മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം/അധ്യായം115
| ←അധ്യായം114 | മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം രചന: അധ്യായം115 |
അധ്യായം116→ |
1 ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച
കഥം ആസംസ് തദാ യോധാ ഹീനാ ഭീഷ്മേണ സഞ്ജയ
ബലിനാ ദേവകൽപേന ഗുർവർഥേ ബ്രഹ്മചാരിണാ
2 തദൈവ നിഹതാൻ മന്യേ കുരൂൻ അന്യാംശ് ച പാർഥിവാൻ
ന പ്രാഹരദ് യദാ ഭീഷ്മോ ഘൃണിത്വാദ് ദ്രുപദാത്മജേ
3 തതോ ദുഃഖതരം മന്യേ കിം അന്യത് പ്രഭവിഷ്യതി
യദ് അദ്യ പിതരം ശ്രുത്വാ നിഹതം മമ ദുർമതേഃ
4 അശ്മസാരമയം നൂനം ഹൃദയം മമ സഞ്ജയ
ശ്രുത്വാ വിനിഹതം ഭീഷ്മം ശതധാ യൻ ന ദീര്യതേ
5 പുനഃ പുനർ ന മൃഷ്യാമി ഹതം ദേവവ്രതം രണേ
ന ഹതോ ജാമദഗ്ന്യേന ദിവ്യൈർ അസ്ത്രൈഃ സ്മ യഃ പുരാ
6 യദ് അദ്യ നിഹതേനാജൗ ഭീഷ്മേണ ജയം ഇച്ഛതാ
ചേഷ്ടിതം നരസിംഹേന തൻ മേ കഥയ സഞ്ജയ
7 സഞ്ജയ ഉവാച
സായാഹ്നേ ന്യപതദ് ഭൂമൗ ധാർതരാഷ്ട്രാൻ വിഷാദയൻ
പാഞ്ചാലാനാം ദദദ് ധർഷം കുരുവൃദ്ധഃ പിതാമഹഃ
8 സ ശേതേ ശരതൽപസ്ഥോ മേദിനീം അസ്പൃശംസ് തദാ
ഭീഷ്മോ രഥാത് പ്രപതിതഃ പ്രച്യുതോ ധരണീതലേ
9 ഹാഹേതി തുമുലഃ ശബ്ദോ ഭൂതാനാം സമപദ്യത
സീമാവൃക്ഷേ നിപതിതേ കുരൂണാം സമിതിക്ഷയേ
10 ഉഭയോഃ സേനയോ രാജൻ ക്ഷത്രിയാൻ ഭയം ആവിശത്
ഭീഷ്മം ശന്തനവം ദൃഷ്ട്വാ വിശീർണകവചധ്വജം
കുരവഃ പര്യവർതന്ത പാണ്ഡവാശ് ച വിശാം പതേ
11 ഖം തമോവൃതം ആസീച് ച നാസീദ് ഭാനുമതഃ പ്രഭാ
രരാസ പൃഥിവീ ചൈവ ഭീഷ്മേ ശാന്തനവേ ഹതേ
12 അയം ബ്രഹ്മവിദാം ശ്രേഷ്ഠോ അയം ബ്രഹ്മവിദാം ഗതിഃ
ഇത്യ് അഭാഷന്ത ഭൂതാനി ശയാനം ഭരതർഷഭം
13 അയം പിതരം ആജ്ഞായ കാമാർതം ശന്തനും പുരാ
ഊർധ്വരേതസം ആത്മാനം ചകാര പുരുഷർഷഭഃ
14 ഇതി സ്മ ശരതൽപസ്ഥം ഭരതാനാം അമധ്യമം
ഋഷയഃ പര്യധാവന്ത സഹിതാഃ സിദ്ധചാരണൈഃ
15 ഹതേ ശാന്തനവേ ഭീഷ്മേ ഭരതാനാം പിതാമഹേ
ന കിം ചിത് പ്രത്യപദ്യന്ത പുത്രാസ് തവ ച ഭാരത
16 വിവർണവദനാശ് ചാസൻ ഗതശ്രീകാശ് ച ഭാരത
അതിഷ്ഠൻ വ്രീഡിതാശ് ചൈവ ഹ്രിയാ യുക്താ ഹ്യ് അധോമുഖാഃ
17 പാണ്ഡവാശ് ച ജയം ലബ്ധ്വാ സംഗ്രാമശിരസി സ്ഥിതാഃ
സർവേ ദധ്മുർ മഹാശംഖാൻ ഹേമജാലപരിഷ്കൃതാൻ
18 ഭൃശം തൂര്യനിനാദേഷു വാദ്യമാനേഷു ചാനഘ
അപശ്യാമ രണേ രാജൻ ഭീമസേനം മഹാബലം
ആക്രീഡമാനം കൗന്തേയം ഹർഷേണ മഹതാ യുതം
19 നിഹത്യ സമരേ ശത്രൂൻ മഹാബലസമന്വിതാൻ
സംമോഹശ് ചാപി തുമുലഃ കുരൂണാം അഭവത് തദാ
20 കർണദുര്യോധനൗ ചാപി നിഃശ്വസേതാം മുഹുർ മുഹുഃ
തഥാ നിപതിതേ ഭീഷ്മേ കൗരവാണാം ധുരന്ധരേ
ഹാഹാകാരം അഭൂത് സർവം നിർമര്യാദം അവർതത
21 ദൃഷ്ട്വാ ച പതിതം ഭീഷ്മം പുത്രോ ദുഃശാസനസ് തവ
ഉത്തമം ജവം ആസ്ഥായ ദ്രോണാനീകം സമാദ്രവത്
22 ഭ്രാത്രാ പ്രസ്ഥാപിതോ വീരഃ സ്വേനാനീകേന ദംശിതഃ
പ്രയയൗ പുരുഷവ്യാഘ്രഃ സ്വസൈന്യം അഭിചോദയൻ
23 തം ആയാന്തം അഭിപ്രേക്ഷ്യ കുരവഃ പര്യവാരയൻ
ദുഃശാസനം മഹാരാജ കിം അയം വക്ഷ്യതീതി വൈ
24 തതോ ദ്രോണായ നിഹതം ഭീഷ്മം ആചഷ്ട കൗരവഃ
ദ്രോണസ് തദ് അപ്രിയം ശ്രുത്വാ സഹസാ ന്യപതദ് രഥാത്
25 സ സഞ്ജ്ഞാം ഉപലഭ്യാഥ ഭാരദ്വാജഃ പ്രതാപവാൻ
നിവാരയാം ആസ തദാ സ്വാന്യ് അനീകാനി മാരിഷ
26 വിനിവൃത്താൻ കുരൂൻ ദൃഷ്ട്വാ പാണ്ഡവാപി സ്വസൈനികാൻ
ദൂതൈഃ ശീഘ്രാശ്വസംയുക്തൈർ അവഹാരം അകാരയൻ
27 വിനിവൃത്തേഷു സൈന്യേഷു പാരമ്പര്യേണ സർവശഃ
വിമുക്തകവചാഃ സർവേ ഭീഷ്മം ഈയുർ നരാധിപാഃ
28 വ്യുപാരമ്യ തതോ യുദ്ധാദ് യോധാഃ ശതസഹസ്രശഃ
ഉപതസ്ഥുർ മഹാത്മാനം പ്രജാപതിം ഇവാമരാഃ
29 തേ തു ഭീഷ്മം സമാസാദ്യ ശയാനം ഭരതർഷഭം
അഭിവാദ്യ വ്യതിഷ്ഠന്ത പാണ്ഡവാഃ കുരുഭിഃ സഹ
30 അഥ പാണ്ഡൂൻ കുരൂംശ് ചൈവ പ്രണിപത്യാഗ്രതഃ സ്ഥിതാൻ
അഭ്യഭാഷത ധർമാത്മാ ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവസ് തദാ
31 സ്വാഗതം വോ മഹാഭാഗാഃ സ്വാഗതം വോ മഹാരഥാഃ
തുഷ്യാമി ദർശനാച് ചാഹം യുഷ്മാകം അമരോപമാഃ
32 അഭിനന്ദ്യ സ താൻ ഏവം ശിരസാ ലംബതാബ്രവീത്
ശിരോ മേ ലംബതേ ഽത്യർഥം ഉപധാനം പ്രദീയതാം
33 തതോ നൃപാഃ സമാജഹ്രുസ് തനൂനി ച മൃദൂനി ച
ഉപധാനാനി മുഖ്യാനി നൈച്ഛത് താനി പിതാമഹഃ
34 അബ്രവീച് ച നരവ്യാഘ്രഃ പ്രഹസന്ന് ഇവ താൻ നൃപാൻ
നൈതാനി വീരശയ്യാസു യുക്തരൂപാണി പാർഥിവാഃ
35 തതോ വീക്ഷ്യ നരശ്രേഷ്ഠം അഭ്യഭാഷത പാണ്ഡവം
ധനഞ്ജയം ദീർഘബാഹും സർവലോകമഹാരഥം
36 ധനഞ്ജയ മഹാബാഹോ ശിരസോ മേ ഽസ്യ ലംബതഃ
ദീയതാം ഉപധാനം വൈ യദ് യുക്തം ഇഹ മന്യസേ
37 സ സംന്യസ്യ മഹച് ചാപം അഭിവാദ്യ പിതാമഹം
നേത്രാഭ്യാം അശ്രുപൂർണാഭ്യാം ഇദം വചനം അബ്രവീത്
38 ആജ്ഞാപയ കുരുശ്രേഷ്ഠ സർവശസ്ത്രഭൃതാം വര
പ്രേഷ്യോ ഽഹം തവ ദുർധർഷ ക്രിയതാം കിം പിതാമഹ
39 തം അബ്രവീച് ഛാന്തനവഃ ശിരോ മേ താത ലംബതേ
ഉപധാനം കുരുശ്രേഷ്ഠ ഫൽഗുനോപനയസ്വ മേ
ശയനസ്യാനുരൂപം ഹി ശീഘ്രം വീര പ്രയച്ഛ മേ
40 ത്വം ഹി പാർഥ മഹാബാഹോ ശ്രേഷ്ഠഃ സർവധനുഷ്മതാം
ക്ഷത്രധർമസ്യ വേത്താ ച ബുദ്ധിസത്ത്വഗുണാന്വിതഃ
41 ഫൽഗുനസ് തു തഥേത്യ് ഉക്ത്വാ വ്യവസായപുരോജവഃ
പ്രഗൃഹ്യാമന്ത്ര്യ ഗാണ്ഡീവം ശരാംശ് ച നതപർവണഃ
42 അനുമാന്യ മഹാത്മാനം ഭരതാനാം അമധ്യമം
ത്രിഭിസ് തീക്ഷ്ണൈർ മഹാവേഗൈർ ഉദഗൃഹ്ണാച് ഛിരഃ ശരൈഃ
43 അഭിപ്രായേ തു വിദിതേ ധർമാത്മാ സവ്യസാചിനാ
അതുഷ്യദ് ഭരതശ്രേഷ്ഠോ ഭീഷ്മോ ധർമാർഥതത്ത്വവിത്
44 ഉപധാനേന ദത്തേന പ്രത്യനന്ദദ് ധനഞ്ജയം
കുന്തീപുത്രം യുധാം ശ്രേഷ്ഠം സുഹൃദാം പ്രീതിവർധനം
45 അനുരൂപം ശയാനസ്യ പാണ്ഡവോപഹിതം ത്വയാ
യദ്യ് അന്യഥാ പ്രവർതേഥാഃ ശപേയം ത്വാം അഹം രുഷാ
46 ഏവം ഏതൻ മഹാബാഹോ ധർമേഷു പരിനിഷ്ഠിതം
സ്വപ്തവ്യം ക്ഷത്രിയേണാജൗ ശരതൽപഗതേന വൈ
47 ഏവം ഉക്ത്വാ തു ബീഭത്സും സർവാംസ് താൻ അബ്രവീദ് വചഃ
രാജ്ഞശ് ച രാജപുത്രാംശ് ച പാണ്ഡവേനാഭി സംസ്ഥിതാൻ
48 ശയേയം അസ്യാം ശയ്യായാം യാവദ് ആവർതനം രവേഃ
യേ തദാ പാരയിഷ്യന്തി തേ മാം ദ്രക്ഷ്യന്തി വൈ നൃപാഃ
49 ദിശം വൈശ്രവണാക്രാന്താം യദാ ഗന്താ ദിവാകരഃ
അർചിഷ്മാൻ പ്രതപംൽ ലോകാൻ രഥേനോത്തമതേജസാ
വിമോഷ്ക്യേ ഽഹം തദാ പ്രാണാൻ സുഹൃദഃ സുപ്രിയാൻ അപി
50 പരിഖാ ഖന്യതാം അത്ര മമാവസദനേ നൃപാഃ
ഉപാസിഷ്യേ വിവസ്വന്തം ഏവം ശരശതാചിതഃ
ഉപാരമധ്വം സംഗ്രാമാദ് വൈരാണ്യ് ഉത്സൃജ്യ പാർഥിവാഃ
51 ഉപാതിഷ്ഠന്ന് അഥോ വൈദ്യാഃ ശല്യോദ്ധരണകോവിദാഃ
സർവോപകരണൈർ യുക്താഃ കുശലാസ് തേ സുശിക്ഷിതാഃ
52 താൻ ദൃഷ്ട്വാ ജാഹ്നവീപുത്രഃ പ്രോവാച വചനം തദാ
ദത്തദേയാ വിസൃജ്യന്താം പൂജയിത്വാ ചികിത്സകാഃ
53 ഏവംഗതേ ന ഹീദാനീം വൈദ്യൈഃ കാര്യം ഇഹാസ്തി മേ
ക്ഷത്രധർമപ്രശസ്താം ഹി പ്രാപ്തോ ഽസ്മി പരമാം ഗതിം
54 നൈഷ ധർമോ മഹീപാലാഃ ശരതൽപഗതസ്യ മേ
ഏതൈർ ഏവ ശരൈശ് ചാഹം ദഗ്ധവ്യോ ഽന്തേ നരാധിപാഃ
55 തച് ഛ്രുത്വാ വചനം തസ്യ പുത്രോ ദുര്യോധനസ് തവ
വൈദ്യാൻ വിസർജയാം ആസ പൂജയിത്വാ യഥാർഹതഃ
56 തതസ് തേ വിസ്മയം ജഗ്മുർ നാനാജനപദേശ്വരാഃ
സ്ഥിതിം ധർമേ പരാം ദൃഷ്ട്വാ ഭീഷ്മസ്യാമിതതേജസഃ
57 ഉപധാനം തതോ ദത്ത്വാ പിതുസ് തവ ജനേശ്വര
സഹിതാഃ പാണ്ഡവാഃ സർവേ കുരവശ് ച മഹാരഥാഃ
58 ഉപഗമ്യ മഹാത്മാനം ശയാനം ശയനേ ശുഭേ
തേ ഽഭിവാദ്യ തതോ ഭീഷ്മം കൃത്വാ ചാഭിപ്രദക്ഷിണം
59 വിധായ രക്ഷാം ഭീഷ്മസ്യ സർവ ഏവ സമന്തതഃ
വീരാഃ സ്വശിബിരാണ്യ് ഏവ ധ്യായന്തഃ പരമാതുരാഃ
നിവേശായാഭ്യുപാഗച്ഛൻ സായാഹ്നേ രുധിരോക്ഷിതാഃ
60 നിവിഷ്ടാൻ പാണ്ഡവാംശ് ചാപി പ്രീയമാണാൻ മഹാരഥാൻ
ഭീഷ്മസ്യ പതനാദ് ധൃഷ്ടാൻ ഉപഗമ്യ മഹാരഥാൻ
ഉവാച യാദവഃ കാലേ ധർമപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം
61 ദിഷ്ട്യാ ജയസി കൗരവ്യ ദിഷ്ട്യാ ഭീഷ്മോ നിപാതിതഃ
അവധ്യോ മാനുഷൈർ ഏഷ സത്യസന്ധോ മഹാരഥഃ
62 അഥ വാ ദൈവതൈഃ പാർഥ സർവശസ്ത്രാസ്ത്രപാരഗഃ
ത്വാം തു ചക്ഷുർഹണം പ്രാപ്യ ദഗ്ധോ ഘോരേണ ചക്ഷുഷാ
63 ഏവം ഉക്തോ ധർമരാജഃ പ്രത്യുവാച ജനാർദനം
തവ പ്രസാദാദ് വിജയഃ ക്രോധാത് തവ പരാജയഃ
ത്വം ഹി നഃ ശരണം കൃഷ്ണ ഭക്താനാം അഭയങ്കരഃ
64 അനാശ്ചര്യോ ജയസ് തേഷാം യേഷാം ത്വം അസി കേശവ
രഷ്കിതാ സമരേ നിത്യം നിത്യം ചാപി ഹിതേ രതഃ
സർവഥാ ത്വാം സമാസാദ്യ നാശ്ചര്യം ഇതി മേ മതിഃ
65 ഏവം ഉക്തഃ പ്രത്യുവാച സ്മയമാനോ ജനാർദനഃ
ത്വയ്യ് ഏവൈതദ് യുക്തരൂപം വചനം പാർഥിവോത്തമ