മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം/അധ്യായം48

മഹാഭാരതം മൂലം/അശ്വമേധികപർവം
രചന:വ്യാസൻ
അധ്യായം48

1 [ബ്ര്]
     കേ ചിദ് ബ്രഹ്മമയം വൃക്ഷം കേ ചിദ് ബ്രഹ്മമയം മഹത്
     കേ ചിത് പുരുഷം അവ്യക്തം കേ ചിത് പരം അനാമയം
     മന്യന്തേ സർവം അപ്യ് ഏതദ് അവ്യക്തപ്രഭവാവ്യയം
2 ഉച്ച്വാസ മാത്രം അപി ചേദ് യോ ഽന്തകാലേ സമോ ഭവേത്
     ആത്മാനം ഉപസംഗമ്യ സോ ഽമൃതത്വായ കൽപതേ
3 നിമേഷ മാത്രം അപി ചേത് സംയമ്യാത്മാനം ആത്മനി
     ഗച്ഛത്യ് ആത്മപ്രസാദേന വിദുഷാം പ്രാപ്തിം അവ്യയാം
4 പ്രാണായാമൈർ അഥ പ്രാണാൻ സംയമ്യ സ പുനഃ പുനഃ
     ദശ ദ്വാദശഭിർ വാപി ചതുർവിംശാത് പരം തതഃ
5 ഏവം പൂർവം പ്രസന്നാത്മാ ലഭതേ യദ് യദ് ഇച്ഛതി
     അവ്യക്താത് സത്ത്വം ഉദ്രിക്തം അമൃതത്വായ കൽപതേ
6 സത്ത്വാത് പരതരം നാന്യത് പ്രശംസന്തീഹ തദ്വിദഃ
     അനുമാനാദ് വിജാനീമഃ പുരുഷം സത്ത്വസംശ്രയം
     ന ശക്യം അന്യഥാ ഗന്തും പുരുഷം തം അഥോ ദ്വിജാഃ
7 ക്ഷമാ ധൃതിർ അഹിംസാ ച സമതാ സത്യം ആർജവം
     ജ്ഞാനം ത്യാഗോ ഽഥ സംന്യാസഃ സാത്ത്വികം വൃത്തം ഇഷ്യതേ
8 ഏതേനൈവാനുമാനേന മന്യന്തേ ഽഥ മനീഷിണഃ
     സത്ത്വം ച പുരുഷശ് ചൈകസ് തത്ര നാസ്തി വിചാരണാ
9 ആഹുർ ഏകേ ച വിദ്വാംസോ യേ ജ്ഞാനേ സുപ്രതിഷ്ഠിതാഃ
     ക്ഷേത്രജ്ഞസത്ത്വയോർ ഐക്യം ഇത്യ് ഏതൻ നോപപദ്യതേ
10 പൃഥഗ് ഭൂതസ് തതോ നിത്യം ഇത്യ് ഏതദ് അവിചാരിതം
    പൃഥഗ്ഭാവശ് ച വിജ്ഞേയഃ സഹജശ് ചാപി തത്ത്വതഃ
11 തഥൈവൈകത്വ നാനാത്വം ഇഷ്യതേ വിദുഷാം നയഃ
    മശകോദുംബരേ ത്വ് ഐക്യം പൃഥക്ത്വം അപി ദൃശ്യതേ
12 മത്സ്യോ യഥാന്യഃ സ്യാദ് അപ്സു സമ്പ്രയോഗസ് തഥാനയോഃ
    സംബന്ധസ് തോയബിന്ദൂനാം പർണേ കോക നദസ്യ ച
13 [ഗുരു]
    ഇത്യ് ഉക്തവന്തം തേ വിപ്രാസ് തദാ ലോകപിതാമഹം
    പുനഃ സംശയം ആപന്നാഃ പപ്രച്ഛുർ ദ്വിജസത്തമാഃ
14 [ർസയഹ്]
    കിംശ് ചിദ് ഏവേഹ ധർമാണാം അനുഷ്ഠേയതമം സ്മൃതം
    വ്യാഹതാം ഇവ പശ്യാമോ ധർമസ്യ വിവിധാം ഗതിം
15 ഊർധ്വം ദേഹാദ് വദന്ത്യ് ഏകേ നൈതദ് അസ്തീതി ചാപരേ
    കേ ചിത് സംശയിതം സർവം നിഃസംശയം അഥാപരേ
16 അനിത്യം നിത്യം ഇത്യ് ഏകേ നാസ്ത്യ് അസ്ത്യ് ഇത്യ് അപി ചാപരേ
    ഏകരൂപം ദ്വിധേത്യ് ഏകേ വ്യാമിശ്രം ഇതി ചാപരേ
    ഏകം ഏകേ പൃഥക് ചാന്യേ ബഹുത്വം ഇതി ചാപരേ
17 മന്യന്തേ ബ്രാഹ്മണാ ഏവം പ്രാജ്ഞാസ് തത്ത്വാർഥ ദർശിനഃ
    ജടാജിനധരാശ് ചാന്യേ മുണ്ഡാഃ കേ ചിദ് അസംവൃതാഃ
18 അസ്നാനം കേ ചിദ് ഇച്ഛന്തി സ്നാനം ഇത്യ് അപി ചാപരേ
    ആഹാരം കേ ചിദ് ഇച്ഛന്തി കേ ചിച് ചാനശനേ രതാഃ
19 കർമ കേ ചിത് പ്രശംസന്തി പ്രശാന്തം അപി ചാപരേ
    ദേശകാലാവ് ഉഭൗ കേ ചിൻ നൈതദ് അസ്തീതി ചാപരേ
    കേ ചിൻ മോക്ഷം പ്രശംസന്തി കേ ചിദ് ഭോഗാൻ പൃഥഗ്വിധാൻ
20 ധനാനി കേ ചിദ് ഇച്ഛന്തി നിർധനത്വം തഥാപരേ
    ഉപാസ്യ സാധനം ത്വ് ഏകേ നൈതദ് അസ്തീതി ചാപരേ
21 അഹിംസാ നിരതാശ് ചാന്യേ കേചിദ് ധിംസാ പരായണാഃ
    പുണ്യേന യശസേത്യ് ഏകേ നൈതദ് അസ്തീതി ചാപരേ
22 സദ്ഭാവനിരതാശ് ചാന്യേ കേ ചിത് സംശയിതേ സ്ഥിതാഃ
    ദുഃഖാദ് അന്യേ സുഖാദ് അന്യേ ധ്യാനം ഇത്യ് അപരേ സ്ഥിതാഃ
23 യജ്ഞം ഇത്യ് അപരേ ധീരാഃ പ്രദാനം ഇതി ചാപരേ
    സർവം ഏകേ പ്രശംസന്തി ന സർവം ഇതി ചാപരേ
24 തപസ് ത്വ് അന്യേ പ്രശംസന്തി സ്വാധ്യായം അപരേ ജനാഃ
    ജ്ഞാനം സംന്യാസം ഇത്യ് ഏകേ സ്വഭാവം ഭൂതചിന്തകാഃ
25 ഏവം വ്യുത്ഥാപിതേ ധർമേ ബഹുധാ വിപ്രധാവതി
    നിശ്ചയം നാധിഗച്ഛാമഃ സംമൂഢാഃ സുരസത്തമ
26 ഇദം ശ്രേയ ഇദം ശ്രേയ ഇത്യ് ഏവം പ്രസ്ഥിതോ ജനഃ
    യോ ഹി യസ്മിൻ രതോ ധർമേ സ തം പൂജയതേ സദാ
27 തത്ര നോ വിഹതാ പ്രജ്ഞാ മനശ് ച ബഹുലീകൃതം
    ഏതദ് ആഖ്യാതും ഇച്ഛാമഃ ശ്രേയഃ കിം ഇതി സത്തമ
28 അതഃ പരം ച യദ് ഗുഹ്യം തദ് ഭവാൻ വക്തും അർഹതി
    സത്ത്വക്ഷത്രജ്ഞയോശ് ചൈവ സംബന്ധഃ കേന ഹേതുനാ
29 ഏവം ഉക്തഃ സ തൈർ വിപ്രൈർ ഭഗവാംൽ ലോകഭാവനഃ
    തേഭ്യഃ ശശംസ ധർമാത്മാ യാഥാ തഥ്യേന ബുദ്ധിമാൻ