മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം/അധ്യായം149

മഹാഭാരതം മൂലം/വനപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം149

1 [വൈ]
     ഏവം ഉക്തസ് തു ഭീമേന സ്മിതം കൃത്വാ പ്ലവംഗമഃ
     യദി തേ ഽഹം അനുഗ്രാഹ്യോ ദർശയാത്മാനം ആത്മനാ
2 [വൈ]
     ഏവം ഉക്തസ് തു ഭീമേന സ്മിതം കൃത്വാ പ്ലവംഗമഃ
     തദ് രൂപം ദർശയാം ആസ യദ് വൈ സാഗരലംഘനേ
3 ഭ്രാതുഃ പ്രിയം അഭീപ്സൻ വൈ ചകാര സുമഹദ് വപുഃ
     ദേഹസ് തസ്യ തതോ ഽതീവ വർധത്യ് ആയാമ വിസ്തരൈഃ
4 തദ് രൂപം കദലീ സന്ദം ഛാദയന്ന് അമിതദ്യുതിഃ
     ഗിരേശ് ചോച്ഛ്രയം ആഗമ്യ തസ്ഥൗ തത്ര സ വാനരഃ
5 സമുച്ഛ്രിതമഹാകായോ ദ്വിതീയ ഇവ പർവതഃ
     താമ്രേക്ഷണസ് തീക്ഷ്ണദംസ്ത്രോ ഭൃകുടീ കൃതലോചനഃ
     ദീർഘലാംഗൂലം ആവിധ്യ ദിശോ വ്യാപ്യ സ്ഥിതഃ കപിഃ
6 തദ് രൂപം മഹദ് ആലക്ഷ്യ ഭ്രാതുഃ കൗരവനന്ദനഃ
     വിസിസ്മിയേ തദാ ഭീമോ ജഹൃഷേ ച പുനഃ പുനഃ
7 തം അർകം ഇവ തേജോഭിഃ സൗവർണം ഇവ പർവതം
     പ്രദീപ്തം ഇവ ചാകാശം ദൃഷ്ട്വാ ഭീമോ ന്യമീലയത്
8 ആബഭാഷേ ച ഹനുമാൻ ഭീമസേനം സ്മയന്ന് ഇവ
     ഏതാവദ് ഇഹ ശക്തസ് ത്വം രൂപം ദ്രഷ്ടും മമാനഘ
9 വർധേ ഽഹം ചാപ്യ് അതോ ഭൂയോ യാവൻ മേ മനസേപ്സിതം
     ഭീമ ശത്രുഷു ചാത്യർഥം വർധതേ മൂർതിർ ഓജസാ
10 തദ് അദ്ഭുതം മഹാരൗദ്രം വിന്ധ്യമന്ദര സംനിഭം
    ദൃഷ്ട്വാ ഹനൂമതോ വർഷ്മ സംഭ്രാന്തഃ പവനാത്മ ജഃ
11 പ്രത്യുവാച തതോ ഭീമഃ സമ്പ്രഹൃഷ്ടതനൂരുഹഃ
    കൃതാഞ്ജലിർ അദീനാത്മാ ഹനൂമന്തം അവസ്ഥിതം
12 ദൃഷ്ടം പ്രമാണം വിപുലം ശരീരസ്യാസ്യ തേ വിഭോ
    സംഹരസ്വ മഹാവീര്യസ്വയം ആത്മാനം ആത്മനാ
13 ന ഹി ശക്നോമി ത്വാം ദ്രഷ്ടും ദിവാകരം ഇവോദിതം
    അപ്രമേയം അനാധൃഷ്യം മൈനാകം ഇവ പർവതം
14 വിസ്മയശ് ചൈവ മേ വീര സുമഹാൻ മനസോ ഽദ്യ വൈ
    യദ് രാമസ് ത്വയി പാർശ്വസ്ഥേ സ്വയം രാവണം അഭ്യഗാത്
15 ത്വം ഏവ ശക്തസ് താം ലങ്കാം സയോധാം സഹവാഹനാം
    സ്വബാഹുബലം ആശ്രിത്യ വിനാശയിതും ഓജസാ
16 ന ഹി തേ കിം ചിദ് അപ്രാപ്യം മാരുതാത്മജ വിദ്യതേ
    തവ നൈകസ്യ പര്യാപ്തോ രാവണഃ സഗണോ യുധി
17 ഏവം ഉക്തസ് തു ഭീമേന ഹനൂമാൻ പ്ലവഗർഷഭഃ
    പ്രത്യുവാച തതോ വാക്യം സ്നിഗ്ധഗൻഭീരയാ ഗിരാ
18 ഏവം ഏതൻ മഹാബാഹോ യഥാ വദസി ഭാരത
    ഭീമസേന ന പര്യാപ്തോ മമാസൗ രാക്ഷസാധമഃ
19 മയാ തു തസ്മിൻ നിഹതേ രാവണേ ലോകകന്തകേ
    കീർതിർ നശ്യേദ് രാഘവസ്യ തത ഏതദ് ഉപേക്ഷിതം
20 തേന വീരേണ ഹത്വാ തു സഗണം രാക്ഷസാധിപം
    ആനീതാ സ്വപുരം സീതാ ലോകേ കീർതിശ് ച സ്ഥാപിതാ
21 തദ് ഗച്ഛ വിപുലപ്രജ്ഞ ഭ്രാതുഃ പ്രിയഹിതേ രതഃ
    അരിഷ്ടം ക്ഷേമം അധ്വാനം വായുനാ പരിരക്ഷിതഃ
22 ഏഷ പന്ഥാഃ കുരുശ്രേഷ്ഠ സൗഗന്ധിക വനായ തേ
    ദ്രക്ഷ്യസേ ധനദോദ്യാനം രക്ഷിതം യക്ഷരാക്ഷസൈഃ
23 ന ച തേ തരസാ കാര്യഃ കുസുമാവചയഃ സ്വയം
    ദൈവതാനി ഹി മാന്യാനി പുരുഷേണ വിശേഷതഃ
24 ബലിഹോമനമസ്കാരൈർ മന്ത്രൈശ് ച ഭരതർഷഭ
    ദൈവതാനി പ്രസാദം ഹി ഭക്ത്യാ കുർവന്തി ഭാരത
25 മാ താത സാഹസം കാർഷീഃ സ്വധർമം അനുപാലയ
    സ്വധർമസ്ഥഃ പരം ധർമം ബുധ്യസ്വാഗമയസ്വ ച
26 വിജ്ഞാതവ്യോ വിഭാഗേന യത്ര മുഹ്യന്ത്യ് അബുദ്ധയഃ
    ധർമോ വൈ വേദിതും ശക്യോ ബൃഹസ്പതിസമൈർ അപി
27 അധർമോ യത്ര ധർമാഖ്യോ ധർമശ് ചാധർമസഞ്ജ്ഞിതഃ
    വിജ്ഞാതവ്യോ വിഭാഗേന യത്ര മുഹ്യന്ത്യ് അബുദ്ധയഃ
28 ആചാര സംഭവോ ധർമോ ധർമാദ് വേദാഃ സമുത്ഥിതാഃ
    വേദൈർ യജ്ഞാഃ സമുത്പന്നാ യജ്ഞൈർ ദേവാഃ പ്രതിഷ്ഠിതാഃ
29 വേദാചാര വിധാനോക്തൈർ യജ്ഞൈർ ധാര്യന്തി ദേവതാഃ
    ബൃഹസ്പത്യുശനോക്തൈശ് ച നയൈർ ധാര്യന്തി മാനവാഃ
30 പന്യാ കരവനിജ്യാഭിഃ കൃഷ്യാഥോ യോനിപോഷണൈഃ
    വാർതയാ ധാര്യതേ സർവം ധർമൈർ ഏതൈർ ദ്വിജാതിഭിഃ
31 ത്രയീ വാർതാ ദണ്ഡനീതിസ് തിസ്രോ വിദ്യാ വിജാനതാം
    താഭിഃ സമ്യക് പ്രയുക്താഭിർ ലോകയാത്രാ വിധീയതേ
32 സാ ചേദ് ധർമക്രിയാ ന സ്യാത് ത്രയീധർമം ഋതേ ഭുവി
    ദണ്ഡനീതിം ഋതേ ചാപി നിർമര്യാദം ഇദം ഭവേത്
33 വാർതാ ധർമേ ഹ്യ് അവർതന്ത്യോ വിനശ്യേയുർ ഇമാഃ പ്രജാഃ
    സുപ്രവൃത്തൈർ ത്രിഭിർ ഹ്യ് ഏതൈർ ധർമൈഃ സൂയന്തി വൈ പ്രജാഃ
34 ദ്വിജാനാം അമൃതം ധർമോ ഹ്യ് ഏകശ് ചൈവൈക വർണികഃ
    യജ്ഞാധ്യയന ദാനാനി ത്രയഃ സാധാരണാഃ സ്മൃതാഃ
35 യാജനാധ്യാപനേ ചോഭേ ബ്രാഹ്മണാനാം പ്രതിഗ്രഹഃ
    പാലനം ക്ഷത്രിയാണാം വൈ വൈശ്യ ധർമശ് ച പോഷണം
36 ശുശ്രൂഷാ തു ദ്വിജാതീനാം ശൂദ്രാണാം ധർമ ഉച്യതേ
    ഭൈക്ഷ ഹോമവ്രതൈർ ഹീനാസ് തഥൈവ ഗുരുവാസിനാം
37 ക്ഷത്രധർമോ ഽത്ര കൗന്തേയ തവ ധർമാഭിരക്ഷണം
    സ്വധർമം പ്രതിപദ്യസ്വ വിനീതോ നിയതേന്ദ്രിയഃ
38 വൃദ്ധൈർ സംമന്ത്ര്യ സദ്ഭിശ് ച ബുദ്ധിമദ്ഭിഃ ശ്രുതാന്വിതൈഃ
    സുസ്ഥിതഃ ശാസ്തി ദന്ദേന വ്യസനീ പരിഭൂയതേ
39 നിഗ്രഹാനുഗ്രഹൈഃ സമ്യഗ് യദാ രാജാ പ്രവർതതേ
    തദാ ഭവതി ലോകസ്യ മര്യാദാ സുവ്യവസ്ഥിതാ
40 തസ്മാദ് ദേശേ ച ദുർഗേ ച ശത്രുമിത്ര ബലേഷു ച
    നിത്യം ചാരേണ ബോദ്ധവ്യം സ്ഥാനം വൃദ്ധിഃ ക്ഷയസ് തഥാ
41 രാജ്ഞാം ഉപായാശ് ചത്വാരോ ബുദ്ധിമന്ത്രഃ പരാക്രമഃ
    നിഗ്രഹാനുഗ്രഹൗ ചൈവ ദാക്ഷ്യം തത് കാര്യസാധനം
42 സാമ്നാ ദാനേന ഭേദേന ദന്ദേനോപേക്ഷണേന ച
    സാധനീയാനി കാര്യാണി സമാസ വ്യാസ യോഗതഃ
43 മന്ത്രമൂലാ നയാഃ സർവേ ചാരാശ് ച ഭരതർഷഭ
    സുമന്ത്രിതൈർ നയൈഃ സിദ്ധിസ് തദ്വിദൈഃ സഹ മന്ത്രയേത്
44 സ്ത്രിയാ മൂധേന ലുബ്ധേന ബാലേന ലഘുനാ തഥാ
    ന മന്ത്രയേത ഗുഹ്യാനി യേഷു ചോന്മാദ ലക്ഷണം
45 മന്ത്രയേത് സഹ വിദ്വദ്ഭിഃ ശക്തൈഃ കർമാണി കാരയേത്
    സ്നിഗ്ധൈശ് ച നീതിവിന്യാസാൻ മൂർഖാൻ സർവത്ര വർജയേത്
46 ധാർമികാൻ ധർമകാര്യേഷു അർഥകാര്യേഷു പണ്ഡിതാൻ
    സ്ത്രീഷു ക്ലീബാൻ നിയുഞ്ജീത ക്രൂരാൻ ക്രൂരേഷു കർമസു
47 സ്വേഭ്യശ് ചൈവ പരേഭ്യശ് ച കാര്യാകാര്യസമുദ്ഭവാ
    ബുദ്ധിഃ കർമസു വിജ്ഞേയാ രിപൂണാം ച ബലാബലം
48 ബുദ്ധ്യാ സുപ്രതിപന്നേഷു കുര്യാത് സാധു പരിഗ്രഹം
    നിഗ്രഹം ചാപ്യ് അശിഷ്ടേഷു നിർമര്യാദേഷു കാരയേത്
49 നിഗ്രഹേ പ്രഗ്രഹേ സമ്യഗ് യദാ രാജാ പ്രവർതതേ
    തദാ ഭവതി ലോകസ്യ മര്യാദാ സുവ്യവസ്ഥിതാ
50 ഏഷ തേ വിഹിതഃ പാർഥ ഘോരോ ധർമോ ദുരന്വയഃ
    തം സ്വധർമവിഭാഗേന വിനയസ്ഥോ ഽനുപാലയ
51 തപോ ധർമദമേജ്യാഭിർ വിപ്രാ യാന്തി യഥാ ദിവം
    ദാനാതിഥ്യ ക്രിയാ ധർമൈർ യാന്തി വൈശ്യാശ് ച സദ്ഗതിം
52 ക്ഷത്രം യാതി തഥാ സ്വർഗം ഭുവി നിഗ്രഹപാലനൈഃ
    സമ്യക് പ്രനീയ ദണ്ഡം ഹി കാമദ്വേഷവിവർജിതാഃ
    അലുബ്ധാ വിഗതക്രോധാഃ സതാം യാന്തി സലോകതാം