മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം/അധ്യായം56

മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം56

1 [സ്]
     വ്യുഷ്ടാം നിശാം ഭാരത ഭാരതാനാം; അനീകിനിനാം പ്രമുഖേ മഹാത്മാ
     യയൗ സപത്നാൻ പ്രതി ജാതകോപോ; വൃതഃ സമഗ്രേണ ബലേന ഭീഷ്മഃ
2 തം ദ്രോണദുര്യോധനബാഹ്ലികാശ് ച; തഥൈവ ദുർമർഷണചിത്രസേനൗ
     ജയദ്രഥശ് ചാതിബലോ ബലൗഘൈർ; നൃപാസ് തഥാന്യേ ഽനുയയുഃ സമന്താത്
3 സ തൈർ മഹദ്ഭിശ് ച മഹാരഥൈശ്; ച തേജസ്വിഭിർ വീര്യവദ്ഭിശ് ച രാജൻ
     രരാജ രാജോത്തമരാജമുഖൈർ; വൃതഃ സ ദേവൈർ ഇവ വർജ പാണിഃ
4 തസ്മിന്ന് അനീക പ്രമുഖേ വിഷക്താ; ദോധൂയമാനാശ് ച മഹാപതാകാഃ
     സുരക്ത പീതാസിത പാണ്ഡുർ ആഭാ; മഹാഗജസ്കന്ധഗതാ വിരേജുഃ
5 സാ വാഹിനീ ശാന്തനവേന രാജ്ഞാ; മഹാരഥൈർ വാരണവാജിഭിശ് ച
     ബഭൗ സ വിദ്യുത് സ്തനയിത്നുകൽപാ; ജലാഗമേ ദ്യൗർ ഇവ ജാതമേഘാ
6 തതോ രണായാഭിമുഖീ പ്രയാതാ; പ്രത്യ് അർജുനം ശാന്തനവാഭിഗുപ്താ
     സേനാ മഹോഗ്രാ സഹസാ കരൂണാം; വേഗോ യഥാ ഭീമ ഇവാപഗായാഃ
7 തം വ്യാലനാനാവിധ വിഗൂഢ സാരം; ഗജാശ്വപാദാതരഥൗഘപക്ഷം
     വ്യൂഹം മഹാമേഘസമം മഹാത്മാ; ദദർശ ദുരാത് കപിരാജകേതുഃ
8 സ നിര്യയൗ കേതുമതാ രഥേന; നരർഷഭഃ ശ്വേതഹയേന വീരഃ
     വരൂഥിനാ സൈന്യമുഖേ മഹാത്മാ; വധേ ധൃതഃ സർവസപത്ന യൂനാം
9 സൂപസ്കരം സോത്തര ബന്ധുരേഷം; യത്തം യദൂനാം ഋഷഭേണ സംഖ്യേ
     കപിധ്വജം പ്രേക്ഷ്യ വിഷേദുർ ആജൗ; സഹൈവ പുത്രൈസ് തവ കൗരവേയാഃ
10 പ്രകർഷതാ ഗുപ്തം ഉദായുധേന; കിരീടിനാ ലോകമഹാരഥേന
    തം വ്യൂഹ രാജം ദദൃശുസ് ത്വദീയാശ്; ചതുശ് ചതുർവ്യാല സഹസ്രകീർണം
11 യഥാ ഹി പൂർവേ ഽഹനി ധർമരാജ്ഞാ വ്യൂഹഃ; കൃതഃ കൗരവനന്ദനേന
    തഥാ തഥോദ്ദേശം ഉപേത്യ തസ്ഥുഃ; പാഞ്ചാല മുഖ്യൈഃ സഹ ചേദിമുഖ്യാഃ
12 തതോ മഹാവേഗസമാഹതാനി; ഭേരീസഹസ്രാണി വിനേദുർ ആജൗ
    ശംഖസ്വനാ ദുന്ദുഭിനിസ്വനാശ് ച; സർവേഷ്വ് അനീകേഷു സസിംഹനാദാഃ
13 തതഃ സ ബാണാനി മഹാസ്വനാനി; വിസ്ഫാര്യമാണാനി ധനൂംഷി വീരൈഃ
    ക്ഷണേന ഭേരീ പണവപ്രണാദാൻ; അന്തർദധുഃ ശംഖമഹാസ്വനാശ് ച
14 തച് ഛംഖശബ്ദാവൃതം അന്തരിക്ഷം; ഉദ്ധുത ഭൗമ ദ്രുതരേണുജാലം
    മഹാവിതാനാവതത പ്രകാശം; ആലോക്യ വീരാഃ സഹസാഭിപേതുഃ
15 രഥീ രഥേനാഭിഹതഃ സസൂതഃ; പപാത സാശ്വഃ സ രഥഃ സ കേതുഃ
    ഗജോ ഗജേനാഭിഹതഃ പപാത; പദാതിനാ ചാഭിഹതഃ പദാതിഃ
16 ആവർതമാനാന്യ് അഭിവർതമാനൈർ; ബാണൈഃ ക്ഷതാന്യ് അദ്ഭുതദർശനാനി
    പ്രാസൈശ് ച ഖഡ്ഗൈശ് ച സമാഹതാനി; സദശ്വവൃന്ദാനി സദശ്വവൃന്ദൈഃ
17 സുവർണതാരാ ഗണഭൂഷിതാനി; ശരാവരാണി പ്രഹിതാനി വീരൈഃ
    വിദാര്യമാണാനി പരശ്വധൈശ് ച; പ്രാസൈശ് ച ഖഡ്ഗൈശ് ച നിപേതുർ ഉർവ്യാം
18 ഗജൈർ വിഷാണൈർ വരഹസ്തരുഗ്ണാഃ; കേ ചിത് സസൂതാ രഥിനഃ പ്രപേതുഃ
    ഗജർഷഭാശ് ചാപി രഥർഷഭേണ; നിപേതിരേ ബാണഹതാഃ പൃഥിവ്യാം
19 ഗജൗഘവേഗോദ്ധതസാദിതാനാം; ശ്രുത്വാ നിഷേദുർ വസുധാം മനുഷ്യാഃ
    ആർതസ്വരം സാദിപദാതിയൂനാം; വിഷാണ ഗാത്രാവര താഡിതാനാം
20 സംഭ്രാന്തനാഗാശ്വരഥേ പ്രസൂതേ; മഹാഭയേ സാദിപദാതി യൂനാം
    മഹാരഥൈഃ സമ്പരിവാര്യമാണം; ദദർശ ഭീഷ്മഃ കപിരാജകേതും
21 തം പഞ്ച താലോച്ഛ്രിതതാലകേതുഃ; സദശ്വവേഗോദ്ധത വീര്യയാതഃ
    മഹാസ്ത്ര ബാണാശനിദീപ്തമാർഗം; കിരീടിനം ശാന്തനവോ ഽഭ്യധാവത്
22 തഥൈവ ശക്ര പ്രതിമാനകൽപം; ഇന്ദ്രാത്മജം ദ്രോണ മുഖാഭിസസ്രുഃ
    കൃപശ് ച ശല്യശ് ച വിവിംശതിശ് ച; ദുര്യോധനഃ സൗമദത്തിശ് ച രാജൻ
23 തതോ രഥാനീക മുഖാദ് ഉപേത്യ; സർവാസ്ത്രവിത് കാഞ്ചനചിത്രവർമാ
    ജവേന ശൂരോ ഽഭിസസാര സർവാംസ്; തഥാർജുനസ്യാത്ര സുതോ ഽഭിമന്യുഃ
24 തേഷാം മഹാസ്ത്രാണി മഹാരഥാനാം; അസക്തകർമാ വിനിഹത്യ കാർഷ്ണിഃ
    ബഭൗ മഹാമന്ത്രഹുതാർചി മാലീ; സഗോദ്ഗതഃ സൻ ഭഗവാൻ ഇവാഗ്നിഃ
25 തതഃ സ തൂർണം രുധിരോദ ഫേനാം; കൃത്വാ നദീം വൈശസനേ രിപൂണാം
    ജഗാമ സൗഭദ്രം അതീത്യ ഭീഷ്മോ; മഹാരഥം പാർഥം അദീനസത്ത്വഃ
26 തതഃ പ്രഹസ്യാദ്ഭുത ദർശനേന; ഗാണ്ഡീവനിർഹ്വാദ മഹാസ്വനേന
    വിപാഠ ജാലേന മഹാസ്ത്ര ജാലം; വിനാശയാം ആസ കിരീടമാലീ
27 തം ഉത്തമം സർവധനുർധരാണാം; അസക്തകർമാ കപിരാജകേതുഃ
    ഭീഷ്മം മഹാത്മാഭിവവർഷ തൂർണം; ശരൗഘജാലൈർ വിമലൈശ് ച ഭല്ലൈഃ
28 ഏവംവിധം കാർമുകഭീമ നാദം; അദീനവത് സത്പുരുഷോത്തമാഭ്യാം
    ദദർശ ലോകഃ കുരുസൃഞ്ജയാശ് ച; തദ് ദ്വൈരഥം ഭീഷ്മ ധനഞ്ജയാഭ്യാം