രയഃ
     അപാം ഏതേ ഗുണാ ബ്രഹ്മൻ കീർതിമാസ് തവ സുവ്രത
7 ശബ്ദഃ സ്പർശശ് ച രൂപം ച തേജസോ ഽഥ ഗുണാസ് ത്രയഃ
     ശബ്ദഃ സ്പർശശ് ച വായൗ തു ശബ്ദ ആകാശ ഏവ ച
8 ഏതേ പഞ്ചദശ ബ്രഹ്മൻ ഗുണാ ഭൂതേഷു പഞ്ചസു
     വർതന്തേ സർവഭൂതേഷു യേഷു ലോകാഃ പ്രതിഷ്ഠിതാഃ
     അന്യോന്യം നാതിവർതന്തേ സമ്പച് ച ഭവതി ദ്വിജ
9 യദാ തു വിഷമീ ഭാവം ആചരന്തി ചരാചരാഃ
     തദാ ദേഹീ ദേഹം അന്യം വ്യതിരോഹതി കാലതഃ
10 ആനുപൂർവ്യാ വിനശ്യന്തി ജായന്തേ ചാനുപൂർവശഃ
    തത്ര തത്ര ഹി ദൃശ്യന്തേ ധാതവഃ പാഞ്ചഭൗതികാഃ
    യൈർ ആവൃതം ഇദം സർവം ജഗത് സ്ഥാവരജംഗമം
11 ഇന്ദ്രിയൈഃ സൃജ്യതേ യദ് യത് തത് തദ് വ്യക്തം ഇതി സ്മൃതം
    അവ്യക്തം ഇതി വിജ്ഞേയം ലിംഗഗ്രാഹ്യം അതീന്ദ്രിയം
12 യഥാ സ്വം ഗ്രാഹകാന്യ് ഏഷാം ശബ്ദാദീനാം ഇമാനി തു
    ഇന്ദ്രിയാണി യദാ ദേഹീ ധാരയന്ന് ഇഹ തപ്യതേ
13 ലോകേ വിതതം ആത്മാനം ലോകം ചാത്മനി പശ്യതി
    പരാവരജ്ഞഃ സക്തഃ സൻ സർവഭൂതാനി പശ്യതി
14 പശ്യതഃ സർവഭൂതാനി സർവാവസ്ഥാസു സർവദാ
    ബ്രഹ്മഭൂതസ്യ സംയോഗോ നാശുഭേനോപപദ്യതേ
15 ജ്ഞാനമൂലാത്മകം ക്ലേശം അതിവൃത്തസ്യ മോഹജം
    ലോകോ ബുദ്ധിപ്രകാശേന ജ്ഞേയ മാർഗേണ ദൃശ്യതേ
16 അനാദി നിധനം ജന്തും ആത്മയോനിം സദാവ്യയം
    അനൗപമ്യം അമൂർതം ച ഭഗവാൻ ആഹ ബുദ്ധിമാൻ
    തപോ മൂലം ഇദം സർവം യൻ മാം വിപ്രാനുപൃച്ഛസി
17 ഇന്ദ്രിയാണ്യ് ഏവ തത് സർവം യത് സ്വർഗനരകാവ് ഉഭൗ
    നിഗൃഹീത വിസൃഷ്ടാനി സ്വർഗായ നരകായ ച
18 ഏഷ യോഗവിധിഃ കൃത്സ്നോ യാവദ് ഇന്ദ്രിയധാരണം
    ഏതൻ മൂലം ഹി തപസഃ കൃത്സ്നസ്യ നരകസ്യ ച
19 ഇന്ദ്രിയാണാം പ്രസംഗേന ദോഷം ഋച്ഛത്യ് അസംശയം
    സംനിയമ്യ തു താന്യ് ഏവ തതഃ സിദ്ധിം അവാപ്നുതേ
20 ഷണ്ണാം ആത്മനി നിത്യാനാം ഐശ്വര്യം യോ ഽധിഗച്ഛതി
    ന സ പാപൈഃ കുതോ ഽനർഥൈർ യുജ്യതേ വിജിതേന്ദ്രിയഃ
21 രഥഃ ശരീരം പുരുഷസ്യ ദൃഷ്ടം; ആത്മാ നിയതേന്ദ്രിയാണ്യ് ആഹുർ അശ്വാൻ
    തൈർ അപ്രമത്തഃ കുശലീ സദശ്വൈർ; ദാന്തൈഃ സുഖം യാതി രഥീവ ധീരഃ
22 ഷണ്ണാം ആത്മനി നിത്യാനാം ഇന്ദ്രിയാണാം പ്രമാഥിനാം
    യോ ധീരോ ധാരയേദ് രശ്മീൻ സ സ്യാത് പരമസാരഥിഃ
23 ഇന്ദ്രിയാണാം പ്രസൃഷ്ടാനാം ഹയാനാം ഇവ വർത്മസു
    ധൃതിം കുർവീത സാരഥ്യേ ധൃത്യാ താനി ജയേദ് ധ്രുവം
24 ഇന്ദ്രിയാണാം ഹി ചരതാം യൻ മനോ ഽനുവിധീയതേ
    തദ് അസ്യ ഹരതേ ബുദ്ധിം നാവം വായുർ ഇവാംഭസി
25 യേഷു വിപ്രതിപദ്യന്തേ ഷട്സു മോഹാത് ഫലാഗമേ
    തേഷ്വ് അധ്യവസിതാധ്യായീ വിന്ദതേ ധ്യാനജം ഫലം