മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം/അധ്യായം55

←അധ്യായം54

മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം രചന:വ്യാസൻ അധ്യായം55

അധ്യായം56→

1 ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച
     പ്രതിജ്ഞാതേ തു ഭീഷ്മേണ തസ്മിൻ യുദ്ധേ സുദാരുണേ
     ക്രോധിതോ മമ പുത്രേണ ദുഃഖിതേന വിശേഷതഃ
 2 ഭീഷ്മഃ കിം അകരോത് തത്ര പാണ്ഡവേയേഷു സഞ്ജയ
     പിതാമഹേ വാ പാഞ്ചാലാസ് തൻ മമാചക്ഷ്വ സഞ്ജയ
 3 സഞ്ജയ ഉവാച
     ഗതപൂർവാഹ്ണഭൂയിഷ്ഠേ തസ്മിന്ന് അഹനി ഭാരത
     ജയം പ്രാപ്തേഷു ഹൃഷ്ടേഷു പാണ്ഡവേഷു മഹാത്മസു
 4 സർവധർമവിശേഷജ്ഞഃ പിതാ ദേവവ്രതസ് തവ
     അഭ്യയാജ് ജവനൈർ അശ്വൈഃ പാണ്ഡവാനാം അനീകിനീം
     മഹത്യാ സേനയാ ഗുപ്തസ് തവ പുത്രൈശ് ച സർവശഃ
 5 പ്രാവർതത തതോ യുദ്ധം തുമുലം ലോമഹർഷണം
     അസ്മാകം പാണ്ഡവൈഃ സാർധം അനയാത് തവ ഭാരത
 6 ധനുഷാം കൂജതാം തത്ര തലാനാം ചാഭിഹന്യതാം
     മഹാൻ സമഭവച് ഛബ്ദോ ഗിരീണാം ഇവ ദീര്യതാം
 7 തിഷ്ഠ സ്ഥിതോ ഽസ്മി വിദ്ധ്യ് ഏനം നിവർതസ്വ സ്ഥിരോ ഭവ
     സ്ഥിതോ ഽസ്മി പ്രഹരസ്വേതി ശബ്ദാഃ ശ്രൂയന്ത സർവശഃ
 8 കാഞ്ചനേഷു തനുത്രേഷു കിരീടേഷു ധ്വജേഷു ച
     ശിലാനാം ഇവ ശൈലേഷു പതിതാനാം അഭൂത് സ്വനഃ
 9 പതിതാന്യ് ഉത്തമാംഗാനി ബാഹവശ് ച വിഭൂഷിതാഃ
     വ്യചേഷ്ടന്ത മഹീം പ്രാപ്യ ശതശോ ഽഥ സഹസ്രശഃ
 10 ഹൃതോത്തമാംഗാഃ കേ ചിത് തു തഥൈവോദ്യതകാർമുകാഃ
    പ്രഗൃഹീതായുധാശ് ചാപി തസ്ഥുഃ പുരുഷസത്തമാഃ
11 പ്രാവർതത മഹാവേഗാ നദീ രുധിരവാഹിനീ
    മാതംഗാംഗശിലാരൗദ്രാ മാംസശോണിതകർദമാ
12 വരാശ്വനരനാഗാനാം ശരീരപ്രഭവാ തദാ
    പരലോകാർണവമുഖീ ഗൃധ്രഗോമായുമോദിനീ
13 ന ദൃഷ്ടം ന ശ്രുതം ചാപി യുദ്ധം ഏതാദൃശം നൃപ
    യഥാ തവ സുതാനാം ച പാണ്ഡവാനാം ച ഭാരത
14 നാസീദ് രഥപഥസ് തത്ര യോധൈർ യുധി നിപാതിതൈഃ
    ഗജൈശ് ച പതിതൈർ നീലൈർ ഗിരിശൃംഗൈർ ഇവാവൃതം
15 വികീർണൈഃ കവചൈശ് ചിത്രൈർ ധ്വജൈശ് ഛത്രൈശ് ച മാരിഷ
    ശുശുഭേ തദ് രണസ്ഥാനം ശരദീവ നഭസ്തലം
16 വിനിർഭിന്നാഃ ശരൈഃ കേ ചിദ് അന്തപീഡാവികർഷിണഃ
    അഭീതാഃ സമരേ ശത്രൂൻ അഭ്യധാവന്ത ദംശിതാഃ
17 താത ഭ്രാതഃ സഖേ ബന്ധോ വയസ്യ മമ മാതുല
    മാ മാം പരിത്യജേത്യ് അന്യേ ചുക്രുശുഃ പതിതാ രണേ
18 ആധാവാഭ്യേഹി മാ ഗച്ഛ കിം ഭീതോ ഽസി ക്വ യാസ്യസി
    സ്ഥിതോ ഽഹം സമരേ മാ ഭൈർ ഇതി ചാന്യേ വിചുക്രുശുഃ
19 തത്ര ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോ നിത്യം മണ്ഡലകാർമുകഃ
    മുമോച ബാണാൻ ദീപ്താഗ്രാൻ അഹീൻ ആശീവിഷാൻ ഇവ
20 ശരൈർ ഏകായനീകുർവൻ ദിശഃ സർവാ യതവ്രതഃ
    ജഘാന പാണ്ഡവരഥാൻ ആദിശ്യാദിശ്യ ഭാരത
21 സ നൃത്യൻ വൈ രഥോപസ്ഥേ ദർശയൻ പാണിലാഘവം
    അലാതചക്രവദ് രാജംസ് തത്ര തത്ര സ്മ ദൃശ്യതേ
22 തം ഏകം സമരേ ശൂരം പാണ്ഡവാഃ സൃഞ്ജയാസ് തഥാ
    അനേകശതസാഹസ്രം സമപശ്യന്ത ലാഘവാത്
23 മായാകൃതാത്മാനം ഇവ ഭീഷ്മം തത്ര സ്മ മേനിരേ
    പൂർവസ്യാം ദിശി തം ദൃഷ്ട്വാ പ്രതീച്യാം ദദൃശുർ ജനാഃ
24 ഉദീച്യാം ചൈനം ആലോക്യ ദക്ഷിണസ്യാം പുനഃ പ്രഭോ
    ഏവം സ സമരേ വീരോ ഗാംഗേയഃ പ്രത്യദൃശ്യത
25 ന ചൈനം പാണ്ഡവേയാനാം കശ് ചിച് ഛക്നോതി വീക്ഷിതും
    വിശിഖാൻ ഏവ പശ്യന്തി ഭീഷ്മചാപച്യുതാൻ ബഹൂൻ
26 കുർവാണം സമരേ കർമ സൂദയാനം ച വാഹിനീം
    വ്യാക്രോശന്ത രണേ തത്ര വീരാ ബഹുവിധം ബഹു
    അമാനുഷേണ രൂപേണ ചരന്തം പിതരം തവ
27 ശലഭാ ഇവ രാജാനഃ പതന്തി വിധിചോദിതാഃ
    ഭീഷ്മാഗ്നിം അഭി സങ്ക്രുദ്ധം വിനാശായ സഹസ്രശഃ
28 ന ഹി മോഘഃ ശരഃ കശ് ചിദ് ആസീദ് ഭീഷ്മസ്യ സംയുഗേ
    നരനാഗാശ്വകായേഷു ബഹുത്വാൽ ലഘുവേധിനഃ
29 ഭിനത്ത്യ് ഏകേന ബാണേന സുമുക്തേന പതത്രിണാ
    ഗജകങ്കടസംനാഹം വജ്രേണേവാചലോത്തമം
30 ദ്വൗ ത്രീൻ അപി ഗജാരോഹാൻ പിണ്ഡിതാൻ വർമിതാൻ അപി
    നാരാചേന സുതീക്ഷ്ണേന നിജഘാന പിതാ തവ
31 യോ യോ ഭീഷ്മം നരവ്യാഘ്രം അഭ്യേതി യുധി കശ് ചന
    മുഹൂർതദൃഷ്ടഃ സ മയാ പാതിതോ ഭുവി ദൃശ്യതേ
32 ഏവം സാ ധർമരാജസ്യ വധ്യമാനാ മഹാചമൂഃ
    ഭീഷ്മേണാതുലവീര്യേണ വ്യശീര്യത സഹസ്രധാ
33 പ്രകീര്യത മഹാസേനാ ശരവർഷാഭിതാപിതാ
    പശ്യതോ വാസുദേവസ്യ പാർഥസ്യ ച മഹാത്മനഃ
34 യതമാനാപി തേ വീരാ ദ്രവമാണാൻ മഹാരഥാൻ
    നാശക്നുവൻ വാരയിതും ഭീഷ്മബാണപ്രപീഡിതാഃ
35 മഹേന്ദ്രസമവീര്യേണ വധ്യമാനാ മഹാചമൂഃ
    അഭജ്യത മഹാരാജ ന ച ദ്വൗ സഹ ധാവതഃ
36 ആവിദ്ധനരനാഗാശ്വം പതിതധ്വജകൂബരം
    അനീകം പാണ്ഡുപുത്രാണാം ഹാഹാഭൂതം അചേതനം
37 ജഘാനാത്ര പിതാ പുത്രം പുത്രശ് ച പിതരം തഥാ
    പ്രിയം സഖായം ചാക്രന്ദേ സഖാ ദൈവബലാത്കൃതഃ
38 വിമുച്യ കവചാൻ അന്യേ പാണ്ഡുപുത്രസ്യ സൈനികാഃ
    പ്രകീര്യ കേശാൻ ധാവന്തഃ പ്രത്യദൃശ്യന്ത ഭാരത
39 തദ് ഗോകുലം ഇവോദ്ഭ്രാന്തം ഉദ്ഭ്രാന്തരഥയൂഥപം
    ദദൃശേ പാണ്ഡുപുത്രസ്യ സൈന്യം ആർതസ്വരം തദാ
40 പ്രഭജ്യമാനം തത് സൈന്യം ദൃഷ്ട്വാ ദേവകിനന്ദനഃ
    ഉവാച പാർഥം ബീഭത്സും നിഗൃഹ്യ രഥം ഉത്തമം
41 അയം സ കാലഃ സമ്പ്രാപ്തഃ പാർഥ യഃ കാങ്ക്ഷിതസ് ത്വയാ
    പ്രഹരാസ്മൈ നരവ്യാഘ്ര ന ചേൻ മോഹാദ് വിമുഹ്യസേ
42 യത് ത്വയാ കഥിതം വീര പുരാ രാജ്ഞാം സമാഗമേ
    ഭീഷ്മദ്രോണമുഖാൻ സർവാൻ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ സൈനികാൻ
43 സാനുബന്ധാൻ ഹനിഷ്യാമി യേ മാം യോത്സ്യന്തി സംയുഗേ
    ഇതി തത് കുരു കൗന്തേയ സത്യം വാക്യം അരിന്ദമ
44 ബീഭത്സോ പശ്യ സൈന്യം സ്വം ഭജ്യമാനം സമന്തതഃ
    ദ്രവതശ് ച മഹീപാലാൻ സർവാൻ യൗധിഷ്ഠിരേ ബലേ
45 ദൃഷ്ട്വാ ഹി സമരേ ഭീഷ്മം വ്യാത്താനനം ഇവാന്തകം
    ഭയാർതാഃ സമ്പ്രണശ്യന്തി സിംഹം ക്ഷുദ്രമൃഗാ ഇവ
46 ഏവം ഉക്തഃ പ്രത്യുവാച വാസുദേവം ധനഞ്ജയഃ
    ചോദയാശ്വാൻ യതോ ഭീഷ്മോ വിഗാഹ്യൈതദ് ബലാർണവം
47 തതോ ഽശ്വാൻ രജതപ്രഖ്യാംശ് ചോദയാം ആസ മാഘവഃ
    യതോ ഭീഷ്മരഥോ രാജൻ ദുഷ്പ്രേക്ഷ്യോ രശ്മിമാൻ ഇവ
48 തതസ് തത് പുനർ ആവൃത്തം യുധിഷ്ഠിരബലം മഹത്
    ദൃഷ്ട്വാ പാർഥം മഹാബാഹും ഭീഷ്മായോദ്യന്തം ആഹവേ
49 തതോ ഭീഷ്മഃ കുരുശ്രേഷ്ഠഃ സിംഹവദ് വിനദൻ മുഹുഃ
    ധനഞ്ജയരഥം തൂർണം ശരവർഷൈർ അവാകിരത്
50 ക്ഷണേന സ രഥസ് തസ്യ സഹയഃ സഹസാരഥിഃ
    ശരവർഷേണ മഹതാ സഞ്ഛന്നോ ന പ്രകാശതേ
51 വാസുദേവസ് ത്വ് അസംഭ്രാന്തോ ധൈര്യം ആസ്ഥായ സത്ത്വവാൻ
    ചോദയാം ആസ താൻ അശ്വാൻ വിതുന്നാൻ ഭീഷ്മസായകൈഃ
52 തതഃ പാർഥോ ധനുർ ഗൃഹ്യ ദിവ്യം ജലദനിസ്വനം
    പാതയാം ആസ ഭീഷ്മസ്യ ധനുശ് ഛിത്ത്വാ ത്രിഭിഃ ശരൈഃ
53 സ ഛിന്നധന്വാ കൗരവ്യഃ പുനർ അന്യൻ മഹദ് ധനുഃ
    നിമേഷാന്തരമാത്രേണ സജ്യം ചക്രേ പിതാ തവ
54 വിചകർഷ തതോ ദോർഭ്യാം ധനുർ ജലദനിസ്വനം
    അഥാസ്യ തദ് അപി ക്രുദ്ധശ് ചിച്ഛേദ ധനുർ അർജുനഃ
55 തസ്യ തത് പൂജയാം ആസ ലാഘവം ശന്തനോഃ സുതഃ
    സാധു പാർഥ മഹാബാഹോ സാധു ഭോ പാണ്ഡുനന്ദന
56 ത്വയ്യ് ഏവൈതദ് യുക്തരൂപം മഹത് കർമ ധനഞ്ജയ
    പ്രീതോ ഽസ്മി സുദൃഢം പുത്ര കുരു യുദ്ധം മയാ സഹ
57 ഇതി പാർഥം പ്രശസ്യാഥ പ്രഗൃഹ്യാന്യൻ മഹദ് ധനുഃ
    മുമോച സമരേ വീരഃ ശരാൻ പാർഥരഥം പ്രതി
58 അദർശയദ് വാസുദേവോ ഹയയാനേ പരം ബലം
    മോഘാൻ കുർവഞ് ശരാംസ് തസ്യ മണ്ഡലാന്യ് അചരൽ ലഘു
59 തഥാപി ഭീഷ്മഃ സുദൃഢം വാസുദേവധനഞ്ജയൗ
    വിവ്യാധ നിശിതൈർ ബാണൈഃ സർവഗാത്രേഷു മാരിഷ
60 ശുശുഭാതേ നരവ്യാഘ്രൗ തൗ ഭീഷ്മശരവിക്ഷതൗ
    ഗോവൃഷാവ് ഇവ നർദന്തൗ വിഷാണോല്ലിഖിതാങ്കിതൗ
61 പുനശ് ചാപി സുസങ്ക്രുദ്ധഃ ശരൈഃ സംനതപർവഭിഃ
    കൃഷ്ണയോർ യുധി സംരബ്ധോ ഭീഷ്മോ വ്യാവാരയദ് ദിശഃ
62 വാർഷ്ണേയം ച ശരൈസ് തീക്ഷ്ണൈഃ കമ്പയാം ആസ രോഷിതഃ
    മുഹുർ അഭ്യുത്സ്മയൻ ഭീഷ്മഃ പ്രഹസ്യ സ്വനവത് തദാ
63 തതഃ കൃഷ്ണസ് തു സമരേ ദൃഷ്ട്വാ ഭീഷ്മപരാക്രമം
    സമ്പ്രേക്ഷ്യ ച മഹാബാഹുഃ പാർഥസ്യ മൃദുയുദ്ധതാം
64 ഭീഷ്മം ച ശരവർഷാണി സൃജന്തം അനിശം യുധി
    പ്രതപന്തം ഇവാദിത്യം മധ്യം ആസാദ്യ സേനയോഃ
65 വരാൻ വരാൻ വിനിഘ്നന്തം പാണ്ഡുപുത്രസ്യ സൈനികാൻ
    യുഗാന്തം ഇവ കുർവാണം ഭീഷ്മം യൗധിഷ്ഠിരേ ബലേ
66 അമൃഷ്യമാണോ ഭഗവാൻ കേശവഃ പരവീരഹാ
    അചിന്തയദ് അമേയാത്മാ നാസ്തി യൗധിഷ്ഠിരം ബലം
67 ഏകാഹ്നാ ഹി രണേ ഭീഷ്മോ നാശയേദ് ദേവദാനവാൻ
    കിം ഉ പാണ്ഡുസുതാൻ യുദ്ധേ സബലാൻ സപദാനുഗാൻ
68 ദ്രവതേ ച മഹത് സൈന്യം പാണ്ഡവസ്യ മഹാത്മനഃ
    ഏതേ ച കൗരവാസ് തൂർണം പ്രഭഗ്നാൻ ദൃശ്യ സോമകാൻ
    ആദ്രവന്തി രണേ ഹൃഷ്ടാ ഹർഷയന്തഃ പിതാമഹം
69 സോ ഽഹം ഭീഷ്മം നിഹന്മ്യ് അദ്യ പാണ്ഡവാർഥായ ദംശിതഃ
    ഭാരം ഏതം വിനേഷ്യാമി പാണ്ഡവാനാം മഹാത്മനാം
70 അർജുനോ ഽപി ശരൈസ് തീക്ഷ്ണൈർ വധ്യമാനോ ഹി സംയുഗേ
    കർതവ്യം നാഭിജാനാതി രണേ ഭീഷ്മസ്യ ഗൗരവാത്
71 തഥാ ചിന്തയതസ് തസ്യ ഭൂയ ഏവ പിതാമഹഃ
    പ്രേഷയാം ആസ സങ്ക്രുദ്ധഃ ശരാൻ പാർഥരഥം പ്രതി
72 തേഷാം ബഹുത്വാദ് ധി ഭൃശം ശരാണാം; ദിശോ ഽഥ സർവാഃ പിഹിതാ ബഭൂവുഃ
    ന ചാന്തരിക്ഷം ന ദിശോ ന ഭൂമിർ; ന ഭാസ്കരോ ഽദൃശ്യത രശ്മിമാലീ
    വവുശ് ച വാതാസ് തുമുലാഃ സധൂമാ; ദിശശ് ച സർവാഃ ക്ഷുഭിതാ ബഭൂവുഃ
73 ദ്രോണോ വികർണോ ഽഥ ജയദ്രഥശ് ച; ഭൂരിശ്രവാഃ കൃതവർമാ കൃപശ് ച
    ശ്രുതായുർ അംബഷ്ഠപതിശ് ച രാജാ; വിന്ദാനുവിന്ദൗ ച സുദക്ഷിണശ് ച
74 പ്രാച്യാശ് ച സൗവീരഗണാശ് ച സർവേ; വസാതയഃ ക്ഷുദ്രകമാലവാശ് ച
    കിരീടിനം ത്വരമാണാഭിസസ്രുർ; നിദേശഗാഃ ശാന്തനവസ്യ രാജ്ഞഃ
75 തം വാജിപാദാതരഥൗഘജാലൈർ; അനേകസാഹസ്രശതൈർ ദദർശ
    കിരീടിനം സമ്പരിവാര്യമാണം; ശിനേർ നപ്താ വാരണയൂഥപൈശ് ച
76 തതസ് തു ദൃഷ്ട്വാർജുനവാസുദേവൗ; പദാതിനാഗാശ്വരഥൈഃ സമന്താത്
    അഭിദ്രുതൗ ശസ്ത്രഭൃതാം വരിഷ്ഠൗ; ശിനിപ്രവീരോ ഽഭിസസാര തൂർണം
77 സ താന്യ് അനീകാനി മഹാധനുഷ്മാഞ്; ശിനിപ്രവീരഃ സഹസാഭിപത്യ
    ചകാര സാഹായ്യം അഥാർജുനസ്യ; വിഷ്ണുർ യഥാ വൃത്രനിഷൂദനസ്യ
78 വിശീർണനാഗാശ്വരഥധ്വജൗഘം; ഭീഷ്മേണ വിത്രാസിതസർവയോധം
    യുധിഷ്ഠിരാനീകം അഭിദ്രവന്തം; പ്രോവാച സന്ദൃശ്യ ശിനിപ്രവീരഃ
79 ക്വ ക്ഷത്രിയാ യാസ്യഥ നൈഷ ധർമഃ; സതാം പുരസ്താത് കഥിതഃ പുരാണൈഃ
    മാ സ്വാം പ്രതിജ്ഞാം ജഹത പ്രവീരാഃ; സ്വം വീരധർമം പരിപാലയധ്വം
80 താൻ വാസവാൻ അന്തരജോ നിശമ്യ; നരേന്ദ്രമുഖ്യാൻ ദ്രവതഃ സമന്താത്
    പാർഥസ്യ ദൃഷ്ട്വാ മൃദുയുദ്ധതാം ച; ഭീഷ്മം ച സംഖ്യേ സമുദീര്യമാണം
81 അമൃഷ്യമാണഃ സ തതോ മഹാത്മാ; യശസ്വിനം സർവദശാർഹഭർതാ
    ഉവാച ശൈനേയം അഭിപ്രശംസൻ; ദൃഷ്ട്വാ കുരൂൻ ആപതതഃ സമന്താത്
82 യേ യാന്തി യാന്ത്വ് ഏവ ശിനിപ്രവീര; യേ ഽപി സ്ഥിതാഃ സാത്വത തേ ഽപി യാന്തു
    ഭീഷ്മം രഥാത് പശ്യ നിപാത്യമാനം; ദ്രോണം ച സംഖ്യേ സഗണം മയാദ്യ
83 നാസൗ രഥഃ സാത്വത കൗരവാണാം; ക്രുദ്ധസ്യ മുച്യേത രണേ ഽദ്യ കശ് ചിത്
    തസ്മാദ് അഹം ഗൃഹ്യ രഥാംഗം ഉഗ്രം; പ്രാണം ഹരിഷ്യാമി മഹാവ്രതസ്യ
84 നിഹത്യ ഭീഷ്മം സഗണം തഥാജൗ; ദ്രോണം ച ശൈനേയ രഥപ്രവീരം
    പ്രീതിം കരിഷ്യാമി ധനഞ്ജയസ്യ; രാജ്ഞശ് ച ഭീമസ്യ തഥാശ്വിനോശ് ച
85 നിഹ്യത്യ സർവാൻ ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രാംസ്; തത്പക്ഷിണോ യേ ച നരേന്ദ്രമുഖ്യാഃ
    രാജ്യേന രാജാനം അജാതശത്രും; സമ്പാദയിഷ്യാമ്യ് അഹം അദ്യ ഹൃഷ്ടഃ
86 തതഃ സുനാഭം വസുദേവപുത്രഃ; സൂര്യപ്രഭം വജ്രസമപ്രഭാവം
    ക്ഷുരാന്തം ഉദ്യമ്യ ഭുജേന ചക്രം; രഥാദ് അവപ്ലുത്യ വിസൃജ്യ വാഹാൻ
87 സങ്കമ്പയൻ ഗാം ചരണൈർ മഹാത്മാ; വേഗേന കൃഷ്ണഃ പ്രസസാര ഭീഷ്മം
    മദാന്ധം ആജൗ സമുദീർണദർപഃ; സിംഹോ ജിഘാംസന്ന് ഇവ വാരണേന്ദ്രം
88 സോ ഽഭ്യദ്രവദ് ഭീഷ്മം അനീകമധ്യേ; ക്രുദ്ധോ മഹേന്ദ്രാവരജഃ പ്രമാഥീ
    വ്യാലംബിപീതാന്തപടശ് ചകാശേ; ഘനോ യഥാ ഖേ ഽചിരഭാപിനദ്ധഃ
89 സുദർശനം ചാസ്യ രരാജ ശൗരേസ്; തച് ചക്രപദ്മം സുഭുജോരുനാലം
    യഥാദിപദ്മം തരുണാർകവർണം; രരാജ നാരായണനാഭിജാതം
90 തത് കൃഷ്ണകോപോദയസൂര്യബുദ്ധം; ക്ഷുരാന്തതീക്ഷ്ണാഗ്രസുജാതപത്രം
    തസ്യൈവ ദേഹോരുസരഃ പ്രരൂഢം; രരാജ നാരായണബാഹുനാലം
91 തം ആത്തചക്രം പ്രണദന്തം ഉച്ചൈഃ; ക്രുദ്ധം മഹേന്ദ്രാവരജം സമീക്ഷ്യ
    സർവാണി ഭൂതാനി ഭൃശം വിനേദുഃ; ക്ഷയം കുരൂണാം ഇതി ചിന്തയിത്വാ
92 സ വാസുദേവഃ പ്രഗൃഹീത ചക്രഃ; സംവർതയിഷ്യന്ന് ഇവ ജീവലോകം
    അഭ്യുത്പതംൽ ലോകഗുരുർ ബഭാസേ; ഭൂതാനി ധക്ഷ്യന്ന് ഇവ കാലവഹ്നിഃ
93 തം ആപതന്തം പ്രഗൃഹീതചക്രം; സമീക്ഷ്യ ദേവം ദ്വിപദാം വരിഷ്ഠം
    അസംഭ്രമാത് കാർമുകബാണപാണീ; രഥേ സ്ഥിതഃ ശാന്തനവോ ഽഭ്യുവാച
94 ഏഹ്യ് ഏഹി ദേവേശ ജഗന്നിവാസ; നമോ ഽസ്തു തേ ശാർമ്ഗരഥാംഗപാണേ
    പ്രസഹ്യ മാം പാതയ ലോകനാഥ; രഥോത്തമാദ് ഭൂതശരണ്യ സംഖ്യേ
95 ത്വയാ ഹതസ്യേഹ മമാദ്യ കൃഷ്ണ; ശ്രേയഃ പരസ്മിന്ന് ഇഹ ചൈവ ലോകേ
    സംഭാവിതോ ഽസ്മ്യ് അന്ധകവൃഷ്ണിനാഥ; ലോകൈസ് ത്രിഭിർ വീര തവാഭിയാനാത്
96 രഥാദ് അവപ്ലുത്യ തതസ് ത്വരാവാൻ; പാർഥോ ഽപ്യ് അനുദ്രുത്യ യദുപ്രവീരം
    ജഗ്രാഹ പീനോത്തമലംബബാഹും; ബാഹ്വോർ ഹരിം വ്യായതപീനബാഹുഃ
97 നിഗൃഹ്യമാണശ് ച തദാദിദേവോ; ഭൃശം സരോഷഃ കില നാമ യോഗീ
    ആദായ വേഗേന ജഗാമ വിഷ്ണുർ; ജിഷ്ണും മഹാവാത ഇവൈകവൃക്ഷം
98 പാർഥസ് തു വിഷ്ടഭ്യ ബലേന പാദൗ; ഭീഷ്മാന്തികം തൂർണം അഭിദ്രവന്തം
    ബലാൻ നിജഗ്രാഹ കിരീടമാലീ; പദേ ഽഥ രാജൻ ദശമേ കഥം ചിത്
99 അവസ്ഥിതം ച പ്രണിപത്യ കൃഷ്ണം; പ്രീതോ ഽർജുനഃ കാഞ്ചനചിത്രമാലീ
    ഉവാച കോപം പ്രതിസംഹരേതി; ഗതിർ ഭവാൻ കേശവ പാണ്ഡവാനാം
100 ന ഹാസ്യതേ കർമ യഥാപ്രതിജ്ഞം; പുത്രൈഃ ശപേ കേശവ സോദരൈശ് ച
   അന്തം കരിഷ്യാമി യഥാ കുരൂണാം; ത്വയാഹം ഇന്ദ്രാനുജ സമ്പ്രയുക്തഃ
101 തതഃ പ്രതിജ്ഞാം സമയം ച തസ്മൈ; ജനാർദനഃ പ്രീതമനാ നിശമ്യ
   സ്ഥിതഃ പ്രിയേ കൗരവസത്തമസ്യ; രഥം സചക്രഃ പുനർ ആരുരോഹ
102 സ താൻ അഭീഷൂൻ പുനർ ആദദാനഃ; പ്രഗൃഹ്യ ശംഖം ദ്വിഷതാം നിഹന്താ
   വിനാദയാം ആസ തതോ ദിശശ് ച; സ പാഞ്ചജന്യസ്യ രവേണ ശൗരിഃ
103 വ്യാവിദ്ധനിഷ്കാംഗദകുണ്ഡലം തം; രജോ വികീർണാശ് ചിത പക്ഷ്മ നേത്രം
   വിശുദ്ധദംഷ്ട്രം പ്രഗൃഹീതശംഖം; വിചുക്രുശുഃ പ്രേക്ഷ്യ കുരുപ്രവീരാഃ
104 മൃദംഗഭേരീപടഹപ്രണാദാ; നേമിസ്വനാ ദുന്ദുഭിനിസ്വനാശ് ച
   സസിംഹനാദാശ് ച ബഭൂവുർ ഉഗ്രാഃ; സർവേഷ്വ് അനീകേഷു തതഃ കുരൂണാം
105 ഗാണ്ഡീവഘോഷഃ സ്തനയിത്നുകൽപോ; ജഗാമ പാർഥസ്യ നഭോ ദിശശ് ച
   ജഗ്മുശ് ച ബാണാ വിമലാഃ പ്രസന്നാഃ; സർവാ ദിശഃ പാണ്ഡവചാപമുക്താഃ
106 തം കൗരവാണാം അധിപോ ബലേന; ഭീഷ്മേണ ഭൂരിശ്രവസാ ച സാർധം
   അഭ്യുദ്യയാവ് ഉദ്യതബാണപാണിഃ; കക്ഷം ദിധക്ഷന്ന് ഇവ ധൂമകേതുഃ
107 അഥാർജുനായ പ്രജഹാര ഭല്ലാൻ; ഭൂരിശ്രവാഃ സപ്ത സുവർണപുംഖാൻ
   ദുര്യോധനസ് തോമരം ഉഗ്രവേഗം; ശല്യോ ഗദാം ശാന്തനവശ് ച ശക്തിം
108 സ സപ്തഭിഃ സപ്ത ശരപ്രവേകാൻ; സംവാര്യ ഭൂരിശ്രവസാ വിസൃഷ്ടാൻ
   ശിതേന ദുര്യോധനബാഹുമുക്തം; ക്ഷുരേണ തത് തോമരം ഉന്മമാഥ
109 തതഃ ശുഭാം ആപതതീം സ ശക്തിം; വിദ്യുത്പ്രഭാം ശാന്തനവേന മുക്താം
   ഗദാം ച മദ്രാധിപബാഹുമുക്താം; ദ്വാഭ്യാം ശരാഭ്യാം നിചകർത വീരഃ
110 തതോ ഭുജാഭ്യാം ബലവദ് വികൃഷ്യ; ചിത്രം ധനുർ ഗാണ്ഡിവം അപ്രമേയം
   മാഹേന്ദ്രം അസ്ത്രം വിധിവത് സുഘോരം; പ്രാദുശ്ചകാരാദ്ഭുതം അന്തരിക്ഷേ
111 തേനോത്തമാസ്ത്രേണ തതോ മഹാത്മാ; സർവാണ്യ് അനീകാനി മഹാധനുഷ്മാൻ
   ശരൗഘജാലൈർ വിമലാഗ്നിവർണൈർ; നിവാരയാം ആസ കിരീടമാലീ
112 ശിലീമുഖാഃ പാർഥധനുഃപ്രമുക്താ; രഥാൻ ധ്വജാഗ്രാണി ധനൂംഷി ബാഹൂൻ
   നികൃത്യ ദേഹാൻ വിവിശുഃ പരേഷാം; നരേന്ദ്രനാഗേന്ദ്രതുരംഗമാണാം
113 തതോ ദിശശ് ചാനുദിശശ് ച പാർഥഃ; ശരൈഃ സുധാരൈർ നിശിതൈർ വിതത്യ
   ഗാണ്ഡീവശബ്ദേന മനാംസി തേഷാം; കിരീടമാലീ വ്യഥയാം ചകാര
114 തസ്മിംസ് തഥാ ഘോരതമേ പ്രവൃത്തേ; ശംഖസ്വനാ ദുന്ദുഭിനിസ്വനാശ് ച
   അന്തർഹിതാ ഗാണ്ഡിവനിസ്വനേന; ഭഭൂവുർ ഉഗ്രാശ് ച രണപ്രണാദാഃ
115 ഗാണ്ഡീവശബ്ദം തം അഥോ വിദിത്വാ; വിരാടരാജപ്രമുഖാ നൃവീരാഃ
   പാഞ്ചാലരാജോ ദ്രുപദശ് ച വീരസ്; തം ദേശം ആജഗ്മുർ അദീനസത്ത്വാഃ
116 സർവാണി സൈന്യാനി തു താവകാനി; യതോ യതോ ഗാണ്ഡിവജഃ പ്രണാദഃ
   തതസ് തതഃ സംനതിം ഏവ ജഗ്മുർ; ന തം പ്രതീപോ ഽഭിസസാര കശ് ചിത്
117 തസ്മിൻ സുഘോരേ നൃപസമ്പ്രഹാരേ; ഹതാഃ പ്രവീരാഃ സരഥാഃ സസൂതാഃ
   ഗജാശ് ച നാരാചനിപാതതപ്താ; മഹാപതാകാഃ ശുഭരുക്മകക്ഷ്യാഃ
118 പരീതസത്ത്വാഃ സഹസാ നിപേതുഃ; കിരീടിനാ ഭിന്നതനുത്രകായാഃ
   ദൃഢാഹതാഃ പത്രിഭിർ ഉഗ്രവേഗൈഃ; പാർഥേന ഭല്ലൈർ നിശിതൈഃ ശിതാഗ്രൈഃ
119 നികൃത്തയന്ത്രാ നിഹതേന്ദ്രകീലാ; ധ്വജാ മഹാന്തോ ധ്വജിനീമുഖേഷു
   പദാതിസംഘാശ് ച രഥാശ് ച സംഖ്യേ; ഹയാശ് ച നാഗാശ് ച ധനഞ്ജയേന
120 ബാണാഹതാസ് തൂർണം അപേതസത്ത്വാ; വിഷ്ടഭ്യ ഗാത്രാണി നിപേതുർ ഉർവ്യാം
   ഐന്ദ്രേണ തേനാസ്ത്രവരേണ രാജൻ; മഹാഹവേ ഭിന്നതനുത്രദേഹാഃ
121 തതഃ ശരൗഘൈർ നിശിതൈഃ കിരീടിനാ; നൃദേഹശസ്ത്രക്ഷതലോഹിതോദാ
   നദീ സുഘോരാ നരദേഹഫേനാ; പ്രവർതിതാ തത്ര രണാജിരേ വൈ
122 വേഗേന സാതീവ പൃഥുപ്രവാഹാ; പ്രസുസ്രുതാ ഭൈരവാരാവരൂപാ
   പരേതനാഗാശ്വശരീരരോധാ; നരാന്ത്രമജ്ജാഭൃതമാംസപങ്കാ
123 പ്രഭൂതരക്ഷോഗണഭൂതസേവിതാ; ശിരഃകപാലാകുലകേശശാദ്വലാ
   ശരീരസംഘാതസഹസ്രവാഹിനീ; വിശീർണനാനാകവചോർമിസങ്കുലാ
124 നരാശ്വനാഗാസ്ഥിനികൃത്തശർകരാ; വിനാശപാതാലവതീ ഭയാവഹാ
   താം കങ്കമാലാവൃതഗൃധ്രകഹ്വൈഃ; ക്രവ്യാദസംഘൈശ് ച തരക്ഷുഭിശ് ച
125 ഉപേതകൂലാം ദദൃശുഃ സമന്താത്; ക്രൂരാം മഹാവൈതരണീപ്രകാശാം
   പ്രവർതിതാം അർജുനബാണസംഘൈർ; മേദോവസാസൃക്പ്രവഹാം സുഭീമാം
126 തേ ചേദിപാഞ്ചാലകരൂഷമത്സ്യാഃ; പാർഥാശ് ച സർവേ സഹിതാഃ പ്രണേദുഃ
   വിത്രാസ്യ സേനാം ധ്വജിനീപതീനാം; സിംഹോ മൃഗാണാം ഇവ യൂഥസംഘാൻ
   വിനേദതുസ് താവ് അതിഹർഷയുക്തൗ; ഗാണ്ഡീവധന്വാ ച ജനാർദനശ് ച
127 തതോ രവിം സംഹൃതരശ്മിജാലം; ദൃഷ്ട്വാ ഭൃശം ശസ്ത്രപരിക്ഷതാംഗാഃ
   തദ് ഐന്ദ്രം അസ്ത്രം വിതതം സുഘോരം; അസഹ്യം ഉദ്വീക്ഷ്യ യുഗാന്തകൽപം
128 അഥാപയാനം കുരവഃ സഭീഷ്മാഃ; സദ്രോണദുര്യോധനബാഹ്ലികാശ് ച
   ചക്രുർ നിശാം സന്ധിഗതാം സമീക്ഷ്യ; വിഭാവസോർ ലോഹിതരാജിയുക്താം
129 അവാപ്യ കീർതിം ച യശശ് ച ലോകേ; വിജിത്യ ശത്രൂംശ് ച ധനഞ്ജയോ ഽപി
   യയൗ നരേന്ദ്രൈഃ സഹ സോദരൈശ് ച; സമാപ്തകർമാ ശിബിരം നിശായാം
   തതഃ പ്രജജ്ഞേ തുമുലഃ കുരൂണാം; നിശാമുഖേ ഘോരതരഃ പ്രണാദഃ
130 രണേ രഥാനാം അയുതം നിഹത്യ; ഹതാ ഗജാഃ സപ്തശതാർജുനേന
   പ്രാച്യാശ് ച സൗവീരഗണാശ് ച സർവേ; നിപാതിതാഃ ക്ഷുദ്രകമാലവാശ് ച
   മഹത് കൃതം കർമ ധനഞ്ജയേന; കർതും യഥാ നാർഹതി കശ് ചിദ് അന്യഃ
131 ശ്രുതായുർ അംബഷ്ഠപതിശ് ച രാജാ; തഥൈവ ദുർമർഷണചിത്രസേനൗ
   ദ്രോണഃ കൃപഃ സൈന്ധവബാഹ്ലികൗ ച; ഭൂരിശ്രവാഃ ശല്യശലൗ ച രാജൻ
   സ്വബാഹുവീര്യേണ ജിതാഃ സഭീഷ്മാഃ; കിരീടിനാ ലോകമഹാരഥേന
132 ഇതി ബ്രുവന്തഃ ശിബിരാണി ജഗ്മുഃ; സർവേ ഗണാ ഭാരത യേ ത്വദീയാഃ
   ഉൽകാസഹസ്രൈശ് ച സുസമ്പ്രദീപ്തൈർ; വിഭ്രാജമാനൈശ് ച തഥാ പ്രദീപൈഃ
   കിരീടിവിത്രാസിതസർവയോധാ; ചക്രേ നിവേശം ധ്വജിനീ കുരൂണാം