മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം/അധ്യായം93
←അധ്യായം92 | മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം രചന: അധ്യായം93 |
അധ്യായം94→ |
1 [നകുല]
ഹന്ത വോ വർതയിഷ്യാമി ദാനസ്യ പരമം ഫലം
ന്യായലബ്ധസ്യ സൂക്ഷ്മസ്യ വിപ്രദത്തസ്യ യദ് ദ്വിജാഃ
2 ധർമക്ഷേത്രേ കുരുക്ഷേത്രേ ധർമജ്ഞൈർ ബഹുഭിർ വൃതേ
ഉഞ്ഛവൃത്തിർ ദ്വിജഃ കശ് ചിത് കാപോതിർ അഭവത് പുരാ
3 സഭാര്യഃ സഹ പുത്രേണ സ സ്നുഷസ് തപസി സ്ഥിതഃ
വധൂ ചതുർഥോ വൃദ്ധഃ സ ധർമാത്മാ നിയതേന്ദ്രിയഃ
4 ഷഷ്ഠേ കാലേ തദാ വിപ്രോ ഭുങ്ക്തേ തൈഃ സഹ സുവ്രതഃ
ഷഷ്ഠേ കാലേ കദാ ചിച് ച തസ്യാഹാരോ ന വിദ്യതേ
ഭുങ്ക്തേ ഽന്യസ്മിൻ കദാ ചിത് സ ഷഷ്ഠേ കാലേ ദ്വിജോത്തമഃ
5 കപോത ധർമിണസ് തസ്യ ദുർഭിക്ഷേ സതി ദാരുണേ
നാവിദ്യത തദാ വിപ്രാഃ സഞ്ചയസ് താൻ നിബോധത
ക്ഷീണൗഷധി സമാവായോ ദ്രവ്യഹീനോ ഽഭവത് തദാ
6 കാലേ കാലേ ഽസ്യ സമ്പ്രാപ്തേ നൈവ വിദ്യേത ഭോജനം
ക്ഷുധാ പരിഗതാഃ സർവേ പ്രാതിഷ്ഠന്ത തദാ തു തേ
7 ഉഞ്ഛംസ് തദാ ശുക്ലപക്ഷേ മധ്യം തപതി ഭാസ്കരേ
ഉഷ്ണാർതശ് ച ക്ഷുധാർതശ് ച സ വിപ്രസ് തപസി സ്ഥിതഃ
ഉഞ്ഛം അപ്രാപ്തവാൻ ഏവ സാർധം പരിജനേന ഹ
8 സ തഥൈവ ക്ഷുധാവിഷ്ടഃ സ്പൃഷ്ട്വാ തോയം യഥാവിധി
ക്ഷപയാം ആസ തം കാലം കൃച്ഛ്രപ്രാണോ ദ്വിജോത്തമഃ
9 അഥ ഷഷ്ഠേ ഗതേ കാലേ യവപ്രസ്ഥം ഉപാർജയത്
യവപ്രസ്ഥം ച തേ സക്തൂൻ അകുർവന്ത തപസ്വിനഃ
10 കൃതപജ്യാഹ്വികാസ് തേ തു ഹുത്വാ വഹ്നിം യഥാവിധി
കുഡവം കുഡവം സർവേ വ്യഭജന്ത തപസ്വിനഃ
11 അഥാഗച്ഛദ് ദ്വിജഃ കശ് ചിദ് അതിഥിർ ഭുഞ്ജതാം തദാ
തേ തം ദൃഷ്ട്വാതിഥിം തത്ര പ്രഹൃഷ്ടമനസോ ഽഭവൻ
12 തേ ഽഭിവാദ്യ സുഖപ്രശ്നം പൃഷ്ട്വാ തം അതിഥിം തദാ
വിശുദ്ധമനസോ ദാന്താഃ ശ്രദ്ധാ ദമസമന്വിതാഃ
13 അനസൂയവോ ഗതക്രോധാഃ സാധവോ ഗതമത്സരാഃ
ത്യക്തമാനാ ജിതക്രോധാ ധർമജ്ഞാ ദ്വിജസത്തമാഃ
14 സ ബ്രഹ്മചര്യം സ്വം ഗോത്രം സമാഖ്യായ പരസ്പരം
കുടീം പ്രവേശയാം ആസുഃ ക്ഷുധാർതം അതിഥിം തദാ
15 ഇദം അർഘ്യം ച പാദ്യം ച ബൃസീ ചേയം തവാനഘ
ശുചയഃ സക്തവശ് ചേമേ നിയമോപാർജിതാഃ പ്രഭോ
16 പ്രതിഗൃഹ്ണീഷ്വ ഭദ്രം തേ സക്തൂനാം കുഡവം ദ്വിജഃ
ഭക്ഷയാം ആസ രാജേന്ദ്ര ന ച തുഷ്ടിം ജഗാമ സഃ
17 സ ഉഞ്ഛവൃത്തിസ് തം പ്രേക്ഷ്യ ക്ഷുധാ പരിഗതം ദ്വിജം
ആഹാരം ചിന്തയാം ആസ കഥം തുഷ്ടോ ഭവേദ് ഇതി
18 തസ്യ ഭാര്യാബ്രവീദ് രാജൻ മദ്ഭാഗോ ദീയതാം ഇതി
ഗച്ഛത്വ് ഏഷ യഥാകാമം സന്തുഷ്ടോ ദ്വിജസത്തമഃ
19 ഇതി ബ്രുവന്തീം താം സാധ്വീം ധർമാത്മാ സ ദ്വിജർഷഭഃ
ക്ഷുധാ പരിഗതാം ജ്ഞാത്വാ സക്തൂംസ് താൻ നാഭ്യനന്ദത
20 ജാനൻ വൃദ്ധാം ക്ഷുധാർതാം ച ശ്രാന്താം ഗ്ലാനാം തപസ്വിനീം
ത്വഗ് അസ്ഥി ഭൂതാം വേപന്തീം തതോ ഭാര്യാം ഉവാച താം
21 അപി കീട പതംഗാനാം മൃഗാണാം ചൈവ ശോഭനേ
സ്ത്രിയോ രക്ഷ്യാശ് ച പോഷ്യാശ് ച നൈവം ത്വം വക്തും അർഹസി
22 അനുകമ്പിതോ നരോ നാര്യാ പുഷ്ടോ രക്ഷിതൈവ ച
പ്രപതേദ് യശസോ ദീപ്താൻ ന ച ലോകാൻ അവാപ്നുയാത്
23 ഇത്യ് ഉക്താ സാ തതഃ പ്രാഹ ധർമാർഥൗ നൗ സമൗ ദ്വിജ
സക്തു പ്രസ്ഥചതുർഭാഗം ഗൃഹാണേമം പ്രസീദ മേ
24 സത്യം രതിശ് ച ധർമശ് ച സ്വർഗശ് ച ഗുണനിർജിതഃ
സ്ത്രീണാം പതിസമാധീനം കാങ്ക്ഷിതം ച ദ്വിജോത്തമ
25 ഋതുർ മാതുഃ പിതുർ ബീജം ദൈവതം പരമം പതിഃ
ഭർതുഃ പ്രസാദാത് സ്ത്രീണാം വൈ രതിഃ പുത്രഫലം തഥാം
26 പാലനാദ് ധി പതിസ് ത്വം മേ ഭർതാസി ഭരണാൻ മമ
പുത്ര പ്രദാനാദ് വരദസ് തസ്മാത് സക്തൂൻ ഗൃഹാണ മേ
27 ജരാ പരിഗതോ വൃദ്ധഃ ക്ഷുധാർഥോ ദുർബലോ ഭൃശം
ഉപവാസപരിശ്രാന്തോ യദാ ത്വം അപി കർശിതഃ
28 ഇത്യ് ഉക്തഃ സ തയാ സക്തൂൻ പ്രഗൃഹ്യേദം വചോ ഽബ്രവീത്
ദ്വിജ സക്തൂൻ ഇമാൻ ഭൂയഃ പ്രതിഗൃഹ്ണീഷ്വ സത്തമ
29 സ താൻ പ്രഗൃഹ്യ ഭുക്ത്വാ ച ന തുഷ്ടിം അഗമദ് ദ്വിജഃ
തം ഉഞ്ഛവൃത്തിർ ആലക്ഷ്യ തതശ് ചിന്താപരോ ഽഭവത്
30 [പുത്ര]
സക്തൂൻ ഇമാൻ പ്രഗൃഹ്യ ത്വം ദേഹി വിപ്രായ സത്തമ
ഇത്യ് ഏവം സുകൃതം മന്യേ തസ്മാദ് ഏതത് കരോമ്യ് അഹം
31 ഭവാൻ ഹി പരിപാല്യോ മേ സർവയത്നൈർ ദ്വിജോത്തമ
സാധൂനാം കാങ്ക്ഷിതം ഹ്യ് ഏതത് പിതുർ വൃദ്ധസ്യ പോഷണം
32 പുത്രാർഥോ വിഹിതോ ഹ്യ് ഏഷ സ്ഥാവിര്യേ പരിപാലനം
ശ്രുതിർ ഏഷാ ഹി വിപ്രർഷേ ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതാ
33 പ്രാണധാരണ മാത്രേണ ശക്യം കർതും തപസ് ത്വയാ
പ്രാണോ ഹി പരമോ ധർമഃ സ്ഥിതോ ദേഹേഷു ദേഹിനാം
34 [പിതാ]
അപി വർഷസഹസ്രീ ത്വം ബാല ഏവ മതോ മമ
ഉത്പാദ്യ പുത്രം ഹി പിതാ കൃതകൃത്യോ ഭവത്യ് ഉത
35 ബാലാനാം ക്ഷുദ് ബലവതീ ജാനാമ്യ് ഏതദ് അഹം വിഭോ
വൃദ്ധോ ഽഹം ധാരയിഷ്യാമി ത്വം ബലീ ഭവ പുത്രക
36 ജീർണേന വയസാ പുത്ര ന മാ ക്ഷുദ് ബാധതേ ഽപി ച
ദീർഘകാലം തപസ് തപ്തം ന മേ മരണതോ ഭയം
37 [പുത്ര]
അപത്യം അസ്മി തേ പുത്രസ് ത്രാണാത് പുത്രോ ഹി വിശ്രുതഃ
ആത്മാ പുത്രഃ സ്മൃതസ് തസ്മാത് ത്രാഹ്യ് ആത്മാനം ഇഹാത്മനാ
38 [പിതാ]
രൂപേണ സദൃശസ് ത്വം മേ ശീലേന ച ദമേന ച
പരീക്ഷിതശ് ച ബഹുധാ സക്തൂൻ ആദദ്മി തേ തതഃ
39 ഇത്യ് ഉക്ത്വാദായ താൻ സക്തൂൻ പ്രീതാത്മാ ദ്വിജസത്തമഃ
പ്രഹസന്ന് ഇവ വിപ്രായ സ തസ്മൈ പ്രദദൗ തദാ
40 ഭുക്ത്വാ താൻ അപി സക്തൂൻ സ നൈവ തുഷ്ടോ ബഭൂവ ഹ
ഉഞ്ഛവൃത്തിസ് തു സവ്രീഡോ ബഭൂവ ദ്വിജസത്തമഃ
41 തം വൈ വധൂഃ സ്ഥിതാ സാധ്വീ ബ്രാഹ്മണ പ്രിയകാമ്യയാ
സക്തൂൻ ആദായ സംഹൃഷ്ടാ ഗുരും തം വാക്യം അബ്രവീത്
42 സന്താനാത് തവ സന്താനം മമ വിപ്ര ഭവിഷ്യതി
സക്തൂൻ ഇമാൻ അതിഥയേ ഗൃഹീത്വാ ത്വം പ്രയച്ഛ മേ
43 തവ പ്രസവ നിർവൃത്യാ മമ ലോകാഃ കിലാക്ഷയാഃ
പൗത്രേണ താൻ അവാപ്നോതി യത്ര ഗത്വാ ന ശോചതി
44 ധർമാദ്യാ ഹി യഥാ ത്രേതാ വഹ്നി ത്രേതാ തഥൈവ ച
തഥൈവ പുത്രപൗത്രാണാം സ്വർഗേ ത്രേതാ കിലാക്ഷയാ
45 പിതൄംസ് ത്രാണാത് താരയതി പുത്ര ഇത്യ് അനുശുശ്രുമ
പുത്രപൗത്രൈശ് ച നിയതം സാധു ലോകാൻ ഉപാശ്നുതേ
46 [ഷ്വഷുര]
വാതാതപവിശീർണാംഗീം ത്വാം വിവർണാം നിരീക്ഷ്യ വൈ
കർശിതാം സുവ്രതാചാരേ ക്ഷുധാ വിഹ്വലചേതസം
47 കഥം സക്തൂൻ ഗ്രഹീഷ്യാമി ഭൂത്വാ ധർമോപഘാതകഃ
കല്യാണ വൃത്തേ കല്യാണി നൈവം ത്വം വക്തും അർഹസി
48 ഷഷ്ഠേ കാലേ വ്രതവതീം ശീലശൗചസമന്വിതാം
കൃച്ഛ്രവൃത്തിം നിരാഹാരാം ദ്രക്ഷ്യാമി ത്വാം കഥം ന്വ് അഹം
49 ബാലാ ക്ഷുധാർതാ നാരീ ച രക്ഷ്യാ ത്വം സതതം മയാ
ഉപവാസപരിശ്രാന്താ ത്വം ഹി ബാന്ധവനന്ദിനീ
50 [സ്നുസാ]
ഗുരോർ മമ ഗുരുസ് ത്വം വൈ യതോ ദൈവതദൈവതം
ദേവാതിദേവസ് തസ്മാത് ത്വം സക്തൂൻ ആദത്സ്വ മേ വിഭോ
51 ദേഹഃ പ്രാണശ് ച ധർമശ് ച ശുശ്രൂഷാർഥം ഇദം ഗുരോഃ
തവ വിപ്ര പ്രസാദേന ലോകാൻ പ്രാപ്സ്യാമ്യ് അഭീപ്സിതാൻ
52 അവേക്ഷ്യാ ഇതി കൃത്വാ ത്വം ദൃഢഭക്ത്യേതി വാ ദ്വിജ
ചിന്ത്യാ മമേയം ഇതി വാ സക്തൂൻ ആദാതും അർഹസി
53 [ഷ്വഷുര]
അനേന നിത്യം സാധ്വീ ത്വം ശീലവൃത്തേന ശോഭസേ
യാ ത്വം ധർമവ്രതോപേതാ ഗുരുവൃത്തിം അവേക്ഷസേ
54 തസ്മാത് സക്തൂൻ ഗ്രഹീഷ്യാമി വധൂർ നാർഹസി വഞ്ചനാം
ഗണയിത്വാ മഹാഭാഗേ ത്വം ഹി ധർമഭൃതാം വരാ
55 ഇത്യ് ഉക്ത്വാ താൻ ഉപാദായ സക്തൂൻ പ്രാദാദ് ദ്വിജാതയേ
തതസ് തുഷ്ടോ ഽഭവദ് വിപ്രസ് തസ്യ സാധോർ മഹാത്മനഃ
56 പ്രീതാത്മാ സ തു തം വാക്യം ഇദം ആഹ ദ്വിജർഷഭം
വാഗ്മീ തദാ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠോ ധർമഃ പുരുഷവിഗ്രഹഃ
57 ശുദ്ധേന തവ ദാനേന ന്യായോപാത്തേന യത്നതഃ
യഥാശക്തി വിമുക്തേന പ്രീതോ ഽസ്മി ദ്വിജസത്തമ
58 അഹോ ദാനം ഘുഷ്യതേ തേ സ്വർഗേ സ്വർഗനിവാസിഭിഃ
ഗഗനാത് പുഷ്പവർഷം ച പശ്യസ്വ പതിതം ഭുവി
59 സുരർഷിദേവഗന്ധർവാ യേ ച ദേവപുരഃസരാഃ
സ്തുവന്തോ ദേവദൂതാശ് ച സ്ഥിതാ ദാനേന വിസ്മിതാഃ
60 ബ്രഹ്മർഷയോ വിമാനസ്ഥാ ബ്രഹ്മലോകഗതാശ് ച യേ
കാങ്ക്ഷന്തേ ദർശനം തുഭ്യം ദിവം ഗച്ഛ ദ്വിജർഷഭ
61 പിതൃലോകഗതാഃ സർവേ താരിതാഃ പിതരസ് ത്വയാ
അനാഗതാശ് ച ബഹവഃ സുബഹൂനി യുഗാനി ച
62 ബ്രഹ്മചര്യേണ യജ്ഞേന ദാനേന തപസാ തഥാ
അഗഹ്വരേണ ധർമേണ തസ്മാദ് ഗച്ഛ ദിവം ദ്വിജ
63 ശ്രദ്ധയാ പരയാ യസ് ത്വം തപശ് ചരസി സുവ്രത
തസ്മാദ് ദേവാസ് തവാനേന പ്രീതാ ദ്വിജ വരോത്തമ
64 സർവസ്വം ഏതദ് യസ്മാത് തേ ത്യക്തം ശുദ്ധേന ചേതസാ
കൃച്ഛ്രകാലേ തതഃ സ്വർഗോ ജിതോ ഽയം തവ കർമണാ
65 ക്ഷുധാ നിർണുദതി പ്രജ്ഞാം ധർമ്യം ബുദ്ധിം വ്യപോഹതി
ക്ഷുധാ പരിഗത ജ്ഞാനോ ധൃതിം ത്യജതി ചൈവ ഹ
66 ബുഭുക്ഷാം ജയതേ യസ് തു സസ്വർഗം ജയതേ ധ്രുവം
യദാ ദാനരുചിർ ഭവതി തദാ ധർമോ ന സീദതി
67 അനവേക്ഷ്യ സുതസ്നേഹം കലത്രസ്നേഹം ഏവ ച
ധർമം ഏവ ഗുരും ജ്ഞാത്വാ തൃഷ്ണാ ന ഗണിതാ ത്വയാ
68 ദ്രവ്യാഗമോ നൃണാം സൂക്ഷ്മഃ പാത്രേ ദാനം തതഃ പരം
കാലഃ പരതരോ ദാനാച് ഛ്രദ്ധാ ചാപി തതഃ പരാ
69 സ്വർഗദ്വാരം സുസൂക്ഷ്മം ഹി നരൈർ മോഹാൻ ന ദൃശ്യതേ
സ്വർഗാർഗലം ലോഭബീജം രാഗഗുപ്തം ദുരാസദം
70 തത് തു പശ്യന്തി പുരുഷാ ജിതക്രോധാ ജിതേന്ദ്രിയാഃ
ബ്രാഹ്മണാസ് തപസാ യുക്താ യഥാശക്തി പ്രദായിനഃ
71 സഹസ്രശക്തിശ് ച ശതം ശതശക്തിർ ദശാപി ച
ദദ്യാദ് അപശ് ച യഃ ശക്ത്യാ സർവേ തുല്യഫലാഃ സ്മൃതാഃ
72 രന്തി ദേവാ ഹി നൃപതിർ അപഃ പ്രാദാദ് അകിഞ്ചനഃ
ശുദ്ധേന മനസാ വിപ്ര നാകപൃഷ്ഠം തതോ ഗതഃ
73 ന ധർമഃ പ്രീയതേ താത ദാനൈർ ദത്തൈർ മഹാഫലൈഃ
ന്യായലബ്ധൈർ യഥാ സൂക്ഷ്മൈഃ ശ്രദ്ധാ പൂതൈഃ സ തുഷ്യതി
74 ഗോപ്രദാന സഹസ്രാണി ദ്വിജേഭ്യോ ഽദാൻ നൃഗോ നൃപഃ
ഏകാം ദത്ത്വാ സ പാരക്യാം നരകം സമവാപ്തവാൻ
75 ആത്മമാംസ പ്രദാനേന ശിബിർ ഔശീനരോ നൃപഃ
പ്രാപ്യ പുണ്യകൃതാംൽ ലോകാൻ മോദതേ ദിവി സുവ്രതഃ
76 വിഭവേ ന നൃണാം പുണ്യം സ്വശക്ത്യാ സ്വർ ജിതം സതാം
ന യജ്ഞൈർ വിവിധൈർ വിപ്ര യഥാന്യായേന സഞ്ചിതൈഃ
77 ക്രോധോ ദാനഫലം ഹന്തി ലോഭാത് സ്വർഗം ന ഗച്ഛതി
ന്യായവൃത്തിർ ഹി തപസാ ദാനവിത് സ്വർഗം അശ്നുതേ
78 ന രാജസൂര്യൈർ ബഹുഭിർ ഇഷ്ട്വാ വിപുലദക്ഷിണൈഃ
ന ചാശ്വമേധൈർ ബഹുഭിഃ ഫലം സമം ഇദം തവം
79 സക്തു പ്രസ്ഥേന ഹി ജിതോ ബ്രഹ്മലോകസ് ത്വയാനഘ
വിരജോ ബ്രഹ്മഭവനം ഗച്ഛ വിപ്ര യഥേച്ഛകം
80 സർവേഷാം വോ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ ദിവ്യം യാനം ഉപസ്ഥിതം
ആരോഹത യഥാകാമം ധർമോ ഽസ്മി ദ്വിജ പശ്യ മാം
81 പാവിതോ ഹി ത്വയാ ദേഹോ ലോകേ കീർതിഃ സ്ഥിരാ ച തേ
സഭാര്യഃ സഹ പുത്രശ് ച സ സ്നുഷശ് ച ദിവം വ്രജ
82 ഇത്യ് ഉക്തവാക്യോ ധർമേണ യാനം ആരുഹ്യ സ ദ്വിജഃ
സഭാര്യഃ സ സുതശ് ചാപി സ സ്നുഷശ് ച ദിവം യയൗ
83 തസ്മിൻ വിപ്രേ ഗതേ സ്വർഗം സ സുതേ സ സ്നുഷേ തദാ
ഭാര്യാ ചതുർഥേ ധർമജ്ഞേ തതോ ഽഹം നിഃസൃതോ ബിലാത്
84 തതസ് തു സക്തു ഗന്ധേന ക്ലേദേന സലിലസ്യ ച
ദിവ്യപുഷ്പാവമർദാച് ച സാധോർ ദാനലബൈശ് ച തൈഃ
വിപ്രസ്യ തപസാ തസ്യ ശിരോമേ കാഞ്ചനീ കൃതം
85 തസ്യ സത്യാഭിസന്ധസ്യ സൂക്ഷ്മദാനേന ചൈവ ഹ
ശരീരാർധം ച മേ വിപ്രാഃ ശാതകുംഭമയം കൃതം
പശ്യതേദം സുവിപുലം തപസാ തസ്യ ധീമതഃ
86 കഥം ഏവംവിധം മേ സ്യാദ് അന്യത് പാർശ്വം ഇതി ദ്വിജാഃ
തപോവനാനി യജ്ഞാംശ് ച ഹൃഷ്ടോ ഽഭ്യേമി പുനഃ പുനഃ
87 യജ്ഞം ത്വ് അഹം ഇമം ശ്രുത്വാ കുരുരാജസ്യ ധീമതഃ
ആശയാ പരയാ പ്രാപ്തോ ന ചാഹം കാഞ്ചനീ കൃതഃ
88 തതോ മയോക്തം തദ് വാക്യം പ്രഹസ്യ ദ്വിജസത്തമാഃ
സക്തു പ്രസ്ഥേന യജ്ഞോ ഽയം സംമിതോ നേതി സർവഥാ
89 സക്തു പ്രസ്ഥലവൈസ് തൈർ ഹി തദാഹം കാഞ്ചനീ കൃതഃ
ന ഹി യജ്ഞോ മഹാൻ ഏഷ സദൃശസ് തൈർ മതോ മമ
90 [വ്]
ഇത്യ് ഉക്ത്വാ നകുലഃ സർവാൻ യജ്ഞേ ദ്വിജ വരാംസ് തദാ
ജഗാമാദർശനം രാജൻ വിപ്രാസ് തേ ച യയുർ ഗൃഹാൻ
91 ഏതത് തേ സർവം ആഖ്യാതം മയാ പരപുരഞ്ജയ
യദ് ആശ്ചര്യം അഭൂത് തസ്മിൻ വാജിമേധേ മഹാക്രതൗ
92 ന വിസ്മയസ് തേ നൃപതേ യജ്ഞേ കാര്യഃ കഥം ചന
ഋഷികോടോ സഹസ്രാണി തപോഭിർ യേ ദിവം ഗതാഃ
93 അദ്രോഹഃ സർവഭൂതേഷു സന്തോഷഃ ശീലം ആർജവം
തപോ ദമശ് ച സത്യം ച ദാനം ചേതി സമം മതം