മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം/അധ്യായം116

മഹാഭാരതം മൂലം/ഭീഷ്മപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം116

1 സഞ്ജയ ഉവാച
     വ്യുഷ്ടായാം തു മഹാരാജ രജന്യാം സർവപാർഥിവാഃ
     പാണ്ഡവാ ധാർതരാഷ്ട്രാശ് ച അഭിജഗ്മുഃ പിതാമഹം
2 തം വീരശയനേ വീരം ശയാനം കുരുസത്തമം
     അഭിവാദ്യോപതസ്ഥുർ വൈ ക്ഷത്രിയാഃ ക്ഷത്രിയർഷഭം
3 കന്യാശ് ചന്ദനചൂർണൈശ് ച ലാജൈർ മാല്യൈശ് ച സർവശഃ
     സ്ത്രിയോ ബാലാസ് തഥാ വൃദ്ധാഃ പ്രേക്ഷകാശ് ച പൃഥഗ്ജനാഃ
     സമഭ്യയുഃ ശാന്തനവം ഭൂതാനീവ തമോനുദം
4 തൂര്യാണി ഗണികാ വാരാസ് തഥൈവ നടനർതകാഃ
     ഉപാനൃത്യഞ് ജഗുശ് ചൈവ വൃദ്ധം കുരുപിതാമഹം
5 ഉപാരമ്യ ച യുദ്ധേഭ്യഃ സംനാഹാൻ വിപ്രമുച്യ ച
     ആയുധാനി ച നിക്ഷിപ്യ സഹിതാഃ കുരുപാണ്ഡവാഃ
6 അന്വാസത ദുരാധർഷം ദേവവ്രതം അരിന്ദമം
     അന്യോന്യം പ്രീതിമന്തസ് തേ യഥാപൂർവം യഥാവയഃ
7 സാ പാർഥിവശതാകീർണാ സമിതിർ ഭീഷ്മശോഭിതാ
     ശുശുഭേ ഭാരതീ ദീപ്താ ദിവീവാദിത്യമണ്ഡലം
8 വിബഭൗ ച നൃപാണാം സാ പിതാമഹം ഉപാസതാം
     ദേവാനാം ഇവ ദേവേശം പിതാമഹം ഉപാസതാം
9 ഭീഷ്മസ് തു വേദനാം ധൈര്യാൻ നിഗൃഹ്യ ഭരതർഷഭ
     അഭിതപ്തഃ ശരൈശ് ചൈവ നാതിഹൃഷ്ടമനാബ്രവീത്
10 ശരാഭിതപ്തകായോ ഽഹം ശരസന്താപമൂർഛിതഃ
    പാനീയം അഭികാങ്ക്ഷേ ഽഹം രാജ്ഞസ് താൻ പ്രത്യഭാഷത
11 തതസ് തേ ക്ഷത്രിയാ രാജൻ സമാജഹ്രുഃ സമന്തതഃ
    ഭക്ഷ്യാൻ ഉച്ചാവചാംസ് തത്ര വാരികുംഭാംശ് ച ശീതലാൻ
12 ഉപനീതം ച തദ് ദൃഷ്ട്വാ ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോ ഽബ്രവീത്
    നാദ്യ താത മയാ ശക്യം ഭോഗാൻ കാംശ് ചന മാനുഷാൻ
13 ഉപഭോക്തും മനുഷ്യേഭ്യഃ ശരശയ്യാഗതേ ഹ്യ് അഹം
    പ്രതീക്ഷമാണസ് തിഷ്ഠാമി നിവൃത്തിം ശശിസൂര്യയോഃ
14 ഏവം ഉക്ത്വാ ശാന്തനവോ ദീനവാക് സർവപാർഥിവാൻ
    ധനഞ്ജയം മഹാബാഹും അഭ്യഭാഷത ഭാരത
15 അഥോപേത്യ മഹാബാഹുർ അഭിവാദ്യ പിതാമഹം
    അതിഷ്ഠത് പ്രാഞ്ജലിഃ പ്രഹ്വഃ കിം കരോമീതി ചാബ്രവീത്
16 തം ദൃഷ്ട്വാ പാണ്ഡവം രാജന്ന് അഭിവാദ്യാഗ്രതഃ സ്ഥിതം
    അഭ്യഭാഷത ധർമാത്മാ ഭീഷ്മഃ പ്രീതോ ധനഞ്ജയം
17 ദഹ്യതേ ഽദഃ ശരീരം മേ സംസ്യൂതോ ഽസ്മി മഹേഷുഭിഃ
    മർമാണി പരിദൂയന്തേ വദനം മമ ശുഷ്യതി
18 ഹ്ലാദനാർഥം ശരീരസ്യ പ്രയച്ഛാപോ മമാർജുന
    ത്വം ഹി ശക്തോ മഹേഷ്വാസ ദാതും അംഭോ യഥാവിധി
19 അർജുനസ് തു തഥേത്യ് ഉക്ത്വാ രഥം ആരുഹ്യ വീര്യവാൻ
    അധിജ്യം ബലവത് കൃത്വാ ഗാണ്ഡീവം വ്യാക്ഷിപദ് ധനുഃ
20 തസ്യ ജ്യാതലനിർഘോഷം വിസ്ഫൂർജിതം ഇവാശനേഃ
    വിത്രേസുഃ സർവഭൂതാനി ശ്രുത്വാ സർവേ ച പാർഥിവാഃ
21 തതഃ പ്രദക്ഷിണം കൃത്വാ രഥേന രഥിനാം വരഃ
    ശയാനം ഭരതശ്രേഷ്ഠം സർവശസ്ത്രഭൃതാം വരം
22 സന്ധായ ച ശരം ദീപ്തം അഭിമന്ത്ര്യ മഹായശാഃ
    പർജന്യാസ്ത്രേണ സംയോജ്യ സർവലോകസ്യ പശ്യതഃ
    അവിധ്യത് പൃഥിവീം പാർഥഃ പാർശ്വേ ഭീഷ്മസ്യ ദക്ഷിണേ
23 ഉത്പപാത തതോ ധാരാ വിമലാ വാരിണഃ ശിവാ
    ശീതസ്യാമൃതകൽപസ്യ ദിവ്യഗന്ധരസസ്യ ച
24 അതർപയത് തതഃ പാർഥഃ ശീതയാ വാരിധാരയാ
    ഭീഷ്മം കുരൂണാം ഋഷഭം ദിവ്യകർമപരാക്രമഃ
25 കർമണാ തേന പാർഥസ്യ ശക്രഷ്യേവ വികുർവതഃ
    വിസ്മയം പരമം ജഗ്മുസ് തതസ് തേ വസുധാധിപാഃ
26 തത് കർമ പ്രേക്ഷ്യ ബീഭത്സോർ അതിമാനുഷം അദ്ഭുതം
    സമ്പ്രാവേപന്ത കുരവോ ഗാവഃ ശീതാർദിതാ ഇവ
27 വിസ്മയാച് ചോത്തരീയാണി വ്യാവിധ്യൻ സർവതോ നൃപാഃ
    ശംഖദുന്ദുഭിനിർഘോഷൈസ് തുമുലം സർവതോ ഽഭവത്
28 തൃപ്തം ശാന്തനവശ് ചാപി രാജൻ ബീഭത്സും അബ്രവീത്
    സർവപാർഥിവവീരാണാം സംനിധൗ പൂജയന്ന് ഇവ
29 നൈതച് ചിത്രം മഹാബാഹോ ത്വയി കൗരവനന്ദന
    കഥിതോ നാരദേനാസി പൂർവർഷിർ അമിതദ്യുതിഃ
30 വാസുദേവസഹായസ് ത്വം മഹത് കർമ കരിഷ്യസി
    യൻ നോത്സഹതി ദേവേന്ദ്രഃ സഹ ദേവൈർ അപി ധ്രുവം
31 വിദുസ് ത്വാം നിധനം പാർഥ സർവക്ഷത്രസ്യ തദ്വിദഃ
    ധനുർധരാണാം ഏകസ് ത്വം പൃഥിവ്യാം പ്രവരോ നൃഷു
32 മനുഷ്യാ ജഗതി ശ്രേഷ്ഠാഃ പക്ഷിണാം ഗരുഡോ വരഃ
    സരസാം സാഗരഃ ശ്രേഷ്ഠോ ഗൗർ വരിഷ്ഠാ ചതുഷ്പദാം
33 ആദിത്യസ് തേജസാം ശ്രേഷ്ഠോ ഗിരീണാം ഹിമവാൻ വരഃ
    ജാതീനാം ബ്രാഹ്മണഃ ശ്രേഷ്ഠഃ ശ്രേഷ്ഠസ് ത്വം അസി ധന്വിനാം
34 ന വൈ ശ്രുതം ധാർതരാഷ്ട്രേണ വാക്യം; സംബോധ്യമാനം വിദുരേണ ചൈവ
    ദ്രോണേന രാമേണ ജനാർദനേന; മുഹുർ മുഹുഃ സഞ്ജയേനാപി ചോക്തം
35 പരീതബുദ്ധിർ ഹി വിസഞ്ജ്ഞകൽപോ; ദുര്യോധനോ നാഭ്യനന്ദദ് വചോ മേ
    സ ശേഷ്യതേ വൈ നിഹതശ് ചിരായ; ശാസ്താതിഗോ ഭീമബലാഭിഭൂതഃ
36 തതഃ ശ്രുത്വാ തദ് വചഃ കൗരവേന്ദ്രോ; ദുര്യോധനോ ദീനമനാ ബഭൂവ
    തം അബ്രവീച് ഛാന്തനവോ ഽഭിവീക്ഷ്യ; നിബോധ രാജൻ ഭവ വീതമന്യുഃ
37 ദൃഷ്ടം ദുര്യോധനേദം തേ യഥാ പാർഥേന ധീമതാ
    ജലസ്യ ധാരാ ജനിതാ ശീതസ്യാമൃതഗന്ധിനഃ
    ഏതസ്യ കർതാ ലോകേ ഽസ്മിൻ നാന്യഃ കശ് ചന വിദ്യതേ
38 ആഗ്നേയം വാരുണം സൗമ്യം വായവ്യം അഥ വൈഷ്ണവം
    ഐന്ദ്രം പാശുപതം ബ്രാഹ്മം പാരമേഷ്ഠ്യം പ്രജാപതേഃ
    ധാതുസ് ത്വഷ്ടുശ് ച സവിതുർ ദിവ്യാന്യ് അസ്ത്രാണി സർവശഃ
39 സർവസ്മിൻ മാനുഷേ ലോകേ വേത്ത്യ് ഏകോ ഹി ധനഞ്ജയഃ
    കൃഷ്ണോ വാ ദേവകീപുത്രോ നാന്യോ വൈ വേദ കശ് ചന
    ന ശക്യാഃ പാണ്ഡവാസ് താത യുദ്ധേ ജേതും കഥം ചന
40 അമാനുഷാണി കർമാണി യസ്യൈതാനി മഹാത്മനഃ
    തേന സത്ത്വവതാ സംഖ്യേ ശൂരേണാഹവശോഭിനാ
    കൃതിനാ സമരേ രാജൻ സന്ധിസ് തേ താത യുജ്യതാം
41 യാവത് കൃഷ്ണോ മഹാബാഹുഃ സ്വാധീനഃ കുരുസംസദി
    താവത് പാർഥേന ശൂരേണ സന്ധിസ് തേ താത യുജ്യതാം
42 യാവച് ചമൂം ന തേ ശേഷാം ശരൈഃ സംനതപർവഭിഃ
    നാശയത്യ് അർജുനസ് താവത് സന്ധിസ് തേ താത യുജ്യതാം
43 യാവത് തിഷ്ഠന്തി സമരേ ഹതശേഷാഃ സഹോദരാഃ
    നൃപാശ് ച ബഹവോ രാജംസ് താവത് സന്ധിഃ പ്രയുജ്യതാം
44 ന നിർദഹതി തേ യാവത് ക്രോധദീപ്തേക്ഷണശ് ചമൂം
    യുധിഷ്ഠിരോ ഹി താവദ് വൈ സന്ധിസ് തേ താത യുജ്യതാം
45 നകുലഃ സഹദേവശ് ച ഭീമസേനശ് ച പാണ്ഡവഃ
    യാവച് ചമൂം മഹാരാജ നാശയന്തി ന സർവശഃ
    താവത് തേ പാണ്ഡവൈഃ സാർധം സൗഭ്രാത്രം താത രോചതാം
46 യുദ്ധം മദന്തം ഏവാസ്തു താത സംശാമ്യ പാണ്ഡവൈഃ
    ഏതത് തേ രോചതാം വാക്യം യദ് ഉക്തോ ഽസി മയാനഘ
    ഏതത് ക്ഷേമം അഹം മന്യേ തവ ചൈവ കുലസ്യ ച
47 ത്യക്ത്വാ മന്യും ഉപശാമ്യസ്വ പാർഥൈഃ; പര്യാപ്തം ഏതദ് യത് കൃതം ഫൽഗുനേന
    ഭീഷ്മസ്യാന്താദ് അസ്തു വഃ സൗഹൃദം വാ; സമ്പ്രശ്ലേഷഃ സാധു രാജൻ പ്രസീദ
48 രാജ്യസ്യാർധം ദീയതാം പാണ്ഡവാനാം; ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം ധർമരാജോ ഽനുശാസ്തു
    മാ മിത്രധ്രുക് പാർഥിവാനാം ജഘന്യഃ; പാപാം കീർതിം പ്രാപ്സ്യസേ കൗരവേന്ദ്ര
49 മമാവസാനാച് ഛാന്തിർ അസ്തു പ്രജാനാം; സംഗച്ഛന്താം പാർഥിവാഃ പ്രീതിമന്തഃ
    പിതാ പുത്രം മാതുലം ഭാഗിനേയോ; ഭ്രാതാ ചൈവ ഭ്രാതരം പ്രൈതു രാജൻ
50 ന ചേദ് ഏവം പ്രാപ്തകാലം വചോ മേ; മോഹാവിഷ്ടഃ പ്രതിപത്സ്യസ്യ് അബുദ്ധ്യാ
    ഭീഷ്മസ്യാന്താദ് ഏതദന്താഃ സ്ഥ സർവേ; സത്യാം ഏതാം ഭാരതീം ഈരയാമി
51 ഏതദ് വാക്യം സൗഹൃദാദ് ആപഗേയോ; മധ്യേ രാജ്ഞാം ഭാരതം ശ്രാവയിത്വാ
    തൂഷ്ണീം ആസീച് ഛല്യസന്തപ്തമർമാ; യത്വാത്മാനം വേദനാം സംനിഗൃഹ്യ